POKRZYWKA

PRZYCZYNY, RODZAJE, LECZENIA

MAŁGORZATA WYRWAŁ

SEMESTR ID

POKRZYWKA- jest to niejednolity zespół chorobowy, który charakteryzuje się wysiewem na skórze bąbli o różnych kształtach i rozmiarach. Bąbel pokrzywkowy przypomina zmiany na skórze wywołane po oparzeniu pokrzywą: jest płaski, ograniczony stromym brzegiem, zabarwienie koloru różowego lub porcelanowobiałego, wielkości od kilku milimetrów do niekiedy bardzo rozległych. Mogą mieć rozmaite kształty. Zmianom pokrzywkowym na ogół towarzysz świąd.

Pokrzywka jest objawem dość często spotykanym- nawet u 15-20% osób - w każdym wieku i okresie życia.

Pokrzywka pojawia się szybko i utrzymuje się zwykle kilka do kilkunastu godzin. Znika bez pozostawienia śladu. Jeżeli utrzymuje się kilka dni lub dłużej, mówimy o pokrzywce przetrwałej. W pokrzywce przewlekłej zmiany na skórze mogą pojawiać się na przestrzeni wielu lat.

Bąbel pokrzywki powstaje w wyniku wzmożonej przepuszczalności naczyń krwionośnych i przesiąku płynu z małych naczyń do górnej warstwy skóry właściwej, co jest związane z uwalnianiem się głównie histaminy.

Pokrzywki mają różne podłoże: alergiczne, toksyczne oraz tzw. fizykalne- spowodowane nietolerancją zimna. Wskutek działania tych czynników na drodze różnych mechanizmów dochodzi do uwalniania substancji odpowiedzialnych za występowanie pokrzywki.

PRZYCZYNY POWSTAWANIA POKRZYWKI

Przyczyn powstawania pokrzywki może być wiele. Może mieć ona podłoże immunologiczne (pokrzywka alergiczna) lub niealergiczne. Wśród czynników wyzwalających pokrzywkę wymienia się produkty spożywcze (np. ryby, kraby, ostrygi, egzotyczne owoce), związki chemiczne (konserwanty, ulepszacze), leki, ogniska zakażenia bakteryjnego i grzybiczego, pasożyty i inne.

O ile rozpoznanie pokrzywki nie jest trudne, to niestety problemem jest często ustalenie jej przyczyny. W ponad połowie przypadków powstawania pokrzywek nie udaje się stwierdzić czynników jej wywołujących- stąd często nazywa się pokrzywkę samoistną, idiopatyczną.

Przy poszukiwaniu przyczyny ważny jest dokładny wywiad lekarski.

W przypadku podejrzenia tła alergicznego należy wykonać testy pozwalające określić, jaki alergen wywołuje objawy. Wykorzystuje się też testy eliminacji podejrzanych alergenów lub prowokacji, czyli ekspansji na dany alergen.

W pokrzywce mechanicznej, cholinergicznej oraz fizykalnej wykorzystuje się odpowiednie próby prowokacyjne: oziębienie, ogrzanie, ucisk, wysiłek fizyczny ze spoceniem się czy też naświetlanie.

Wysiewem pokrzywki w skórze nierzadko towarzyszy obrzęk błon śluzowych jamy ustnej i dróg oddechowych, przy czym obrzęk głośni może być nawet groźny dla życie, dlatego też testy powinny być wykonywane w warunkach umożliwiających udzielenie natychmiastowej specjalistycznej pomocy- najlepiej w szpitalu.

ODMIANY POKRZYWEK

POKRZYWKA OSTRA- czynnikami wywołującymi są pokarmy, leki, alergeny wziewne. Jest to najczęstsza występująca odmiana. Czas trwania wysiewu wynosi kilkanaście godzin do kilku dni, okres trwania nie przekracza 4 tygodni.

Jeżeli czynnikami wywołującymi jest pokarm, objawy pokrzywki pojawiają się kilka godzin po ich spożyciu, mogą występować nudności, bóle brzucha, niekiedy biegunki.

Wysiewy pokrzywki ostrej nawracają w różnych odstępach, niekiedy przez wiele miesięcy lub lat.

POKRZYWKA PRZEWLEKŁA- jest rzadsza niż pokrzywka ostra, dotyczy głównie dorosłych, mechanizm jest częściej niealergiczny.

Pokrzywka przewlekła ma związek z układem nerwowym ośrodkowym (wyzwalają ją czynniki psychiczne) oraz wegetatywnym tzw. Wegetatywna pokrzywka z zaburzeniami krążenia, migrenami itp.

Leki mogą być alergenami, ale najczęściej jest to nietolerancja kwasu acetylosalicylowego (Aspirin), której mechanizm jest niealergiczny.

W wielu przypadkach współistnieje nadwrażliwość na benzoesany, azobarwniki i niesteroidowe leki przeciwzapalne. W związku z dużym rozpowszechnieniem w środkach spożywczych substancji, które wywołują ten typ pokrzywki, chory może mieć stale wysiewy bąbli.

