18 listopad 2014r.
Zobowiązanie – to stosunek prawny, w którym jedna osoba określana mianem wierzyciela jest uprawniona i może żądać od drugiej osoby zwanej dłużnikiem określonego świadczenia, a ta ostatnia powinna to świadczenie spełnić.
Art. 353. Istota zobowiązania
„§ 1. Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.”
Funkcje prawa zobowiązań (cele).
Konstrukcja zobowiązań służy obrotowi, wymianie dóbr i usług (chodzi tu na przykład o sprzedaż rzeczy, świadczenie usług).
Funkcja kompensacyjna (ochronna) - przepisy dotyczące zobowiązań chronią określone dobra osobiste i majątkowe podmiotów prawa przed naruszeniem równowagi, ingerencją, przede wszystkim przed szkodą.
W zobowiązaniu są trzy elementy:
Podmioty – wierzyciel i dłużnik;
Przedmiot – świadczenie.
Treść zobowiązania – prawa wierzyciela to wierzytelność a obowiązki dłużnika to dług.
Podmioty
W tym stosunku mamy dwie strony (nie zawsze są to dwa podmioty) wierzyciela i dłużnika, pomiędzy którymi powstaje więź prawna tego rodzaju, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, czyli ma roszczenie, a dłużnik powinien świadczenie spełnić, czyli ma obowiązek spełnienia świadczenia. W zobowiązaniu mamy, więc dwie strony - podmioty stosunku zobowiązaniowego - wierzyciel i dłużnik.
Wielość wierzycieli oraz wielość dłużników - wyjątkowo do stosunku zobowiązaniowego może być włączona osoba trzecia, (np. osoba, na rzecz, której ma być dokonane świadczenie czy poręczyciel). W miejsce jednego wierzyciela czy dłużnika może występować niejednokrotnie więcej podmiotów, których traktuje się, jako jedną stronę odpowiednio: uprawnioną i zobowiązaną.
Roszczenie – rozumiemy, jako prawo żądania od konkretnej osoby, konkretnego zachowania się.
Przedmiot
Przedmiot stosunku zobowiązaniowego to świadczenie. Przedmiotem zobowiązania jest zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i polegające na spełnieniu interesu wierzyciela.
Art. 353. „§ 2. Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu.”
Jedność stosunku zobowiązaniowego -
Treść
Treść zobowiązania tworzą wierzytelność - prawa wierzyciela (roszczenie o spełnienie świadczenia) - oraz dług - obowiązek dłużnika spełnienia świadczenia. Prawa wierzyciela to wierzytelność.
Wierzytelność - to prawo wierzyciela do żądania spełnienia świadczenia. Uprawnienia wierzyciela są powiązane funkcjonalnie i określane, jako wierzytelność. Są to uprawnienia o charakterze prawnym i podlegają ochronie prawnej.
Dług to powinność, odpowiadający wierzytelności obowiązek dłużnika spełnienia świadczenia. Zespół zachowań mający doprowadzić do zaspokojenia interesów dłużnika. Dłużnik ma obowiązek świadczenie spełnić. Świadczeń może być więcej niż jedno np. sprzedaż to wydanie rzeczy i przeniesienie własności, poinformowanie kupującego o cechach rzeczy, zagrożeniach.
Odpowiedzialność za dług:
∙ Osobista - Jest zasadą prawa. Powstaje ona już z samego faktu powstania długu i ciążącego na dłużniku wobec wierzyciela obowiązku określonego świadczenia. Odpowiedzialność osobista rozciąga się na majątek dłużnika ten, który ma w momencie powstania zobowiązania i ten, który może mieć w przyszłości, bez żadnych wyłączeń jego własności majątkowej lub przy wyłączeniu niektórych spośród tych składników
∙ Rzeczowa – Jej źródłem są pewne szczególne czynności prawnie rodzące odpowiedzialność za dług określonymi składnikami majątku niezależnie od tego, w kogo majątku aktualnie te składniki się znajdują. Odpowiedzialność rzeczowa obejmuje pozytywne określone składniki majątku. Obowiązujące prawo polskie zna dwa sposoby odpowiedzialności rzeczowe: hipoteka, zastaw.
