1.Podmioty sektora fin.publ.

a)organy władzy publ., w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały

b)gminy, powiaty i samorząd woj. , zwane dalej jednostkami samorządu terytorialnego, oraz ich związki

c)jednostki budzetwe, zakłady budżetowe i gosp. pomocnicze jednostek budzietowych

d)państwowe i samorządowe fundusze celowe

e)państwowe szkoły wyższe

f)jednostki badawczo-rozwojowe

g)samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

h)państwowe i samorządowe instytucje kultury

i)ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze

j)NFZ

k)Polska Akademia Nauk i tworzone przez nia jednostki organizacyjne

2.Podsektory sektora fin.publ.

a)rządowy-są to organy władzy publicznej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały.

b)samorządowy-jednostki samorządu terytorialneg

c)ubezpieczeń społecznych- KRUS, ZUS

3.Przepisy prawne regulujące fin publ. W Polce

-Ustawa z dn 30. 06.2005r. o fin. Publ.

-Ustawa z dn.29.12.1998r. o samorządzie gminnym(zmieniona ustawa z dn 8.07.2005r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw

-Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

4. Na czym polega funkcja alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna fin.publ.?

a)alokacyjna-ma zapewnić wzrost gosp. w długim okresie. Polega na tym, że finanse publiczne są narzędziem rozmieszczania dóbr zgodnie z zapotrzebowaniem różnych podmiotów. Skutkiem alokacji części zasobów, którymi dysponuje gospodarka jest dostarczanie towarów i usług ogółu społeczeństwa. W sferze prywatnej odbywa się to głównie przy pomocy mechanizmu rynkowego poprzez transakcję kupna-sprzedaży (zaspokajanie indywidualnych potrzeb człowieka).

b)redystrybucyjna-polega na dokonywaniu za pomocą finansów podziału produktu dochodu narodowego poprzez kształtowanie odpowiednich przychodów i wydatków wszystkich uczestników ogniw (podział funduszu nabywczego).

c)stabilizacyjna- wykorzystuje politykę budżetową jako instrumentu utrzymywania wysokiego stanu zatrudnienia, racjonalnego poziomu stabilności cen oraz właściwej stopy wzrostu gospodarczego z uwzględnieniem efektów bilansu płatniczego.

5. Wymień różnice pomiedzy sektorem publicznym, a fin. Publ.

a)sektor publ. Reprezentuje realne zjawiska i procesy gosp.

b)fin. publ. reprezentuja zjawiska i procesy pieniężne

c)w sektorze publ. Decydujące znaczenie ma majątek(trwały i obrotowy)

d)dla analizy fin. publ. Charakterystyczna jest metoda strumieniowa(budżet państwa i budżety samorządowe)

e)tylk część sektora publ. Realizuje cele publ. I społeczne, część tego sektora realizuje cele ekonomiczne

f)tylko cześć funduszy publ. Jest związana z fin. Sektora publ., ta, która jest zaangażowana w wytworzenie dóbr publ.i dóbr społ.

g)nie całość środków publ. Jest wykorzystywana przez sektor publ.

h)szczególne związki i zależności miedzy sektorem publ. A fin. publ. Zachodzą przez dług publ. Powstaje on wskutek kumulowania się deficytu budżetowego

6.Wymień elementy przekroju fin. Publ(podmiotowego, prawnego, instytucjonalnego, instrumentalnego)

a)przekrój podmiotowy:-władze ustawodawcze szczebla centralnego i szczebla samorządowego- władze wykonawcze(rzady, zarządy) wymienionych wyżej szczebli-władze kontrolne- Nik i Regionalne Izby Obrachunkowe-aparat skarbowy(finansowy)

-podmioty, które są fin. Z funduszy publ.(szpitale, szkoły, jednostki wojskowe, jednostki sądownictwa, jednostki policji, jednostki administracji publ)B)przekrój prawny

-konstytucja lub inna ustawa zasadnicza

-prawo budżetowe z reguły w randze ustawy, regulujące zasady budowy ustroju budżetowego

-coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów

-ustawy podatkowe

-Ustawy i pozabudżetowych funduszach publ.

-ustawy o fin. Samorządowych(lokalnych, regionalnych)

-ustawy regulujące działalność ministra fin.(skarbu) oraz działalność aparatu skarbowego

-ustawa karno skarbowa

-ustawa o zobowiązaniach podatkowych

-akty normatywne regulujące działalność ministra fin.(skarbu), rządu( w przypadku Polski-Rady Ministrów), innych ministrów na szczeblu lokalnym c)przekrój instytucjonalny(system fin. Publ. Tworza fundusze przyjmujące forme):-budżetu państwa

- Budżetów samorządowych szczebla podstawowego lub wyższego

-funduszy ubezpieczeń społ.-pozostałych funduszy publ.-fundacji publ. d)przekrój instrumentalny -podatki centralne-podatki lokalne-opłaty-cła-dochody z majątku publ-składki na bezp.społ.-subwencje-dotacje-kredyty państwowe i pożyczki publ.

