49. Przebieg i gospodarcze skutki cyrkulacji monsunowej
Cyrkulacja monsunowa - system wiatrów ogólnej cyrkulacji atmosfery, związana z przemieszczaniem się strefy konwergencji międzyzwrotnikowej w ciągu roku, który charakteryzuje się sezonową stałością niektórych kierunków wiatru i zmianą ich na przeciwny z sezonu na sezon. W lecie wieje w kierunku lądu wilgotny monsun znad oceanu, a w porze zimowej wieje suchy monsun lądowy w kierunku oceanu.
Monsuny są charakterystycznymi wiatrami strefy klimatów Zwrotnikowych oraz równikowych. Przyczyną cyrkulacji monsunowej jest nierównomierne nagrzewanie się sąsiadujących ze sobą dużych obszarów oceanicznych i lądowych. Typowym obszarem monsunowym jest południowa i południowo-wschodnia Azja, ale występują także w północnej Australii, wschodniej Afryce oraz w Ameryce Środkowej.
Monsuny dzieli się na:
- letni (morski) - latem kontynent azjatycki silnie się nagrzewa. Od niego nagrzewa się powietrze, które unosi się do góry. W ten sposób nad kontynentem tworzy się niż termiczny. Nad oceanem powietrze jest chłodniejsze i wilgotniejsze niż nad lądem - tworzy się tam wyż. Wobec tego ruch przypowierzchniowych warstw powietrza odbywa się z oceanu na ląd.
Przynosi on nad ląd dużo wilgoci, więc latem często występują opady deszczu. Na drodze monsunu letniego wyrasta w południowej Azji ogromna bariera górska, Himalaje. Po południowych stokach tych gór powietrze wznosi się i ochładza. Zawarta w nim para wodna skrapla się przez co padają tam częste i obfite deszcze.
- zimowy (lądowy) - w zimie ląd ochładza się bardzo szybko i tworzy się obszar 'wysokiego ciśnienia (wyż). Wody Oceanu Indyjskiego działają natomiast ocieplająco na zalegające tam powietrze. Unosi się ono do góry. Tworzy się niż baryczny. W konsekwencji zimą monsuny wieją znad Azji ku Oceanowi Indyjskiemu. Są to wiatry chłodne i suche.
Wpływ na gospodarkę:
Klimat na tych obszarach umożliwia prowadzenie intensywnej gospodarki rolnej, zarówno roślinom jak i zwierzętom do prawidłowego wzrostu potrzebna jest temperatura na odpowiednim poziomie. Także wielkość usłonecznienia, opadów atmosferycznych oraz długość trwania okresu wegetacyjnego mają zasadniczy wpływ na rozmieszczenie i rodzaje upraw, wielkość plonów, a także częstotliwość zbiorów. Monsuny, które występują w miejscach zetknięcia się dużych obszarów lądowych i oceanicznych kształtują życie mieszkańców Azji Południowo-Wschodniej nadając mu dwufazowy rytm.
Znaczenie monsunów dla obszarów Ziemi objętych ich oddziaływaniem jest bardzo duże. Cała tamtejsza gospodarka zależna jest od wilgotnego, ciepłego monsunu letniego. Monsuny przynoszą bowiem deszcz, niezbędny do wzrostu uprawianych tam roślin np. ryżu.
Kiedy, letni monsun się spóźnia i przedłuża się susza, przyczynia się do spadku produkcji, większego głodu, pewnie także do wzrostu cen żywności. Z drugiej strony obfite deszcze często powodują katastrofalne powodzie, które pochłaniają wiele ofiar w ludziach i powodują wielkie straty materialne.