Pamela Różalska
Etnologia II rok
Religia i protest antysystemowy
Globalny napór antysystemowych protestów o charakterze religijnym oraz „Terror w umyśle Boga”
rozdział dwunasty
Ruchy religijne o małym zasięgu nie są w stanie obalić globalnej dominacji kapitalizmu. W zamian tego gwarantują ucieczkę od poczucia beznadziejności i wyobcowania, odczuwalnych przez ludzi znajdujących się na peryferiach kultury kapitalistycznej. Rytuały, msze i zgromadzenia stanowią moment czasowego oderwania się od systemu.
Ruchy Fundamentalistyczne w przeciwieństwie do tych o mniejszym zasięgu posiadają już środki do obalenia i zastąpienia globalnej kultury kapitalistycznej. Stanowią odnogi wielkich, światowych religii liczących miliony wiernych i przejawiają poważne zamiary przejęcia kontroli nad całymi państwami.
Cech właściwe dla wszystkich „ruchów fundamentalistycznych”:
Większość z nich korzeniami sięga XIX wieku i stanowi reakcję na sekularyzację religii we współczesnym świecie oraz ekspansję światowej gospodarki i/lub dominacji potęg kolonialnych
Interpretują bieżące wydarzenia światowe jako boskie znaki uwiarygodniające ich naczelną doktrynę. Łączą również wszelkie niepowodzenia swojego kraju z brakiem wiary bądź odejściem od zasad religii
Chcą przejąć władzę państwową i w tym celu wykorzystują obecne struktury polityczne ( dążą do przejęcia kontroli nad istniejącym państwem bądź do założenia własnego )
Utrzymują, że choć nawracanie innych jest celem nadrzędnym, to jednak nie powinno utrzymywać się z nimi kontaktu
Nakierowane są na młodych ludzi
Pomimo prób osiągania swoich celów metodami społecznie akceptowalnymi, posiadają również zbrojne skrzydło
Uznają istotę rodziny w życiu społecznym, jednocześnie dowodząc, iż instytucja ta jest systematycznie osłabiana przez działania państwa świeckiego
Krytycyzm wobec systemu, w którym upatrują m.in. przyczynę niemoralnego stylu życia
Czynnikami odróżniającymi poszczególne ruchy od siebie są oczywiście konkretne przyczyny ich powstania oraz założenia dla każdego z osobna.
I tak dla przykładu:
- Przyczynami ujawnienia się Islamskiego fundamentalizmu były przede wszystkim sprzeciw wobec asymilacji kraju z kulturą kapitalizmu, dążenia Brytyjczyków i Amerykanów do przejęcia kontroli, działanie tajnych służb, ubóstwo, wystawny styl życia przywódców
- Przyczynami powstania fundamentalizmu protestanckiego w Stanach Zjednoczonych była wzmożona modernizacja, sekularyzacja kościołów protestanckich oraz próba podważenia doktryny religijnej przez ówczesną naukę, technikę i kulturę.
Przyczyny antysystemowej przemocy ( na tle religijnym ):
Sprzeciw wobec „świeckiemu humanizmowi”, czyli wszystkiemu, co postrzegane jest jako niewłaściwe ( złe ) przez konkretne jednostki czy też grupy
Narastająca frustracja wynikająca z pogarszającej się sytuacji polityczno – społecznej (według wyznawców )
Potrzeba ratowania „właściwego” porządku świata ( misja do spełnienia )
Poczucie wyższości względem innych – „my - to dzieci Boga, oni - jego nieprzyjaciele
6. Przemocy antysystemowej nie należy postrzegać jedynie w kategoriach fanatyzmu religijnego , gdyż powiązana jest równie ściśle z polityką i wszelkimi innymi powiązanymi z nią płaszczyznami. Akty przemocy w imię Boga są, więc odpowiedzią na określoną społeczną, polityczną lub ekonomiczną krzywdę.
7. Sprzeciw w konkretnej sprawie (np. przeciw aborcji ) rozpatrywany powinien być jako sposób ( jeden z kroków ) do zakwestionowania idei i legitymizacji nowoczesnego państwa świeckiego, wypowiedzenia posłuszeństwa władzy oraz przywrócenia należytego porządku.
8. Religia jako czynnik usprawiedliwiający terror
Religia sankcjonuje prawo użycia siły poprzez zapisane w niej prawdy ( powinności wyznawców - np. obowiązek naprawy świata, obrony bądź odzyskania należnych, świętych obszarów )
Stawia w pozycji uprzywilejowanej oprawców ( my – dzieci Pana )
Przydaje użyciu siły wyższe wartości ( np. zadanie śmierci rozumiane jako akt miłosierdzia względem tych, co pozostawali w społecznie wadliwym systemie )
9. Trzy religijne uzasadnienia przemocy według Juergensmeyer-a:
W obronie podstawowej tożsamości i godności
„ Lepiej zginąć jako zamachowiec samobójca, niż umierać z dnia na dzień z frustracji i upokorzenia”
Gdy porażka jest wykluczona
Gdy konflikt utkwił w martwym punkcie i żadna ze stron nie jest w stanie przechylić szali na swoją stronę – zwycięsko pozostaje w rękach Boga