Cechy społeczeństwa informacyjnego:
-powiększający się zakres produktów opartych na informacji
-rozpowszechniona technika informacyjna
-mnogość przekazów i kanałów informacyjnych
-duża liczba zatrudnionych przy czynnościach
-związanych z informacją
Od informacji oraz umiejętności jej gromadzenia, przetwarzania i wykorzystania zależy,
w coraz większym stopniu, rozwój gospodarczy i społeczny.
Czynniki sprzyjające rozwojowi społeczeństwa informacyjnego:
-coraz tańsze metody przekazywania informacji
-możliwości przechowywania ogromnych ilości informacji (dyski twarde, płyty kompaktowe)
-coraz szybsze i wydajniejsze procesory
-doskonalsze programy, ułatwiające korzystanie z komputerów oraz wyszukiwanie niezbędnych informacji
-skracanie czasu transmisji danych między odległymi komputerami
Zadania realizowane w pierwszym stadium społeczeństwa informacyjnego:
-spopularyzowanie zwyczaju pracy zawodowej w domu przy wykorzystaniu komputera połączonego z biurem
-samoedukacja połączona z konsultacją poprzez sieć telekomunikacyjną z dala od tradycyjnego budynku szkoły
-powszechnie działająca sieć komunikacyjna łącząca uczelnie i instytucje badawcze
-sieć łącząca przedsiębiorstwa między sobą oraz z klientami, dostawcami, kooperantami itd.
-rozwój łączności bezprzewodowej
-komputerowy system kontroli transportu drogowego
-w pełni skomputeryzowany system transportu lotniczego
-rozwinięta sieć komunikacyjna między szpitalami, ośrodkami ochrony zdrowia oraz placówkami transplantologicznymi
-skomputeryzowany system wszystkich zamówień publicznych
-skomputeryzowany system zbierania i rozpowszechniania informacji rządowych, celnych, ----podatkowych, statystycznych, ubezpieczeniowych
-powszechny dostęp z domu do różnorodnych usług sieciowych - możliwość dokonywania zakupów, kształcenie, przeprowadzanie operacji finansowych i bankowych itp.
INFORMATYKA = INFORmacja + autoMATYKA - dyscyplina wiedzy (nauki)
narzędzia wykorzystywane przez naukę i technikę
przemysł wytwarzający sprzęt i oprogramowanie
Informatyka zajmuje się teorią oraz praktyką przetwarzania informacji przy użyciu komputerów we wszystkich dziedzinach ludzkiej działalności.
Przetwarzanie informacji oznacza:
-zbieranie
-przechowywanie
-przekształcanie
-wyszukiwanie
-przesyłanie
-udostępnianie informacji w celu zapewnienia sprawnego oraz celowego działania określonego systemu
Informatyka obejmuje:
-algorytmikę (naukę o algorytmach)
-sprzęt komputerowy (hardware ), czyli parametry techniczne i eksloatacyjne, dane dotyczące obsługi i konserwacji
-oprogramowanie (software), czyli systemy operacyjne, języki programowania, bazy danych, oprogramowanie użytkowe itp.
-konstrukcja i eksploatacja urządzeń do automatycznego przekazywania informacji na odległość, czyli sieci komputerowe i teleinformatyczne
Informatyka obejmuje zagadnienia dotyczące:
-formułowania strategii informacyjnej i umiejętności powiązania jej ze strategią biznesową
-budowy systemów informatycznych
-efektywnego kierowania projektami informatycznymi
-wdrażania systemów informatycznych w przedsiębiorstwie
-umiejętności wyboru z rynku gotowych produktów informatycznych
Informatyka obejmuje zagadnienia dotyczące:
-outsourcingu informatycznego (zlecania firmom zewnętrznym wykonania pewnych czynności związanych z budową i eksploatacją systemów komputerowych
-reinżynierii przedsiębiorstwa pod wpływem
-zastosowań technologii informatycznych
-ochrony zasobów informacyjnych
-zapewnienia jakości i ergonomii systemów informatycznych,
-oceny efektywności systemów informatycznych
Dane to każde dowolne przedstawienie faktów, liczb, pojęć w sformalizowanej postaci, umożliwiające przekazywanie i dokonywanie na nich różnorodnych czynności przetwarzania
Dane to„surowe fakty”, znaki zapisane na określonym medium
Informacja to (ujęcie ilościowe) Shannona każdy czynnik zmniejszający stopień niewiedzy o badanym zjawisku, umożliwiający człowiekowi i innemu organizmowi żywemu lub urządzeniu lepsze poznanie otoczenia i przeprowadzenie w sprawniejszy sposób celowego działania.
Cechy informacji: Adekwatność, Prawdziwość, Aktualność, Dokładność, Jasność i zrozumiałość, Własność, Ochrona informacji
Wiedza jako podstawa sukcesu przedsiębiorstwa to kluczowe kompetencje, zdolność do rozwiązywania problemów, przekonania, skłonność do innowacji, strategiczne aktywa, nieprzeliczalne zasoby, pamięć organizacji
Cechy wiedzy: dominacja, niewyczerpywalność, symultaniczność, nieliniowość, złożoność, uczenie się, stosowalność
System informacyjny to wielopoziomowa struktura, która pozwala użytkownikom na transformowanie określonych informacji wejściowych na pożądane informacje wyjściowe za pomocą odpowiednich procedur i modeli
Komunikacja to proces przekazywania informacji od jednej osoby (grupy osób) do drugiej
Determinanty modelu komunikacji
• nadawca informacji
• kodowanie informacji
• komunikat
• kanał przekazywania informacji
• odbiorca informacji
• dekodowanie (interpretowanie) informacji
• szum informacyjny
• sprzężenie zwrotne
System informatyczny towyodrębniona część systemu informacyjnego, która z punktu widzenia przyjętych celów została skomputeryzowana
Składniki systemu informatycznego: cel, wyjście, metody, wejście, środki, zespoły ludzkie, otoczenie
Kierunki zastosowań informatyki
-obliczenia naukowe i inżynierskie
-masowe przetwarzanie danych
-sterowanie procesami
-symulacja i modelowanie
-komunikacja
Obliczenia naukowe i inżynierskie
Cechy zastosowania:
-skomplikowane obliczenia, ogromna liczba operacji
-stosunkowo niewielka liczba danych wejściowych i mała liczba generowanych przez komputer wyliczeń
-brak wymagań odnośnie postaci i formatów danych wejściowych i wyjściowych
-duże wymagania odnośnie urządzeń peryferyjnych, pojemnych pamięci zewnętrznych oraz rozbudowanych sieci telekomunikacyjnych
-konieczność operowania sprawnymi i wydajnymi translatorami różnych języków programowania oraz bogatymi bibliotekami oprogramowania
Masowe przetwarzanie danych
Cechy zastosowania:
-przetwarzanie obszernych zbiorów, baz danych
-wykorzystywanie pojemnych pamięci zewnętrznych ze swobodnym dostępem do nich
-posługiwanie się często nieskomplikowanymi algorytmami przetwarzania danych
-stosowanie rozbudowane systemy kontroli
-czytelne wydruki komputerowe
-duże wymagania odnośnie urządzeń peryferyjnych i urządzeń służących do przesyłania danych;
-bogate oprogramowanie aplikacyjne: bazy danych, arkusze kalkulacyjne, edytory tekstowe, programy graficzne
Symulacja i modelowanie
Cele zastosowania:
-prognostyczne (za pomocą modelu można zbadać, co zdarzy się w przyszłości i w oparciu o tą wiedzę modyfikować podejmowane działania lub optymalizować tworzoną strukturę)
-diagnostyczne (model pomaga znaleźć przyczyny obserwowanych zjawisk oraz dokładniej i taniej prześledzić ich przebieg)
-dydaktyczne (model pozwala tanio i bezpiecznie zdobyć doświadczenie wymagane przy wykonywaniu wielu prac)
Sterowanie procesami
Cechy zastosowania:
-wymagają specjalnych urządzeń do sprzężenia komputera ze sterowanym procesem
-rola komputera w sterowanym procesie może polegać na samym tylko gromadzeniu
i raportowaniu danych
-konieczność pracy w tzw. czasie rzeczywistym
-konieczna niezawodność działania
Komunikacja
Cechy zastosowania:
-stosowanie wydajnych urządzeń do transmisji danych
-stosowanie wspólnych protokołów służących przesyłaniu danych
-konieczność przetwarzania danych w czasie rzeczywistym
-praca w architekturze klient-serwer
-posiadanie efektywnych systemów wyszukiwania
-wykorzystywanie różnych usług sieciowych
-rozbudowane systemy zabezpieczania danych, programów, serwerów itp.
