Wydział Nauk Ekonomicznych

„Charakterystyka sytuacji społeczno-gospodarczej województwa warmińsko-mazurskiego w latach 1999-2010”

Autorzy:

Paweł Czaplicki

Mateusz Ferenc

Olsztyn, 2012

Wstęp

Zmiany sytuacji gospodarczej oraz społecznej są istotnymi zjawiskami determinującymi współczesną rzeczywistość. Zaliczane są do nich wszystkie aspekty i obszary życia, a także technologia, sposoby sprawowania władzy politycznej, kultura i relacje społeczne. Społeczeństwo żyje obecnie w ciągłym niepokoju, rośnie obawa przed przyszłością co powoduje, że zmiana pracy, zawodu, a nawet miejsca zamieszkania są konieczne i zupełnie oczywiste. W niniejszej pracy zostały przedstawione niektóre aspekty związane z sytuacją społeczną i gospodarczą województwa warmińsko-mazurskiego.

Ludność i powierzchnia województwa warmińsko mazurskiego

Powierzchnia i podział terytorialny

Województwo warmińsko-mazurskie jest czwartym, pod względem wielkości regionem w Polsce. Zajmowany obszar wynosi 24 173,5 km² i stanowi ok. 7,7 % całkowitej powierzchni kraju. Wyróżnia się 3 podregiony: elbląski, ełcki i olsztyński. W granicach administracyjnych województwa znajduje się 19 powiatów ziemskich i 2 miasta na prawach powiatu oraz 116 gmin, z tego 16 miejskich, 67 wiejskich i 33 miejsko‐wiejskie.¹

Liczba ludności

Według danych z 2010 roku województwo warmińsko-mazurskie było zamieszkiwane przez 1 427 241 osób, cos stanowiło wówczas 3,7 % ludności Polski.² W latach 2008-2010 przeciętny przyrost naturalny z roku na rok wyniósł 3236 osób. Olsztyn, w 2010r. zamieszkiwały 176 463 osoby, powiat olsztyński – 118 063, podregion olsztyński, będący największy pod względem liczby mieszkańców – 614 051. Po reformie administracyjnej z 1999r. liczyło 1 424 772 osób, czyli o ok. 0,17% mniej niż w 2010r. (stan na 31.12).

Tabela 1

Stan liczby ludności województwa warmińsko-mazurskiego w latach 1999-2010

1999	2000	2001	2002	2003	2004
1 424 772	1 427 508	1 428 469	1 428 449	1 428 885	1 428 714
2005	2006	2007	2008	2009	2010
1 428 601	1 426 883	1 426 155	1 427 073	1 427 118	1 427 241

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL

Według powyższych danych, średnia liczba ludności w latach 1999-2010 wyniosła 1 427 489. Liczba ludności zmieniała się przeciętnie o 0,08% w stosunku rocznym. Najwyższy wzrost odnotowano w 2000 roku i wyniósł 0,19 %, a najwyższy spadek w 2006r., który ukształtował się na poziome 0,12% w stosunku do roku poprzedniego. Z powyższych wyliczeń wynika, że liczba ludności w analizowanym okresie utrzymywała się na podobnym poziomie. W 2010 roku województwo warmińsko-mazurskie zamieszkiwało 731 610 kobiet, natomiast mężczyzn było 695 631.³ Wskaźnik feminizacji informuje, że na jednego mężczyznę przypadało 1,05 kobiet. Gęstość zaludnienia kształtowała się na poziomie 59 osób na km² i jest na najniższym poziomie spośród wszystkich województw w Polsce. Wynika to z faktu, iż jest ono słabo uprzemysłowione. Miasta województwa warmińsko-mazurskiego są od siebie oddalone przeciętnie aż o 13 km, co stanowi pewną barierę przestrzenną, czasową i ekonomiczną.⁴ Ponadto, w regionie znacznie przeważają małe miejscowości. Obszar jest naturalny, pagórkowaty, bez dobrej sieci komunikacyjnej. Prognoza demograficzna na najbliższe dekady zakłada dalszy spadek liczby ludności województwa. Szacuje się, że w 2020 r. będzie je zamieszkiwało 1 402 079 osób, a w 2030 r. 1 343 980.⁵

Struktura ludności

Rys. 1. Liczba mieszkańców wg. wieku w latach 1999-2010 (w tys.)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL

W województwie warmińsko-mazurskim od 1999 roku główną grupę mieszkańców stanowią osoby w wieku produkcyjnym. Na koniec 2010r. stanowiła ok. 65% wszystkich obywateli tego regionu. Niepokojący jest fakt, że nieustannie zmniejsza się liczba osób w wieku przedprodukcyjnym. Już w 2020r. wyniesie ok. 274 tys. i będzie niższa od osób poprodukcyjnych o 17 tys. Według prognoz zmniejszać się będzie także liczba osób w wieku produkcyjnym do 752,3 tys. w 2035r i będzie stanowić 57,5% mieszkańców regionu. W 2010r. na 100 mieszkańców produkcyjnych przypadało 53 osoby w wieku nieprodukcyjnym, a do 2035r. liczba ta wzrośnie o 21 osób.⁶

