GEODEZJA I KARTOGRAFIA
GEODEZJA – nauka zajmująca się ustalaniem wielkości i kształtu Ziemi oraz określeniem położenia punktów na jej powierzchni.
MAPY – obraz powierzchni Ziemi lub jej części, wykonywany na płaszczyźnie lub w skali. Dzielimy je na:
ZE WZGLĘDU NA SKALĘ:
wielkoskalowe (1:100 do 1:10 000)
średnioskalowe (1:20 000 do 1:300 000)
mapy małoskalowe (poniżej 1:500 000)
ZE WZGLĘDU NA TREŚĆ:
topograficzne - mapy szczegółowe, przedstawiające powierzchniowe elementy Ziemi (topografię terenu).
przeglądowe - mapy przedstawiające rozległe obszary, od części państw po całe kontynenty
przyrodnicze
fizycznogeograficzne
polityczno-administracyjne
społeczno-gospodarcze
społeczne
wybranych elementów socjalno-bytowych
gospodarcze
swobody dyspozycyjnej terenu
mapa akustyczna (mapa hałasu)
komunikacji (lądowej, wodnej, powietrznej)
gospodarki mieszkaniowej
SKALA MAPY (podziałka mapy)- stosunek wielkości liniowych rozmiarów modelu Ziemi, dla jakiego opracowano odwzorowanie kartograficzne danej mapy, do rzeczywistej wielkości tych rozmiarów.
skala liczbowa 1:700 000 (zapis ten przeważnie poprzedza się słowem „skala”)
skala liczbowa większa 20:1 lub 1 cm na mapie to 20 cm (w terenie). Skale liczymy zawsze w cm.
skala mianowana 1 cm - 1 km lub 1 cm → 1 km (zapis ten przeważnie poprzedza się słowem „skala”)
skala polowa 1 mm² - 1000000 m²
Geodezja gospodarcza – obsługa inwestycji, budowli
FOTOGRAMETRIA – dziedzina nauki i techniki zajmująca się odtwarzaniem kształtów, rozmiarów i wzajemnego położenia obiektów w terenie na podstawie zdjęć fotogrametrycznych
ZE WZGLĘDU NA ZASTOSOWANIE:
topograficzna: mierzonym obiektem jest powierzchnia topograficzna ziemi i obiekty sytuacyjne znajdujące się na niej. Efektem są mapy wykonane w oparciu o zdjęcia lotnicze lub naziemne (dla obszarów wysokogórskich)
nietopograficzna - fotogrametria bliskiego zasięgu - przedmiotem pomiaru jest położenie, kształt deformacja czy ruch róznych obiektów, konstrukcji, detali maszyn itp.
ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE Z KTÓREGO WYKONYWANE SĄ ZDJĘCIA:
fotogrametria lotnicza - wykorzystuje głównie zdjęcia wykonane z samolotu ale także ze śmigłowca, satelitów, balonów a nawet latawców. Wykorzystuje obecnie także lotnicze i satelitarne zobrazowania niefotograficzne. Ze względu na specyficzne problemy opracowania zdjęć i obrazów satelitarnych wydziela się ten dział fotogrametrii lotniczej i określa fotogrametrią satelitarną.
fotogrametria naziemna - wykorzystuje zdjęcia wykonane ze stanowisk naziemnych
Fotogrametria (lotnicza i naziemna) może opierać pomiar obiektu na:
pojedynczych zdjęciach - fotogramach - fotogrametria jednoobrazowa lub
na parach zdjęć - stereogramach - fotogrametria dwuobrazowa.
POMIARY KATASTRALNE – wiążą się z własnościa (granice działek), mają na celu wskazanie granicy
GEODETA otrzymuje mapę zasadniczą (w skali zależnej od przedsięwzięcia), mape katastralną (ewidencji gruntów i budynków), zarys pomiarowy granic, osnowe geodezyjną
OSNOWA GEODEZYJNA – elementy/punkty związane z ziemią posiadające współrzędne, wyznaczone w obowiązującym układzie współrzędnych
znaki graniczne i punkty załamania granic,
budowle i urządzenia techniczno- gospodarcze,
elementy naziemne uzbrojenia terenu i studnie,
obiekty drogowe i kolejowe( mosty, wiadukty, tunele, tory itp.)
szczegóły uliczne( krawężniki, latarnie, słupy itp.)
POMIAR SYTUACYJNO-WYSOKOŚCIOWY – podstawowa praca z zakresu geodezji ogólnej mająca na celu dostarczenie danych o położeniu szczegółów sytuacyjnych w przyjętym układzie współrzędnych płaskich i wysokościowych.
PUNKT SYTUACYJNY(POMIAROWY) jest punktem charakterystycznym szczegółu terenowego, którego rzut na płaszczyznę poziomą określa się przy pomocy pomiaru sytuacyjnego. Zaliczamy do nich:
punkty załamań konturów dla obiektów powierzchniowych,
punkty załamań linii dla obiektów liniowych,
punkty środkowe dla obiektów punktowych.
