OCHRONA ŚRODOWISKA
Temat: Zasoby i ochrona wód na świecie i w Polsce –czynniki wpływające na pogorszenie się stanu wód.
Klaudia Chińcza i Kamila Lutkowska
Biotechnologia, Wydział Chemiczny, grupa I
Woda pod postacią mórz i oceanów pokrywa około 75% powierzchni. Jest ona bardzo cenną substancją wykorzystywaną w przemyśle, gospodarstwach domowych, rolnictwie oraz transporcie. Również w organizmie człowieka podstawowym składnikiem jest właśnie woda. Jednak mimo tak ogromnego dostępu do wielu zbiorników wodnych, częstym problemem staje się jej zanieczyszczenie.
ZASOBY WODNE W POLSCE I NA ŚWIECIE
Polska należy do krajów o małych zasobach wodnych. Zasoby wodne Polski cechuje duża zmienność sezonowa i nierównomierność rozmieszczenia terytorialnego. Zbiorniki retencyjne mają znikomą pojemność. Na jednego mieszkańca Polski przypada średnio w ciągu roku 1580 m3 wody odpływającej do morza. Tymczasem na jednego mieszkańca Europy - 4560 m3. Stan czystości rzek w Polsce jest bardzo zły – wód o klasie czystości I czyli najczystszej jest łącznie ok. 7%, reszta to przede wszystkim wody klasy II i III ale ok. 20% to również wody nadmiernie zanieczyszczone klasy IV i V.
Całkowita objętość wody stanowi 1,386 mln km3 to jednak 96% to wody słone. Wpływa to na niedobór wody nie tylko w Polsce ale i na świecie.
Palącym problemem w ostatnich latach, jest również zanieczyszczenie wód przez ekspansywną działalność człowieka. Niemal wszystkie zanieczyszczenia poprzez spływ powierzchniowy trafiają z rzek i jezior do mórz i oceanów, powodując w nich niekorzystne zmiany.
Główne źródła zanieczyszczeń
Zanieczyszczenie wody jest problemem na skalę światową. Woda krążąca w przyrodzie jest w stanie rozpuścić wiele substancji szkodliwych dla zwierząt, roślin i ludzi. Do najbardziej zanieczyszczonych należą wody opadowe, rzeczne oraz gruntowe. W opadowych wodach (deszczach oraz śniegach) rozpuszczeniu ulegają gazy oraz pyły, które są emitowane do powietrza przez różnego rodzaju fabryki. Emitowane gazy to głównie: tlenek azotu oraz tlenek siarki. Wraz z wodą substancje te przenikają do gruntowych wód, a następnie wchłaniane są przez rośliny.
Najbardziej powszechnym zanieczyszczenie wód to pestycydy oraz nawozy sztuczne stosowane w rolnictwie. Związki powierzchniowo czynne, fenole, metale ciężkie (ołów, chrom, miedź, kadm, rtęć oraz cynk) występują w wodach powierzchniowych terenów miejskich. Największe ilości zanieczyszczeń wpływają do wód ze ściekami, czyli zanieczyszczeniami wód odpadowych.
Podział źródeł zanieczyszczeń ze względu na powstawanie
Punktowe:
Ścieki stanowiące jedno z głównych źródeł zanieczyszczeń wód, szczególnie powierzchniowych. Pochodzą z systemów kanalizacyjnych (przemysłowych i komunalnych). Należą do nich ścieki: bytowo-gospodarcze (wody zużyte do celów gospodarczych i higniecznych, w gospodarstwach domowych, zakładach pracy i użyteczności publicznej).; ścieki przemysłowe (wody zużyte w zakładach usługowych i produkcyjnych w wyniku procesów technologicznych; mają większe stężenie i wyższy stopień zanieczyszczenia); ścieki opadowe z terenów skanalizowanych (wody roztopowe i deszczowe oraz te zużyte na polewanie placów i ulic; mają mniejsze zanieczyszczenie i niewielkie stężenie.); wody filtracyjne (gruntowe) (przedostające się do kanalizacji przez nieszczelności i pęknięcia przewodów kanalizacyjnych; są niewielkiem zanieczyszczeniem).
