Rozdział 12 Niektóre oblicza etyki w badaniach, w publikacjach i w życiu

naukowym

Społeczeństwo ryzyka jest stale zwrócone ku przyszłości. Wszelkie podmioty znajdujące się na rynku pragnęłyby wyprzedzić czas astronomiczny (wiedzieć, jakie są szanse wyborcze, jaka poczytność).Tworzy się więc ogromny popyt na prowadzenie badań empirycznych, a w konsekwencji sporządzanie prognoz. Chodzi głównie o prognozy sprawdzane intersubiektywnie. Kiedy badacz przedstawia opinii publicznej prognozę, poddany jest presji kilku czynników:

• Presja zleceniodawcy

• Myśl o nadchodzącej konfrontacji z rzeczywistością

Czy współczesna badania sondażowe są poprawnie przeprowadzone?

Wg Gostkowskiego: konieczność poprawy badań surveyowych (to pojęcie oznacza całą klasę technik badań ilościowych, w Polsce najczęściej rozumiane jako sondaż przeprowadzany za pomocą kwestionariusza). Ich wady:

• standaryzacja i kwantyfikacja pierwotnych danych już w trakcie ich uzyskiwania,

• łatwość uzyskiwania każdego rodzaju odpowiedzi za pomocą konstrukcji samego kwestionariusza,

• zbytnie poleganie na kompetencji i sumienności ankieterów,

• obawa ankieterów przed statusem outsidera,

• obawa ankieterów przed naruszeniem ich sfery tabu, prawo do prywatności (na ile osobnik chce dzielić się z badającym swymi odczuciami).

• wypowiedzi „mężów stanu” mogą mieć funkcje propagandową,

• wiarygodność badań uzależniona jest od ogólnego kontekstu społecznego(np. transformacje ustrojowe).

• relacja badacz a osoba badana- badany może czasem zupełnie nieświadomie wypaczyć wyniki badań z powodu swego nastawienia.

Etos- jedno z podstawowych pojęć w etyce. Etos odnosi się do podstawowych cech utożsamianych z osobowością. To ideały i wzory zachowania propagowane do indywidualnego i zbiorowego naśladowania.

Znaniecki- pojęcia:

Krąg społeczny- jego oczekiwania wpływają na rodzaj tworzonej przez uczonego wiedzy i sposób jej przekazywania.

Żyjemy obecnie w świecie paradoksów politycznych, społecznych, kulturowych, a nade wszystko moralnych.

Jedną z bardziej istotnych spraw staje się powszechny kryzys autorytetów w społeczeństwie polskim doby współczesnej. Autorytet- podmiot miarodajności (Goćkowski).

Kryzys jakiejkolwiek władzy (zwłaszcza politycznej) pociąga za sobą kryzys wszelkich autorytetów. Powszechny kryzys autorytetów to także nasilające się zjawisko w Polsce (rządy, wojsko, policja, nauka).

Podział:

• autorytet specjalisty- kompetentne określanie struktur, ładów społecznych naszej rzeczywistości

• autorytet moralisty- wypowiadanie się o normach, wzorach i wartościach godnych do przyjęcia

W okresie zmiany licznym perturbacjom w strefie obyczajów i moralności towarzyszy swoisty challenge (próba sił)- zmagania modernizmu czy zwolenników postmodernizmu z fundamentalizmem. Dla wielu postmodernizm deprecjonuje takie kategorie, jak: piękno, prawda, dobro itp. Z kolei fundamentalizm, opierając się niemal wyłącznie na tradycji, wydaje się budować system jednoznacznych formuł, to silne przywiązanie do specyficznego zestawu wartości. Aktualna sytuacja, dość skrajna, może potęgować konflikt, który sprzyja niemocy w rozwiązywaniu moralnych dylematów współczesności.

W Polsce od blisko dwóch dekad wyraźnie akcentuje się rolę religii i Kościoła w życiu publicznym, dzięki wysokiej pozycji Kościoła rzymskokatolickiego, który potrafił zachować autonomię i prestiż. Upadek starego systemu wywołał pewien rodzaj kryzysu tożsamości wśród tej części społeczeństwa, która określała swoją indywidualną podmiotowość w relacji do poprzedniego systemu. W nowo tworzącym się porządku społecznym wszystkie organizacje i instytucje (poza Kościołem) były bardzo słabe. Ta ekspansja „wartości chrześcijańskich” określana nawet była jako pewna forma fundamentalizmu religijnego.

