1. Pojęcie Boga.

Jak wszyscy wiemy Islam jest jedną z wielkich religii monoteistycznych opierających się na objawieniu. Jest to też podstawowa prawda Islamu, wiara w jednego Boga, który jest osobowy, stojący ponad światem, ale całkowicie nim rządzi. Jest to jedyność, która przeciwstawia się politeizmowi, ale i chrześcijańskiej, trynitarnej koncepcji Bóstwa. (a dlaczego tak jest powiemy przy omawianiu świętej księgi Koranu.)

Bóg posiada 99 przymiotów, określeń zwanych też imionami (tyle samo paciorków ma różaniec muzułmański, który pozwala recytować je z pamięci). Oto niektóre z nich: Jedyny, Nieprzenikniony, Niedostępny, Miłosierny, Wieczny, Wszechwiedzący, Prawda, Najwyższa Sprawiedliwość, itd. wraz ze słowem „Allach” zamykają się w liczbie 100. Jednak najbardziej czczony jest pod trzema imionami: Miłosierny, Rzeczywista Prawda, Żyjący. W teologii muzułmańskiej ciągnęły się dysputy o to, czy są to jedynie nazwy czy też Jego cechy.

Bóg jest całkowicie transcendentny, jest niepodobny do nikogo i do niczego. Dlatego z obaw przed popadnięciem w bałwochwalstwo islam zakazuje sporządzania jakichkolwiek materialnych przedstawień Boga –obrazy, rzeźby… Bóg jest jeden i nie ma wspólników, gdyż sam jest najwyższy. Najcięższym przestępstwem jest tzw. „szrik”, czyli przypisywanie Bogu „towarzyszy”. Nie posiada żadnych cech fizycznych, a określają go jedynie wyżej wymienione imiona.

W praktyce kładzie się nacisk na całkowite zaufanie Bogu, zdanie się na Jego wolę i uległość względem Boga, co przywraca człowiekowi harmonię i ład we wszystkich aspektach jego bytowania. Muzułmanin powinien przyjmować wszelkie niepowodzenia i przykrości jako niepodlegającą dyskusji wolę Boga, ale jednocześnie muzułmanin ufa miłosierdziu Allacha, który przygotowuje nawet przez ten nieszczęśliwy los życie po zmartwychwstaniu. Bóg jest stwórcą i sędzią. Stworzył wszystko i utrzymuje to przy życiu. Na końcu czasów przyjdzie i wezwie na sąd wszystkich ludzi, by ich sprawiedliwie osądzić.

Prócz Boga w świecie pozamaterialnym istnieją także aniołowie. Wiara w nie jest w islamie bardzo istotna. Określane są mianem „Blasku Allacha”, gdyż powstały ze światła przed człowiekiem, zostały obdarzone inteligencją dlatego też sprawują różne funkcje, np. dwa anioły zawsze towarzyszą człowiekowi rejestrując każdy czyn. Istoty ludzkie stoją jednak wyżej w hierarchii bytów niż aniołowie. Stwarzając człowieka Bóg rozkazał aniołom oddać pokłon człowiekowi, jednak Anioł o imieniu Ibis odmówił wypełnienia tego nakazu stając się jednocześnie nieprzyjacielem człowieka i jego kusicielem. W taki sposób doszliśmy do prawdy o istnieniu złych duchów. Prócz Ibisa istnieją także demony, które pomagają mu zwodzić ludzi aż do dnia sądu, gdy ostatecznie zostanie skazany na potępienie.

2. Koran – święta Księga Islamu

Uważający się za religię objawioną islam ma zawierającą to objawienie świętą księgę - Koran. Oprócz Koranu islam posiada sunnę i hadisy, czyli tradycję słów i zachowań Mahometa nie zawartych w Koranie. Jednak teoretycznie ich autorytet jest niższy niż Koranu.

Dla muzułmanów Koran jest księgą, która zawiera słowa jedynego Boga objawione Mahometowi, a przez nie przekazane ludzkości. Mahomet nie jest autorem ani redaktorem Koranu, lecz tylko biernym przekazicielem słowa Bożego.