-posiadanie wydajnych procesorów i pojemnych pamięci
-wyposażenie w graficzne i multimedialne interfejsy
-zdolność do przesyłania obrazu, dźwięku, animacji
Kierunki zastosowań informatyki
obliczenia naukowe i inżynierskie
masowe przetwarzanie danych
sterowanie procesami
symulacja i modelowanie
komunikacja
Oprogramowanie to:
-element systemu komputerowego, który umożliwia bądź ułatwia eksploatację komputera, a ---także pozwala na wykonywanie za jego pomocą różnych zadań
Program to:
-zbiór instrukcji sterujących działaniem komputera, opracowany w celu realizacji określonego zadania
-algorytmem postępowania, który opisuje jakie operacje, w jakiej kolejności i na jakich danych muszą zostać wykonane, aby rozwiązać określony problem
Pakiety programów to zestawy programów powiązanych funkcjonalnie i informacyjnie
Cechy współczesnych programów:
-„przyjazność” dla użytkownika
-multimedialność
-obiektowość
-bezpieczeństwo
Cechy programów przyjaznych dla użytkownika:
-stosowanie metod i technik komunikacji, które ułatwiają pracę użytkownika
-współpraca programów z użytkownikiem w trakcie realizacji poszczególnych zadań
-wyeliminowanie nadmiaru informacji i zbytniej złożoności oprogramowania
-ujednolicony interfejs i sposób obsługi w całym obszarze działania systemu
Interfejs to:
ta część programu, która odpowiada za komunikację z użytkownikiem przyjmując jego polecenia i odpowiadając na nie wyświetlaniem odpowiednich komunikatów
Rodzaje interfejsu:
-interfejs tekstowy
-interfejs graficzny GUI (Graphical User Interface)
Cechy programów multimedialnych:
-możliwość połączenia różnych sposobów przekazywania informacji w jednym przekazie
-wykorzystanie zaawansowanej i rozbudowanej grafiki, animacji, dźwięku do prezentowania informacji i komunikowania się z użytkownikiem
-multimedia nawiązują do tradycyjnych sposobów komunikacji między ludźmi mowa, obraz
Cechy programów obiektowych:
-architektura programu komputerowego, w której dane podlegające przetworzeniu są obiektami należącymi do określonej klasy (np. w programie graficznym może występować -obiekt rysunek, który składa się z obiektów linie). Każdy obiekt może być wyposażony w -----zbiór określonych funkcji przetwarzających ten obiekt .Dzięki obiektowości możliwe staje się przenoszenie, edycja obiektów pomiędzy różnymi programami oraz integracja różnych typów danych
Podział oprogramowania ze względu na cel wykorzystania:
1.oprogramowanie systemowe:
-organizuje i ułatwia pracę z komputerem
-nie wspomaga użytkownika w realizacji zadań i rozwiązywaniu jego problemów
-stanowi podstawę do działania oprogramowania użytkowego
2. oprogramowanie użytkowe - zbiór programów i pakietów programowych, których celem jest realizowanie określonych zadań użytkownika
System operacyjny to - szereg procedur i programów, które zarządzają, sterują i kontrolują pracą podstawowych elementów komputera (np. pamięć, procesor, urządzenia wejścia-wyjścia)
Programy i systemy diagnostyki sprzętu:
-gotowe procedury służące do kontroli sprawności techniczno-eksploatacyjnej poszczególnych urządzeń składających się na zestaw komputerowy
-testy sprawności działania poszczególnych elementów zestawu komputerowego
testy diagnostyczne, wykrywanie uszkodzeń
-usuwanie i omijanie awarii (w tym również rekonfigurację sprzętu)
Systemy (języki) programowania: pozwalają użytkownikom na tworzenie własnych programów
Dwa elementy systemów programowania:
-język programowania - zbiór symboli oraz reguł syntaktycznych i semantycznych stosowanych do definiowania sposobu przetwarzania określonego zadania
-translator (program tłumaczący) - przekształca program zapisany w języku programowania na kod maszynowy zrozumiały dla procesora komputera
Generacje języków programowania
I generacja - kodowanie funkcji procesora za pomocą kodu maszynowego (ciąg zer i jedynek)
II generacja (asemblery) - kodowanie funkcji procesora za pomocą mnemoników (proste i zwięzłe komendy stanowiące odpowiedniki poleceń, które może wykonać procesor)
III generacja - najliczniejsza grupa języków
-proceduralność (możliwość jednokrotnego zaprogramowania określonego algorytmu ----------postępowania, a następnie wielokrotnego odwoływania się do niego)
-prostota oraz podobieństwo języka programowania do języka naturalnego
-popularne języki programowania: Pascal, C, C++, Delphi, Visual Basic
IV generacja - zaawansowane języki programowania
-znaczne zbliżenie i podobieństwo do języka naturalnego
-opisywanie zadania w sposób uogólniony bez wchodzenia w szczegóły komputerowej realizacji na szybkie tworzenie i modyfikowanie aplikacji z wykorzystaniem systemów RAD (Rapid Application Development)
Programy obsługi wielodostępu i sieci komputerowych - umożliwiają i synchronizują równoległą pracę wielu użytkowników
Zadania:
-zdalna praca
-szybki i bezpieczny transfer plików w sieci
-zdalne uruchamianie i wykonywanie zadań
-obsługa uniwersalnej poczty elektronicznej
-obsługa list dyskusyjnych
-sprawne i szybkie przeszukiwanie sieci w poszukiwaniu określonej informacji
-tworzenie i publikowanie serwisów informacyjnych w sieci
Oprogramowanie pomocnicze - nie służy bezpośrednio do realizacji zadań użytkownika, ale wspiera pracę innych programów
Oprogramowanie pomocnicze
Rodzaje oprogramowania pomocniczego:
-nakładki na systemy operacyjne - usprawniają i ułatwiają pracę z wybranym systemem operacyjnym (Norton Commander)
-programy antywirusowe - służą do zabezpieczenia systemów komputerowych, a także do wykrywania i usuwania wirusów komputerowych (Norton AntiVirus, Kaspersky AntyViral Toolkit Pro, Mks_Vir)
-archiwizery - zmniejszają objętość wybranych plików łącząc je w większe zbiory zwane ------archiwami (WinZip, WinRar, WinAce, PowerArchiver)
Standardowe programy i systemy
Dwie grupy oprogramowania:
oprogramowanie zorientowane na metody - pakiety programów, w których zastosowano pewną klasę algorytmów lub metod rozwiązywania problemów (pakiety typu PERT, pakiety do obliczeń statystycznych i matematycznych,pakiety wykorzystujące teorię badań operacyjnych - programowanie liniowe, programowanie dynamiczne)
Oprogramowanie zorientowane na problemy - pakiety programów, które ze względu na przyjęte rozwiązania przystosowane są do wspomagania użytkowników w rozwiązywaniu szczegółowych problemów i zagadnień ze ściśle określonej klasy