Ofensywa tych wartości przyczynia się do zmniejszenia tego niekwestionowanego w przeszłości autorytetu społecznego. Kształtują się również pewne mity na temat wzrastającej nieustannie potęgi moralnej współczesnego Kościoła w Polsce. Mamy do czynienia z indywidualnymi zachowaniami wiernych niezgodnymi z zaleceniami Kościoła (ludzie uczestniczący regularnie we mszy, przeprowadzają jednocześnie rozwody, nadużywają alkoholu itp.).

Edmund Wnuk- Lipiński: spory sprawiły, że obecnie występują sprzeczne ze sobą stanowiska. Mamy do czynienia z dwoma opozycyjnymi typami fundamentalizmu:

• pierwszy dąży do ścisłego przestrzegania podstawowych wartości chrześcijańskich w życiu publicznym

• drugi zmierza do separacji Kościoła od życia publicznego w społeczeństwie.

Ekspansja aksjologii religijnej po1989r wywołała pojawienie się organizacji obywatelskich, które przyjęły antyklerykalną perspektywę. Są to: różne partie polityczne, związki zawodowe, ruchy społeczne itp.

Inne czynniki wpływające na oblicze etyki we współczesnym życiu naukowym:

• kłopoty z utrzymaniem tożsamości poszczególnych dyscyplin naukowych w odróżnieniu od myślenia potocznego (formułowanie mało odkrywczych tez może prowadzić do obniżenia w świadomości społecznej rangi nie tylko samej dyscypliny, ale i prestiżu jej wyznawców).

• w pośpiesznym ubieganiu się o wysoka pozycje i prestiż zaczynają się liczyć wśród elit głównie pozanaukowe sfery życia społecznego (pluralizm opanowujący również etykę).

• szerzenie sprzecznych doktryn sprowadzających się do m.in. idola fori , czyli mętniactwa pojęciowego, „nowomowy”, nic nieznaczące neologizmy.

• kultura zatraca stopniowo consensus społeczny w dziedzinie etycznej.

• trudno o jednoznaczne oceny, moralne osądy.

• część współczesnych społeczeństw informatycznych zaczyna egzystować w nowej rzeczywistości wirtualnej, a tak naprawdę w sferze fikcji.

• izolacja nauki od społeczeństwa (naiwność, arogancja intelektualna, systemy teoretyczne o wysokim stopniu abstrakcji).

• ideologia apriorystycznego przekonania o bezwzględnej wyższości jednych idei czy sądów nad drugimi, nietolerancja, niekompetencja, dogmatyzm(czyli przywiązanie do określonych wartości).

• zapominanie o znaczeniu podstawowych wartości moralnych(a przecież podmiotem ciągłego tworzenia ładu jednostkowego jest sam człowiek i jego niepowtarzalna osobowość!).

Komitet Etyki opracował zbiór zasad i wytycznych.

Co zatem przyniosą nam kolejne lata w sferze przemian obyczajowo- moralnych?

• Zacznie się preferować autonomiczną postawę refleksyjną.

• Prawdopodobnie będziemy mieli do czynienia z etyką bez kodeksów, pragmatyzmem.

• Nie ustaną poszukiwania prowadzące do pełni i harmonii życia.

• Etyka dobrego istnienia wśród innych i dla innych.

ODEZWA Pedagogika społeczna, tradycja- teraźniejszość- nowe wyzwania

Pedagodzy na każdym etapie swojej pracy muszą brać pod uwagę względy etyczne.

Istotną rolę odgrywa również ideologia(rola motywacyjna i rola instrumentalna).

Analiza rozwoju pedagogiki społecznej opiera się na elementach dorobku zaczerpniętych:

1. z porównania rozwoju ped. społ. w kraju i za granicą

2. z analizy danych empirycznych

3. z uwzględnienia badań i analiz

4. z wyszczególnienia prac uznanych w ped. społ. za ważne bądź nowatorskie

We wszystkich aspektach działalności pedagodzy społeczni powinni dążyć do najwyższego profesjonalizmu.

• rzetelne przedstawianie otrzymywanych wyników

• zasada „pełnej jawności”

• nie czynić obietnic respondentom

• ochrona praw studentów do sprawiedliwego traktowania

Cel odezwy- uwrażliwienie na kwestie etyczne.

Uczelnie wyższe przejmują na siebie ciężar wychowania we współczesnym świecie i odpowiedzialność wobec obecnych pokoleń. Kształt życia naukowego i związane z nim wartości, normy i zachowania są wskaźnikami prawidłowości bądź zaburzeń w świecie nauki. Humanizm to etyczny sposób na nasze życie codzienne. Etyka nie zajmuje się tylko bytem, ale wyborem działań, które chronić będą relacje międzyosobnicze.

3

---