29.09.2014r.

WYKŁAD 1

PODSTAWY IMMUNOLOGII

- 24.11.2014r. – kolokwium zaliczeniowe (po wykładzie)

- po semestrze zimowym – koło zaliczeniowe

- wykłady: 29.09, 06.10, 13.10, 20.10, 27.10, 03.11, 17.11, 24.11 (1h)

- tematy:

1. Rola układu odpornościowego.

2. Budowa układu odpornościowego.

3. Komórki układu odpornościowego.

4. Układ HLA.

5. Odporność nieswoista.

6. Odpowiedź immunologiczna humoralna.

7. Odpowiedź immunologiczna komórkowa.

8. Zapalenie.

9. Alergie.

10. Autoimmunizacja.

11. Immunologia nowotworów.

Temat : Rola układu odpornościowego

1. Immunologia – nauka zajmująca się poznaniem budowy i funkcji układu odpornościowego.

2. 2011r. – Nagroda Nobla – poznanie mechanizmów aktywacji układu odpornościowego oraz odkrycie komórek dendrytycznych.

3. Patogeny stanowiące zagrożenie, mogące nawet doprowadzić do śmierci:

• wirusy

• bakterie

• grzyby

• pierwotniaki

• robaki

1. Dzięki działaniu ukł. odpornościowego większość zakażeń trwa krótko.

2. UKŁAD ODPORNOŚCIOWY = UKŁAD IMMUNOLOGICZNY = UKŁAD LIMFATYCZNY

3. Historia immunologii:

• starożytni wiedzieli, że przebycie choroby zakaźnej chroni przed powtórnym zakażeniem,

• Chiny: osobom chorym podawano donosowo proszek z wysuszonych i roztartych krost ospowych (coś a la dzisiejsza szczepionka – oczywiście nie zawsze skuteczna)

• Indie: na skórę nanoszono ropę z krost ospowych

• nakłuwano skórę igłą zamoczoną w ropie z krost ospowych

Nazywano to wariolizacją.

W 1798r. Jenner wprowadził bezpieczne szczepienie (pierwsza szczepionka) przeciwko ospie – szczepił ludzi zarazkiem ospy bydlęcej.

1. Fazy rozwoju układu odpornościowego:

1. Od wczesnego okresu życia płodowego do urodzenia

• rozwijają się narządy limfatyczne

• powstają i dojrzewają komórki układu odpornościowego

• rozwój układu odpornościowego odbywa się bez kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym

1. Od urodzenia

• układ odpornościowy styka się z różnymi patogenami

• nabywanie nowych doświadczeń

• rozwija się pamięć immunologiczna

1. Starzenie się układu odpornościowego:

• obejmuje mechanizmy humoralne i komórkowe

• prawidłowa jest liczba limfocytów T, ale zmienia się proporcja limfocytów CD4/CD8 (mniej CD8)

• u osób po 60 roku życia:

• maleje dynamika procesów alergicznych

• zwiększa się ryzyko chorób infekcyjnych, a ich przebieg kliniczny może być poważniejszy

• sprzyja to chorobom: autoimmunizacyjnym i nowotworowym

1. Antygen – substancja, która pobudza do działania ukł. odpornościowy.

2. Odpowiedź immunologiczna – reakcja układu odpornościowego na antygen.

3. Cel odpowiedzi – eliminacja z organizmu antygenu.

4. Antygeny uczestniczące w odpowiedzi immunologicznej:

• mikroorganizmy

• cząsteczki organiczne i nieorganiczne pochodzenia egzogennego (zewnętrznego)

• własne komórki

• zakażone wirusami

• zmienione nowotworowo

1. Etapy odpowiedzi immunologicznej:

1. Rozpoznanie antygenu

2. Neutralizacja antygenu

3. Eliminacja antygenu

1. Rola układu odpornościowego

• broni organizmu przed niekorzystnym działaniem patogenów (jak: bakterie, wirusy, grzyby)

• lokalizuje substancje obce w różnych częściach organizmu (płyny biologiczne, tkanki) i stara się je wyeliminować

• uczy się poprzez kontakt z antygenem, nie rozwinie się w sterylnych warunkach

• zapamiętuje – po kontakcie z antygenem pojawiają się komórki pamięci immunologicznej

• w warunkach fizjologicznych nie atakuje tkanek gospodarza, toleruje je

• bierze udział w utrzymaniu wewnętrznej homeostazy w organiźmie

• zwalcza komórki nowotworowe, co hamuje rozwój procesu nowotworowego

• decyduje o przyjęciu lub odrzuceniu przeszczepionego narządu

• współpracuje z układami:

• nerwowym (np. stany emocjonalne – spadek odporności)

• rozrodczym (np. podczas ciąży)

1. Poziomy organizacji odporności:

1. poziom - naturalne bariery (np. skóra, złuszczanie naskórka)

2. poziom - odporność wrodzona

3. poziom - odporność nabyta

1. Podział odporności:

1. naturalna

• czynna (zakażenie, przechorowanie)

• bierna (przejście przeciwciał klasy IgG przez łożysko)

1. sztucznie wytworzona

• czynna (szczepienie)

• adoptywna (podanie swoistych limfocytów Tc)

• bierna (podanie dożylne immunoglobulin)

• czynno – bierna (szczepienie + podanie immunoglobulin)