(oprogramowanie dedykowane) - programy
tworzone przez programistów lub samych
użytkowników w celu rozwiązania bądź wspomagania nietypowych problemów
możliwość zastosowanie niestandardowych algorytmów
dopasowanie do potrzeb końcowego użytkownika
czasochłonność wykonania
wyższa cena w porównaniu z oprogramowaniem standardowym
Pakiety narzędziowe to-wyspecjalizowane funkcjonalnie systemy (programy) powszechnego użytku, które umożliwiają realizację różnorodnych zadań
Grupy pakietów narzędziowych:
-edytory tekstów
-arkusze elektroniczne
-systemy zarządzania bazą danych
-pakiety graficzne
-pakiety zintegrowane
-pakiety organizacji prac biurowych
Edytory tekstu:
-służą one do tworzenia i edycji dokumentów tekstowych
-pracują w trybie WYSIWYG (What You See Is What You Get)
-umożliwiają interaktywne tworzenie tekstu
Arkusze kalkulacyjne:
-umożliwiają przetwarzanie dużych zestawów danych zorganizowanych w formę tabeli
-wspomagają prace związane z przeprowadzaniem skomplikowanych obliczeń, planowaniem i analizą “co jeśli”
Systemy zarządzania bazą danych:
-pozwalają na przechowywanie w uporządkowany sposób dużej ilości zróżnicowanych danych
-umożliwiają tworzenie i wykonywanie operacji na zbiorach danych
pozwalają tworzyć aplikacje użytkowe
Pakiet graficzny: służy do tworzenia, obróbki i prezentowania grafiki
Grupy pakietów graficznych:
pakiety do obróbki obrazów rastrowych, które zapisywane są w postaci mapy bitowej
pakiety do obróbki obrazów wektorowych, które składają się z listy elementów i procedur
Pakiety zintegrowane:
-realizują określoną grupę funkcji
-zazwyczaj łączą w sobie funkcje edytora tekstu, arkusza kalkulacyjnego, bazy danych, -pakietów graficznych
-pracują z jednym zestawem danych bez konieczności uciążliwego przenoszenia ich pomiędzy aplikacjami
-posiadają ujednolicony interfejs użytkownika
-Microsoft Works
Pakiety organizacji prac biurowych:
-ułatwiają i usprawniają pracę typowego biura
-zarządzają czasem i organizują działalność biura
-pozwalają prowadzić harmonogram zajęć dla każdego dnia
-sygnalizują zbliżające się terminy spotkań
-pozwalają przygotować dokumenty oraz przyjmować je z zewnątrz umożliwiają zdalną pracę i dostęp do zasobów zgromadzonych w miejscu pracy
-Microsoft Office, Lotus Organizer
Systemy zarządzania bazami danych
Dane to dane to „surowe” fakty w postaci liczb, ciągów znaków, symboli, obrazów itp
Informacje to dane przetworzone, uporządkowane i zinterpretowane w taki sposób by ułatwiały podejmowanie decyzji
Baza danych to zbiór zapamiętanych w urządzeniach pamięciowych (dyski, dyski optyczne, taśmy) danych wykorzystywanych przez organizację
System bazy danych
baza danych
sprzęt komputerowy pozwalający na gromadzenie i manipulowanie danymi zgromadzonymi w bazie danych
oprogramowanie pozwalające na wprowadzanie, wyszukiwanie, aktualizację, usuwanie danych oraz utrzymanie integralności danych
System zarządzania bazą danych t oprogramowanie pozwalające na stworzenie oraz utrzymanie bazy danych
Modele baz danych
Struktura hierarchiczna (drzewiasta):
dane gromadzone są w postaci rekordów występujących w roli podrzędnej lub nadrzędnej
rekordy podrzędne mają dokładnie jedno powiązanie z rekordem nadrzędnym
rekord nadrzędny może mieć dowolną liczbę powiązań z rekordami podrzędnymi
nie może istnieć żaden rekord podrzędny bez przypisanego mu jednoznacznie rekordu nadrzędnego
Struktura sieciowa:
dane są reprezentowane przez rekordy
rekordy mogą być powiązane z dowolną liczbą innych rekordów, zarówno nadrzędnych, jak i podrzędnych
Struktura relacyjna:
twórca koncepcji modelu relacyjnego (lata 70-te) - E.F. Codd
założenie: tradycyjne pliki (wykorzystywane w modelach sieciowym i hierarchicznym) mogą być traktowane jako relacje matematyczne (teoria relacji)
relacja - zbiór n-elementowych ciągów
relacja przedstawiona jest w postaci tablicy
relacyjna baza danych to zbiór tablic
Relacja (tablica) odpowiada plikowi w tradycyjnym przetwarzaniu danych
Krotka to pojedynczy wiersz relacji, czyli rekord w tradycyjnym przetwarzaniu danych
Relacja to dowolny skończony podzbiór zbioru krotek
Właściwości relacji (tablicy):
nazwa tablicy jest nazwą relacji
uporządkowanie kolumn tablicy jest nieistotne
uporządkowanie krotek w tablicy jest nieistotne
w tablicy nie może być dwóch tych samych krotek
w kolumnie zawierającej wartości atrybutu A mogą występować wartości wyłącznie ze zbioru zwanego dziedziną atrybutu A
Relacyjna baza danych
Relacyjna baza danych składa się z kilku powiązanych ze sobą tablic (relacji), które
otrzymuje się w procesie normalizacji
Wady relacyjnej bazy danych:
wymagają zazwyczaj bardzo dużych zasobów pamięci
wykonanie skomplikowanych zapytań może to być czasochłonne
istniejące systemy nie zawsze dostarczają pełnego zakresu operacji algebry relacji
Najczęściej wykorzystywane systemy relacyjne:
ORACLE firmy Oracle
SQL SERVER firmy Microsoft
DB/2 firmy IBM
Model obiektowy baz danych
Struktura obiektowa:
dane reprezentowane są jako obiekty
obiekt jest zbiorem atrybutów oraz metod czyli operacji, które na nim mogą zostać wykonane
przechowywanie danych oraz operacji na danych w jednej bazie
elastyczne odwzorowanie rzeczywistości
Systemy baz danych
Elementy organizacji baz danych:
-struktura przestrzenna bazy i organizacji, w której baza danych jest wykorzystywana
-sprzęt komputerowy wykorzystywany przy organizacji systemu zarządzania bazą danych
Rodzaje systemu baz danych:
-scentralizowany system bazy danych
-rozproszony system bazy danych
-system lokalnej bazy danych
Scentralizowany system baz danych
Zasady systemu scentralizowanego:
-realizacja bazy danych oparta jest o jeden centralny komputer lub o jedno centrum komputerowe obsługujące bazę danych organizacji
-całość przetwarzania związanego z gromadzeniem, obróbką oraz udostępnianiem informacji realizowana jest w jednym miejscu z wykorzystaniem jednego komputera bazowego
-dostęp do danych odbywa się za pośrednictwem terminali podłączonych bezpośrednio do komputera głównego lub zdalnych terminali
Zalety systemu scentralizowanego:
-zgromadzenie wszystkich informacji w jednym miejscu
-mała wrażliwość systemu na awarie
-łatwość utrzymania integralności bazy danych
-wysokie bezpieczeństwo systemu
Wady systemu scentralizowanego:
wysokie koszty utrzymania ośrodka obliczeniowego (sprzęt oraz kadra informatyczna)