Edukacja

W ostatnim czasie odnotowuje się, co roczny spadek liczby studentów na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Jest to skutkiem głównie niżu demograficznego, który dotyka większość uczelni w kraju. Z każdym rokiem liczba 19-latków do 2020r. będzie stale malała.⁷ W całym państwie będzie ich mniej o 48% w porównaniu z rokiem 2002 i 32% w stosunku z 2010r. W województwie warmińsko-mazurskim, w 2010r. studiowały 49982 osoby, spośród których ok. 69,5% uczęszczało do szkół publicznych. Na 10 tys. mieszkańców przypadało 350 studentów. Wśród wszystkich województw wskaźnik ten był niższy wyłącznie na Podkarpaciu i Lubelszczyźnie. Wskaźnik ten maleje od 2005 roku przeciętnie o 16 osób co rok. Na UWM w Olsztynie studiuje przeciętnie ok. 95% studentów wszystkich uczelni publicznych w regionie. W 2006r. na tej uczelni studiowało 38,5 tys. studentów, a w 2010r. uczelnię tę wybrało 33 005 osób, także spadek był bardzo dotkliwy i zauważalny.

Rys. 2. Liczba studentów w województwie warmińsko-mazurskim

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL

W szkołach publicznych najwięcej studentów było w 2004 roku – 40 489 osób, czyli o 19% więcej niż w 2010 i o 37,2% niż w 1999 roku. Według danych GUS z 2010 roku najwięcej studentów wybrało ekonomię i administrację (15,4% studentów szkół publicznych), nauki społeczne (13,7%) oraz studia pedagogiczne (11,9%). Nie odnotowano natomiast osób studiujących kierunki: artystyczne; usługi dla ludności; usługi transportowe; fizyczne.

Sytuacja gospodarcza województwa warmińsko-mazurskiego

Produkt krajowy brutto

Na tle polskiej gospodarki województwo warmińsko-mazurskie wyróżnia się stosunkowo niskim poziomem rozwoju gospodarczego. Wartość nominalna PKB województwa warmińsko-mazurskiego kształtuje się na poziomie ok. 2,8% PKB kraju. Wielkość ta plasuje je na 12 miejscu względem pozostałych regionów. W 2007r. wartość nominalna wyniosła 32 756 mln zł., a rok później 35,4 mld zł. W 2009r. produkt wytwarzany przez jednego mieszkańca w województwie sięgał 25 970 zł. na osobę, co stanowiło 73,8% średniej krajowej. Główną przyczyną tego jest przynależność województwa do tzw. „Polski B”, oznaczało to ciągłe pomijanie regionu w inwestycjach. Głównymi determinantami względnie wolnego rozwoju gospodarczego były:

• słabo rozwinięty przemysł,

• specjalizacja gospodarki w wytwarzaniu produktów rolnych,

• mało elastyczna i konkurencyjna struktura gospodarki regionu.

Tabela 2

Produkt krajowy brutto na mieszkańca w woj. Warmińsko-mazurskim (w zł.)

2000 2001 2002 2003 2004 15238 15465 16136 17411 18790 2005 2006 2007 2008 2009 19709 21005 22908 24688 25970

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W latach 2001-2009 przeciętny przyrost PKB w województwie był niższy od krajowego 0,6 pkt. proc., co spowodowało wzrost dystansu dzielący woj. warmińsko-mazurskie od reszty kraju pod względem rozwoju gospodarczego. Nominalnie wartość wytworzonego produktu brutto na mieszkańca w regionie, rosło z roku na rok przeciętnie o ok. 1192 zł.

Niski poziom PKB per capita wytwarzanego oraz wolny jego wzrost powoduje słabą konkurencyjność regionu względem pozostałych.

Bezrobocie

Spośród wszystkich województw w Polsce to właśnie na Warmii i Mazurach występuje najwyższa stopa bezrobocia. W 2004 roku przekroczyła aż 29%, co doskonale informuje o tym jak trudna jest sytuacja na rynku pracy. W 2010r. było 105 942 zarejestrowane osoby bezrobotne, stopa procentowa wyniosła 20%. Rok później zmieniła się nieznacznie, gdyż odnotowano wzrost jedynie o 0,1 pkt. proc.⁸ Według danych GUS bezrobocie w lutym 2012r. wyniosło 21,3%. Także aktywność zawodowa regionu jest niska, która jest spowodowana głównie specyficzną strukturą gospodarki, bazującą w przeszłości na państwowych gospodarstwach rolnych. W 2009 roku wyniosła 61,3% i była niższa od średniej krajowej o 3,3 pkt. proc Najwyższym wskaźnikiem aktywności w województwie cechowała się grupa wiekowa 35-44 lata, na poziomie 84,9%, a najniższą 15-24 lata, na poziomie 29,7%. Przyczyny trudnej sytuacji na rynku pracy leżą zarówno po stronie podaży jak i popytu. Region cechuje się najniższym poziomem wykorzystania zasobów ludzkich w kraju. Wzrostowi popytu na pracę nie sprzyja jeden z najniższych poziomów przedsiębiorczości mieszkańców województwa.

