METODOLOGIA KOLOKWIUM
1) Jakich błędów nie robić w naukach społecznych?
W zwykłej działalności badawczej człowieka należy wziąć pod uwagę:
- tradycję, która może stanowić jednocześnie pomoc i przeszkodę
- autorytet (-||-) – często akceptacja nowych dokonań zależy od statusu odkrywcy
- należy unikać nieuprawnionych uogólnień (np. reporter)
- wybiórcza obserwacja i naukowa obserwacja – czynić obserwację naukową zjawiskiem bardziej świadomym, pomaga to ograniczyć zjawisko błędu
- umiejętność rozróżnienia przewidywania od zrozumienia
- „Błąd hazardzisty” – nielogiczne rozumowanie
4) Łobocki:
Metoda dialogowa (rozmowa):
- rzadko stosowana w badaniach pedagogicznych
- Należy do tzw. miękkich metod badawczych (pozbawiona z góry zaplanowanego przebiegu)
- na określony temat przypominany osobom badanym lecz bez określonego zestawu pytań
- Na poprawność metody dialogowej składa się: uważne i cierpliwe słuchanie, umiar w odpowiadaniu na stawiane pytania, powściągliwość w zadawaniu pytań rozmówcom, troska o sprzężenie zwrotne (nie tylko bierne słuchanie zniechęcające rozmówcę do kontynuacji wypowiedzi),
Typy rozmów:
Indywidualna ( z jedną osobą, trwa 45-60 min, może być rozbita na 2-3 rozłożone w czasie spotkania, nakreślenie celu w jakim badacz podejmuje rozmowę, w spokojnym pomieszczeniu, bez dystraktorów)
Grupowa (od 2-5 rozmówców, na tematy, które nie naruszają sfery intymnej, nie krępują więc wypowiadania się w większym gronie)
Bezpośrednia (przypomina wywiad nieskategoryzowany jednak nie ma przygotowanej listy pytań otwartych, zakłada się, że osoba prowadząca rozmowę wie najlepiej jakie pytania postawić aby umożliwić rozwiązanie badanego problemu, może zniechęcić badanego do uczestnictwa w niej ze względu na ograniczenie swobody wypowiadania się w kierunku, który jest wygodny dla badanego)
Pośrednia (umożliwia badanym swobodne, szczere i samorzutne wypowiadanie swoich myśli i uczuć, osoba prowadząca rozmowę bezwarunkowo akceptuje szanuje i odznacza się empatią w stosunku do badanego
Odmiany rozmowy pośredniej:
Oparta na słuchaniu biernym (odbiór wypowiedzi rozmówcy z wykluczeniem jakiegokolwiek ich ukierunkowania – jedynie nadanie tematu rozmowy; minimalizm we włączaniu się do rozmowy, tylko skinięcią głową czy zapewnienia typu „rozumiem”, „rzeczywiście”
Oparta na słuchaniu czynnym (możliwie częste potwierdzanie, że się słucha i rozumie rozmówcę; przydatna we wzbudzaniu zaufania i poczucia ważności dla rozmówcy)
Zapis rozmowy:
- dokładny, bez pomijania z punktu widzenia badacza zbędnych faktów dla rozwiązania problemu badawczego
- nagrywanie tylko po powiadomieniu osób badanych
- zapis rozmowy bezpośrednio po jej odbyciu
Błędy popełniane w metodzie dialogowej:
- dyrygowanie
- debatowanie z rozmówcą
- dogmatyzowanie (powoływanie się na autorytety, własne doświadczenia)
- diagnozowanie w sposób stronniczy
- interpretowanie tj. samowolne i subiektywne wyjaśnianie wypowiedzi rozmówcy
- generalizowanie, ocenianie rozmówcy według określonego schematu
- bagatelizowanie
- moralizowanie
- monologizowanie
- emigrowanie ( wyłączanie się z toku rozmowy)
- racjonalizowanie
- poddawanie się projekcji
- identyfikowanie się
- fiksacja (branie na siebie określonej roli, np. pocieszającej matki czy wszystkowiedzącego rozmówcy)
- abstrahowanie
- egzaminowanie
- eksternalizowanie (omijanie głównego tematu)
- działanie na przekór
Metoda socjometryczna:
- ilościowe badanie stosunków międzyludzkich w aspekcie faworyzowania, obojętności i odrzucenia w określonej sytuacji wyboru
- polega na dokonywaniu wyborów negatywnych lub pozytywnych wśród członków grupy ze względu na dane kryterium
- cel tej metody: badanie stosunków interpersonalnych (stosunki przyciągania – atrakcji: sympatia, przyjaźń, solidarność, zaufanie; stosunku odpychania – repulsji: antypatia, wrogość, uleganie uprzedzeniom)
- klasyczna technika socjometryczna, plebiscyt życzliwości i niechęci, technika „Zgadnij kto?”, technika szeregowania rangowego
- warunki skuteczności : stosowanie do grupy zamkniętej, np. klasa szkolna; dobra wzajemna znajomość członków danej grupy, liczebność nie większa niż kilkadziesiąt osób, obecność wszystkich członków grupy, dokładne określenie kryteriów oceny, dyskrecja wypowiedzi,
Metoda biograficzna:
- zestaw metod i technik badawczych podejmowanych w określonym celu
- odwołuje się do analizy takich dokumentów jak: pamiętniki, życiorysy, dzienniki, wspomnienia, listy
- służy do opisu i analizy przebiegu życia ludzkiego rozpatrywanego w kontekście określonego wycinka rzeczywistości społecznej
- założenia metody:
1. wnikliwe badanie ludzkich działań uwzględniające subiektywne odczucia, doznania itp.