utrudnienia w dostępie do danych dla szeregowych pracowników
mała elastyczność systemu
Rozproszony system baz danych
Zasady systemu rozproszonego-pojedyncza aplikacja może operować na danych zawartych w kilku fizycznych bazach danych, zarządzanych przez różne systemy zarządzania bazą danych na różnych platformach sprzętowych
Zalety systemu rozproszonego:
duża moc obliczeniowa systemu za stosunkowo niską cenę
dostosowanie struktury bazy danych do struktury terytorialnej i organizacyjnej przedsiębiorstwa
łatwy dostęp do danych zgromadzonych na lokalnych serwerach
Wady systemu rozproszonego:
duża techniczna złożoność projektów związanych z projektowaniem i wdrożeniem rozproszonej bazy danych
zwiększone nakłady na utrzymanie integralności danych zgromadzonych w systemie
zwiększone nakłady na zabezpieczenie systemu przed niepowołanym dostępem
Zasady systemu lokalnej bazy danych:
programy takie jak DBASE czy ACCESS pozwalają użytkownikowi stworzyć i utrzymywać bazy danych
użytkownicy mogą pozyskiwać dane z lokalnych serwerów baz danych i poddawać je następnie szczegółowej obróbce
Zadania administratora bazy danych;
przydzielanie użytkownikom praw dostępu do bazy danych
archiwizacja bazy danych
zmiana konfiguracji sprzętu i oprogramowania
zabezpieczenia systemu komputerowego przed niepowołanym dostępem
odtwarzanie stanu bazy danych po wystąpieniu ewentualnych awarii
uaktualnianie oprogramowania zarządzającego bazą danych
dbanie o utrzymanie integralności bazy danych
Serwer to
komputer, który pracując w sieci komputerowej zapewnia określone usługi
serwery plików - udostępniają innym, pracującym w sieci komputerom, zgromadzone zbiory
serwery drukarki - udostępniają innym
użytkownikom podłączoną do nich drukarkę, dbając jednocześnie o to by wszystkie zlecenia wydruku zostały w całości i bezkolizyjnie wykonane
program (lub część oprogramowania), świadczący określone usługi innym programom, np. program realizujący dostęp do bazy danych
Klient to program, który zwraca się o wykonanie określonej usługi do serwera (np. wyszukanie określonych informacji w bazie danych)
Baza danych klient - serwer rozdziela przetwarzanie pomiędzy dwa systemy:
klienta, który wykonuje aplikacje korzystającą z zasobów bazy
serwer, na którym wykonuje się system zarządzania bazą danych
Dwa elementy bazy danych klient - serwer:
podłączony do sieci wyspecjalizowany serwer baz danych - komputer dedykowany do obsługi konkretnej bazy danych wraz z systemem zarządzania bazą danych i oprogramowaniem pełniący rolę serwera
duża ilość połączonych siecią komputerów osobistych - mogących pełnić rolę klientów
Zalety architektury klient - serwer:
lepsze wykorzystanie istniejących zasobów wynikające z podziału zadań pomiędzy klientem a serwerem
rozdzielenie przetwarzania pomiędzy systemem klienta a serwerem bazy danych
możliwości wykorzystania przez użytkownika znanego mu oprogramowania stacji klienckiej
możliwości kierowania do bazy danych niestandardowych zapytań
atrakcyjna forma prezentacji danych
Wady architektury klient - serwer:
koszty utrzymania personelu administrującego i specjalistów utrzymujących serwer bazy danych
brak doświadczonego personelu wynikający z niedawnego pojawienia się technologii
duża złożoność projektów, szczególnie gdy wykorzystywane są różne (heterogeniczne) środowiska
konieczność stworzenia nowych narzędzi, gwarantujących dostęp do bazy danych
nowe zadania stawiane przed administratorem bazy danych
Hurtownia danych to wydzielona centralna baza danych stworzona z myślą o prowadzeniu analiz służących do podejmowania decyzji strategicznych związanych z zarządzaniem organizacją
Źródła danych gromadzonych w hurtowniach:
-systemy transakcyjne działające w danej organizacji
-bazy danych istniejące w otoczeniu organizacji
-zasoby systemu WWW
-arkusze kalkulacyjne lub pliki w formacie XML
Cechy hurtowni danych:
uporządkowanie tematyczne danych -przechowywanie tylko tych danych, które będą potrzebne do sporządzenia analiz
zintegrowanie danych - dane są przechowywane w ujednoliconym formacie
niezmienność danych - dwie operacje na danych: ładowanie danych oraz dostęp do danych (dane zgromadzone w hurtowni nie podlegają modyfikacji w trakcie jej bieżącej eksploatacji)
oznaczenie czasowe gromadzonych danych - dane historyczne opatrzone znacznikiem czasu
Hurtownia danych różni się od tradycyjnej bazy danych:
Rozmiarem danych (pojemność HD liczona jest w terabajtach
Źródłami danych (wewnętrzne ST, BD, MRP II) i zewnętrznych (portale internetowe)
Metodami aktualizacji (nie na bieżąco)
Czasem (HD zawierają dane historyczne, a nie bieżące)
Przeznaczeniem HD i dostępem wielowymiarowym
Wykorzystanie danych zgromadzonych w hurtowni:
raportowanie - przygotowanie wszelkiego rodzaju zestawień i raportów
interaktywne przetwarzanie analityczne OLAP (OnLine Analitycal Processing) - dostarcza pogłębionej analizy danych zgromadzonych w hurtowni
odkrywanie wiedzy zawartej w danych - dane przed załadowaniem ich do hurtowni poddawane są procesowi wstępnej obróbki, która pozwala między innymi na wyeliminowanie istniejących nieprawidłowości
Rodzaje SIZ wg kryterium funkcji:
Systemy dziedzinowe (transakcyjne)
Systemy informacyjno-decyzyjne
Zintegrowane systemy informatyczne zarządzania
Systemy zarządzania łańcuchem dostaw
Systemy zarządzania relacjami z klientami
Systemy zarządzania dokumentami i procesami
Systemy pracy grupowej
Elektroniczna wymiana dokumentów
E-biznes
Cechy systemów dziedzinowych:
ewidencja operacji gospodarczych
różnorodność tematyczna
duża ilość danych wejściowych
duża ilość informacji wynikowych
duża dokładność danych i informacji
duża wiarygodność danych i informacjistosunkowo proste algorytmy przetwarzania danych
przeznaczone głównie dla szczebla operacyjnego
Struktura funkcjonalna systemów dziedzinowych:
techniczne przygotowanie produkcji
planowanie produkcji
gospodarka magazynowa
sprzedaż
gospodarka środkami trwałymi
kadry i płace
finanse i księgowość
Główne zadania systemu TPP:
definiowanie struktury wyrobów (normy zużycia materiałów) - kartoteki konstrukcyjne wyrobów
definiowanie technologii produkcji wyrobów (operacje technologiczne, normy zużycia maszyn i robocizny) - kartoteki technologiczne wyrobów
Główne zadania systemu planowania produkcji:
definiowanie planu produkcji
