Świnarska Edyta
Kl.IIe
LIBERALIZM
Pojęcie Liberalizm (Liberalizm (z łac. liberalia - wolnościowy, od łac. liber - wolny) ukształtowało się na przełomie XVII i XVIII wieku, choć jako zjawisko społeczne a przede wszystkim ekonomiczne, liberalizm istnieje od początku cywilizacji, szczególnie europejskiej.
Liberalizm jest to ideologia polityczna oparta na koncepcji indywidualizmu, priorytetu interesów jednostkowych i własności prywatnej.
Termin liberalizm prawdopodobnie użył po raz pierwszy Napoleon Bonaparte w swojej odezwie wydanej po zamachu 18 Brumaire'a w 1799. Narodziny liberalizmu związane są z walką mieszczaństwa z absolutyzmem, kształtowaniem się kapitalizmu, umacnianiem idei suwerenności państwa, rozwojem oświeceniowego racjonalizmu. Za prekursorski, w dziedzinie formowania koncepcji liberalizm, uważa się dorobek intelektualny H. Grotiusa (1583-1645), T. Hobbesa (1588-1679) oraz B. Spinozy (1632-1677).
Szczególne znaczenie dla rozwoju społeczno-polityczno myśli liberalnej przypisuje się angielskiemu filozofowi J. Locke`owi (1632-1704), a także dwóm Francuzom Monteskiuszowi (1688-1755) i J.J. Rousseau (1712-1788). Za twórcę teorii ekonomicznego liberalizmu uznawany jest A. Smith (1723-1790).
Okres rozkwitu liberalizmu przypadł na XIX w. (tzw. liberalizm triumfujący). Jego zasady wprowadzone zostały w Stanach Zjednoczonych i w większości państw europejskich. Najwybitniejszymi przedstawicielami liberalizmu byli m.in.: w Anglii J.S. Mill (1806-1873), we Francji A. de Tocqueville (1805-59) - zasłużeni zwłaszcza dla rozwoju idei liberalizmu demokratycznego. Na przełomie XIX i XX w. narodził się tzw. liberalizm socjalny, jako rezultat krytyki założeń klasycznego liberalizmu politycznego i ekonomicznego.
Liberalizm ma szereg odcieni i nurtów, m.in. liberalizm klasyczny, socjalny, neoliberalizm. Charakteryzuje się jednak pewnymi elementami typowymi. Najważniejszy jest indywidualizm rozumiany jako odmienność ludzi, a zarazem traktujący społeczeństwo jako zbiór jednostek (a nie byt zbiorowy). Najwyższą wartością jest zawsze jednostka ludzka i jej szczęście. Oznacza to, że człowiek ma zawsze prawo decydować o sobie i być wolny. Wobec tego jedyną granicą wolności jednostki jest wolność innych ludzi, stąd równe prawo jednostek do wolności.
Społecznym uzasadnieniem liberalizmu jest zasada równości. W oczach tego ustroju każdy dorosły obywatel ma takie samo prawo do wolności i niezależności. Nie jest to jednak ustrój dalekowzroczny i akceptuje ograniczenia wolności, które jednocześnie akceptuje społeczeństwo. Liberalizm gotów jest do zmiany listy potwierdzonych uprawnień i okazać otwartą postawę wobec żądań instytucjonalizacji nowych przywilejów. Dotyczy to jedynie tych opcji, które dotychczas nie były uznawane przez konstytucję i prawo. Stąd liberalizm z zasady szanuje nieposłuszeństwo obywateli i uznaje je za jedno ze źródeł prawa.
Prawną podstawę liberalizmu jest liberalna konstytucja. Potwierdza ona uprawnienia obywateli i przyjmuje zasadę, że w prawie to ograniczenia wolności wymagają ścisłego określenia - a nie możliwości wykonywania konkretnych działań. Wolno więc robić wszystko to, czego prawo nie zabrania robić. Liberalizm nie jest pełną teorią organizacji życia społecznego.
Dlatego też powinien on przyjąć jednocześnie jakiś system etyczny (lub nawet kilka systemów) odpowiednio do osobistych przekonań swoich obywateli. W oczach liberalizmu konstytucja powinna milczeć na temat nędzy, bezrobocia, nierówności, egoizmu i „dzikiego kapitalizmu”. W myśl tej są to kwestie pozostające do zorganizowania przez moralność, religię i partie polityczne. Konstytucja nie może gwarantować zmiany codziennych warunków życia.
Podstawą wolności dla liberałów jest wolność dysponowania własnością, która uważana jest za gwarancję wolności jednostek. Liberałowie pragną ograniczenia roli państwa, którego funkcje muszą się sprowadzać do zapewnienia obywatelom porządku i bezpieczeństwa. Uważają, że władza musi być podzielona, aby zapobiec despotyzmowi. Wszystko to w naturalny sposób ma zapewnić postęp i lepszą organizację życia politycznego i społecznego.
Dlatego też liberałowie głoszą zasadę społeczeństwa otwartego, gotowego do konfrontacji z różnymi ideologiami. W działalności gospodarczej oznacza to swobodną konkurencję towarów i producentów, co ma stanowić najlepszą formę zaspokajania ludzkich potrzeb. Mimo początkowej wrogości do demokracji liberalizm przyjął jej zasady, ale pod warunkiem respektowania praw mniejszości. Tzw. suwerenność ludu nie może przeradzać się w samowolę.