Drugi rodzaj zanieczyszczeń punktowych to zasolone wody kopalniane. Ich zrzuty w większości zawierają duże stężenie siarczanów i chlorków, stanowią więc istotne zagrożenie dla wód płynących. Wody te są zanieczyszczeniem dyskwalifikującym wodę do celów spożywczych i nawodnień rolniczych (zasolenie gleb) oraz do celów przemysłowych (korozja urządzeń).Ostatnim rodzajem są podgrzane wody chłodnicze pochodzące w dużej mierze z elektroni cieplnych. Stały się one problemem wynikajcym z rozwoju przemysłu paliwowo-energetycznego. Podwyższająca się temperatura wód powierzchniowych ma wpływ na biocenozę odbiorników tych wód oraz wpływa na wzrost tempa produkcji biologicznej (organicznej). Prowadzi to do zwiększenia zapotrzebowania na tlen i zmniejszenia jego rozpuszczalności, niedobór tlenu może być przyczyną śnięcia ryb.
Liniowe:
Są to zanieczyszczenia pasmowe, związane z emisją spalin przez pojazdy mechaniczne. Zawierają one związki ołowiu, mogące przedostać się do wód gruntowych.
Obszarowe:
Są to między innymi odpływy z terenów rolniczych (środki ochrony roślin, nawozy i pestycydy) będące najgroźniejszym źródłem zanieczyszczeń obszarowych. Zawierają duże ilości związków chemicznych, takich jak związki azotu i fosforu powodujące nadmierny wzrost żyzności w wodach stojących. Drugim przykładem są odpływy ze składowisk odpadów komunalnych oraz terenów przemysłowych (nie ujęte w systemy kanalizacyjne). Takie składowiska są zazwyczaj niedostatecznie zabezpieczone oraz źle usytuowane. Powoduje to przenikanie zanieczyszczeń do wód gruntowych a później powierzchniowych. Ostatnim rodzajem są zanieczyszczenie atmosfery przedostające się do wód, czyli w głównej mierze opady atmosferyczne powstałe w wyniku utlenienia dwutlenku siarki do kwasu siarkowego. Opady te powodują zakwaszanie biotopów wodnych, co tworzy niekorzystne warunki do rozwoju życia organicznego.
Podział źródeł zanieczyszczeń ze względu na pochodzenie
Naturalne czyli domieszki
Są dwa rodzaje domieszek. Pierwszym z nich są domieszki wody, czyli sole, gazy, drobnoustroje i substancje organiczne. W przyrodzie najwięcej domieszek zawiera woda morska i wody podziemne, a najmniej woda pochodząca z opadów atmosferycznych. Drugi rodzaj to domieszki wody wodociągowej, składające się z substancji nieorganicznych (np.amoniak, chlorki, mangan), substancji organicznych (np. chlorobenzeny, węglowodory aromatyczne) oraz środków dezynfekujących (np.dwutlenek chloru, chlor)
Antropogeniczne
Są dwa rodzaje zanieczyszczeń pochodzących z działalności człowieka. Jednym z nich jest przemysł. Jego zanieczyszczenia stanowią dużą, zróżnicowaną grupę związków. Zanieczyszczenia mogą być wywoływane przez czynniki fizyczne i chemiczne (organiczne lub nieorganiczne). Usunięcie toksycznych związków z wody wymaga specjalnych zabiegów chemicznych. Drugim rodzajem są zanieczyszczenia pochodzące z działalności rolniczej. Wody opadowe z takich terenów mogą zmywać różnego rodzaju związki, które pozostały po stosowanych środkach ochrony roślin i nawozach sztucznych. W ten oto sposób do wody dostaje się wiele szkodliwych i trudnych do usunięcia zanieczyszczeń.