7. Wymień i opisz negatywne skutki deficytu budżetowego

-wzrost inflacji

-,,wypychanie” coraz większych zasobów poza sektor gosp. prywatnej, która jest podstawą dobrobytu, gdyż jest bardziej efektywna

-wzrost stopy procentowej

-stały wzrost długu publicznego na skutek kumulacji deficytu oraz konieczności ponoszenia coraz większych kosztów obsługi długu

-przenoszenie cieżarów długu publ. Na przyszłe pokolenia

8.Wymień sposoby finansowania deficytu budżetowego

-wpływy ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym

-kredyty zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych

-pożyczki

-przychody ze sprzedaży majątku skarbu państwa

9. Wymień i opisz funkcje budżetu państwa(ekonomiczna, kontrolna, polityczna)

a)ekonomiczna- funkcje: redystrybucyjna , stabilizacyjna, alokacyjna. Budżet państwa realizuje te funkcje w ramach ogólnych f. finansów publ.Budżet państwa ze względu na rozmiary środków pieniężnych, które gromadzi i rozdziela jest podstawowym narzędziem finansowym państwa i stanowi główny element fin. Publ.

b)kontrolna- budzet państwa jest narzędziem kontroli i koordynacji, w takim zakresie, w jakim ujęte są w nim dochody i wydatki sektra publ.

c)polityczna- to funkcje do których zalicza się funkcję ustrojową, demokratyczną i prawną, są istotne.

10.Wymień i opisz fiskalne kryteria konwergencji

-poziom deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych . Kryterium to stanowi, że poziom deficytu nie może przekroczyć- 3% PKB, chyba,że deficyt spada w sposób ciagły i nieprzerwany do wymaganego poziomu, albo przekroczenie wymaganego poziomu deficytu ma charakter wyjątkowy i krótkotrwały, a jego wartość nieznacznie wykracza ponad wymagany poziom

-poziom długu sektora instytucji rządowych i samorządowych.

11. Podaj przykłady dochodów i wydatków publ.

Dochody:

-podatki, składki , opłaty przysługujące jednostką sektora publ. Na podstawie ustaw innych niż ustawa budżetowa

-inne dochody należne na podstawie odrębnych ustaw

- wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przed jednostki sektora FP

-dochody z mienia

-spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej

-odszkodowania należne

-kwoty uzyskane z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji

-dochody ze sprzedaży majątku , rzeczy i praw

Wydatki:

-spłaty otrzymane z pożyczek i kredytów

-wykup papierów wartościowych

-udzielone poźyczki

-płatności,których źródłem fin, są przychody z prywatyzacji majątku skarbu państwa, oraz majątku jst

-pożyczki udzielone na finansowanie przejściowe zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu UE

-operacje finansowe związane z zarządzanym długiem publ. I płynnością

12.Wymień i krótko scharakteryzuj etapy budowania systemu fin. Publ.

ETAP I(lata 1989-91), w którym stworzone zostały podwaliny systemu fin. Publ. W obecnym kształcie.

-przywrócenie budżetowi państwa funkcji autonomicznego a zarazem podstawowego funduszu, którym może posługiwać się państwo.

-rozpoczęcie procesu stopniowego rozgraniczania sfery fiskalnej i monetarnej, co wiązało się z zarwaniem z zasada autonomicznego finansowania budżetu państwa przez bank centralny

-uporządkowanie gospodarki finansowej państwa, polegające na likwidacji lub ograniczeniu nadmiernie rozbudowanej gospodarki finansowej za pomocą funduszy celowych

-stworzenie finansowych podstaw finansowania i rozwoju samorządu lokalnego(gmin)

-wykreowanie kategorii (wielkości)długu publicznego, za którą odpowiedzialność przyjęło państwo, co uczyniono przy wprowadzeniu nowego prawa budżetowego.