ustalanie kolejności i terminów wykonania produkcji według faz technologicznych
bilansowanie planu ze zdolnością produkcyjną
ustalanie potrzeb w zakresie materiałów, narzędzi, robocizny
ustalanie limitów materiałowych
Główne zadania systemu gospodarki magazynowej:
ewidencja zapasów (materiałów, wyrobów, towarów handlowych, narzędzi)
inwentaryzacja
kontrola stanów magazynowych
Główne zadania systemu kadrowo-płacowego:
ewidencja zatrudnienia
ewidencja czasu pracy
obliczaniem wynagrodzeń
rozliczanie kosztów robocizny i pracochłonności produkcji
Główne zadania systemu gospodarki środkami trwałymi:
ewidencja środków trwałych
naliczanie amortyzacji
inwentaryzacja środków trwałych
planowanie i rozliczanie remontów
Główne zadania systemu finansowo-księgowego:
ewidencja operacji gospodarczych
prowadzenie rozrachunków z kontrahentami
kalkulacja kosztów
budżetowanie
sporządzanie sprawozdań finansowych
Główne zadania systemu sprzedaży: ewidencja zamówień, obsługa sprzedaży, sporządzanie ofert
Rodzaje systemów informacyjno-decyzyjnych:
systemy informowania kierownictwa (SIK)
systemy wspomagania decyzji (SWD)
grupowe systemy wspomagania decyzji (GSWD)
inteligentne systemy wspomagania biznesu (BI, systemy inteligencji biznesowej)
systemy ekspertowe (SE)
Cechy systemów informowania kierownictwa:
integracja danych z systemów dziedzinowych
przetwarzanie danych za pomocą podstawowych algorytmów matematycznych, ekonometrycznych, statystycznych
dostarczanie informacji dla podejmowania decyzji na szczeblu operacyjnym i taktycznym
wspomaganie decyzji ustrukturalizowanych
Cechy systemów wspomagania decyzji:
dostarczanie informacji dla podejmowania decyzji na szczeblu taktycznym i strategicznym
wspomaganie decyzji słabo ustrukturalizowanych
selektywność w dostarczaniu informacji
łatwość i przyjazność w użytkowaniu
architektura SWD: baza danych, baza modeli, dialog
Cechy grupowych systemów wspomagania decyzji:
cechy systemów wspomagania decyzji
nadzorowanie procedur zbiorowego podejmowania decyzji
umożliwianie większej grupie osób partycypowanie w wymianie poglądów, wiedzy i umiejętności
stosowanie strukturalnych i niestrukturalnych technik oraz metod rozwiązywania zadań
rozwiązania technologiczne: pokoje decyzyjne, wideokonferencje
Cechy systemów inteligencji biznesowej:
inteligentna eksploracja, integracja, agregacja oraz wielowymiarowa analiza danych, pochodzących z różnych zasobów informacyjnych
łączą dane z systemów informatycznych zarządzania oraz dane pochodzące z otoczenia, np. z opracowań statystycznych, portali finansowoinwestycyjnych i różnorodnych baz danych
rozwiązania technologiczne: globalne sieci komputerowe oraz hurtownie danych
Cechy systemów ekspertowych:
naśladowanie decyzji eksperta-człowieka w danej dziedzinie
przeniesienia zasobów wiedzy eksperta do systemu komputerowego
rozwiązania technologiczne: baza danych, baza wiedzy, moduł wnioskowania, moduł pozyskiwania wiedzy, moduł komunikacji z użytkownikiem
rozwiązywanie problemów rozmytych, słabo lub nieustrukturalizowanych i nienumerycznych
rozwiązywanie specyficznych problemów, wąskich dziedzin (nauka, medycyna, technika, gospodarka)
Cechy zintegrowanych SIZ:
kompleksowa obsługa procesów gospodarczych w przedsiębiorstwie
modułowa budowa
elastyczność (dostosowanie oprogramowania do potrzeb użytkownika)
skalowalność (zdolność do rozwoju i zwiększania swoich wymiarów)
spójność (integracja funkcji, procesów, danych, struktur i modeli)
integracja systemu z procesami biznesowymi (na różnych szczeblach zarządzania)
wszechstronność (spełnienie wymagań organizacji różnych branż, różnych wielkości itp.)
przenaszalność
integracja przedsiębiorstwa z otoczeniem
Cechy systemów zarządzania łańcuchem dostaw:
wspomaganie procesów gospodarczych "od zamówienia do płatności"
obsługa podstawowych procesów: „planuj”, „nabądź”, „wytwórz”, „dostarcz”
cel: zaoferowanie odpowiednich produktów we właściwym miejscu i czasie, we właściwej ilości i jakości, przy uzasadnionych kosztach, z wykorzystaniem najnowszych technologii informacji
umożliwienie wszystkim uczestnikom procesu biznesowego synchronizację działań związanych z łańcuchem dostaw
Cechy systemów zarządzania relacjami z klientami:
gromadzenie danych oraz tworzenie procedur wykorzystywanych do budowania oraz utrzymywania długoterminowych relacji z klientami
zakres funkcjonalny:
pozyskiwanie potencjalnych klientów
obsługa cyklu sprzedaży
utrzymanie kontaktów z klientami
usługi serwisowe
badanie satysfakcji klientów
badanie potrzeb klientów
Cechy systemów zarządzania dokumentami i procesami:
organizowanie obiegu i przetwarzania dokumentów
przechowywanie i archiwizowanie dokumentów
sterowanie przebiegiem procesów pracy
informowanie uczestników procesu o realizowanych procedurach
Cechy systemów pracy grupowej:
wspomagają zarządzanie współpracą w obrębie i między zespołami pracowniczymi
zakres funkcjonalny:
poczta elektroniczna
kalendarze i terminarze
baza kontaktów
przydzielanie zadań
organizowanie elektronicznych konferencji
baza kontaktów
Cechy systemów elektronicznej wymiany dokumentów:
wymiana danych zorientowana na informacje (katalogi, ceny, dane techniczne itp.)
wymiana danych zorientowana na transakcje (faktury, zlecenia zakupów, dowody dostawy)
elektroniczne przesyłanie środków pieniężnych
interakcyjna wymiana danych typu „pytanieodpowiedź”
Systemy e-biznesu to - sposób prowadzenia działalności, polegający na wykorzystaniu technik sieciowych Internetu, Ekstranetu i Intranetu we wszystkich obszarach funkcjonowania organizacji:
procesach zakupu i sprzedaży
działalności wytwórczo-produkcyjnej
marketingu
obsłudze klientów
logistyce
komunikacji w obrębie organizacji
komunikacji organizacji z otoczeniem
zarządzaniu dokumentami i zarządzaniu zadaniami
Rodzaje rozwiązań e-biznesowych:
e-commerce (handel elektroniczny)
e-marketing (marketing elektroniczny)
e-banking (elektroniczna bankowość)
e-learning (elektroniczne nauczanie)
e-consulting (elektroniczny konsulting)
EB = EC + BI + CRM + SCM + ERP
• EB (e-bizness) - biznes elektroniczny,
• EC (e-commerce) - handel elektroniczny,
• BI (Business Intelligence),
• CRM (Customer Relationship Management) - zarządzanie relacjami z klientem,
• SCM (Supply Chain Management) - zarządzanie łańcuchem dostaw,
• ERP Enterprise Resource Planning) - planowanie zasobów przedsiębiorstwa.