Zobowiązanie niezupełne – to zobowiązanie gdzie odpadła odpowiedzialność, a pozostał dług. Dłużnik nie jest zobowiązany, a wierzyciel ma prawo żądać. Zobowiązanie istnieje, ale brak jest przymusu. Jeżeli dłużnik spełni dobrowolnie świadczenie to jest ono należne i wierzyciel może je zatrzymać, jako zgodne z podstawą prawną. Jeżeli świadczenie jest spełnione z nieistniejącego długu (ktoś mylnie uważa, że jest dłużnikiem) to jest to świadczenie nienależne i trzeba je oddać.
Źródła zobowiązań - są to wszystkie te zdarzenia prawne, które powodują powstanie, zmianę lub ustanie stosunku zobowiązaniowego. Źródłem zobowiązań są:
- umowy - mają charakter dwustronny,
- jednostronne czynności prawne np. decyzja administracyjna, bezpodstawne wzbogacenie, czyny niedozwolone, konstytutywne orzeczenia sądowe, inne zdarzenia nie wymienione w klasyfikacji, a będące źródłem zobowiązań.
Orzeczenia:
- konstytutywne - to orzeczenie, które zmienia stosunek materialno-prawny, kształtuje go, zmienia.
- deklaratywne - potwierdza określony stan prawny, stwierdza się istnienie stosunku cywilno-prawnego.
25 listopad 2014r.
Bezpodstawne wzbogacenie
Art. 405. Definicja bezpodstawnego wzbogacenia
„Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.”
Czyny niedozwolone
„Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.”
Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia
Art. 752. Istota prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia
„Kto bez zlecenia prowadzi cudzą sprawę, powinien działać z korzyścią osoby, której sprawę prowadzi, i zgodnie z jej prawdopodobną wolą, a przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachowywać należytą staranność.”
Skarga pauliańska - ma chronić wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika.
„§ 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
§ 2. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.
§ 3. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
§ 4. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.”
Przesłanki skargi pauliańskiej:
- roszczenie wierzyciela musi być zaskarżalne przed sądem, zaskarżalność wierzytelności,
- niewypłacalność musi być spowodowana wyłącznie przez czynność prawną dłużnika,
- dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,
- osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
Wierzytelność ma mieć charakter pieniężny, bądź wartość pieniężną.
Wierzytelność: wymagalna, niewymagalna.
Niewypłacalność jest to niemożność wywiązywania się na bieżąco ze swoich zobowiązań. Inaczej mówiąc, majątek dłużnika nie wystarcza na realizowanie zobowiązań.
Art. 6. Ciężar dowodu
„Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.”
Art. 528. Bezskuteczność czynności dokonanej nieodpłatnie
„Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.”
Art. 350. Przeniesienie posiadania - umowa między stronami i zawiadomienie osoby trzeciej
„Jeżeli rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym albo w dzierżeniu osoby trzeciej, przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez umowę między stronami i przez zawiadomienie posiadacza zależnego albo dzierżyciela.”
Art. 532. Pierwszeństwo zaspokojenia wierzyciela
„Wierzyciel, względem którego czynność prawna dłużnika została uznana za bezskuteczną, może z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły.”
Art. 533. Sposób zwolnienia się osoby trzeciej od odpowiedzialności
„Osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika.”
2 grudzień 2014 r.
Świadczenie - zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania zadośćczyniące godnemu ochrony interesowi wierzyciela.
3 metody ustawowe przedmiotu świadczenia:
- metoda obiektywna,
- metoda zobiektywizowana – kiedy pojawia się osoba trzecia, np. wystąpienie rzeczoznawcy w określanym postępowaniu, ustosunkowanie wartości ze współżyciem życia społecznego,
- metoda subiektywna – sam wierzyciel jest podmiotem decydującym o wysokości świadczenia, które dłużnik ma zapłacić.