ETAP II( lata 1992-92), w którym najważniejszym wydarzeniem dla budowania nowoczesnego systemu finansów publ. Była reforma podatkowa pierwsza gwarancja samodzielności finansowej gmin, zapisana w prowizorycznej ustawie zasadniczej (tzn. małej konstytucji)

-utworzenie regionalnych izb obrachunkowych, którym nadano ustawowo określone funkcje nadzorcze i kontrolne w zakresie przestrzegania prawa

-w 1991r. powstała ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych(pit)

- nadanie nowego kształtu stosunkom podatkowym między przedsiębiorstwami, a państwem co znalazło wyraz w nowej ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych

-odejście od podatku obrotowego i zastąpienie go podatkiem VAT

-unormowanie podatku akcyzowego

- zaktualizowanie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych

ETAP III(lata 1994-96)- w którym podjęte zostały kroki w kierunku tworzenia instytucjonalnych podstaw racjonalizacji wydatków publ.

-powołanie ustawy o zamówieniach publ

- podjęte zostaly kroki prawne, aby zapobiec destabilizacji finansów publicznych na skutek powiększenia się zobowiązań państwa(długu publicznego)

ETAP IV (lata 1997-99) , można uznać za decydujący dla ukształtowania się systemu finansów publicznych w Polsce; w okresie tym trwały intensywne prace nad:

-nowa konstytucja III RP

-ustawą o fin. Publ.

-nowym podziałem administracyjnym kraju

-reformą systemu emerytalnego

-reformą systemu ochrony zdrowia

-reformą systemu oświaty

Uchwaleniem ordynacji podatkowej

ETAP V (lata 2000-2004), charakteryzuje się przede wszystkim intensywnymi pracami nad dostosowaniem polskiego systemu finansowego do wymogów unijych

-dostosowanie podatków do dyrektyw UE

-wprowadzenie do ustawy o fin. Publ. Zapisów o audycie wewnętrznym

-ustawa o pomocy publ.

-zmiana w systemie podatkowym w zakresie opodatkowania dochodów(z 27% do 19%)

-ustawa zwana potocznie,, abolicją podatkową”

-ustawa o dochodach jst

-zlikwidowano ,, kasy chorym” na to miejsce powstał NFZ

13. Metody GFSM2001 jako metoda oceny budżetu państwa

- od 2001r. sprawozdawczość- dotycząca ewidencji wpływów i wydatków w budżecie państwa jest wykonywana zg z metodą GFSM2001 opracowaną przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy

-Wg niej sektor instytucji rządowych i samorządowych składa się ze szczebli:

a)centralnego-obejmuje budżet państwa, jednostki pozabudżetowe budżetu państwa, fundusze ubezp. Społ

b)lokalnego- obejmującego budżety jednostek samorządu terytorialnego, jednostki pozabudżetowe samorządu terytorialnego

14. Przykłady funduszy celowych

15. Pojecie systemu budżetowego

System budżetowy stanowi zespół podmiotów, aktów prawnych, funduszy, instrumentów tworzenia oraz wydatkowania środków publ.Działalność różnych podmiotów jest ściśle związana z funkcjonowaniem funduszy publicznych stanowiących elementy systemu budżetowego. Na system budżetowy w Polsce składa się:

-budżet państwa

-budżety jst w tym: budzety gmin, budzety powiatów, budżety województw samorządowych

16. Pojęcie i zakres budżetu państwa

Budżet państwa jest planem finansowym obejmującym dochody i wydatki państwa oraz przychody i rozchody na okres jednego roku budżetowego, którym w przypadku Polski jest rok kalendarzowy. Zakresem budzetu państwa objęte są:

-organy władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa

- sądy i trybunały

- organy administracji rządowej

17.Etapy procedury budżetowej państwa:

a)Minister finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa na rok następny. Materiały do projektu ustawy budżetowej opracowują i przedkładają ministrowi finansów dysponenci części budżetowych

b)Minister finansów określa w drodze rozporządzenia szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowania materiałów. W dokumencie tym minister fin. Zobowiązuje dysponentów części budżetowych do sporządzenie:

-planów rzeczowych zadań realizowanych ze środków budżetowych

-projektów planów dochodów i wydatków poszczególnych części budżetowych

Są one opracowywane w standardowych formularzach. Dysponenci części budżetowych w terminie do 25 października przekazują informacje:

-jednostka podległym o kwotach dochodów i wydatków, w tym wynagrodzeń oraz o limitach zatrudnienia osób objętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń

-jednostką samorządu terytorialnego o kwotach dotacji na zadania z zakresu administracji rządowej , przyjętych w projekcie ustawy budżetowej

c)Minister finansów przedstawia RM projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem. Minister finasów włacza do projektu ustawy budżetowej dochody i wydatki:

- naczelnych władzy państwowej

-kontroli, ochrony prawa

-administracji rządowej

18. Determinanty opracowania projektu ustawy budżetowej

19. Elementy klasyfikacji budżetowej

a)części budżetu- powinny odpowiadać podmiotowemu układowi budżetu.Budżet państwa składa się z części odpowiadających organom władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów, administracji rządowej, dla urzędów nadzorowanych przez prezesa RM ustala się odpowiednio odrębne części budżetu.

b)działy budżetu- reprezentują funkcjonalne ujęcie dochodów i wydatków budżetowych. Przykładowymi działami budżetowymi są górnictwo, kopalnictwo, przetwórstwo przemysłowe, handel, rolnictwo i łowiectwo, nauka, oświata i wychowanie, szkolnictwo wyższe, obowiązkowe ubezp. Społ., opieka spol., ochrona zdrowia

c)rozdziały klasyfikacji budżetowej- uszczegółowienie klasyfikacji działowej np. w dziale ,, szkolnictwo wyższe” występują m.in. rozdziały ,, działalność dydaktyczna”, ,,pomoc materialna” dla studentów

d)Treścią paragrafów są rodzaje dochodów i wydatków budżetowych, przychodów i rozchodów oraz środków finansowych. W układzie paragrafowym występują poszczególne rodzaje podatków: podatek dochodowy od osób prawnych, podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób fizycznych zryczałtowany, podatek dochodowy w formie karty podatkowej, podatek od towarów i usług, podatek od nieruchomości, podatek rolny i inne.

20. Rodzaje wydatków budżetu państwa

Wydatki finalne są ponoszone przez podmioty gospodarki budżetowej z związku z realizowanymi przez nie zadaniami, a więc działalnością, której odbiorcą jest społeczeństwo jako całość.(wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane, wydatki na zakup towarów i usług, inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub realizacja ich statutowych zadań.)

Wydatki transferowe(subwencje ogólne dla jst, subwencje dla partii politycznych, inne niż wynagrodzenia świadczenia dla osób fizycznych)

Dotacje(podmiotowe , przedmiotowe, celowe, na pierwsze wyposażenie, do zadan zleconych jst)

Wydatki majątkowe(wydatki na zakup i objęcie i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego, wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych)

21.Formy organizacyjne gospodarki budżetowej

-państwowe jednostki budżetowe

-państwowe zakłady budżetowe

-gospodarstwa pomocnicze tworzone przy państwowych jednostkach budżetowych

-środki specjalne tworzone w państwowych jednostkach budżetowych

22. Pojęcie budżetu jednostki samorządu terytorialnego

Jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów jednostki. Uchwalany na rok budżetowy

23. Przykłady dochodów i wydatków jst

 Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:

  1)   dochody własne;

  2)   subwencja ogólna;

  3)   dotacje celowe z budżetu państwa.

2. W rozumieniu ustawy dochodami własnymi jednostek samorządu terytorialnego są również udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych.

3. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być:

  1)   środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi;

  2)   środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;

  3)   inne środki określone w odrębnych przepisach.

Wydatki bieżące stanowią: dotacje, wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń, inne świadczenia na rzecz osób fizycznych (tj. zasiłki i zapomogi), zakupy towarów i usług, wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych i obsługiwanych przez nie organów.

24. Możliwości pokrycia deficytu budżetowego jst

-sprzedaż papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego

-kredyty

-pożyczki

-prywatyzacja majątku jednostki samorządu terytorialnego

-nadwyżka budżetu jst z lat ubiegłych

-wolne środki jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budzetu jst, wynikającej rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.

25. Źródła dochodów gmin, powiatów, województwa samorządowego

Gminy:

a)wpływy z podatków( od nieruchomości, rolnego, leśnego, od posiadania psów, od spadków i darowizn, od środków transportu, od czynności cywilnoprawnych,dochodowego od osób fizycznych opłacanego w formie karty podatkowej)

b)wpływy z opłat( skarbowej, targowej, miejscowej, administracyjnej, eksploatacyjnej)

c)dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych

d)dochody z majątku gminy

e)spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy

f)dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach

g)5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej

h)odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej

i)odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej

j)odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy

k)odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy, o ile odrębne…

l) dotacje do budżetów innych jst

m)inne dochody należne gmienie na podstawie odrębnych przepisów

Powiaty:

-wpływy z opłat stanowiących dochody powiatu, uiszczanych na podstawie odrębnych przepisów

-dochody uzyskiwane przez powiatowe jednostki budżetowe oraz wpłaty od powiatowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych powiatowych jednostek budżetowych

-dochody z majątku powiatu

-spadki, zapisy i darowizny na rzecz powiatu

-dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach

-5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacja zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowia inaczej