Gospodarka elektroniczna obejmuje wymianę produktów i usług, transfer funduszy w publicznych i prywatnych sieciach cyfrowych, różnorodne rodzaje interakcji biznesowych, a także takie funkcje jak: marketing, zarządzanie relacjami z klientami, rekrutację pracowników, rozwój produktów,(działalność wytwórczą), administrację i komunikację
Dwanaście reguł gospodarki elektronicznej [Tapscott, 1998]:
• Nowa gospodarka to gospodarka wiedzy. Praca oparta na wykorzystaniu wiedzy i umiejętności staje się podstawą tworzenia wartości, przychodów i zysków.
• Nowy ład ekonomiczny ma charakter cyfrowy. Technika cyfrowa zastępuje analogową we wszystkich systemach wewnętrznej komunikacji, prezentacji, procesach wymiany gospodarczej.
• Wirtualizacja fizycznych przedmiotów. W gospodarce elektronicznej fizyczne przedmioty mają swoje odpowiedniki cyfrowe: wirtualne przedsiębiorstwa, wirtualne sklepy, wirtualne banki itp..
• Nowa gospodarka jest gospodarką cząstek. Jej funkcjonowanie opiera się na dynamicznych jednostkach i zespołach, które zależnie od potrzeb łączą się i dopasowują do zmian dokonujących się w ich otoczeniu.
• Nowa gospodarka jest gospodarką sieciową. Systemy komputerowe pokonują dotychczasowe bariery czasu i przestrzeni. Stwarzają okazję do rozwoju sieci współpracy pomiędzy dostawcami, klientami oraz innymi partnerami gospodarczymi.
• Eliminacja pośredników i funkcji pośrednich. Sieci komputerowe zmieniają obieg informacji, eliminując przy tym sferę pośrednią.
• Korelacja obszarów gospodarki. Nowa era jest tworem zespolenia trzech obszarów: techniki obliczeniowej, transmisji danych oraz rzeczywistych wartości oferowanych klientom, które są podstawą rozwoju przedsiębiorstw.
• Nowatorstwo. U podstaw nowego ładu leży innowacyjność. Ludzka kreatywność stanowi podstawę wszelkiej wartości, a wyzwaniem dla przedsiębiorstw jest promowanie i nagradzanie twórczych rozwiązań.
• Zanik podziału na konsumentów i producentów. Każdy bowiem konsument korzystający z autostrady informacyjnej staje się w pewnym sensie producentem, tworząc i transmitując przekazy do innych odbiorców.
• Działanie w czasie rzeczywistym. Transmisja danych w czasie rzeczywistym umożliwia realizację usług, zleceń i procesów biznesowych na bieżąco.
• Nowa gospodarka jest gospodarką globalną. Sieci komputerowe umożliwiają przedsiębiorstwom działanie i świadczenie usług w sposób ciągły, niezależnie od czasu i miejsca geograficznego.
• Era niepokoju i zagrożenia. Pogłębiający się rozdźwięk pomiędzy ludźmi posiadającymi wiedzę oraz dostęp do informacji a resztą społeczeństwa grozi pojawieniem się głębokich niepokojów społecznych.
Relacje w e-gospodarce
• B2B (business-to-business), czyli relacje biznes-biznes,
• B2C (business-to-consumer), czyli relacje biznes-klient (konsument),
• C2B (consumer-to-business), czyli relacje klient (konsument)-biznes,
• C2C (consumer-to-consumer), czyli relacje klient-klient.
• B2E (business-to-employee), czyli relacje biznespracownik,
• E2B (employee-to-business), czyli relacje pracownikbiznes,
Relacje w e-gospodarce
• E2E (employee-to-employee), czyli relacje pracownikpracownik.
• B2A (business-to-administration), czyli relacje biznesadministracja,
• A2B(administration-to-business), czyli relacje administracja-biznes,
• C2A (consumer-to-administration), czyli relacje obywatel-administracja,
• A2C (administration-to-consumer), czyli relacje administracja-obywatel,
• A2A (administration-to administration), czyli relacje administracja - administracja.
• handel elektroniczny dotyczy realizacji działalności gospodarczej, opartej na przetwarzaniu i transmisji danych, takich jak tekst, dźwięk, obraz. Obejmuje on procesy zakupów, sprzedaży, obsługi klienta, dystrybucji produktów i usług, współpracy między przedsiębiorstwami, jak również cyfrowych płatności realizowanych w oparciu o publiczne lub prywatne sieci komputerowe.
• Światowa Organizacja Handlu definiuje pojęcie handlu elektronicznego jako produkcję, reklamę, sprzedaż i dystrybucję produktów poprzez sieci teleinformatyczne.
• M. Niedźwiedziński - Handel elektroniczny
jest to elektroniczna platforma prowadzenia działalności gospodarczej, na której dochodzi do kontaktów pomiędzy uczestnikami procesów gospodarczych, dokonywane są transakcje, następuje tworzenie i wymiana wartości.
• Handel elektroniczny (e-handel) wykorzystuje platformę technologiczną, którą są wszelkie media elektroniczne (np. telefon, radio, TV), w tym technologie informatyczne (sieci komputerowe, Internet).
Kryteria analizy handlu elektronicznego
• Komunikacja - handel elektroniczny oznacza dostarczenie produktów, usług, informacji oraz realizację płatności poprzez sieć Internet.
• Interfejs - handel elektroniczny obejmuje różne sektory gospodarki elektronicznej oraz transakcje wymiany np. B2B, B2C, C2C, A2C.
• Procesy biznesowe - transakcje występujące w handlu elektronicznym są możliwe dzięki stosowaniu sieciowych
• Usługi - handel elektroniczny wspomaga rozwój firm, wspomaga konsumentów, zarządzanie w celu ograniczenia kosztów usług, zwiększenia szybkości usług, jakości ich świadczenia itp.
• Środowisko on-line - handel elektroniczny jest elektronicznym środowiskiem, które umożliwia zakupy i sprzedaż produktów, usług, informacji przez Internet w trybie on-line. Produkty mogą mieć wymiar fizyczny lub mogą występować w formie wiadomości, konsultacji itp.
• Perspektywa strukturalna - handel elektroniczny obejmuje różne media jak dane, tekst, strony WWW, wideo.
• Perspektywa rynku - handel elektroniczny oznacza globalną sieć biznesową.
Z pojęciem handlu elektronicznego wiążą się takie kategorie jak:
• Towar na rynku elektronicznym może byćzarówno dobrem materialnym - towary dostępne na rynku tradycyjnym, jak i niematerialnym - dobra informacyjne.
• Kontrahent występujący na rynku elektronicznym jest stroną elektronicznych transakcji. Kontrahenci mogą być sobie znani lub anonimowi, w zależności od wyboru sposobu zawierania transakcji oraz dokonywania płatności.