2. uwzględnienie kontekstu środowiska życia jednostki
3. wykorzystywanie różnych źródeł informacji
4. badania powinny mieć charakter monografii historycznej
- Odmiany metody biograficznej:
1. Metoda monograficzna – dotyczy głównie opisu i analizy funkcjonowania określonej instytucji opieki, wychowania i kształcenia oraz różnych instytucjonalnych form działalności wychowawczej; celem metody jest dążenie do gruntownego wejrzenia w system społeczny, organizację instytucji oraz ludzi z nią związanych
Techniki metody monograficznej obserwacja uczestniczące, analiza dokumentów, sondaż diagnostyczny, metoda dialogowa, techniki socjometryczne.
Warunki poprawności: wstępne rozeznanie terenu, korzystanie z możliwie wielu źródeł informacji, posiadanie umiejętności łatwego nawiązywania kontaktów z ludźmi, krytyczne podejście do otrzymanych danych
2. Metoda pojedynczych (indywidualnych) przypadków
- gromadzenie danych i rozwoju i życia fizycznym, psychicznym i społecznym interesujących badacza osób
- wykorzystywana do usprawniania działań psychoterapeutycznych i wychowawczych
- techniki: rozmowa i wywiad, analiza treściowa i formalna dokumentów osobistych, analiza wytworów i obserwacja uczestnicząca, a niekiedy testy psychologiczne i techniki projekcyjne
Rubacha
| Obserwacja etnograficzna | Obserwacja ilościowa |
|---|---|
| Badacz uczestniczy w codziennych naturalnych sytuacjach społeczności, która wytworzyła własną kulturę | Rejestrowanie spostrzeżeń i zamienianie ich na liczby |
| Brak planu zbierania danych | Przygotowany arkusz obserwacji, nanosi dane dotyczące częstotliwości i natężenia występującego zjawiska |
| Bezpośrednia obserwacja dynamiki życia badanej grupy | Kierowane przez hipotezę i pytania badawcze |
| Formy: jawna i ukryta | Zmienne dające się przełożyć na kategorie obserwayjne |
Formy uczestnictwa: Pełne Uczestnik w roli obserwatora – środowisko wie kim jest, badani wyrazili zgodę, badacz potrzebuje czasu na oswojenie Obserwator w roli uczestnika – badacz uczestniczy w życiu badanych tylko sporadycznie na wyznaczonych spotkaniach, po których opuszcza środowisko (nie pozna więc kontekstu) |
Eliminacja kontekstu; neutralność, unikanie efektu sugestii, |
| Obserwacja zdarzeń krytycznych – zdarzenie, które jest krytyczne dla pojawienia się czegoś, ważne z punktu widzenia badanego terenu; badacz bierze w nim udział przypadkowo, nie tylko obserwuje ale i prowadzi wywiady |
Konarzewski
Badania etnograficzne
- badacz występuje w danej społeczności nieustannie przez długi czas
- badacz stosuje różne techniki badawcze, oprócz obserwacji zarówno wywiady, analizy
- badanie indukcyjne – postępuje od danych do teorii
- badania holistyczne – zrozumienie konfiguracji wielu zjawisk
- etapy badania: wybór terenu (określenie wstępnego pytania badawczego), nawiązanie kontaktu (badacz pozostaje bierny na tyle ile jest to możliwe), zbieranie danych, końcowa analiza, doniesienie (przedstawia teorię badanego terenu na tle żywego opisu faktów)
- metody: obserwacja etnograficzna, wywiad ( zwłaszcza narracyjny), zbieranie wytworów kultury
- sposoby gromadzenia danych: notatki terenowe, dziennik terenowy
Metody doboru próbki
- Wybór próbki do badań:
1. Określenie populacji
2. Wyłonienie próbki