Historia gospodarcza

Historia gospodarcza

Wojciech Morawski – „Dzieje gospodarcze Polski” Warszawa 2010
Janusz Skodlarski – „Zarys historii gospodarczej Polski” PWN Warszawa 2005
Janusz Kaliński – „Historia gospodarcza XIX i XX wieku” wyd. II zmienione PWE Wa-wa 2008.
Rondo Kameron – Lary Nil

55 pkt – 3

61 pkt – 3.5

66 pkt - 4

71 pkt – 4.5

75 pkt – 5

1350r. – toczą się wojny, w. stuletnie, „czarna śmierć” zachodnioeuropejska.

W Polsce,

1550r. – tworzą się stosunki kapitalistyczne, na wschód od Łaby powrót do folwarku, w XVI w.

byliśmy najbogatsi względem wcześniejszych lat. Królowa Bona Sforza, żona Zygmunta I

Starego. Przypisuje się jej uporządkowanie gosp. Polskiej, wprowadziła szereg reform gosp.,

Potrafiła „robić pieniądz”. Dzięki unii lubelskiej staliśmy się mocarstwem europejskim.

1650r. – „skostnienie elit”, brak wizji programowych

Feudalna posiadłość ziemska 500-1500 ha

Włość feudalna (3-7 osad wiejskich)

Osady wiejskie ( 10-50 gospodarstw)

Łan wielki (frankoński, magdeburski) 20- 50 ha

Łan mały ( chełmiński) 16,8 ha

Grunty bezpośrednio użytkowane przez pana - feudala

Własność dominalna

Grunty użytkowane przez chłopów poddanych

Immunizacyjna

Immunitet ekonomiczny immunitet sądowy

Feudał –właściciel ziemi i przedstawiciel państwa (władzy publicznej)

Formy renty feudalnej: Chłopi poddani

- naturalna

- odrobkowa zależność gruntowa - zależność osobista

- pieniężna - zależność sądowa

Komendacja (feudał)

Chłop pańszczyźniany wolny chłop

Ustrój lenny

Feudał – monarcha

Król – senior

Ziemia

Feudał (wasal) – senior system beneficjum

ziemia ( stosunek rzeczowy )

Senior

wasal wasal

beneficjum ( stos. Rzecz.) + senior wasal (stos. osobowy) = Lenno

Komuna miejska (łac. Communitas)

- wspólnota – pierwsza komuna powstała w Laon ( 1112r.)

Stratyfikacja ludności miejskiej

Patrycjat – 3-5% Rada burmistrz

Pospólstwo – 30-40% Iława

Plebs – powyżej 50%

Patrycjat + pospólstwo – obywatele miasta, posiadanie parceli i obywatelstwa było warunkiem prowadzenia działalności gospodarczej

Kompendium prawa miejskiego wilkierz

Miasto + patrymonium miejskie (zaplecze surowcowe i żywnościowe)

1/3 Ludności miasta zajmowała się rzemiosłem i handlem 2/3 rolnictwem

Cech rzemieślniczy – zrzeszenie rzemieślników tej samej branży

Funkcje – produkcyjne

- szkoleniowe korporacjonizm

- religijne

-towarzyskie

Rynek lokalny ( targ – tygodniowy – 1-2 dni)

W Wymiana graficzna

- przymus drogowy

W M W - prawo składu

12-15km - bariery celne

W Ograniczenia cechowe

Rynek regionalny – jarmark (Szampania)

(wolna gra sił ekonomicznych – określone rodzaje towarów)

Rynek dalekosiężny (Bliski i Daleki Wschód)

- handel lewantyński – Jedwabny Szlak

Gildie i Hanzy kupieckie

Hanza Niemiecka (Lubeka, Hamburg, Brema)

Geneza banków we Włoszech XI-XIII w.

Cambiatores (wekslarze) – banco (ława) – bank banco rotta –

(przewrócona ława) – bankrut

XIII w. Piza i Sienna – pierwsze banki (prywatne domu bankowe)

XIV w. Prym Florencji (toskańskie banki; Bardich, Perruzich, Datinich).

XV w. Florencja stolicą operacji bankowych – banki Medici, Strozzich, Pittich.

Do połowy XV w. Wenecja głównym ośrodkiem przeliczeniowym monet.

Pierwszy bank publiczny nadzorowany przez władze Casa di San Giorgio – Genua -1407r.