Świadczenia niemożliwe – można powołać takie zjawisko, które jest niemożliwe do zrealizowania, niezgodne z prawem natury, zjawisko niezgodne z prawem (zakup domu bez spisania aktu notarialnego, przewóz nielegalnych towarów przez granicę).
Świadczenia rezultatu – polega na osiągnięciu z góry ściśle określonego efektu, doprowadzenie do określonego celu, np. umowa sprzedaży, umowa o dzieło.
Świadczenia starannego działania – znajduje wyraz w działaniu wraz z działaniem odpowiednio ukierunkowanym, przy czym dłużnik nie ma obowiązku osiągnięcia wskazanego celu. Chodzi o pełne zaangażowanie, profesjonalne podejście w realizacji określonego celu, np., działalność lekarza, adwokata.
Zobowiązanie przemienne i upoważnienie przemienne – art. 165 KC ?
Art. 365. Zobowiązania przemienne - obligatio alternativa
§ 1. Jeżeli dłużnik jest zobowiązany w ten sposób, że wykonanie zobowiązania może nastąpić przez spełnienie jednego z kilku świadczeń (zobowiązanie przemienne), wybór świadczenia należy do dłużnika, chyba że z czynności prawnej, z ustawy lub z okoliczności wynika, iż uprawnionym do wyboru jest wierzyciel lub osoba trzecia.
§ 2. Wyboru dokonywa się przez złożenie oświadczenia drugiej stronie. Jeżeli uprawnionym do wyboru jest dłużnik, może on dokonać wyboru także przez spełnienie świadczenia.
§ 3. Jeżeli strona uprawniona do wyboru świadczenia wyboru tego nie dokona, druga strona może jej wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu uprawnienie do dokonania wyboru przechodzi na stronę drugą.
Art. 5751. Zwolnienie sprzedawcy od odpowiedzialności - upoważnienie przemienne
Jeżeli kupujący uniknął utraty w całości lub w części nabytej rzeczy, albo skutków jej obciążenia na korzyść osoby trzeciej przez zapłatę sumy pieniężnej lub spełnienie innego świadczenia, sprzedawca może zwolnić się od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, zwracając kupującemu zapłaconą sumę lub wartość spełnionego świadczenia wraz z odsetkami i kosztami.
Świadczenia pieniężne – art. 358 KC.
§ 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej.
§ 2. Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonana.
Waloryzacja świadczeń pieniężnych - zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 358 1 kodeksu cywilnego, jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej.
Art. 3581. Zasada nominalizmu i waloryzacji
§ 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
§ 2. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.
§ 3. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.
§ 4. Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.
§ 5. Przepisy § 2 i 3 nie uchybiają przepisom regulującym wysokość cen i innych świadczeń pieniężnych.
Waloryzacja sądowa - Zgodnie z art. 3581§3 sąd może waloryzować zobowiązanie pieniężne:
a) w przypadku istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania,
b) po rozważeniu interesów stron,
c) zgodnie z zasadami współżycia społecznego.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, iż waloryzacja sądowa może nastąpić wyłącznie na żądanie strony zobowiązania.
Świadczenia jednorazowe, okresowe, ciągłe.
Świadczenia niepodzielne – nie można go wykonać częściowo.
Świadczenia podzielne – można je podzielić bez żadnych konsekwencji.
Świadczenia oznaczone co do tożsamości – indywidualne cechy, które można przypisać danemu przedmiotowi.
Świadczenia oznaczone co do gatunku – określane według cech rodzajowych, mają zamienne cechy.
Świadczenia pieniężne.
Świadczenia niepieniężne – spełnienie świadczenia opierającego się na działaniu lub zaniechaniu.
Odsetki – wynagrodzenie za korzystanie z cudzego majątku, mienia. Traktuje się je jako świadczenia okresowe. Forma odszkodowania za korzystanie z cudzego mienia. Rodzaje:
- umowne – w sposób dowolny określane,
- ustawowe – przewidziane wprost w kodeksie.
Zakaz jest naliczania odsetek od odsetek. Ustawowo przewidziany termin przedawnienia odsetek to 3 lata.