Z pojęciem handlu elektronicznego wiążą się takie kategorie jak:
• Pieniądz elektroniczny (cybergotówka) powinien być anonimowy, odporny na fałszerstwa, funkcjonować w trybie zdalnym (w obrocie offline) i podlegać sieciowemu transferowi rynkowemu w celu realizacji płatności finansowych.
• Dokument elektroniczny to poświadczenie określonej operacji gospodarczej w rozumieniu formalnoprawnym. Występuje on obok lub zamiast tradycyjnego dokumentu papierowego.
Z pojęciem handlu elektronicznego wiążą się takie kategorie jak:
• Operacja elektroniczna to procedura rozliczeniowa realizowana sieciowo, w trybie zdalnym, między kontrahentami rynkowymi. W takim modelu obrotu finansowego pieniądze właściwie nie opuszczają systemu bankowego, chociaż zmieniają właściciela i przemieszczają się z miejsca na miejsce.
Prowadzenie handlu elektronicznego stanowi zazwyczaj doskonałe uzupełnienie dotychczasowej działalności gospodarczej, a zwłaszcza uzupełnienie handlu tradycyjnego. Pozwala także zaistnieć na rynku globalnym MŚP, co w warunkach krajowych ma ogromne znaczenie. Warto w tym miejscu zauważyć, że wśród zarejestrowanych firm, ponad 99%, to przedsiębiorstwa małe i średnie
W handlu tradycyjnym klient zawiera transakcję handlową bezpośrednio ze sprzedawcą produktu i sam decyduje o sposobie jego dystrybucji.
W handlu elektronicznym, w zależności od rodzaju oferowanych produktów, rozróżnia się:
• handel bezpośredni (direct electronic commerce) - transakcja handlowa od złożenia zamówienia przez realizację płatności aż do dostawy towarów, odbywa się wyłącznie elektronicznie przez sieć komputerową,
• handel pośredni (indirect electronic commerce) -szukanie nowych kontrahentów handlowych, pośredników, hurtowników, jak również przesyłanie dokumentacji odbywa się elektronicznie, jednak dostawa jest realizowana metodą tradycyjną.
Zwiększenie ilości zawieranych transakcji elektronicznych związane jest z rozwojem usług dystrybucyjnych, rozpowszechnieniem najnowszych technologii informatycznych oraz możliwością coraz łatwiejszego uzyskania dostępu
Rozwój technologii teleinformatycznych oraz zwiększające się zainteresowanie rozwiązaniami handlu elektronicznego powodują powstawanie coraz to nowszych obszarów zastosowań, obejmujących:
• segment usług informacyjnych,
• segment banków i instytucji finansowych,
• segment przedsiębiorstw produkcyjnych,
• segment przedsiębiorstw handlowych,
• segment przedsiębiorstw usługowych
• segment klienta,
• segment instytucji sektora publicznego.
Mechanizmy rynku elektronicznego umożliwiają zawieranie różnego rodzaju transakcji handlowych zarówno między przedsiębiorstwami, instytucjami, jak i między sprzedawcą a odbiorcą detalicznym. W zależności od uczestników handlu elektronicznego wyróżnia się różne jego sektory i odpowiadające im serwisy internetowe (modele handlu elektronicznego).
Sektory handlu elektronicznego:
• B2B (business-to-business) - handel elektroniczny między firmami w zakresie zamówień, sprzedaży, dystrybucji itp.,
• B2C (business-to-constomer) - transakcje zachodzące między przedsiębiorstwem a konsumentem; komercyjne firmy internetowe zajmujące się sprzedażą towarów i usług ogółowi konsumentów,
• C2B (customer-to-business) - polegają na
kontaktowaniu się klientów z organizacjami. Klienci zwracają się do firmy z pytaniami, czy nawet proponują warunki, na jakich ma zostać zawarta transakcja. Możliwe są także kontakty całych grup konsumenckich z firmami poprzez różnego rodzaju listy i fora dyskusyjne
• B2A (business-to administration) - operacje
zachodzące pomiędzy przedsiębiorstwem a sferą użyteczności publicznej. Czyli są to kontakty między firmami a urzędami administracji rządowej i samorządowej za pośrednictwem Internetu. Handel B2A odbywa się najczęściej w formie przetargów on-line oraz targów. Rodzaj transakcji oznaczany symbolicznie B2G jest alternatywnym określeniem dla B2A.
• C2A (consumer-to-administration) - operacje
zachodzące pomiędzy obywatelem a sferą użyteczności publicznej; występuje tutaj przesunięcie wymiany informacji ze sferą publiczną z klienta zinstytucjonalizowanego na klienta indywidualnego,
• A2C (administration-to-citizen) - celem jest stworzenie jak największych możliwości realizacyjnych instytucjom państwowym na szczeblu rządowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym przy wykorzystaniu Internetu. Przykładowo na szczeblu samorządu terytorialnego występują przepływy finansowe, jak podatki, opłaty za usługi komunalne, zwroty nadpłat, zasiłki itp.
• C2C (consumer-to-consumer) - relacja ta określa typ zależności biznesowych zachodzących pomiędzy końcowymi konsumentami dobra bądź usługi, czyli na linii: konsument z konsumentem. Transakcje te realizowane są najczęściej w wypadku sprzedawania i kupowania na aukcjach internetowych. Rynek transakcji C2C pełni funkcję tablicy ogłoszeń, często połączonej z systemem aukcyjnym.
Modele biznesowe w sektorze B2B
• Elektroniczne rynki i giełdy - miejsce, gdzie dostawcy i sprzedawcy mogą realizować transakcje biznesowe.
• Elektroniczna dystrybucja - działalność obejmującą dostarczanie poprzez internetowe kanały dystrybucji różnorodnych produktów i usług.
• Dostawcy usług - wspomaganie działalności firm poprzez dostarczanie im różnorodnych usług, dzierżawę oprogramowania i aplikacji biznesowych.
• Doradztwo biznesowe - pomoc firmom w ustalaniu potrzeb biznesowych i możliwości wykorzystywania technologii WWW do prowadzenia handlu elektronicznego.
• Pośrednictwo - zbieranie informacji o klientach i sprzedaż tych danych zainteresowanym stronom.
Elektroniczne rynki określa się jako internetowe miejsca, gdzie kupujący i sprzedający dokonują wymiany towarów. Rynki te łączą w sobie elektroniczne katalogi, serwisy aukcyjne, ogłoszeniowe, targi i sklepy.
Służą do zawierania transakcji, są źródłem istotnych informacji, porad, oraz są centrami handlowymi. Rynki elektroniczne najogólniej dzieli się na horyzontalne oraz wertykalne. Na rynkach horyzontalnych sprzedaje się towary z wielu branż. Budują je albo firmy programistyczne mające odpowiedni know how, albo wyspecjalizowani integratorzy, jak np. Commerce One (www.commerceone.com), czy BizBuyer (http://bizbuyer.com). W Polsce do takich rynków można zaliczyćMarketplanet stworzony przez TP S.A. i Prokom S.A. oraz Xtrade stworzony przez Optimusa, BRE i Commerce One.
