Środowisko – definicje
środowisko w sensie fizycznym – środowisko antropogeniczne (społeczno-ekonomiczno-kulturowe) – stanowi otoczenie materialne i charakteryzuje się właściwościami powstałymi w wyniku aktywności człowieka; Środowisko w sensie biologicznym – środowisko przyrodnicze – stanowi ogół czynników abiotycznych i biotycznych, ściśle ze sobą powiązanych, mających bezpośrednie znaczenie dla życia i rozwoju organizmu danego gatunku lub jego produkcji; Środowisko w sensie geograficznym – środowisko antropogeniczne i przyrodnicze – stanowi połączenie dwóch powyższych a zatem całość złożoną z powiązanych ze sobą i wzajemnie oddziałujących elementów

ŚRODOWISKO wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska:
Środowisko 0 to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, woda, powietrze, zwierzę™a i rośliny, krajobraz oraz klimat

Środowisko przyrodnicze -jest systemem zbudowanym z różnego rodzaju podsystemów, do których zaliczamy:

- geosfery np. toposfera, hydrosfera, biosfera;

- geokomponenty – składniki przyrody np.. skały, powietrze, woda, rośliny i zwierzęta

- geokompleksy (przestrzenne jednostki przyrodnicze) – relatywnie zamknięte wycinki przyrod stanowiące całość dzięki zachodzącym w nim procesom i współzależnościom budujących go komponentów, obejmujące pewne terytorium

Środowisko przyrodnicze wg. Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody
to krajobraz wraz z tworami przyrody nieożywionej oraz naturalnymi i przekształconymi siedliskami przyrodniczymi z występującymi na nich roślinami, zwierzętami i grzybami

Krajobraz (traktowany jako geokompleks). To podstawowy człon środowiska przyrodniczego – stanowiący syntezę jego elementów

-to heterogeniczny fragment środowiska o swoistej strukturze i powiązaniach

-to oblicze powierzchni Ziemi lub jej części, będącej sumą zarówno wszystkich elementów przyrodniczych, jak i elementów działalności ludzkiej, które pozostają…

Rodzaje krajobrazu
klasyfikacja w oparciu o stan zachowania elementów krajobrazu oraz od stopnia ich zanieczyszczenia

- pierwotne, w których istnieje samoregulacja ekologiczna i człowiek nie wprowadził żadnych zmian;

- naturalne, w których zostały wprowadzone pewne zmiany, ale bez regulacji budownictwa i bez naruszania mechanizmów samoregulacji;

- gospodarcze, w których prowadzi się działalność gospodarczą i budownictwo naruszające częściowo naturalną samoregulację;

- zdewastowane, w których elementy przyrody zostały wyparte przez przemysł i budownictwo.

Zasoby naturalne

- to bogactwo przyrodnicze występujące w środowisku

- to bogactwo (minerały, gleby, woda, powietrze, roślinność i zwierzęta), siły przyrody oraz wartości środowiska, decydujące o jakości życia człowieka (przestrzeń geograficzna, piękno krajobrazu, mikroklimat)

- to dobro materialne i związane z nim usługi, które są częścią szeroko rozumianego środowiska. Stanowią one te składniki przyrody, które tworzą środowisko życia człowieka i jednocześnie stanowią czynniki procesów produkcyjnych

Ochrona środowiska wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska

- rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na:

a: racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z asadą zrównoważonego rozwoju,
b: przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
c: przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

Zasady prawa ochrony środowiska (WAŻNE!!!)

-zasada zrównoważonego rozwoju (POŚ Art. 3)
- to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń
-zasada prewencji (POŚ Art. 6)
-zasada zanieczyszczających płaci (POŚ Art. 7)
-zasada kompleksowej ochrony (POŚ Art.6)
-zasada legalizmu (POŚ Art. 11)
-zasada udziału społeczeństwa w podejmowanych decyzjach (POŚ Art. 10)-zasada dostępu do informacji (POŚ Art. 9 i 19)

Oddziaływanie sektorów gospodarki i form gospodarowania na środowisko przyrodnicze

Koncepcja zrównoważonego rozwoju i możliwości implementacji

Zrównoważony rozwój to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń

Gospodarowanie środowiskiem – środowisko przyrodnicze stanowi zbiór elementów warunkujących istnienie człowieka i zaspokajanie jego potrzeb. Czerpanie dóbr ze środowiska przyrodniczego, lokalizowanie potrzeb. Czerpanie dóbr ze środowiska przyrodniczego, lokalizowanie w nim działalności człowieka oraz urządzeń bytowych i innych są niczym innym jak gospodarowaniem.

