ATROPOLOGIA KULTUROWA- WYKŁADY

10.10.2012

Temat: Podstawowe pojęcia w AK.

ATROPOLOGIA- Atropos- człowiek; logos- nauka

KULTURA- colo, colere, multum- uprawiać

Rodzaje antropologii:

- społeczna- AK

- fizyczna- budowa człowieka, materia

- filozoficzna- człowiek

- teologiczna

Definicja zakresu badań:

szkoła angielska- antropologia społeczno-kulturowa

- archeologia

- antropologia fizyczna (biologiczna)

- językoznawstwo

Szkoła niemiecka- Volkskunde- badania nad zwyczajami własnego ludu

Różne określenia AK:

- etnologia

- etnografia

Claude Levi-Strauss

Etnografia- nauka ściśle opisowa

Etnologia- nauka porównawcza

Antropologia- uogólnienie badań porównawczych i formułowanie twierdzeń ogólnych o ludzkości

Pytania stawiane przez AK:

- Jaka jest natura kultury?

- jaki kierunek przybiera ewolucja kulturowa?

- W jaki sposób kultura wpływa na człowieka?

- Jak kultura wpływa na rozwój stosunków pomiędzy ludźmi?

- W jaki sposób kultura wpływa na środowisko naturalne?

ETNOS- każda wspólnota etniczna (niezależnie od wielkości, stopnia wewn. Zorganizowania lub typu tożsamości), która wyodrębnia środowisko innych sąsiadujących z nią grup charakt. Kulturą ukształtowaną w procesie rozwoju historycznego.

Nauki zbliżone do AK:

- socjologia

- ekonomia

- nauki polityczne

- nauki o kulturze

- etnologia- nauka o zachowaniu ludzi

- antropologia fizyczna

- paleontologia

- geografia

- historia

Definicja AK:

- w sensie ogólnym- nauka o człowieku i jego działaniu (kulturze)

- Złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo, obyczaje oraz inne zdolności i przyzwyczajenia nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa- Edward Burnett Tylor

- Kultura składa się z wzorów jawnych i ukrytych, z zachowań wyuczonych i przekazywanych poprzez symbole, tworzących specyficzny dorobek grup ludzkich oraz z wytworów tych zachowań. Rdzeń kultury stanowią tradycje wyrosłe i wyselekcjonowane w procesie historycznym idee oraz przywiązane do nich wartości. Systemy kulturowe mogą być uważane za produkty ludzkiego działania, albo za warunki dalszej działalności ludzkiej- Alfred Louis Kroeber, Clyde Kluckholm

7.11.2012

Temat: Naukowa teoria kultury.

Podział kultury:

--kontekst aksjologiczny:

- znaczenie wartościujące

- niewartościujące

-- kontekst opisowy

- podejście atrybutywne/ cecha stała

- dystrybutywne/ zbiór cech i zjawisk

Cechy zjawisk kulturowych:

- związek z człowiekiem

- zjawisko podjednostkowe

- regularność/ powtarzalność

- zbiór zjawisk wyuczonych

- przetwarza zachowania i zjawisko z natury

Istotne cechy zjawisk kulturowych:

- posiada wymiar czasowy i przestrzenny- efekt w postaci przemian

- zawiera cechy systemu- złożona z elementów tworzących całość

- towarzyszy jej zespół prawidłowości

- służy adaptacji człowieka

Płaszczyzny zjawisk kulturowych:

- materialna

- behawioralna/ zachowanie motoryczne

- psychologiczna/ wnikanie z postaw i motywacji

- aksjonomatywna/ normy i wartości

Okresowy podział zjawisk kulturowych

- stan dzikości:

Niższy- ogień i rybołówstwo

Średni- łuk

Wyższy- do opanowania sztuki garncarskiej

- stan barbarzyństwa

Niższy- do oswojenia zwierząt

Średni- do odkrycia sposobu topienia rudy żelaza

Wyższy- do wynalezienia alfabetu fonetycznego

- stan cywilizacji

Starożytność

Średniowiecze

Nowożytność

Postnowożytność

Typy kultury:

Ze względu na:

- przynależność do grup społecznych

- na typ gospodarowania

- do grup religijnych

- charakter aktywności/ intelektualna, zawodowa

- zakres występowania określonych cech/ globalna, kontynentalna, narodowa, regionalna

- poziom kultury

- przynależność do grupy wiekowej

- stosunek do panującej polityki/ alternatywna, kontrkultura

Temat: drogi rozwoju AK.