-odsetki od pożyczek udzielonych przez powiat, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej

- odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody powiatu

-odsetki od środków fin. Gromadzonych na rachunkach bankowych powiatu, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej

- datacje z budżetów innych jst

- inne dochody należne powiatowi na podstawie odrębnych przepisów

Województwa:

-dochody uzyskiwane przez wojewódzkie jednostki budżetowe oraz wpłaty od wojewódzkich zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych wojewódzkich jednostek budżetowych

-dochody z majątku województwa

-spadki, zapisy i darowizny na rzecz województwa

-dochody z kar pieniężnych i grzywien

-5,0%dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa z związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne…

-odsetki od pożyczek udzielanych przez województwo, o ile odrebne..

-odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody województwa

-odsetki od środków fin. Gromadzonych na rachunkach bankowych województwa, o ile odrębne..

-dotacje z budzetów innych jst

-inne dochody należne województwuna podstawie odrębnych przepisów

26. Zmiany wprowadzone przez reformę samorządową z 1999r.

-wprowadzenie trójszczeblowego systemu władzy i administracji publicznej, konsekwencją są: a)budzety powiatówb)budzety województw

-nadanie województwom samorządowego charakteru, gdy chodzi o kształtowanie dochodów i wydatków budzetu województwa

-zachowanie jednolitych zasad dla gospodarki budżetowej państwowej i samorządowej

-zmiany jakościowe w systemie zasilania finansowego jednostek samorządu terytorialnego

28. Scharakteryzuj problemy decentralizacji fin. Publ.

Przyczyny obiektywne:

a)sprowadzają się one do zróżnicowania przestrzennego potrzeb w stosunku do rozporządzalnych środków:

-sprzeczności między potrzebami, a środkami publ. Uzewnętrzniają się z całą ostrością w różnicach miedzy regionami (gminami) bogatymi a biednymi

- bogatsze regiony(gminy) na ogół sprzeciwiają się ponoszeniu ciężarów na rzecz uboższych terenów

-obiektywne występujące zróżnicowanie między jednostkami terytorialnymi jest więc subiektywną przesłanką centralizacji zasobów

b) konieczność finansowania zadań o znaczeniu ogólnokrajowym takich jak obrona narodowa , administracja centralna, inwestycje z zakresu infrastruktury itd.

Przyczyny subiektywne- centralizują pieniężnych środków publ. Tkwią w mechanizmach politycznych:

-obserwacja tych mechanizmów prowadzi do wniosku, że władze państwowe, w tym władze centralne, bardzo niechętnie oddają swoje uprawnienia odnośnie do przyjmowania środków publ. W tym ustalania podatków

-pomimo, że decyzje podatkowe zarezerwowane są na ogół dla władz centralnych jednak skutki tych decyzji mogą oznaczać istotny stopień decentralizacji gromadzenia dochodów publ.

-najlepszym tego przykładem jest sytuacja, której podatki są ustalane centralnie, ale dochody z ich tytułu zasilają budżety regionalne, powiatowe czy gminne, chodzi tu, oczywiście o rozwiązania systemowe

29. Wymień dziedziny kontrolowane przez władze centralne.

-obrona narodowa i bezpieczeństwo zewnętrzne kraju

-policja i bezpieczeństwo wewnętrzne kraju(częściowo)

-administracja centralna-sądownictwo i wymiar sprawiedliwości

-działalność dyplomatyczna -kontrola gospodarowania bogactwami naturalnymi -strategiczne dziedziny gospodarcze i urządzenia z zakresu infrastruktury(energetyka, paliwa płynne, główne szlaki komunikacyjne, urządzenia do kontroli obszaru powietrznego kraju itd.) -nauka(częściowo) -systemy emerytalno- rentowe(częściowo)

-utrzymanie obiektów będących spuścizną kulturową narodu

-bankowość centralna i kontrola systemu fin kraju

-utrzymanie centralnych obiektów wysoko wyspecjalizowanej służby zdrowia

30. Wymień zadania lokalnych władz publ.

-zaopatrzenie ludności w wodę pitną

-utrzymanie czystości(kanalizacja, sprzątanie miejsc publ.)

-Utrzymanie lokalnych dróg

-utrzymanie obiektów użyteczności publ. O lokalnym znaczeniu(parków, obiektów sportowo-rekreacyjnych itp.)

-utrzymanie ładu przestrzennego

-utrzymanie lokalnego transportu publ.

-utrzymanie obiektów oświatowych

-utrzymanie placówek podstawowej opieki zdrowotnej, o ile nie są one częścia odrębnego systemu opieki zdrowotnej