W celu uporządkowania nurtów liberalizmu obecnie istniejących oraz tych, które mogą mieć w przyszłości znaczenie można wyróżnić : liberalizm demokratyczny, socjalny i konserwatywny.
Idee myśli liberalno - demokratycznej można ująć w następujących punktach:
1. Prymat praw wolnej jednostki będącej jednocześnie równoprawnym obywatelem w państwie.
2. Władza państwowa wykorzystuje w majestacie prawa swe powiększone kompetencje, strzegąc interesu całej wspólnoty, której członkowie nadal mogą robić różny użytek z posiadanych praw natury.
3. Ustrój państwa i jego system polityczny mają demokratyczne podstawy. Praktycznym przejawem tego powinien być parlament oraz instytucje samorządu terytorialnego pochodzące z wolnych wyborów.
4. Społeczeństwo przestaje być tylko sumą jednostek i staje się także sumą grup o często przeciwstawnych interesach.
5. Ważnym elementem demokratyzacji życia politycznego i społecznego jest upowszechnienie oświaty - bezpłatnej i laickiej w warunkach rozdziału między kościołem a państwem.
Natomiast zasady ideowe liberalizmu socjalnego są rozwinięciem i uzupełnieniem idei demoliberalnych, które zdaniem liberałów socjalnych nie wystarczają ,,same w sobie” dla urzeczywistnienia wolności jednostki. Praworządne państwo o rozszerzonych kompetencjach ma aktywnie wpływać na bieg spraw gospodarczych i socjalnych zbiorowości. Na plan pierwszy w pojmowaniu wolności człowieka u liberałów socjalnych wysuwa się walka o realną równość szans i jakość życia człowieka żyjącego w społeczeństwie składających się z grup jednostek. W obrębie liberalizmu socjalnego można spostrzec propozycje realizacji reform systemu kapitalistycznego, których efektem ma być podniesie stopy życiowej społecznej.
Na tle zasad liberalizmu socjalnego łatwo zauważyć istotne różnice wobec idei liberalizmu konserwatywnego.
Podstawą tej ideologii - założenie nierówności - jest niezbędnym warunkiem urzeczywistnienia wolności każdej jednostki oraz rozwoju społeczeństwa we wszystkich sferach życia. Według neoliberałów państwo nie może kierować procesami gospodarczymi, dopuszczalne jest jedynie nadzorowanie ich niezakłóconego biegu.
Krytyka liberałów konserwatywnych kieruje się także przeciwko funkcji socjalnej państwa ponieważ gwarancje socjalne rozleniwiają ludzi, blokują naturalne mechanizmy rozwojowe i zagrażają własności prywatnej.
Tak więc państwo dla liberałów konserwatywnych ma być organizacją praworządną i sprawną w zakresie swych kompetencji, korzystanie z praw politycznych powinno być domeną elit, zaś korzystanie z praw politycznych przez masy powinno być maksymalnie utrudnione.
Liberalizm "stawiając" na jednostkę jest przeciwieństwem demokracji, gdzie najważniejsze jest państwo, społeczeństwo, a dopiero za nimi jest jednostka.
Demokracja pod pojęciem równości zawiera w sobie egalitaryzm, traktując wszystkie jednostki jako równe sobie. Obecnie doszło do tego, że czynne prawo wyborcze posiada już osoba, która ukończyła 18 lat. Jest to jedyny wymóg pozwalający na podejmowanie decyzji o tym, kto będzie wybrany do parlamentu, a przez to powodujący, że w parlamencie zasiadają ludzie, którzy ukończyli zaledwie szkołę podstawową, nie dająca przecież wystarczającej wiedzy do tego by podejmować świadome decyzje dotyczące np. prawa.
Demokracja to jakby odbicie w krzywym lustrze liberalizmu, to wolność która przekształciła się w niewolę, to traktowanie ludzi jak małych dzieci, które nie potrafią o siebie zadbać, demokracja zawsze będzie rządami "większości tchórzy" i równaniem w dół, podczas gdy liberalizm to wolność do bycia tchórzem i wolność do bycia bohaterem! Demokracja dzieli, liberalizm łączy. Rozwój demokracji był możliwy tylko i wyłącznie dzięki zbyt dużej wolności.
Furtką w doktrynie liberalnej, która pozwoliła i pozwala na rozwój demokracji jest liberlizm polityczny. Jednostki, które w imię wolności domagają się praw wyborczych dla wszystkich są odpowiedzialne za ten stan rzeczy. Wolność wyboru doprowadziła do ograniczenia wolności pojedynczych jednostek, tchórzostwo większości blokuje wybitne jednostki.
Pod pojęciem liberalizmu politycznego mieści się wolność myśli, sumienia, wyznania, słowa, wolność do zrzeszania się, lub ogólniej rzecz biorąc, wolność do czynienia wszystkiego co tylko nie ogranicza wolności innych jednostek. Właśnie liberalizm polityczny stał się początkiem demokracji takiej jaką mamy obecnie.
W dzisiejszych czasach partie czysto-liberalne nie odgrywają większej roli politycznej, natomiast elementy ideologii liberalnej można odnaleźć w programach wielu innych partii politycznych. Ideologia liberalizmu stanowi też zazwyczaj dogodną platformę jednoczenia ludzi różnych przekonań w walce z ideologiami i reżimami totalitarnymi.
Literatura:
http:/www.kapitalizm.republika.pl/koniec.html