XVI w. – płd. Niemcy: banki i przedsiębiorstwa Fuggerów (Wesler, Srommer) – Augsburg, Norymberga

Dualizm w rozwoju gospodarki europejskiej XVI-XVIII wiek

Europa Zachodnia Rzeka Łaba

- rozwój elementów gospodarki - wzrost politycznej i ekonomicznej

kapitalistycznej przewagi szlachty

- industrializacja - wzrost ludności - refeudalizacja – powrót do renty

miast – umacnianie się wpływów odrobkowej(pańszczyzny)

mieszczaństwa - osłabienie pozycji miast i

- koniunktura na produkty rolne i mieszczaństwa

leśne – dalszy rozwój gospodarki - dogodne warunki klimatyczne do

towarowo-pieniężnej uprawy zbóż

- korelacja cen w Krakowie czy Gdańsku

z ruchem cen w Amsterdamie

Przyczyny rozwoju gospodarki fabryczno- pańszczyźnianej w Polsce:

Wzrost zapotrzebowania na zboże i produkty hodowli zwierzęcej w Polsce i zagranicą.
Odzyskanie dostępu do Morza Bałtyckiego i portów morskich po 1466r.
Dualizm gospodarczy w Europie.

Szlachta XV wiek

Deklasacja

D – dochód

K – konsumpcja

Formy renty feudalnej:

- naturalna (daniny)

- odrobkowa (pańszczyzna)

- czynszowa (pieniężna)

Kategorie własności folwarków:

Szlacheckie
Sołtysie
Kościelne
Miejskie

Typy folwarków:

Oparty na pańszczyźnie
Oparty na pracy najemnej

Folwark pańszczyźniany (XV-XIX w.)

Obszar (od kilku do kilkunastu łanów)

przeciętnie 60-80 ha

Kategorie własności

- sołtysie

- kościelne

- szlacheckie

- miejskie

Struktura upraw XV/XVI w.

Żyto – 40% zasiewów

Owies – 30%

Jęczmień – 5-10%

Pszenica

Stała pozycja w zasiewach: groch, proso, tatarka oraz len i konopie.

Wydajność:

Pszenica i żyto – 7-9 q z ha

Jęczmień i owies – 5-7 q ha

Po spadku plonów w XVII w. wydajność taką osiągnięto znów dopiero w XIX w.

Hodowla – 20 sztuk bydła na 100 ha ziemi.

Dochody wg prof. Andrzeja Wyczańskiego w poł. XVI w.

W dobrach szlachcica jednowioskowego 80-90% dochodów pochodziło z gospodarki folwarcznej.

1 łan ziemi uprawnej – 3,5-55zł

1 łan ziemi chłopskiej – 2,5 – 3,5zł

Opłacalność:

40% daniny, czynsze z łanów chłopskich

60% dochody z produkcji folwarcznej

80% gospodarstwa chłopskie

20% folwark

A – struktura dochodu właściciela ziemskiego

B – struktura podziału gruntu właściciela ziemskiego

Struktura społeczno-zawodowa ludności chłopskiej w Polsce XVI w.

Sołtysi – gospodarstwa do 4 łanów

Kmiecie – gospodarstwa 1-2 łanów

Zagrodnicy – zagroda do ¼ łana

Chałupnicy – posiadacze chałupy bez ziemi

Komornicy – zamieszkujący kątem w chałupie chłopskiej

na ogół

Karczmarze – tzw. „doroczni”

Młynarze – w większości „doroczni”

Rzemieślnicy (kowale, cieśle)

Rybacy

Bartnicy

tzw. arystokracja wiejska”

Formy feudalnej renty odrobkowej

Pańszczyzna

Jutrzyna Piesza Sprzężajna

(kmieć zobowiązany do (inne kategorie ludności (kmiecie-para wołów+ rodło)

Kompletnej uprawy wiejskiej – z własnymi

Kawałka ziemi folwarcznej narzędziami)

Od orki do zbiorów)

Ciężary dodatkowe „dopomóżki”

Dochody szlachty z gospodarki folwarcznej (XVI w.) wg badań prof. Wyczańskiego

Szlachcie 1-wioskowy 80-90% dochodów z folwarku:

1 łan ziemi folwarcznej przynosił 35-55zł

1 łan ziemi chłopskiej najwyżej 2,5-3,5zł

Rozwój gospodarki folwarcznej przez:

- wykup gruntów sołeckich – ustawa sejmowa z 1598r. o przymusowym wykupieniu sołectw.

- karczunek nieużytków

-zagarnianie gruntów chłopskich i rugowanie chłopów

-rozwój hodowli, zarybianie stawów, sadownictwo i warzywnictwo.

-upowszechnienie trójpolówki