Nazwa arabska qur’an jest formą rdzenia qr’ oznaczającą recytowanie lub odczytywanie. Koran objawiony był w języku arabskim i w takim przekazywany był i jest innym generacjom, choć na przestrzeni lat powstawały tłumaczenia na różne języki. Jednak to arabski pozostaje jedynym prawidłowym językiem odczytywania Koranu, gdyż jak to mówią muzułmanie „słowa samego Boga trzeba zachowywać w takiej formie, w jakiej zostały przekazane…”. Ich recytacja jest równoznaczna z przebywaniem w obecności Boga.

Z początku treści objawień Proroka przechowywali w pamięci, zwłaszcza ci jemu najbliżsi. Dopiero później zaczęto je spisywać. Pierwszej redakcji dokonał sekretarz Mahometa, Zaid i przez następne lata ów redakcja była kilkakrotnie zmieniana. Ostatecznie jednak komisyjnie ustalono wersję tekstu, która została rozesłana do największych miast arabskich tamtego okresu, czyli VI wieku. I teraz powiemy coś o samej formie Koranu. Ta ostateczna wersja zawiera 6226 wierszy i dzieli się na 114 rozdziałów (sura) ułożonych według długości sur, czyli rozdziału, a nie według kryterium treści. Zawiera ona niewielką liczbę fragmentów narracyjnych, gdyż zakłada, że słuchacze znają wydarzenia o których jest mowa. Dlatego tak ważne było powstanie tak ogromnej ilości komentarzy do samego tekstu Koranu.

Ogólne nauczanie Koranu można sprowadzić do 4 dziedzin:

• Zasady wiary: Bóg jedyny, stworzenie świata, prorocy i księgi Boże, aniołowie, zmartwychwstanie ciał, sąd, nagroda, ostateczna realizacja dekretu Bożego.

• Obowiązki religijne (kultu)

• Zasady moralne – w nich można odnaleźć odpowiednik dziesięciu przykazań biblijnych.

• Czwarta dziedzina obowiązków związana jest z organizacją życia społeczno-politycznego, inaczej mówiąc: muzułmański savoir-vivre.

Sunny i hadisy.

Wiele słów, zachowań i czynów Proroka nie weszło do Koranu, ale tkwi w umysłach jego wyznawców, będących świadkami jego życia, do tej świadomości oraz, że istnieją przekazy tych świadków, zaczęto coraz częściej sięgać (sunna – tradycja). Czyli sunną określana jest tradycja przekazywana początkowo ustnie i następnie spisana. W szerszym rozumieniu jest to całość zwyczajów i pojęć najdawniejszej społeczności muzułmańskiej, czyli wyznawców islamu prawowiernego, sunnickigo. Zachowywać sunnę znaczy tyle co naśladować Mahometa. W Islamie w pewnym okresie wyłoniła się grupa jej znawców. I ona właśnie spisała sunny, które nazwano hadisami. Co do sedna sprawy, sunna i hadisy w znacznym stopniu się pokrywają . Każda hadisa lub przekaz, miała obowiązkowo dwie części:

Tekst, czyli treść oraz poprzedzający ją „łańcuch tradentów” – przekazicieli, czyli imienny wykaz tych, którzy kolejno zbierali tę tradycję, od pierwszego aż do ostatniego, który ją słyszał.

Tak więc drugim ważnym źródłem islamu obok Koranu w kwestiach religijnych i prawnych jest sunna.

Oprócz tego Koran wspomina wyraźnie 28 posłańców - proroków od Boga, którzy mieli głosić Jego jedność i wzywać ludzi do prawego postępowania. Linia proroków zaczyna się od Adama i przebiega m. in. Przez kilka imion biblijnych jak Noe, Abraham, Mojżesz. Prorokiem jest także Jezus (z arab. Isa), choć Jego rola jest specyficzna. Koran nazywa Go mesjaszem, lecz nie w znaczeniu chrześcijańskim. Jezus jest „Bożym słowem” i „Duchem Boga”, którego Bóg tchną w Maryję. Nie jest On jednak Bożym Synem, bo naruszyłby to zasadę jedności i jedyności Boga. Nie został też ukrzyżowany, jednak tekst koraniczny mówi o tym jest bardzo niejasny i pozostawia wiele możliwości interpretacji. Jezus został wzięty do Boga i powróci tuż przed dniem sądu.

Wspominana linia prorocka kończy się na Mahomecie.

3. Koncepcja człowieka.

Człowiek jest stworzeniem Allacha. Samo stworzenie świadczy o dobroci i potędze stwórcy. Koran poucza, że w stosunku do Boga obowiązuje wiara i sprawiedliwość, a nie wiara i miłość.

