Joanna Drągiewicz, Wioletta
Firlit
Joanna Drągiewicz, Wioletta
Firlit
Podział badań
epidemiologicznych
Badania kohortowe
(prospektywne)
przeprowadza się je na zbiorze obiektów, najczęściej
ludzi, wyodrębnionych z populacji z uwagi na
zachodzące jednocześnie dla całego zbioru
wydarzenie lub proces, w celu przeprowadzenia
analizy.
Kohortę należy wyodrębnić na podstawie istotnych
statystycznie cech i powinna być jednorodna pod ich
względem np. osoby urodzone w danym roku,
rozpoczynające w określonym roku edukację szkolną
lub studia itp.
Kohorty demograficzne często wykorzystywane są w
badaniach porównawczych między przedstawicielami
różnych pokoleń. Bada się też te same kohorty
wiekowe po upływie konkretnego czasu.
Choroba niedokrwienna
serca
Choroba niedokrwienna serca, ch.n.s. (łac. morbus
ischaemicus cordis, MIC, ang. ischaemic heart
disease, IHD) – zespół objawów chorobowych
będących
następstwem
przewlekłego
stanu
niedostatecznego zaopatrzenia komórek mięśnia
sercowego w tlen i substancje odżywcze. Zaburzenie
równowagi
pomiędzy
zapotrzebowaniem
a
możliwością
ich
dostarczenia,
pomimo
wykorzystania
mechanizmów
autoregulacyjnych
zwiększających przepływ przez mięsień sercowy,
zwanych rezerwą wieńcową, doprowadza do
niedotlenienia zwanego również niewydolnością
wieńcową.
W konsekwencji często doprowadza do
dusznicy bolesnej, a także zawału mięśnia
sercowego.
Choroba
niedokrwienna
serca
ze
wszystkimi jej podtypami jest najczęstszą
przyczyną śmierci w większości państw
zachodnich. Najczęstszą przyczyną choroby
niedokrwiennej
jest
miażdżyca
tętnic
wieńcowych.
Choroby układu krążenia od kilkunastu lat są przyczyną
około 50% zgonów są w Polsce (podobnie jak w innych
wysoko rozwiniętych krajach (USA, Europa Zachodnia)
Wg WHO zachorowalność na chorobę niedokrwienną
serca osiągnęła obecnie bardzo wysoki, niespotykany
wcześniej poziom.
W Polsce nie ma obowiązku zgłaszania zachorowań na
ch.n.s. i zawał mięśnia serca - brak jest pełnej
informacji o liczbie zachorowań, ich przebiegu, jak
również o ich zróżnicowaniu regionalnym oraz o
trendach czasowych.
Dostępne dane z kart zgonu i szacunkowe dane z kart
statystycznych szpitalnych są alarmujące - mimo coraz
szerzej stosowanej promocji i profilaktyki chorób
układu krążenia wysoki poziom umieralności (50%-
52%) utrzymuje się, a zapadalność powoli się zwiększa.
ZAPADALNOŚĆ
Na chorobę niedokrwienną w Polsce zapada
corocznie około 100-120 tys. ludzi (aktualnie
tendencje są nadal zwyżkowe).
Szacunkowa chorobowość tej jednostki
chorobowej wynosi ponad 900 tyś. osób.
Z tej liczby około 100 tyś. zapada na ostry
zawał serca w okresie przedszpitalnym.
W I fazie choroby umiera około 25 tyś. osób.
W ciągu roku, od początku zachorowania,
umiera dalszych do 40 tyś. osób w różnych
przedziałach wiekowych.
ZAPADALNOŚĆ c.d.
Niepokojąca jest zapadalność i wysoka
umieralność mężczyzn w wieku produkcyjnym.
Wg badań epidemiologicznych - średnie wartości
współczynników zachorowalności na 100 tyś.
mieszkańców są wyraźnie wyższe u mężczyzn niż
u kobiet, a w obu grupach płci wzrastają wraz z
wiekiem.
W Polsce najwyższe wartości zachorowalności dla
osób w wieku 55-64 lata oraz zachorowalności
standaryzowanej dla wieku 35-64 lata
obserwowano w populacji warszawskiej.