Czynniki, które wpływają na pogorszenie stanu wody:
Główne czynniki to:
- czynniki naturalne (zanieczyszczenia związkami żelaza, zasolenie);
- zanieczyszczenia sztuczne, pochodzące z działalności ludzkiej (odpady lotne, stałe, ciekłe, substancje chemizacji rolnictwa, odpady hodowlane).
Ochrona wód
Można ją podzielić na:
ilościową ochronę wód – użytkowanie wody w taki sposób by była ona na bieżąco uzupełniana wodą pozyskiwaną w naturalny sposób
jakościową ochronę wód - zabezpieczanie przed zanieczyszczeniami i skażeniami oraz zapobieganie im
czynną ochronę wód – stosowanie środków technicznych w zabezpieczaniu przed zanieczyszczeniami
bierną ochronę wód - wprowadzanie stref ochronnych, z zakazami i nakazami w stosowaniu związków chemicznych
Polska na tle całego świata
Generalna ocena ilości i jakości polskich wód jest niezadowalająca. Wody jest mało, jest bardzo zanieczyszczona mechanicznie, fizykochemicznie i bakteriologicznie. W Polsce wciąż ten problem jest bagatelizowany. Posiadamy zbyt mało oczyszczalni w stosunku do podstawowych potrzeb.
Na świecie woda już staje się towarem strategicznym, jak surowce energetyczne i kruszce.
Ochrona wód
Do sposobów ochrony wód należą między innymi: ochrona przed degradacją, kompletne oczyszczanie ścieków, zamknięte obiegi wody w zakładach przemysłowych oraz zbiorniki retencyjne. W skali indywidualnej wyróżniamy: ograniczenie użytku wody, stosowanie katalizatorów samochodowych, biodetergentów, nawozów naturalnych, nie zaśmiecanie rzek i jezior, nie stosowanie środków chemicznych oraz żrących
Oczyszczalnie ścieków - dzięki którym możliwe jest oczyszczanie ścieków oraz wprowadzanie ich do dalszego użycia.
Ograniczenie zużycia wody
Dbanie o czystość - wyrzucanie śmieci w wyznaczone do tego miejsca
Filtry przemysłowe - redukujące emisję pyłów i
gazów
Ekologiczne rolnictwo – zmniejszenie zużycia nawozów
sztucznych
Budowa elektrowni wodnych oraz wiatrowych
Odsalanie i oczyszczanie wód – szczególnie odprowadzanych z kopalni oraz z ulic
Zabezpieczanie wysypisk śmieci
Edukacja ekologiczna
Podsumowanie
Problem zanieczyszczenia wód stał się nr 1 w Polsce jak i na świecie. Ochrona wód wymaga dużych nakładów finansowych, ale jest konieczna.
Statystyki pokazują jednak powolną poprawę stanu zbiorników wodnych. Jeszcze wiele pracy przed nami, jednak wciąż możemy uratować najcenniejszy składnik w naszym życiu.
Literatura:
„Oczyszczanie wody” Apolinary L. KOWAL, Maria ŚWIDERSKA-BRÓŻ , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996r.
„Podstawowe problemy ochrony środowiska w Polsce” Antoni PODNIESIŃSKI, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1979
„Ekologia ogólna”, Przemysław TROJAN Państwowe Wydawnictwo Naukowe
"Zasoby Ziemi", B.J.Skinner PWN 1978 rok.
„Ekologia Środowisko Przyroda” Tomasz UMIŃSKI Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
„Zanieczyszczenia chemiczne- oddziaływanie czynników współczesnego środowiska na organizm człowieka” Jadwiga GRZYBOWSKA PWN Warszawa 1974r.
Raport Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska. (http://www.gios.gov.pl/zalaczniki/artykuly/SOER_PL_2008_polski.pdf)
http://twojaekologia.pl/ochrona_zasobow_wodnych_na_swiecie.html