POKRZYWKA WYWOŁANA MECHANICZNIE- pokrzywka tego typu jest wywołana silnym potarciem lub uciskiem. Bywa niekiedy poprzedzona wstrząsami psychicznymi. Cechuje się długotrwałym, nieraz wieloletnim przebiegiem. Zmiany powstają w kilkanaście sekund lub kilka minut po zadziałaniu czynnika mechanicznego, trwają kilkanaście minut lub kilka godzin, często pojawiają się również poza obrębem zadziałania czynnika mechanicznego.

POKRZYWKA KONTAKTOWA- jest w części przypadków związana z mechanizmem natychmiastowym , zależnym od przeciwciał. Pokrzywka kontaktowa alergiczna jest najczęściej wywołana sierścią zwierząt, alergenami roślinnymi (np. cytrusami), alergenami pokarmowymi. Może być również niealergiczna, np. wywołana pewnymi roślinami, żyjątkami morskimi lub lekami (np. balsam peruwiański).

Do pokrzywki kontaktowej zalicz się również ukąszenia przez owady, które mają charakter immunologiczny, bądź niealergiczny.

Zmiany pokrzywkowe są ograniczone do miejsc kontaktu i występują w kilkanaście minut po spotkaniu z alergenem.

POKRZYWKA FIZYKALNA- możemy ją podzielić na odmiany: pokrzywką z zimna, cieplną i świetlną.

• Pokrzywka z zimna- jest najczęstszą postacią pokrzywki fizykalnej. Jest wywoływana oziębieniem ciała lub małych powierzchni. Szczególne znaczenia ma nagły spadek temperatury. Pokrzywka ma charakter immunologiczny lub nieimmunologiczny, związany ze wzmożoną reaktywacją komórek tłuszczowych do wydzielania histaminy pod wpływem zimna, bądź też ze wzmożonym wydzielaniem neuropeptydów.

• Pokrzywka cieplna- jest bardzo rzadką odmianą. Powstaje po ogrzaniu miejscowym do temp. 38°-43°C prze 5-10 minut. Mechanizm jest niealergiczny.

• Pokrzywka świetlna- Jest to rzadka odmiana pokrzywki powstająca pod wpływem promieni słonecznych o różnej długości fal. Czynnikiem wywołującym jest promieniowanie o rozmaitej długości fal, od 290 mm do widma widzialnego. Mechanizm powstawania zmian jest immunologiczny.

POKRZYWKA CHOLINERGICZNA- zmiany są wynikiem pobudzenia cholinergicznych afferentnych gruczołów potowych, które otrzymują bodźce z ośrodkowego układu nerwowego, wyzwalając acetylocholinę, a ta pobudza gruczoły do wydzielania potu.

Bąble pokrzywkowe są zwykle drobne, powierzchniowe, otoczone czerwoną obwódką, usadowione głównie w górnej części tułowia, bardzo swędzące.

Występują pod wpływem pocenia się spowodowanego wysoką temperaturę otoczenia, lub wysiłkiem fizycznym, bodźcami z przewodu pokarmowego, wzmożonym poceniem się przy spożywaniu posiłków, bądź bodźcami emocjonalnymi.

Wysiew powstaje bardzo szybko i trwa krótko, natomiast zmiany mogą nawracać w ciągu wielu lat.

ROZPOZNANIE POKRZYWKI

Rozpoznanie pokrzywki opiera się na :

1. Stwierdzeniu jednopostaciowej osutki bąblowej

2. Krótkotrwałym utrzymywaniu się poszczególnych wykwitów

3. Występowaniu świądu

4. Ustępowaniu bez pozostawienia śladu

5. Danych wywiadu.

RÓŻNICOWANIE.

Zmiany skórne są tak typowe i powszechnie znane- podobieństwo do poparzenia pokrzywą, że różnicowanie jest zbędne, a istotne znaczenia ma tylko wykrycie przyczyn.

LECZENIE POKRZYWKI

Gdy już uda nam się znaleźć czynnik będący przyczyną pokrzywki jesteśmy na najlepszej drodze do jej wyleczenia, ponieważ głównym sposobem walki z chorobą jest unikanie czynnika wywołującego objawy.

Drugim stopniem leczenia jest łagodzenie objawów. Jeżeli przyczyną jest spożycie pokarmu, jako leczenie stosuje się środki mające neutralizować działanie alergizujące (leki przeciwhistaminowe, wapno, witamina C).

Gdy przyczyną jest lek, stosowane są środki przeczyszczające lub moczopędne. Ponadto dużą skuteczność w leczeniu pokrzywki o podłożu alergicznym mają leki przeciwhistaminowe (blokują receptor dla histaminy i nie może ona wywołać reakcji pokrzywkowej). Także w pokrzywce o podłożu fizykalnym stosowane są leki przeciwhistaminowe. Jedynie w rzadkich przypadkach stosuje się glikokortykosterydy ogólne. Cały proces leczenia jest jednak czasochłonny i bardzo indywidualny, dlatego wymaga cierpliwości i zrozumienia ze strony pacjenta.

Jeśli chodzi o pokrzywkę aspirynową, pacjenci stosują specjalną dietę pozbawioną azobarwników, benzoesanów, piwa, wina i niektórych gatunków jabłek.