ISLAM - al islam - oddanie Bogu, uniwersalistyczna religia monoteistyczna, którą obecnie wyznaje około 1200 000 000 ludzi na całym świecie. Społeczność wiernych czyli muzułmanów jest określana mianem umma. Wyznaje ją ponad 90% arabów, większość persów (Iran), Afgańczyków, Indonezyjczyków, 1/3 mieszkańców Afryki.

Za twórcę religii uważa się Muhammada Ibn Abd Allaha - w Europie znany jako Mahomet, żył w latach 570-632 n. e. Ogłosił on w Mekce, że jest prorokiem - wysłannikiem Boga Allaha, a swoje objawienia zawarł w świętej księdze muzułmanów czyli Koranie. Po jego śmierci jego następcy czyli Kalifowie rozpoczęli podbój sąsiednich terenów czyli Północnej Afryki, Chin, Indii prowadząc tzw. świętą wojnę z niewiernymi czyli Dżihad. Założyli Imperium Mongołów.

Podstawowe dogmaty Islamu:

- wiara w jedynego boga Allaha,

- wiara w anioły,

- wiara w księgi objawione (Koran, Stary i Nowy Testament),

- wiara w życie pozagrobowe,

- wiara w równość wiernych, braterstwo i sprawiedliwość społeczną.

5 obowiązków muzułmanina, tzw. filary wiary:

- Szahada - wyznanie wiary w jedynego boga,

- Salat - obowiązkowa 5 - krotna modlitwa w ciągu dnia,

- Saum - obowiązkowy post w miesiącu ramadan (9 miesiąc muzułmańskiego kalendarza księżycowego) - od wschodu do zachodu słońca,

- Zakat - obowiązek udzielania jałmużny i płacenia podatku na gminy muzułmańskie,

- Hadżdż - pielgrzymka do Mekki (świątynia Al. Kaba, czarny kamień), rocznie 5 mln pielgrzymów.

Święta:

- urodziny Mahometa,

- święto zakończenia postu,

- święto ofiar.

W kategorii czynów zabronionych i karalnych (Haram) najcięższą zbrodnią muzułmanina jest odejście od wiary czyli Kufr. Następnie:

- morderstwo,

- nierząd, zdrada małżeńska,

- picie alkoholu,

- kradzież,

- fałszywe świadectwo,

- oszczerstwo,

- odmowa jałmużny.

Koran oprócz charakteru religijnego jest tzw. zbiorem nakazów i zakazów dotyczących codziennego życia. Na Koranie oparte jest prawo koraniczne Szariat.

W 7 wieku doszło do rozłamu w Islamie, doszło do podziału na szyitów i sunnitów, który trwa do dziś. Istotą podziału był spór o władzę kalifów - następców Mahometa. Oba odłamy uznawały pierwszych 4 następców czyli kalifów sprawiedliwych. Szyici uważają nadal, że władza kalifa należy się tylko i wyłącznie potomkom w linii prostej Mahometa czyli potomkom kalifa Alego i córki Mahometa Fatimy. Natomiast sunnici uważają, że kalifem może być ten, który potrafi zdobyć władzę. W późniejszym okresie szyici podzielili się ponownie. Chodziło o liczbę i kolejność następców Kalifa Alego. Powstały 3 nowe odłamy: zajdyci (uważali, że 4), ismailici (uważali, że 7), imamici (uważali, że 12).

W XX w. w odpowiedzi na nurty reformatorskie zaczęły powstawać islamskie organizacje fundamentalistyczne, które uważały, że życie społeczno-polityczne powinno być oparte na Koranie i Szariacie.

W 1979 r. obalono Szacha w Iranie i powstała I Republika Islamska, w której pełnię władzy sprawują najwyżsi duchowni islamscy ajatollahowie.

Z tych organizacji wywodzą się fanatyczne organizacje islamskie stosujące terror, zwalczające kulturę zachodu i jej przedstawicieli i symbole. Najbardziej spektakularne akty terrorystyczne:

- zamach Al.-Kaidy pod dowództwem Osamy Bin Lagena na WTC i Pentagon 11.09.2001 r.

- wysadzenie pociągów w Madrycie - 2004

- wybuchy bomb w londyńskim metrze - 2005 r.