1. Sytuacje, w których układ odpornościowy nie wypełnia poprawnie swoich funkcji

1. niedobór odporności odpowiedź immunologiczna niedostateczna; wrodzony lub nabyty (spowodowany np. niedożywieniem)

2. nadwrażliwość nadmierna odpowiedź immunologiczna, która wykracza poza obronę konieczną

3. autoimmunizacja nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna (organizm przestaje tolerować „własne“ tkanki)

1. Naturalne bariery:

• mechaniczne

• chemiczne

• SKÓRA

• bariera mechaniczna

• złuszcza się naskórek

• pH

• OKO

• spłukiwanie oka przez łzy

• lizozym we łzach – glikozydaza należąca do hydrolaz

• występowanie lizozymu: neutrofile, monocyty, osocze

• UCHO

• przeciwbakteryjne działanie woskowiny

• DROGI ODDECHOWE

• ruch rzęsek, kaszel, kichanie usuwają drobnoustroje

• wydzielina śluzowo – surowicza:

• przmeywa powierzchnie

• skleja bakterie

• zawiera lizozym

• KREW

• laktoferyna, transferyna

• UKŁAD MOCZOWO – PŁCIOWY

• pH pochwy

• pH moczu

• spermina w spermie i płynie nasiennym hamuje wzrost bakterii G (+)

• mocz spłukuje bakterie

1. Odpornośc nieswoista = wrodzona

1. Cechy

• pierwsza linia obrony

• powstaje głównie jako reakcja na drobnoustroje

• bardzo szybka

• filogenetycznie starsza niż odpowiedź swoista

• nigdy nie atakuje tkanek gospodarza

• nie pozostawia po sobie pamięci immunologicznej

• rozwija się niezależne od odporności swoistej

1. Elementy :

• komórki żerne

• monocyty/makrofagi

• granulocyty

• komórki NK

• komórki dendrytyczne

• białka

• ostrej fazy

• układu dopełniacza

• lizozym

1. Cząsteczki rozpoznawane przez układ immunologiczny:

• obce substancje są rozpoznawane przez wrodzone i nabyte mechanizmy odporności

• mechanizmy odporności wrodzonej i nabytej wykorzystują odmienne receptory do rozpoznania antygenów

6.10.2014r.

WYKŁAD 2

PODSTAWY IMMUNOLOGII

1. Odporność wrodzona

• Układ Odporności wrodzonej aktywują „SYGNAŁY NIEBEZPIECZNE”

• Sygnały niebezpieczeństwa

• molekularne wzorce związane z patogenami (pathogen associated molecular patterns – PAMPs) – konserwatywne struktury mikroorganizmów

• sygnały niebezpieczeństwa pochodzące z uszkodzonych tkanek (danger associated molecular pattern – DAMPs)

1. PAMP

• DNA

• lipopolisacharydy np. LPS

• lipoproteiny

1. Receptory rozpoznające molekularne wzorce ( pattern recognition receptors – PRRs). Do PRR należą:

• receptory Toll-podobne (toll-like receptors, TLRs)

• receptory chemotaktyczne

• receptory fagocytozy

• Forma w jakiej występują PRR:

• rozpuszczalne

• przyłączone do błon komórki

1. Rodzaje PRR:

• receptory wydzielane np. dopełniacz

• receptory powierzchniowe : aktywują komórki fagocytujące

• receptory wewnątrzkomórkowe: pomagają lokalizować patogeny wewnątrzkomórkowe

1. Receptory Toll-podobne

• konserwatywne białka znajdujące się na :

• makrofagach

• granulocytach obojętnochłonnych

• komórki dendrytyczne

• poznano co najmniej 10 różnych TLR

• każdy TLR rozpoznaje inne wzorce patogenów :

• TLR3- dwuniciowy RNA wirusów

• TLR4- LPS bakterii G (-)

• TLR5 – flagellina

• TLR9- DNA bakterii

1. Cząsteczki CD1

• Potrzebne są do aktywacji komórek NK

• Występowanie :

• komórki prezentujące antygen (APC)

• nabłonki

• Rola:

• rozpoznają w przewodzie pokarmowych i na błonach śluzowych mikroorganizmy

• prezentują mikroorganizmy komórkom NK (Natural killers)

1. → Większość infekcji jest eliminowana przez mechanizmy nieswoiste

2. Kooperacja odpowiedzi nieswoistej ze swoistą: wyeliminowanie drobnoustrojów może wymagać uruchomienia mechanizmów obronnych z udziałem limfocytów B i T

Temat : ODPORNOŚĆ SWOISTA = NABYTA (ADAPTIVE IMMUNITY)

1. Komórki uczestniczące w mechanizmach swoistych :

• limfocyty B

• limfocyty T

1. ANTYGEN

• cząsteczka, która pobudza komórki odporności nabytej.

• Antygen ma determinanty antygenowe (epitopy), które są rozpoznawane przez limfocyty.

• Cząsteczki te rozpoznawane są przez specjalne receptory limfocytów B i T.

1. Receptory limfocytów służące do rozpoznawania antygenów:

• limfocyty B receptor BCR

• limfocyty T receptor TCR

ODPOWIEDŹ SWOISTA: rozwija się powoli jest specyficzna mogą powstawać limfocyty autoreaktywne pozostaje po niej pamięć immunologiczna do jej powstania niemal zawsze potrzebna jest odpowiedź nieswoista Rola odporności swoistej → zwalcza: komórki nowotworowe komórki zakażone komórki przeszczepionej tkanki