REŻIM PARLAMENTARNY

Modelowe założenia:

1. Parlament (w przypadku dwóch izb-niższa) pochodzi z powszechnych wyborów rywalizacyjnych.

2. Układ sił politycznych w parlamencie przesądza o powołaniu premiera i uformowaniu gabinetu, niezależnie od tego, kto formalnie podejmuje taką decyzję.

3. Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem, który może wyrazić wobec niego wotum nieufności, co oznacza ustąpienie co najmniej premiera, ale najczęściej całego gabinetu.

4. Dla zachowania równowagi rząd może rozwiązać parlament przed upływem jego kadencji.

5. Między parlamentem a rządem występuje sieć powiązań organizacyjnych, funkcjonalnych i personalnych, co oznacza brak separacji władzy ustawodawczej i wykonawczej.

6. Głowa państwa (monarcha lub prezydent) nie kreuje polityki wewnętrznej ani zagranicznej państwa, spełnia jedynie funkcje reprezentacyjne i ceremonialne, a także wykonawcze wobec większości parlamentarnej.

• w tym rozumieniu reżim parlamentarny reprezentują: Austria, Belgia, Dania, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Malta, Szwecja, Włochy, Republika Federalna Niemiec, Wielka Brytania

REŻIM PREZYDENCKI

Cechy modelowe:

1. Wybór głowy państwa w drodze wyborów powszechnych.

2. Konstytucyjnie umocowanie jej władzy na określony czas bez możliwości skrócenia kadencji.

3. Jednoosobowość egzekutywy (separacja władzy).

Ideał prezydencjalizmu – United States of America

-władza ustawodawcza (uosobiona w dwuizbowym Kongresie)

-władza wykonawcza (prezydent pełniący funkcje głowy państwa i szefa rządu)

To oznacza:

1. na płaszczyźnie organizacyjnej – odrębne wybory parlamentu i prezydenta, zakaz łączenia funkcji deputowanego i członka gabinetu, niemożność przedterminowego rozwiązania parlamentu

2. na płaszczyźnie funkcjonalnej – autonomię parlamentu w dziedzinie tworzenia prawa oraz prezydenta w zakresie jego wykonywania, brak instytucji kontroli parlamentu nad prezydentem oraz brak odpowiedzialności politycznej egzekutywy przed parlamentem

REŻIM SEMIPREZYDENCJALNY

Modelowe założenia:

1. Dualizm władzy wykonawczej, która jest rozdzielona między prezydenta i gabinet z premierem na czele.

2. Sposób powoływania głowy państwa- wybory bezpośrednie lub przez specjalnie zwołane w tym celu kolegium elektorów.

3. Określony konstytucyjnie i niezależny od zmiany układu sił politycznych w parlamencie czas sprawowania przez prezydenta swego urzędu.

4. Dysponowanie przez prezydenta kompetencjami umożliwiającymi podejmowanie decyzji politycznych w zakresie polityki wewnętrznej i zagranicznej.

5. Kompetencje prezydenta w stosunku do rządu (powoływanie i odwoływanie premiera oraz ministrów) i parlamentu.

6. Brak odpowiedzialności politycznej głowy państwa przed parlamentem (przewidziana jest za to odpowiedzialność prawna za naruszenie konstytucji i odpowiedzialność polityczna przed wyborcami).

7. Możliwość przedterminowego rozwiązania parlamentu przez prezydenta (z inicjatywy rządu) oraz zależność egzystencji rządu od zaufania parlamentu.

• IV Republika Francuska, Finlandia do lat 80’ i Portugalia