EWOLUZJONIZM- wydobywać, rozwijać- rozwój wytworów kultury od form prymitywnych do najwyższej rozwiniete, przyjmując nieustanny postęp ludzkości

Unilinearny- istnieje jedna dominująca linia ewolucyjna, wszystkie społeczeństwa przechodzą te same stadia rozwoju

- wywodzi się ona od zwolenników manogenezy

- Edward Tylor, Levis, Morgan, Lubbock, Frazer

- idea patrylinearności I matrylinearności

Uniwersalny- powstał w XXw. W celu złagodzenia unilinearnego

- istnieją ogólne, uniwersalne stadia ewolucji

- Vere Gordon Childe, Lestie Aluin White

Multilinearny- społeczeństwa rozwijają najkorzystniejsze dla siebie modele kulturowe, które służą specyficznemu im rozwojowi

- Julian Steward, George Murdock

DYFUZJONIM-

- dyfuzja związana jest ze zjawiskiem przenoszenia elementów jedenj kultury do innej

- areały kulturowe- wyodrębnione obszary z których każda składa się z obszaru centralnego oraz peryferii przenikających się wzajemnie z peryferiami innych kultur/ Ratzel

- Boas, ratzel, Schmidt, Sapir, Kroeber

FUNKCJONALIZM- badanie kultury zmierzające do wyjaśnienia zjawisk społecznych pojęciami funkcji społecznych, jakie one spełniają. Ujmowanie ich w terminach wzajemnych związków oraz wkładu do utrzymania stanu społecznego. Skupienie uwagi na analizie struktur oraz wzajemnym powiązaniu elementów kultury

- praktyka obserwacji uczestniczącej

- potrzeby podstawowe i reakcje kulturowe wg B. Malinowskiego:

Przemiana materii- poszukiwanie zjawisk

Reprodukcja- pokrewieństwo

Wymogi organizmu- schorzenie

Bezpieczeństwo- ochrona

Ruch- działanie

Rozwój- trening

Zdrowie- higiena

- przedstawiciele” Malinowski, Radcliffe-Bram, Pritchard

STRUKTURALIZM:

- w metodologii badawczej oznacza pobożnienie nacisku badań na powtarzalne struktury badań, a nie na ich funkcję lub genezę

- wg. Levis- Straussa antropologia udowadnia jedynie zdolność strukturalną zachodzącą pomiędzy myślą ludzką w działaniu, a przedmiotem do którego myśl się stosuje

- kładzie nacisk na budowanie formy, którą traktuje jako najlepszy wyraz treści

- poznanie rzeczywistości prowadzi do poznania formy, która jest wyrazem nieświadomości oraz praw rzadzących ludzką myślą

KIERUNEK ETNOPSYCHOLOGICZNY

- powstał pod wpływem teorii behawiorystycznych oraz teorii Freuda

- w centrum zainteresowań stała się osobowość ludzka i jej kulturowych uwarunkowań

- Benedict, Sapir, Linton- starali się wyodrębnić dominującą orientację w kulturze; styl i wzory

- Linton- kultura jest zjawiskiem socjopsychologicznym i stanowi płaszczyznę spotkania jednostki oraz społeczeństwa. W kształtowaniu osobowości pomaga wczesna faza socjalizacji.

21.11.2012

Temat: Przebieg adaptacji środowiska naturalistycznego.

DETERMINIZM KULTUROWY:

- przystosowanie się do otaczającego środowiska jest koniecznością społeczności ludzkich

- rolę pośredniczącą pomiędzy człowiekiem i jego kulturą a środowiskiem pełni gospodarka

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE:

- jest miejscem życia i gospodarowania człowieka; stanowi złożony efekt oddziaływania różnorodnych sił przyrody, podlega stale ewolucyjnym zmianom

- w sensie węższym- zjawiska zewn, wszystko, co jest poza człowiekiem

- w sensie szerszym- wszystko, co nie należy do kultury

ORGANIZM LUDZKI:

Istota żywa, ustrój cielesny człowieka; albo twór roślinny lub zwierzęcy, którego poszczególne części i struktury tworzą zharmonizowaną pod względem funkcjonalnym całość, wykazującą wszelkie cechy życia, a więc przemiany materii, wzrostu, rozwoju i rozmnażania się.