Rynki wertykalne, to rynki branżowe, gdzie sprzedaje się wiele różnorodnych produktów, ale ograniczonych do jednej branży. Są one organizowane najczęściej przez konsorcja kupców (rynek daje im korzystniejszą pozycję przy negocjacjach cen, czy warunków zakupu), bądź konsorcja dostawców (pozwalają skrócić łańcuch dostaw). Wykaz światowych rynków B2B można znaleźć na stronie internetowej www.internetb2blist.com. Katalog polskich rynków elektronicznych zawiera serwis Kopernik.pl (www.kopernik.pl) oraz E-Ocean.pl (www.e-ocean.pl).
Elektroniczne giełdy przypominają giełdy tradycyjne, gdzie dokonywane są transakcje kupna i sprzedaży.
W odróżnieniu od rynków elektronicznych, nie występuje tutaj rozgraniczenie na kupujących i sprzedających.
Giełdy B2B działają jako pośrednicy dla potencjalnych partnerów. Umożliwiają przeprowadzenie transakcji, ale same w nich nie uczestniczą, ani nie reprezentują interesów kontrahentów
W tworzenie internetowych giełd zaangażowali się wielcy światowi potentaci, nierzadko rywalizujący ze sobą.
Przykładowo, w 2004 roku, rywalizujące ze sobą koncerny DaimlerChrysler, General Motors i Ford Motor utworzyły wspólną branżową internetową giełdę Convisint, zakładając, ze docelowo na tej giełdzie będą zawierane praktycznie wszystkie transakcje z dostawcami.
Coca-Cola i Procter&Gamble są głównymi udziałowcami - giełdy Transora, która obsługuje m.in. producentów żywności i środków czystości oraz dostawców surowców do tej produkcji.
Do najważniejszych giełd polskich w różnych branżach należą:
• handel metalami nieżelaznymi, stalą i wyrobami hutniczymi: Ce-market (www.ce-market.com.pl), WTC (www.surowce.wtc.pl), StalNet (www.stalnet.com.pl),
• handel energią: Internetowa Hurtownia Energii (www.ihe.com.pl), Platforma obrotu energią (www.poee.pl),
• handel nadwyżkami przemysłowymi, używanymi maszynami: Polska Giełda Maszyn (www.pgm.com.pl), Rynek Papieru i Maszyn (www.igiepa.com.pl),
• rynek rolno-spożywczy: Giełda owocowo-warzywna (www.greenmarket.pl),
• chemia: Chemia.com (www.chemia.com).
Modele biznesowe w sektorze B2C:
1. Serwisy informacyjne to elektroniczne tablice internetowe, wykorzystywane zarówno przez przedsiębiorstwa, jak i osoby prywatne. Typ umieszczanych ogłoszeń to ogłoszenia dotyczące pracy lub kupnasprzedaży. Serwisy w sektorze B2C są coraz częściej odpłatne, odpłatności są uiszczane przez zamieszczających ogłoszenia.
2. Sklepy internetowe to serwisy WWW, na których są prezentowane towary z cenami, opisem i często zdjęciem. Przeważnie znajduje się także wirtualny koszyk z wybranymi produktami przez klienta.
Transakcje zakupu są zawierane bez fizycznej obecności sprzedającego i kupującego z wykorzystaniem technologii sieci komputerowych. Dlatego kupujący, zgodnie z ustawą, powinien w momencie zawarcia transakcji mieć dostęp do następujących informacji: nazwa i adres firmy, numer rejestru i nazwa organu rejestrującego firmę, nazwa i cechy przedmiotu umowy, cena, sposoby płatności, sposób i termin dostawy wraz z jej kosztami, zasady odstąpienia i wypowiedzenia umowy, sposoby i miejsca składania reklamacji.
Do stworzenia internetowego sklepu najczęściej są wykorzystywane:
• rozwiązania indywidualne - w przypadku specyficznych wymagań,
• rozwiązania standardowe - istnieje bogaty rynek programowy dla rozwiązań prostych i złożonych, kompleksowych,
• sklepy internetowe do wynajęcia - oferuje usługodawca, z reguły dostawca Internetu.
Wśród serwisów ogłoszeniowych wyróżnia się:
- ogólnodostępne (horyzontalne),
- ograniczone (wertykalne) adresowane dla ściśle określonej grupy zainteresowanych użytkowników z sektorów B2C i B2B.
Wygląd i ich obsługa jest stosunkowo prosta - zagłębianie się w wybranej kategorii, aż do osiągnięcia informacji szczegółowej, można również skorzystać z funkcjonalnych i elastycznych wyszukiwarek.
2. Pasaż handlowy jest to miejsce zgrupowania wielu sklepów internetowych, staje się coraz bardziej popularną formą sprzedaży w Internecie. W większości przypadków, przyłączenie się sklepu do pasażu jest odpłatne w postaci czynszu miesięcznego lub prowizji od transakcji. Sklepy po przyłączeniu się do pasażu stają się anonimowe wśród wielu do nich podobnych, ale zyskują dzięki temu dużą liczbę potencjalnych nabywców. Dla klientów natomiast zwiększa się możliwość wyboru produktów w tym samym miejscu.
3. Aukcja internetowa jest to serwis internetowy, gdzie realizowane są transakcje oparte na licytacjach kupowanych produktów i usług. Występują w sektorach B2C, C2C, C2B, stanowią podstawę do tworzenia zaawansowanych rozwiązań w sektorze B2B.
Wyróżnia się następujące rodzaje aukcji:
• klasyczne (angielskie) - podbijanie cen wyjściowych przez osoby licytujące, koniec licytacji następuje po wylicytowaniu ceny, przekraczającej cenę minimalną,
• holenderskie - ustalane są przez sprzedawcę ceny: wywoławcza (najwyższa) i minimalna. Cena wywoławcza jest obniżana do ceny minimalnej, a każdy z kupujących może tylko raz podać cenę. Wygrywa ten, kto podał pierwszy najwyższą cenę,
• jedno i wielokrotne - sprzedający wystawia jeden produkt (jednokrotna); lub wiele produktów tego samego typu (wielokrotne), wówczas zwycięzcy kupują je po cenach, jakie wylicytowali,
• błyskawiczne - ograniczenie czasu licytacji przeważnie do 60 minut. Często nie jest określana cena minimalna, cena wywoławcza jest stosunkowo niska. W wyznaczonym czasie licytacji wygrywa osoba, która dała najwyższą cenę,
• przetargowe (japońskie) - osoby zainteresowane składają swoje oferty z ceną; oferujący nie znają ani wysokości złożonych ofert, ani minimalnych cen. Zwycięża oferent z zaproponowaną najwyższą ceną,
• aukcje zamknięte - licytujący pozostają anonimowi przez cały czas trwania aukcji.
W zależności od rodzaju aukcji zwycięża cena najwyższa lub najniższa,
• aukcje według systemu Vickreya - zwycięża osoba oferująca najwyższą cenę, natomiast za wylicytowany produkt płaci cenę proponowaną przez drugiego licytującego (cenę niższą),
• odwrócone - ogłasza się produkty, które dane osoby chcą kupić,
• wertykalne - wystawiane do sprzedaży są towary z jednej branży lub z pokrewnych branż,
• horyzontalne - aukcje różnorodnych towarów wielu branż.
Przed przystąpieniem do aukcji należy się zarejestrować w serwisie poprzez podanie żądanych danych oraz wybranie nazwy użytkownika i hasła. Przez jakiś czas aukcje były darmowe. Obecnie często wprowadzane są opłaty, a zazwyczaj są to prowizje od zakupionych towarów.