Turystyka

Warmia i Mazury to region szczycący się walorami turystycznymi. Dzięki ogromnej liczbie jezior, których mieszkańcy innych województw mogą jedynie pozazdrościć jest nazywany jest „Krainą tysiąca jezior”. Większość z nich powiązana jest szlakami wodnymi. Najbardziej znany to Kanał Elbląski, który łączy Elbląg z Ostródą i ma długość 84km. Najbardziej popularne jeziora to: Śniardwy, największe pod względem powierzchni o obszarze 113,8 km² oraz Wuksniki charakteryzujące się największą głębokością równą 68 metrów. Region Warmińsko-Mazurski jest także nazywany Zielonymi Płucami Polski. Lasy i puszcze zajmują 30% powierzchni województwa z licznymi parkami krajobrazowymi i rezerwatami przyrody. Piękny krajobraz wypełniają również znakomicie zachowane zamki gotyckie, kościoły i pałace. Do najciekawszych atrakcji Warmii i Mazur można zaliczyć:

• Wzgórze Katedralne we Fromborku, powstałe w 1270r., gdzie znajduje się krypta Mikołaja Kopernika,

• Pola Grunwaldzkie – w rocznice Bitwy pod Grunwaldem co roku dochodzi do rekonstrukcji bitwy, która przyciąga nie tylko turystów z Polski, ale i zagranicy,

• Ruiny kwatery Hitlera w Gierłoży k. Kętrzyna,

• Muzeum budownictwa ludowego w Olsztynku – w skansenie można zobaczyć ponad 60 obiektów architektury przedstawiających zabudowę wsi powstałych 0d XVIII do XX w. na Warmii, Mazurach i Powiślu,

• Szlak zamków gotyckich – znajdujących się w Olsztynie, Nidzicy, Ostródzie, Lidzbarku Warmińskim i Kętrzynie.

Wszystkie te atrakcje przyciągają rocznie około 5 milionów turystów z czego co 5 jest z poza granic Polski. Turyści mają dyspozycji 34 tysiące miejsc noclegowych.⁹

Rys. 3 Obiekty zbiorowego zakwaterowania w latach 1999-2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL

W województwie warmińsko mazurskim, w 2010 roku było o 54,8% mniej obiektów zbiorowego zakwaterowania w porównaniu z 1999 rokiem. Do dyspozycji turystów pozostawało 387 obiektów zbiorowego zakwaterowania, w tym 234 całorocznych co stanowi 50,9% ogółu. W strukturze największą grupę stanowiły hotele (24,6%) i ośrodki wczasowe (14,2%).¹⁰ Do pozostałych obiektów należą m.in. pensjonaty, ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe, zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych, kempingi i pola biwakowe.

Bibliografia

1. Rola małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce województwa warmińsko mazurskiego. 2009

2. www.stat.gov.pl, Przemiany demograficzne w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2002-2009, Olsztyn 2010

3. http://www.stat.gov.pl/bdl/

4. praca.gazetaprawna.pl, Uczelnie nie panikują: liczba studentów maleje, ale "katastrofy na razie nie ma"

5. www.stat.gov.pl, Miesięczna informacja o bezrobociu rejestrowanym w Polsce w grudniu 2011 roku, Olsztyn 2012

---

1. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/olsz/ASSETS_przemiany_demograficzne_2009_pl.pdf, 13.04.2012↩

2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_warmi%C5%84sko-mazurskie 14.04.2012↩

3. www.stat.gov.pl/bdl 14.04.2012↩

4. http://www.up.gov.pl/uploads/media/prp_p_29.pdf 15.04.2012↩

5. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/olsz/ASSETS_ludnosc_2006.pdf 15.04.2012↩

6. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/olsz/ASSETS_11w05_04.pdf 15.04.2012↩

7. http://praca.gazetaprawna.pl/artykuly/507955,uczelnie_nie_panikuja_liczba_studentow_maleje_ale_ katastrofy_na_razie_nie_ma.html 15.04.2012↩

8. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_pw_miesie_inf_o_bezrob_rejestr_w_polsce_12m_2011.pdf 18.04.2012↩

9. http://wrota.warmia.mazury.pl/Turystyka/Aktualnosci/ 18.04.2012↩

10. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/olsz/ASSETS_sygnalna_turystyka_2010.pdf 18.04.2012↩