W antropologii Islamskiej zawarte są 2 przeciwstawne motywy. Z jednej strony Islam przyznaje człowiekowi posiadanie wolnej woli, a z drugiej podkreśla mocno wiarę w przeznaczenie, które stanowi ważny aspekt wiary islamu i jest ono interpretowane nie jako ślepa siła rządząca światem, lecz w tym znaczeniu, że wszystko co się dzieje i istnieje na tym świecie dzieje się i istnieje tylko z Woli Boga oraz zupełną zależność osoby ludzkiej od Allacha. Oznacza to, że człowiek w zachowaniu przykazań posiada swobodę wyboru pomiędzy dobrem i złem, skoro jednak Bóg określa wszystko odgórnie jest przyczyną także zła. Mahometańscy teologowie wyjaśniając tę sprzeczność oscylują wokół własnej odpowiedzialności człowieka i teorii boskiego zrządzenia.

Islam w swej antropologii zawiera również „projekt cywilizacyjny” (zbudowanie państwa idealnego) i „projekt religijny”. Ten drugi czyni z każdego mahometanina „świadka Boga” i jego „namiestnika”. W ten sposób ukazuje człowieka jako uczestnika w tryumfie praw Boga. Niewierni, szczególnie politeiści, zostaną potępieni – zbawienie będzie udziałem zachowujących jedynie słuszne prawo Allacha.

Islam widzi szczególną misję dziejową powierzoną Arabom, którzy uważają się za potomków Izmaela, syna Abrahama urodzonego z niewolnicy Hagar. Jak wiemy ze ST, gdy Sara urodziła Izaaka, Hagar i Izmael zostali oddaleni. Arabowie uważają, że szczególne błogosławieństwo spoczywa na nich, gdyż są potomkami Abrahama.

Kilka słów o eschatologii….

Eschatologia muzułmańska w ogólności zawiera wiele elementów zaczerpniętych z judaizmu i chrześcijaństwa. Głównie chodzi tutaj o naukę o sądzie ostatecznym, która obok proklamacji jedyności Boga jest najważniejszym dogmatem muzułmańskim.

Jak wspomnieliśmy wcześniej cały czas obserwują człowieka dwaj aniołowie, którzy skrupulatnie zapisują złe i dobre czyny. Na temat śmierci funkcjonują 2 koncepcje opierające się na teorii dotyczącej relacji duszy do ciała. Dawniej dominowała teoria, że ciało ożywiane jest przez duszę cielesną dając ciału życie, tak jak soki dają roślinne ożywiają roślinę. Po śmierci człowiek zanika, ale zostanie wskrzeszony przez Boga w dzień zmartwychwstania. Późniejsi teologowie podążając za myślą helleńską wyraźnie odróżniają duszę i ciało. Śmierć powoduje ich oddzieleniem, ale zmartwychwstanie zjednoczy je na nowo. Dusza wkrótce po ponownym zjednoczeniu podlegać będzie sądowi. Początek dnia końca czasów zostanie obwieszczony przez głos trąby anielskiej, który zostanie poprzedzony przyjściem Dadżula (odpowiednika antychrysta) i powróci Isa – Jezus pokonując Dadżula. Później ożeni się i będzie głosił naukę Proroka - Mahometa. Po czterdziestu latach nowej działalności „misyjnej” umrze w Medynie. Po dźwięku wspomnianej trąby Anioła Israfila Wszyscy ludzie umrą, ale zostaną ożywieni tym samym sposobem w jaki zostali uśmierceni, czyli poprzez głos trąby i staną przed Bożym sądem. Ludzkie czyny będą osądzone według tego, jak zostało zapisane we wspominanej wcześniej księdze aniołów. Każdy człowiek pojawi się przed Sędzią z ową księgą w prawej ręce jeśli postępował bogobojnie, lub w lewej, gdy postępował niegodnie. Dzień sądu jest nieunikniony. Po osądzeniu aniołowie zabiorą ludzi albo do nieba albo do piekła – zgodnie z tym jaki wyrok został na nich wydany. Raj jest przedstawiany bardzo obrazowo jako przepiękny ogród ( z arab. dżanna). Piekło zaś jest to miejsce wiecznego potępienia i cierpienia w niegasnących płomieniach i żarze.