Antropopresja – to każdy świadomy lub nieświadomy bodziec pochodzący od człowieka wywołujący reakcje ze strony środowiska (antropoperesja raczej to raczej negatywny wpływ)

Wpływ na środowisko – to każda zmiana w środowisku, zarówno korzystna jak i niekorzystna, która spowodowana jest oddziaływaniem danego działania, wyrobu lub usługi.

Oddziaływanie na środowisko

Oddziaływanie na środowisko jest to różnica pomiędzy:
1. Spodziewaną wartością danego parametru środowiskowego w określonym czasie i przestrzeni, oszacowaną przy założeniu, że nie dojdzie do realizacji planowanego przedsięwzięcia;

2. Spodziewaną wartością tego samego parametru środowiskowego oszacowaną dla identycznych warunków przestrzenno – czasowych przy założeniu, że planowane przedsięwzięcia będzie realizowane (environmental impact).

Oddziaływanie to może być opisane w kategoriach ilościowych np. zasoby wód lub jakościowych (np. wartość estetyczna krajobrazu).

Wybrane kategorie oddziaływań na środowisko:

1. Uwzględniając nasilenie oddziaływania wyróżniamy (robimy to na końcu)
   - znaczące i nieznaczące

2. Uwzględniając czas trwania oddziaływania wyróżniamy:
   - krótko, średnio, długoterminowych

3. Uwzględniając charakter oddziaływania wyróżniamy
   - pozytywne i negatywne
   - odwracalne i nieodwracalne

4. Uwzględniając zasięg oddziaływania wyróżniamy:
   - lokalne, regionalne i globalne

5. Uwzględniając nasilenie oddziaływania wyróżniamy:
   -skumulowane

W zależności od rodzaju i wielkości bodźca antropogenicznego, zmiany w środowisku przyrodniczym dotykają nie wszystkie komponenty w jednakowym stopniu. I tak możemy wyróżnić następujące formy:

- użytkowanie biogeniczne np. rolnicze, leśne, łowieckie
W pierwszej kolejności przekształceniu ulega szata leśna i zwierzęta

- użytkowanie geogeniczne np. kopalnictwo podziemne i odkrywkowe
W pierwszej kolejności przekształceniu ulega powierzchnia ziemi i stosunki wodne

-użytkowanie technogeniczne np. urbanizacja, przemysł, transport
Oddziaływuje najsilniej w sposób najbardziej kompleksowy jednocześnie na wszystkie składniki środowiska

Reasumując, uważa się, że do podstawowych wyznaczników wpływu gospodarczej działalności człowieka na środowisko należą:
- wyczerpywanie zasobów naturalnych wykorzystywanych gospodarczo,
- obciążenie środowiska zanieczyszczeniami i odpadami oraz
- zagrożenie i ochrona bioróżnorodności

Skutkami gospodarczej działalności człowieka są rozmaite przemiany środowiska, wśród których, między innymi, można wyróżnić:
- zanieczyszczenie powietrza
- zanieczyszczenie wody
- degradacja gleby
- powstawanie odpadów

Zanieczyszczeniem powietrza
określa się składniki naturalne, jeśli ich udział w powietrzu jest wyższy od zawartości określonych średnim składem powietrza czystego lub składniki obce, która nie występują w składzie czystego powietrza. Kontaminacja i zanieczyszczenie to synonimy.

Hydrosfera jest wodną powłoką Ziemi przenikającą atmosferę i litosferę, obejmującą wody atmosferyczne, powierzchniowe i podziemne w postaci gazowej, ciekłej i stałej. Wody hydrosfery gromadzą się w oceanach, morzach, jeziorach, rzekach, bagnach, pokrywie śnieżnej, lodowcach i zbiornikach wód podziemnych.

Bilans wodny dla Polski stanowi zestawienie ilości wody biorącej udział w procesie w krążenia wody w przychodzie i może być wykonywany dla całej kuli ziemskiej, dla obszaru kraju lub danego regionu.