Najbardziej znane ugrupowania islamskie:

- Bractwo Muzułmanów w Egipcie,

- Islamski Front Wyzwolenia,

- Zbrojne Zjednoczenie Islamskie - Algieria,

- Hamas - władza w Izraelu,

- Hes Bon Lah - partia Boga w Libanie.

AUGUSTYNIZM

Augustyn z Ippony 354 r. n. e. - 430 r n. e.urodzony w Zagaście (Algieria). W 387 r. przyjął chrzest z rąk św. Ambrożego, był teologiem i filozofem, największym autorytetem Kościoła katolickiego aż do średniowiecza. Jest uważany za jednego z 4 tzw. doktorów Kościoła Katolickiego, zwany doktorem łaski.

Główne dzieła: „O Państwie Bożym”, „Traktat o łasce”

Uważał, że:

- Bóg jest bytem wiecznym, niezmiennym i jedynym źródłem światłości i szczęścia ludzi,

- świat został stworzony przez Boga z niczego według wiecznych idei bożych,

- dzieje świata są wyznaczane przez walkę 2 porządków: Państwa Bożego, do którego należą wybrani ludzie, którzy będą zbawieni oraz państwa ziemskiego - szatana, ludzie, którzy będą potępieni,

- Bóg stworzył państwo z powodu ludzkiego grzechu dlatego jego głównym zadaniem jest karanie ludzi grzesznych. Dlatego przymus państwowy jest uzasadniony i sprawiedliwy, a człowiek nie ma prawa mu się sprzeciwiać, chyba że państwo łamie prawo boskie,

- wola ludzka jest co prawda wolna, ale nie wystarczy to do moralnego życia,

- zło jest brakiem dobra i wynika z odwrócenia się człowieka od Boga,

- dobro pochodzi od Boga, a zło od człowieka,

- poglądy Augustyna legły u podstaw tzw. papieskiego uniwersalizmu czyli teorii uzasadniającej przewagę kościoła i Papieża nad wszelką władzą świeczką. Według tej teorii Papież był najwyższym władcom, który może pozbawiać władzy innych,

- dusza jest nieśmiertelna i wieczna, nie ma w sobie nic materialnego, szczęście może dać człowiekowi tylko zespolenie z Bogiem,

- ludzie dzielą się na tych, którzy dostąpią łaski Boga i będą zbawieni i tych, którzy łaski bożej nie dostąpili i będą potępieni,

- zmagania obu światów tworzą dzieje świata, które Augustyn podzielił na 6 okresów. Okres ostatni rozpoczął się od narodzin Chrystusa i zakończy dzieje świata, ponieważ czas zostanie pochłonięty przez wieczność i wtedy ci co należą do państwa bożego będą zbawieni na wieki, a ci co należą do państwa ziemskiego - potępieni,

- na poglądy i doktryny św. Augustyna powoływali się często różni myśliciele dla uzasadnienia często sprzecznych poglądów. M. in. myśliciele średniowiecznej reformacji czyli Luter i Kalwin.

MAKIAWELIZM - Niccolo Machiavelli urodził się 3 maja 1469 roku i był drugim synem prawnika Bernarda i Bartolomei Nelli. Ród Machiavellich był zubożały, lecz pochodzenia szlacheckiego. Rodzina Machiavellich od wieków aktywnie uczestniczyła w życiu politycznym Florencji. Niccolo w młodym wieku miał styczność z dziełami takich wybitnych autorów starożytnych jak: Tytusa Liwiusza, Cycerona, Pliniusza.

Na scenę polityczną po raz pierwszy wkracza w 1498 r. obejmując stanowisko kierownika II kancelarii Signorii, która prowadziła sprawy z wielkiej rady dziesięciu, odpowiedzialnej za sprawy wewnętrzne i wojenne

W latach 1500-1501 Machiavelli odbył swoją pierwszą dyplomatyczną podróż, udając się do Paryża. Miał tam przekonać Ludwika XII do udzielenia Florencji pomocy w walce z Pizą. Na niekorzyść tej misji przemawiał fakt, że Florencja nie mogła dać nic w zamian.