Pomiarami sytuacyjnymi nazywamy szereg czynności geodezyjnych, mających na celu wyznaczenie (wykreślenie) na mapie: położenia, kształtu, wielkości szczegółów terenowych.
DOKŁADNOŚD POMIARÓW Pomiar sytuacyjny powinien być wykonywany takimi metodami, które zapewnią taką dokładnośd w odniesieniu do osnowy geodezyjnej aby błąd położenia punktów mierzonych obiektów nie przekroczył 0.10 m , 0.30 m i 0.50 m dla kolejnych grup szczegółów.
DALMIERZE Do pomiarów liniowych w geodezyjnych osnowach szczegółowych przy pomiarach długości rzędu kilkuset metrów do kilku kilometrów, stosowane są dalmierze. Dalmierze laserowe są przyrządami elektronicznymi i wielofunkcyjnymi.
POMIAR WYSOKOŚCIOWY – pomiar różnic wysokości między dwoma punktami. Pionowa odległość między poziomymi płaszczyznami.
Metoda pomiaru:
BAROMETRYCZNA - najmniej dokładną, wykorzystującą regułę zmiany wartości ciśnienia atmosferycznego w zależności od wysokości nad poziomem morza
HYDROSTATYCZNA - najdokładniejsza, korzystająca z zasady naczyń połączonych
TRYGONOMETRYCZNA - wykonywaną przy użyciu tachimetrów, polegającą na pomiarze odległości poziomej oraz kąta pionowego co umożliwia obliczenie nieznanej wartości różnicy wysokości korzystając z własności geometrycznych trójkąta prostokątnego
GEOMETRYCZNA - wykonywaną przy użyciu niwelatorów, polegającą na pomiarze długości odcinków pionowo ustawionych łat geodezyjnych.
GEOIDA – powierzchnia fizyczna, która jest prostopadła do siły ciążenia
RAPERY – punkty wysokościowe
FOTOGRAMETRYCZNA - wysokość poszczególnych punktów odczytuje się na modelu przestrzennym (stereoskopowym), jaki powstaje w trakcie obserwacji pary zdjęć za pomocą specjalnych przyrządów
NIWELATOR - instrument geodezyjny, mocowany na trójnożnym statywie, umożliwiający pomiar różnicy wysokości (niwelacji) pomiędzy punktami terenowymi
ŁATA NIWELACYJNA (geodezyjna) – przyrząd geodezyjny stosowany w niwelacji. Wykonywane z profili aluminiowych, wysuwanych teleskopowo, na przedniej stronie łaty naniesiony jest podział – grafika wykonana w kontrastowych kolorach.
TACHIMETR (tachymetrem) – instrument geodezyjny przeznaczony do pomiaru kątów poziomych, kątów pionowych oraz odległości. Jest to połączenie teodolitu i dalmierza.
SŁUŻBA GEODEZYJNA I KARTOGRAFICZNA W POLSCE – zdefiniowana jest w Prawie geodezyjnym i kartograficznym.
Organy nadzoru geodezyjnego i kartograficznego
Główny Geodeta Kraju,
wojewoda wykonujący zadania przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru geodezyjnego i kartograficznego jako kierownika inspekcji geodezyjnej i kartograficznej, wchodzącej w skład zespolonej administracji rządowej w województwie;
Organy administracji geodezyjnej i kartograficznej
marszałek województwa wykonujący zadania przy pomocy geodety województwa wchodzącego w skład urzędu marszałkowskiego,
starosta wykonujący zadania przy pomocy geodety powiatowego wchodzącego w skład starostwa powiatowego
Do podstawowych zadań powiatowego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej należy:
Prowadzenie powiatowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, w tym ewidencji gruntów i budynków w zakresie technicznym części kartograficznej oraz geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu.
Przyjmowanie zgłoszeń prac geodezyjnych oraz opracowywanie warunków wykonania zgłoszonych prac.
Przyjmowanie zleceń na udostępnianie zasobu.
Weryfikacja i przyjmowanie do zasobu operatów pomiarowych z wykonanych prac geodezyjnych i kartograficznych oraz klauzulowanie i uwierzytelnianie dokumentacji przeznaczonej dla zamawiających
Wyłączanie z powiatowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego materiałów, które utraciły przydatność użytkową.
Obsługa organizacyjna i techniczna narad koordynacyjnych dotyczących uzgodnienia projektowanych sieci uzbrojenia terenu.
Uzgadnianie usytuowania projektowanych sieci uzbrojenia terenu.
Zakładanie osnów szczegółowych.
Tworzenie, prowadzenie i udostępnianie baz danych standardowych opracowań kartograficznych w skalach 1:500, 1:1000, 1:2000 i 1:5000.
Prowadzenie spraw związanych z ochroną znaków geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych.
Tworzenie, prowadzenie i udostępnianie baz danych szczegółowych osnów geodezyjnych.
Przygotowywanie dokumentacji do przetargów na prace geodezyjne i kartograficzne.