CHOROBOWOŚĆ
Na chorobę niedokrwienną serca choruje co piąty
mężczyzna około 30% spośród nich umiera corocznie, a
pozostali w ciągu 10-20 lat chorują na zawał mięśnia
serca.
Ogólna liczba przypadków hospitalizowanych z powodu
chorób układu krążenia w Polsce zwiększyła się w ciągu
30 lat (od 1976 r. do 1996 r.) z 375,3 tyś. do 780,5 tyś.
Liczba przypadków hospitalizowanych z powodu
ostrego zawału serca zwiększyła się w tym okresie z 32
tyś. 95 tyś
Osoby zamieszkałe w miastach — zarówno mężczyźni,
jak i kobiety — były częściej hospitalizowane, niż
zamieszkałe na wsi.
UMIERALNOŚĆ
Choroby układu krążenia są główną przyczyną
zgonów w Polsce i od lat wykazują stałą
tendencję wzrostu.
Ryzyko zgonu w następstwie chorób
układu krążenia stale wzrasta i w
najbliższych latach należy liczyć się z
dalszym utrzymywaniem tego trendu
wzrostu.
Czynniki wpływające na wzrost
ryzyka zgonu spowodowanych
CH.N.S.:
czynniki demograficzne :
(starzenie się społeczeństwa → wzrost udziału w
populacji ludzi w starszym wieku → wzrost
prawdopodobieństwa występowania stanów
chorobowych)
czynniki pozademograficzne
(stresy, trudne warunki bytowania, bezrobocie,
brak poczucia stabilizacji, niewłaściwy sposób
odżywiania się, brak odpowiednich,
powszechnych badań profilaktycznych i inne).
INDYWIDUALNE CZYNNIKI
RYZYKA W NIEDOKRWIENNEJ
CHOROBIE SERCA
Zdrowie człowieka uzależnione jest przede
wszystkim od jego zachowań indywidualnych
(ponad 50% zależności),
a w dalszej części od czynników:
genetycznych,
środowiskowych,
jakości opieki medycznej
Czynniki sprzyjające powstawaniu
choroby niedokrwiennej (
według
kolejności zagrożenia
)
1. PODWYŻSZONY POZIOM LIPIDÓW
w surowicy krwi (co
ułatwia proces miażdżycowy). Prewencja polega na zmianie
przyzwyczajeń żywieniowych i obniżenie tłuszczów
nasyconych cholesterolu w diecie.
2. PODWYŻSZONE CIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI
(zwężenie
naczyń) — Prewencja polega na wykrywaniu i leczeniu
ciśnienia oraz na stosowaniu systematycznej
farmakoprofilaktyki.
3. PALENIE TYTONIU
— prewencja polega na zaprzestaniu
palenia, ograniczeniu palenia do minimum, ewentualnie
zmianie papierosów na fajkę i paleniu jej bez zaciągania się.
4. CUKRZYCA
(zaburzenia biochemiczne
sprzyjające szybkiemu rozwojowi miażdżycy i
angiopatii) - Prewencja polega na wykrywaniu
cukrzycy, leczeniu i zapobieganiu dietetycznym
i farmakologicznym.
5. OTYŁOŚĆ (NADWAGA)
— zaburzenia
metaboliczne, niechęć do wysiłku fizycznego -
Prewencja polega na redukcji masy ciała,
zmianie diety ( nawyków żywieniowych niekiedy
niezbędna pomoc psychologiczna, konieczne
jest zwiększenie aktywności fizycznej (regularne
spacery, wysiłki typu sportowego, gimnastyka)
6. STRES
- doprowadzenie do nagłych (niekiedy
długotrwałych) napięć ośrodkowego układu
nerwowego, nadmierne wydzielanie amin
katecholowych, które z kolei powodują zwężanie
naczyń wieńcowych.
Prewencja jest trudna, ale jeśli występuje kilka
czynników zagrożenia, to zaleca się częstszy
wypoczynek w warunkach domowych lub w warunakch
naturalnych, wyjazdy na wczasy — latem i zimą oraz
autopsychoprofilaktykę, a nawet stosowanie leków
uspokajających.