Podczas kolejnej swojej podróży dyplomatycznej Machiavelli zetknął się z osobą, która wywarła wielkie wrażenie na całym jego późniejszym życiu. Był nim Cesare Borgia, ówczesny Książe Walencji, syn Papieża Aleksandra IV. Machiavelli miał do spełnienia kolejną misję, którą tym razem była obrona florenckich kupców, zapewnienie im bezpiecznego i wolnego handlu. Borgia wywarł na Machiavellim niespotykane wrażenie, zachwycił go swoim zdecydowaniem, zdolnością logicznego myślenia. Florencki polityk zdawał sobie jednocześnie sprawę z amoralności tego władcy.

Machiavelli dużo czasu poświęca organizacji wojska, które uważa za najpewniejszego gwaranta niepodległości i pokoju. Brał bezpośredni udział w działaniach wojennych w 1509 roku Pizą i osobiście po 15 letniej wojnie przygotował akt kapitulacji Pizy.

Machiavelli uważał, że słabe państwo musi mieć wybór, nie może poddawać się woli jednej ze stron. Wiedział, że w starciu pomiędzy dwoma silnymi państwami, to trzecie słabe może zostać unicestwione. Wywody te nie spotkały się z aprobatą mieszkańców Florencji i niestety sprawdziły się. Zwycięstwo francuskie w roku 1511/12 doprowadziło do utworzenia koalicji przeciwko Ludwikowi XII, co z kolei okazało się bezpośrednim zagrożeniem dla Florencji, Papież bowiem był zdecydowany obalić rządy republiki. W sierpniu 1512 roku Piotr Soderini został zmuszony do ucieczki, następuje powrót Medyceuszy we Florencji, a w listopadzie 1512 roku Machiavelli zostaje odwołany ze stanowiska sekretarza II Kancelarii.
Rok 1513 to ciężki okres dla Niccolo Machiavelliego i okres rozczarowania polityką. W lutym zostaje aresztowany pod zarzutem spisku przeciwko Medyceuszom.

Po tym okresie nastąpiły lata bezczynności politycznej, a sam Machiavelli zajął się pisaniem traktatów politycznych: ”Książę” i „Rozmyślania nad pierwszym dziesięcioma księgami Tytusa Liwiusza”.

Życie z dala od polityki i od spraw związanych ze swoją ojczyzną miało wielki wpływ na Machiavelliego. Polityka była dla niego „drugą naturą” nie potrafił rozstać się z czymś z czym związał całe swoje życie. W roku 1514 Machiavelli zbliża się do myślicieli i artystów zgrupowanych wokół Cosimo Rucellai, właściciela słynnych ogrodów Orti-Orticelari. Grupa ta zajmowała się kulturą starożytną i sympatyzowała ze zwolennikami republiki. Dzięki tej grupie w roku 1520 Papież zleca Machiavelliemu napisanie „Historii Florencji”.

Do życia politycznego Machiavelli wraca dopiero w roku 1526. Został wówczas sekretarzem Rady nadzoru nad murami Florencji.

W 1527 roku Machiavelli odtrącony nawet przez najbliższych współpracowników umiera 22 czerwca

Makiawelizm jest to zespół działań politycznych i społecznych opierający się na podstępie, surowości, przebiegłości i oszustwie, działanie w myśl hasła "cel uświęca środki". Makiawelizm jako doktryna polityczna głosi, iż dobra i skuteczna polityka musi być nastawiona na osiągnięcie wyznaczonych celów. Podstęp, brutalna siła, terror i obłuda to metody sprawowania władzy. Machiavelli uważał, że polityk musi być przede wszystkim skuteczny.

- Według Machiavellego, władca nie powinien obawiać się stosowania okrucieństwa.

Ważne jest tutaj, że okrucieństwo należy stosować rozsądnie, to znaczy stosować je tylko w razie potrzeby, dla umocnienia swej władzy i w miarę możliwości go nie powtarzać

- Władca pamiętać powinien o tym, że z dwóch uczuć, jakie poddani mogą względem niego żywić - strachu i miłości - lepiej, żeby swe panowanie oparł na tym pierwszym.

- W przypadku działań, które są konieczne, a które są źle widziane w oczach poddanych i mogą wpłynąć negatywnie na opinię o władcy, najlepiej, aby zlecał on ich wykonanie swoim pomocnikom. W ten sposób ewentualna nienawiść nie spadnie na księcia, ale na nich.

Władca nie powinien dotrzymywać danego słowa, jeżeli dotrzymanie go mogłoby mu zaszkodzić.

- Władca powinien więc postępować w miarę możliwości zgodnie z zasadami moralnymi, jednak tylko wtedy, gdy zmusza go do tego sytuacja, lecz zawsze powinien zachować pozory, że postępuje etycznie.

- Machiavelli nie rozdziela polityki od moralności do końca, jego fundamentalny nakaz brzmi: moralnie na tyle, na ile możliwe, niemoralnie w takim stopniu, w jakim jest to konieczne.

- Machiavelli twierdził, że porządek polityczny zależy od poszanowania norm, jak również od możliwości łamania tych norm przez władców.

- Sprawowanie władzy, niezależnie od tego, czy było to działanie moralne czy wolne od podstawowych zasad moralnych, miało służyć czynieniu dobra. Jedyną największą wartością , która jest ponad moralnością, jest dobro ukochanej ojczyzny.

REFORMACJA - łac. Reformatio - przekształcenie. Ruch religijny, teologiczny i społeczny w Kościele katolickim w XVI w., którego skutkiem było powstanie nowych nurtów religijnych w chrześcijaństwie poprzez wprowadzenie istotnych zmian w doktrynie kościele katolickim.

Nowe kościoły w protestanctwie - nazwa pochodzi od protestu zwolenników Marcina Lutra przeciwko dekretowi cesarza i książąt katolickich na sejmie Rzeszy w Spirze w 1529 r. -

• kalwinizm

• luteranizm

• anglikanizm

Głównym celem reformacji było odnowienie życia religijnego w samym kościele jak i w społeczeństwie i była ona reakcją na postępujące zeświecczenie hierarchii kościelnej oraz na renesansowy humanizm oraz akcentowało znaczenie indywidualnej religijności. Powszechnie za początek reformacji uważa się ogłoszenie w 1517 r. przez Marcina Lutra (1483 - 1546) w Norymberdze 95 tez, w których krytykował następujące aspekty i doktryny kościelne:

• naukę o odpustach i ich sprzedaż,

• występował przeciwko władzy Papieża nad kościołem,

• protestował przeciwko wyodrębnianiu stanu duchownego,

• krytykował naukę o wartości uczynków dla zbawienia,

• występował przeciwko sakramentom uznając tylko symboliczne znaczenie chrztu i komunii,

• występował przeciwko ofierze mszy św. i ślubom zakonnym.

Poglądy M. Lutra i sam Luter zostały potępione przez Papieża w Bulli Exurge Domine w 1521 r., ale zdobyły dużą popularność wśród społeczeństwa niemieckiego i książąt przeciwnych politycznej władzy kościoła. Konflikty religijne, które wybuchły po ogłoszeniu nauki Lutra zakończyły się do 1555 r. pokojem augsburskim, który wprowadzał zasadę „czyja władza tego religia”

Kościół anglikański - powstał w 1534 r. gdy Papież odmówił uznania za legalne małżeństwa króla Henryka VIII z Anną Boleyn. W odpowiedzi Henryk VIII zerwał stosunki z papiestwem i stanął na czele Kościoła. W kościele anglikańskim wyróżniamy 3 nurty:

• kościół wysoki - katolicy,

• kościół niski - protestantyzm reformowany,

• kościół szeroki - protestantyzm modernistyczny.

Doktrynalnie kościół anglikański zbliżony jest od kalwinizmu, a liturgia do luteranizmu.

Luteranizm - zbawienie następuje poprzez wiarę w Boga i podporządkowanie my swojej woli. W przeciwieństwie do katolicyzmu uważają, że czyny ludzkie nie decydują o zbawieniu. Luteranizm akcentuje podział na państwo boskie i państwo ziemskie. Prawdziwy kościół mieści się w państwie boskim, jego głową jest Bóg, a członkami wszyscy wierni. Państwo powinno być w pełni niezależne, aby surowo karać występnych i grzesznych. Najwyższa władza „oberigker” wymaga bezwzględnego posłuszeństwa, ale również współpracy poddanych.

Kalwinizm - twórcą był szwajcarski teolog i prawnik Jean Calvin (1509-1564)

• podobnie jak w luteranizmie podstawą doktryny wiary jest Biblia,

• kalwinizm negował wiarę w nieomylność Papieża, ponieważ zasada nieomylności Papieża jest sprzeczna z suwerenną władzą Chrystusa w kościele,

• władza nie pochodzi ani od ludu, ani nie jest suwerennym prawem monarchy, ale pochodzi od Boga, która sam kieruje ręką władcy,

• władza świecka powinna być podporą władzy kościelnej, a państwo powinno stanowić prawa i struktury oraz ustanawiać kary dla występnych,

• kalwinizm rehabilitował pracę i osiąganie zysku z kapitału oraz bronił własności prywatnej uważając, że bogactwo pochodzi od boga. Dlatego utorował w Europie Zachodniej drogę dl ustanowienia stosunków wczesnokapitalistycznych.

EWOLUCJA ANGIELSKIEJ MYŚLI POLITYCZNEJ - od XIII w. rozpoczął się w Anglii proces powolnego ograniczania absolutnej władzy monarchy, natomiast zyskiwali na znaczeniu lordowie, baronowie i dostojnicy kościelni. Coraz więcej praw mieli również mieszczanie. Wzrastała również rola zgromadzenia przedstawicielskiego wyższych warstw społecznych - od 1360 r. funkcjonowało jako izba lordów i izba gmin. Od 1485 r. do 1603 r. Anglią władała dynastia Tudorów, a jej pierwsi przedstawiciele Henryk VII i Henryk VIII byli zwolennikami poglądu, że władza monarsza pochodzi od Boga i dlatego nie może być niczym ograniczona, tzw. boskie prawa królów. Dążyli oni do ograniczenia funkcji parlamentu. W 1534 r. na mocy tzw. aktu supremacji monarcha Angielski Henryk VIII stanął na czele kościoła anglikańskiego uniezależniając się od władzy Papieża.

W 1603 r. Anglią zaczęła władać dynastia Stewartów. Jej pierwszym przedstawicielem był Jakub I, który połączył Szkocję i Anglię unią personalną. Przedstawiciele Stewartów dążyli do całkowitej samodzielności w stanowieniu podatków i praw chcąc pominąć parlament. W odpowiedzi w latach 1614-1621 oraz 1629-1640 królowie nie zwoływali posiedzeń parlamentu. W 1640 r. Karol I próbował bezskutecznie nakłonić parlament do uchwalenia podatku. Te wydarzenia określa się mianem parlamentu krótkiego i długiego.

W 1642 r. Karol I rozpoczął wojnę domową ze zwolennikami parlamentu, która zakończyła się jego klęską a on sam w 1649 r. został skazany na śmierć.

W Anglii proklamowano republikę, na czele państwa jako tzw. lord protektor stanął Oliver Cromwell.

THOMAS HOBBES - żył w latach 1588-1679, głównym dziełem był „Lewiatan”, które ukazało się w Anglii w 1651 r.

Poglądy:

1. państwo uważał za organizację społeczną powstałą z obawy i rozsądku i opartą na zasadzie umowy społecznej, w której obywatele zrzekają się części swych praw na rzecz absolutnego monarchy, który gwarantuje zachowanie pokoju społecznego i dostatku.

2. nie łączył swojej teorii państwa z łaską bożą i z boską ingerencją, ale uważał, że monarcha absolutny jest formą najdoskonalszą.

3. uważał, że natura ludzka jest niezmienna, a cechuje ją głównie egoizm i instynkt samozachowawczy.

JOHN LOCKE - żył w latach 1632-1702, jego główne dzieła to: „List o tolerancji” 1689 r., „Dwa traktaty o rządzie” 1690.

Poglądy:

1. prawa człowieka są naturalne, przyrodzone a ich przestrzeganie jest obowiązkiem a zarazem ograniczeniem władzy państwowej,

2. popierał zasadę podziału władzy i podkreślał indywidualizm oparty na prawach naturalnych,

3. podstawą wolności obywateli jest umowa społeczna między jednostką a społeczeństwem oraz między władzą i społeczeństwem,

4. zasady współżycia społecznego są ponadczasowe, absolutne i ponadpaństwowe,

5. podstawowym obowiązkiem państwa jest ochrona prawa obywateli do życia, wolności i własności.

---