SZTUKA RELIGIJNA
pierwsze dzieła sztuki paleolitycznej odkryte 130 lat temu (1870) we Francji i Szwajcarii, potem także w Hiszpanii
1895 - są już 2 postacie sztuki prehistorycznej: mobilna i ścienna
w końcu XIX w powstała teza, że sztuka ta ma charakter religijny, powstał podział na zwolenników koncepcji człowieka prehistorycznego niereligijnego, oraz propagatorów koncepcji człowieka uprawiającego sztukę magiczną
należy uważać przy badaniu sztuki prehistorycznej, żeby nie naginać jej do swoich wyobrażeń, np. widzimy rytą płytkę łupkową i snujemy przypuszczenia, że służyła do magii polowania - odzwierciedla jakąś wzniosła myśl, ale nie wiemy jaką
podobnie przybysz z obcej planety badający kościoły doszedłby do wniosku, że ludzie odprawiający w nich obrzędy mają jakieś ważne przekonania nt życia, śmierci, ale nie odkryliby dzięki temu przesłania religii chrześcijańskiej
sztuka paleolityczna mobilna jest potwierdzona wieloma setkami dzieł i dobrze datowana, pozwala na ustalenie jakie było chronologiczne następstwo stylów, ale nie wiadomo, jakie były jej przesłanki
za to sztuka ścienna jest trudniejsza pod względem datowania, ale są dokładnie tam, gdzie zostawił je człowiek
istnienie sztuki paleolitycznej jest potwierdzone na ograniczonym obszarze: od Uralu po Atlantyk
bardziej ograniczony jest obszar sztuki ściennej: Hiszpania, Francja, płd Włochy, Ural (ostatnie odkrycie, 1961)
bardziej rozległy obszar zajmuje sztuka mobilna: Hiszpania, Francja, Włochy, Wlk Brytania, Szwajcaria, Belgia, Niemcy, Austria, Rosja i były ZSRR, Czechy, Słowacja
im bardziej na pn, tym rzadsze znaleziska, najwięcej w Asturii, Kantabrii, Pirenejach
jednolitość treści malowideł, od 30 tys do 9 tys pne - taka sama, sztuka figuratywna się rozprzestrzeniała, bo mamy dowody na to jak zmieniały się cechy anatomiczne wizerunków kobiecych
jest to więc jednolity obszar kulturowy - te same podstawowe pojęcia, jakiś system ideologiczny, ale różnorodne kultury materialne
ważna jest analiza chronologiczna, pozwala odkryć, że tak sztuka to nie abstrakcja - ważna tak chronologia postaci jak statystyka topograficzna
1 -okres prefiguratywny: 50 tys lat temu, są to ozdoby, ale brak figuratywnych przedstawień, kości i płytki z nacięciami, występuje ochra, może kiedyś znajdą się postacie
2 -okres prymitywny - 30 tys pne - wizerunki na płytkach, nieporadne i abstrakcyjne, głównie głowy i przednie części zwierząt, oraz narządy płciowe - bardzo duży tułów, reszta czyli głowa i kończyny małe u ludzi i zwierząt - więc powstała hipoteza że tamtejsze kobiety miały steatopygię - dużo tłuszczu na pośladkach i lordozę lędźwiową
3 - okres archaiczny - 20-15tys lat pne - bdb technika, ale dalej wielki tułów i małe kończyny u konia - powstaje hipoteza, że przedstawiali zwierzęta ciężarne - ale niektóre miały cechy męskie więc hm...
4 - okres klasyczny - dobre proporcje i szczegóły np. sierść, ale nogi wiszą, dopiero potem staną na ziemi
5 - okres późny - 10 tys pne - gł sztuka mobilna - Belgia, Wlk Brytania, Szwajcaria, mniej w jaskiniach
różny stopień zagęszczenia w czasie zabytków sztuki ściennej i mobilnej, następuje przenikanie w głąb korytarzy, a nie tylko przy wejściach gdzie pada światło, w grotach wizerunki to nie chaotyczne przedstawienia różnych stylów, ale zbiór chronologicznie ze sobą powiązany
TEMATY: głównie 3: zwierzęta, ludzie i znaki. Koń, znaki i żubr = 54%. Albo koń i żubr to główna zwierzyna, albo połączenie tych trzech przedstawień ma charakter mitologiczny-człowiek to 4%, potem niedźwiedź, ryba i dopiero kobieta - 2%
ZNAKI-liczne w jaskiniach, widziano w nich pułapki na duchy, albo broń. Są 2 grupy - znaki wydłużone, np. kreski, i pełne np. owale, może są wyobrażeniami seksualnymi, ale brak scen kopulacji ludzi czy zwierząt. Znaki męskie to pałeczki, kreski, znaki rozwidlone, a żeńskie to owale, równoległoboki etc
Koty i mężczyzna to wizerunki z głębi, u wejścia do jaskini - jelenie, koziorożce - to zwierzęta z obwodu, a nosorożec i mamut nastręczają kłopotów, bo nie maja charakterystycznego miejsca, a kobieta, żubr, tur - są w miejscach najbardziej odsłoniętych
Narządy płciowe przedstawiane znakami, np. męskie kreskami, nie jest to pornografia, choć niektórzy chcieliby się jej tam doszukać, bo mieli silne hamulce psychiczne, zarówno trudno mówić o tabu dotyczącym spraw seksualnych jak i o magii płodności, bo nie mamy dowodów na jedno i drugie
Zranione zwierzęta to 2,5% wizerunków - może to miało związek z magią polowania, może 1 zwierzę miało symbolizować całe stado
Kolejny znak to ręce, w jaskini Gargas jest ponad 100 takich rąk, którym brakuje ci najmniej 1 palca, powstała hipoteza, że wdowy na znak żałoby ucinały sobie palec lub choć jego kawałek, przeszło to do literatury jako ciekawy przypadek. Ale potem okazało się, że obrysowywali dłonie przykładając do ściany ich wierch i zaginając palce, nie wiadomo dlaczego, albo zacierali palce, tak że są widoczne ich ślady. Możliwe że ręce kobiece to ekwiwalent seksualnego symbolu kobiecego
Znaki się łączą, uzupełniają, czasem przeciwstawiają np. niektóre zwierzęta, np. tur-koń, lub samiec-samica, możliwe, że istnieje związek żubr-kobieta ()np. kobieta trzyma róg żubra i koń-mężczyzna, bo przy nich występuje dużo pałeczek
Konie występują wszędzie, ale istnieją tzw sanktuaria tura lub żubra, z przyczyn klimatycznych, może geograficznych, ale częstotliwość występowania osobników danego gatunku jest nierówna