7. BRAK AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
- braku treningu dla
układu krążenia i mięśnia serca.
Prewencja polega w pierwszym rzędzie na przekonaniu
pacjenta o zdrowotnej przydatności ruchu, tj.
codziennego spaceru (szybko przez 20-30 min.),
gimnastyki lub innej formy ruchu (np. praca w
ogródku działkowym).
Zagrożenie chorobą niedokrwienną rozpatruje
się w kategoriach szans (możliwości)
zachorowania lub uchronienia się od niego.
Jeśli u jednej osoby występuje kilka czynników
sprzyjających chorobie niedokrwiennej to
prawdopodobieństwo wystąpienia choroby jest
większe , ale nie ma pewności że ona wystąpi.
Brak lub istnienie tylko jednego czynnika
narażenia na chorobę nie jest gwarancją, że
ona nie wystąpi, ale szansa (możliwość) jej
wystąpienia jest znacznie mniejsza.
POPULACYJNE CZYNNIKI RYZYKA W
NIEDOKRWIENNEJ CHOROBIE SERCA
Sytuację w zakresie niedokrwiennej
choroby serca pogarszają takie fakty, jak:
Brak w społeczeństwie (przeciętny obywatel)
umiejętności udzielania pierwszej pomocy - szczególnie
w chorobie niedokrwiennej (podstawowe zabiegi
reanimacyjne), w przedszpitalnej fazie zawału serca
Brak dostatecznej ilości karetek reanimacyjnych,
odpowiednio wyposażonych, przez co opóźnia się
często pierwsza, kwalifikowana pomoc i właściwy
transport chorego do oddziałów intensywnej opieki
kardiologicznej (OIOK)
Zbyt mała i niewłaściwie rozlokowana terenowo
ilość
OIOK(oddziałów opieki kardiologicznej
), w
których zapewniona jest właściwa pomoc lekarska
(kardiolodzy)
Zbyt małe w naszym kraju ześrodkowanie wysiłków
badawczych na etiopatogenezie i szeroko pojętej
profilaktyce choroby niedokrwiennej, w stosunku
do tempa rozwoju metod leczenia
Zbyt mała dostępność, w stosunku do potrzeb,
badań diagnostycznych i możliwości leczenia
zabiegowego.
Mała popularność czynnego uprawiania sportu
i aktywnego wypoczynku, wynikająca z
ograniczonej dostępności sprzętu i obiektów
sportowych i braku odpowiednich tradycji.
Brak odpowiednio wyszkolonych liderów
promocji zdrowia, umiejących inspirować
zachowania prozdrowotne
Ześrodkowanie merytoryczne i finansowe
działań zapobiegawczych na fazie leczenia i
rehabilitacji, przy stosunkowo skromnych
akcjach promocyjnych w populacji ludzi
zdrowych.
Zapobieganie niedokrwiennej
chorobie serca (profilaktyka), a
więc wykrywanie i zwalczanie
indywidualnych i populacyjnych
czynników zagrożenia, stanowi
główną obronę przed jej dalszym
rozszerzeniem się.
EPIDEMIOLOGIA CHOROBY
NIEDOKRWIENNEJ SERCA
Struktura zgonów mężczyzn w wieku 20-64 lat
według przyczyn (źródło: Szadkowska-Stań-czyk
1993)
Przyczyna zgonu
1951
1965
1985
Choroby układu
krążenia
21,0%
28,6%
37,5%
Nowotwory złośliwe
8,0%
22,8%
24,2%
Urazy i zatrucia
9,3%
16,4%
17,8%
Inne przyczyny
61,7%
32,2%
20,8%
Umieralność mężczyzn w mieście i na wsi (wsp.1100
tyś.) w wieku produkcyjnym (20-64 lata) (źródło:
Szadkowska-Stańczyk 1993)
Umieralność
Miasto
Wieś
Ogółem
827,5
758,1
Choroby układu
krążenia
322,2
268,1
Nowotwory
202,6
183,1
Urazy i zatrucia
129,6
161,2
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ
!