Otoczenie przyrodnicze:

- to kompleks powiązanych ze sobą zjawisk

- w skład wchodzą:

* cechy terytorium

* zasoby mineralne

* klimat

* zasób organizmów żywych

Środowisko przyrodnicze a demografia:

Rodzaje wytworów środowiska:

- uzależnia stopień rozproszenia grup

- wyznacza granice pomiędzy zbiorowościami

- wpływa na populację

EKOLOGIZM:

- to związek zjawisk kulturowych ze środowiskiem przyrodniczym

- wg Louis- był to jedyny determinant zjawisk kulturowych

- Steward- zmiana kulturowa następuje, gdy zmienia się środowisko (grupa pozostaje) lub gdy migruje grupa

Środowisko ubogie i bogate:

- im uboższe jest środowisko przyrodnicze, w tym większym stopniu determinuje system gospodarczy społeczeństwa, które w nim żyje

- dyktat środowiska w społeczeństwach żyjących w bardziej dogodnym dla przetrwania środowisku przyrodniczym jest znacznie mniejszy

= jednokierunkowe przystosowanie myśliwskie- Eskimosi

= dążenie do max eksploatacji- Szoszoni

Potrzeba przetrwania narzuca kształt organizacji społecznej

Środowisko a dziedziny kultury:

Rodzaje uzależnień kultury od środowiska:

- dziedzina technologiczno-gospodarcza

- struktura społeczna

- wizja świata

Gospodarka a środowisko:

- obejmuje te zjawiska, przedmioty i procesy, które bezpośrednio wiążą się z wytwarzaniem ( zdobywaniem), podziałem, a w pewnym stopniu z konsumpcją dóbr materialnych stanowiących podstawę zaspokojenia potrzeb biologicznych człowieka

-współczesne kryteria podziału; przyswajające, produkujące

- rodzaje gospodarki pierwotnej:

* niewyspecjalizowane zbieractwo i myślistwo

* wyspecjalizowane ----

* kopieniactwo- najprostsze rolnictwo

* rolnictwo zaawansowane

* pasterstwo

Temat: Magia i religia w świetle antropologii.

Tradycja intelektualistyczna:

- wpływa teorii Darwina na kształtowanie się antropologii religii

- uprzedzenia wobec religii

- James Frazer uważał, że chrześcijaństwo stanowi znaczący postęp

RELIGIA:

To zespół idei i zachowań związanych z wierzeniami w siły nadprzyrodzone, tajemnicze i niewytłumaczalne zjawiska, które sprawują kontrolę nad uniwersum i wpływają na bieg ludzkich spraw/ Tylor, Muller, Franzer, Malinowski

Teoria religii pierwotnej:

- teologiczna- św. Augustyn- pierwotne bóstwa realnie istniały w świecie istoty o nadnaturalnej mocy.

- Psychologiczna-

Muller- jakkolwiek niedoskonała i dziecinna byłaby koncepcja bóstwa u ludów prymitywnych, jest wyrazem postawy umysłowej, jaką możemy obserwować u współczesnych.

Tylor- pojęcie duszy, jego zdaniem, rodzi się u człowieka pierwotnego w wyniku azalizy takich stanów, jak marzenia senne, omdlenia, halucynacje i fakt śmierci, kiedy to dusza ludzka zaczyna wędrówkę jako niezależna całość

Frazer- kładziony jest nacisk na rolę, jaką w powstaniu religii pełnią potrzeby ludzkie.

- teorie redukcjonistyczne:

Durkheim- wyrasta z sentymentów społecznych, uczuć

Malinowski- źródeł religii należy poszukiwać w potrzebie bezpieczeństwa, ufności i spokoju

Schmidt- najwcześniejszą formą była wiara w jednego boga

Jung- traktuje religię jako zjawisko niezależne, równoznacznie nieomal z psychiką ludzką, pojmowaną również jako byt niezależny

Religia wg ELIADE; ( 1907-1986) człowiek to przede wszystkim homo religio sus, istota posiadająca zdolność tworzenia wyobrażeń i systemów religijnych.

Religia a ekonomia:

Max Weber- gospodarka i społeczeństwo kształtowane są nie tylko przez czynniki materialne, ale też przez wartości i subiektywne dyspozycje określane przez kulturę

Funkcje:

- poznawczo-psychologiczna

- umacnianie solidarności

- funkcja praktyczna