Ekonomia

Ekonomia – nauka wykrywająca i opisująca prawidłowości rządzące procesami gospodarczymi. Uczy racjonalności zachowań, gospodarowania dobrami, co wynika z ograniczonych zasobów gospodarczych i nieograniczonych potrzeb ludzkich, analizuje zmiany zachodzące w całości gospodarki stara się wyjaśnić jak gospodarka funkcjonuje oraz jak wykorzystać nabyte doświadczenie, opisuje produkcję, dystrybucję, oraz konsumpcję dóbr, analizuje:

• Co wpływa na poziom cen

• Co powoduje wzrost gospodarczy

• Inflacja

• Bezrobocie

• