Obserwacja jest z jedną z podstawowych metod badawczych stosowanych w nauce .Polega na spostrzeganiu okazów i zjawisk przyrodniczych bez ingerencji obserwatora .Warunkami samodzielnej i skutecznej obserwacji są :
planowość i świadomość celu
systematyczność
selektywność
aktywna postawa obserwatora
„Z przyrodą za pan brat“
Wiersz Teresy Fiutowskiej pt. „W przedszkolnym ogródku“ ilustrując go obrazkami przedstawiającymi okazy przyrody występujące w wierszu.
„W przedszkolnym ogródku”
Tu w przedszkolnym ogrodzie,
a bywamy w nim co dzień,
oglądamy i krzewy i drzewa.
I widzimy u góry niebo, słońce i chmury,
I słyszymy, gdy ptaszek nam śpiewa.
Kto się bardzo postara,
może spotkać tu zaraz
bardzo małe ruchliwe zwierzęta.
By mrowiska nie ruszać,
a motylka nie płoszyć -
o tym każdy przedszkolak pamięta.
A po deszczu ulewnym,
kiedy mokro jest w ziemi,
dżdżownic wiele na piasek wychodzi.
Kret wychodząc z kopczyka,
wśród nas szybko przemyka
i w futerku po trawie już chodzi.
Pachnie trawa i ziemia —
w tym dziwnego nic nie ma,
bo i kwiaty nam pachną na co dzień.
I choć chwasty pod płotem,
mamy wielką ochotę
pozachwycać się naszym ogrodem.
Nauczyciel uświadamia dzieciom bogactwo i różnorodność gatunków przyrody, z którą spotykają się podczas codziennego pobytu w ogrodzie
Wyjście do ogródka przedszkolnego.
Podczas spaceru po ogródku dzieci obserwują rośliny i zwierzęta. Szczególnie zwracają uwagę na: forsycję, kasztan, magnolię, wierzbę — dostrzegają ich charakterystyczne części. Wyszukują wśród traw: mrówki, dżdżownice, podziwiają kolorowe motyle, słuchają śpiewu ptaków.
Dzieci wypowiadają się na temat; która roślina lub stworzenie najbardziej go zaciekawiło i dlaczego. Wybrany okaz staje się «przyjacielem dziecka».
Obserwacja mchów.
Wskazujemy uczniom "poduszki" modraczka sinego oraz luźne darnie płonnika. Dzieci opisują ich wygląd, różnice i podobieństwa.
Wybieramy do obserwacji kilka łodyżek płonnika. Wskazujemy małe listki, łodyżki i puszki. Zdejmujemy z puszki płonnika wieczko i wysypujemy na kartkę papieru drobny pyłek-zarodniki. Dzieci oglądają je przez lupę. Wyjaśniamy im, że z zarodników rozwiną się młode roślinki.
PROPONOWANE PRZYKŁADY OBSERWACJI LABORATORYJNYCH I TERENOWYCH W NAUCZANIU PRZYRODY
Rozsiewanie się owoców i nasion.
Obserwacja wzrostu i rozwoju rośliny w jej wczesnych stadiach, np. sianie rzeżuchy, owsa.
Obserwacja rozwoju rośliny okrytonasiennej , jednorocznej –od nasienia do nasienia .
Obserwacje sezonowych zmian w przyrodzie na przykładzie wybranych gatunków roślin nasiennych.
Obserwacja oblotów i zapylania kwiatów przez pszczoły lub inne owady .
Wybrane obserwacje z życia mrowiska .
Aktywność życiowa zwierząt w różnych porach roku .
Zachowanie się ptaków w okresie budowy gniazd , składania jaj , karmienia piskląt .