Określa zasoby wodny występujące stale lub czasowo na danym terenie

Wyrażany jest wzorem:

P= H+E+∆R
P- całkowity opad atmosferyczny
H – całkowity odpływ (powierzchniowy i podziemny)
E – parowanie terenowe
∆R- różnica retencji – różnica pomiędzy ilością wody zatrzymaną na początku okresu bilansowania a ilością wody pozostałą na końcu okresu bilansowania

Rodzaje zanieczyszczeń wody
Zanieczyszczenia wód, w zależności od ich pochodzenia dzieli się na:
- komunalne – ścieki bytowe,
- przemysłowe
- rolne – spływy powierzchniowe

Klasy jakości wody:
klasa pierwsza (1%) – tylko takie wody nadają się do zaopatrywania ludności w wodę do picia
klasa druga (6%) wody nadające się do: chowu i hodowli zwierząt oraz celów rekreacyjnych
klasa trzecia (33%) – wody nadające się do: zaopatrywanie zakładów przemysłowych oraz nawadniania pól klasa czwarta (60%) – wody nieodpowiadające żadnym normom
klasa czwarta (60%) – wody nieodpowiadające żadnym (nawet polskim) normo

Gleba powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej, ulegająca zmianom pod wpływem czynników klimatycznych, roślinności, zwierząt i wody, kształtująca się w zależności od rzeźby terenu i charakter podłoża mineralnego.

Degradacja gleby jest to procesy wymiany właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby, który wpływa na pogarszanie ekologicznych warunków życia, ludzi, produkcji środków żywności oraz estetycznych walorów krajobrazu.

Obecnie zjawiska degradacji gleby występują w znacznym stopniu na 15% powierzchni uprawnej na świecie, w tym w Europie na 23%. Szacuje się, że na skutek erozji do 2050 roku nastąpi utrata 30% gleb uprawnych.

Odpad (waste) oznaczają każdą substancję lub przedmiot, który posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć, lub do których pozbycia został zobowiązany.

Odpady komunalne oznaczają odpady z gospodarstw domowych oraz inne odpady, które z racji swego charakteru lub składu są podobne do odpadów z gospodarstwa domowego.

Instrumenty formalno-prawne – formy samo-ograniczania oddziaływania na środowisko przez jego instytucjonalnych użytkowników:
* ocena odddziaływania na środowisko:
- ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko,
-strategiczną ocenę oddziaływanie na środowisko

*systemy zarządzania środowiskowego
- system zarządzania środowiskowego ISO 140001
-system eko-zarządzania i audytu EMAS

*ocena cyklu życia (LCA)

* etykietowanie środowiska (eko-etykowanie)

Ocena oddziaływania na środowisko:
- jest to proces
- służący identyfikacji prawdopodobnych konsekwencji podjęcia określonej działalności
- dla środowiska oraz zdrowia i dobrobytu ludzi wraz z przedstawieniem tych informacji decydentom w formie i czasie umożlwiającym podjęcie właściwych decyzji

System zarządzania środowiskowego – integralny element systemu zarządzania organizacją, którego celem jest pomoc zakładom w minimalizowaniu oddziaływania ich działań, wyrobów i usług na środowisko i efektywne wykorzystanie dostępnych zasobów na każdym etapie działalności

Układ systemu zarządzania środowiskowego jest cykliczny i polega na ciągłym doskonaleniu (planuj, wykonaj, sprawdzaj, działaj)

Ocena cyklu życia – jest to instrument służący badania aspektów środowiskowych i potencjalnych wpływów na środowisko w całym okresie życia wyrobu, począwszy od pozyskania surowców przez produkcje, dystrybucję, użytkowanie do końcowej likwidacji odpadów.

Podstawowym dokumentem normalizującym dotyczącym oceny cyklu życia jest ISO 14040

Etykietowanie środowiska – jest to komunikowanie możliwych do zweryfikowania, dokładnych i nieprowadzających w błąd informacji dotyczących aspektów środowiskowych wyrobów i usług

WYKŁAD NASTĘPNY

Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko – rozumie się przez to postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia

Etapy oceny oddziaływania na środowisko:
- kwalifikacjia oceny
- ustalenie zakresu (zakres narzuca nam wydający decyzje, albo zgodnie z ustawą)
- opis przedsięwzięcia
- identyfikacja aspektów
- środki łagodzące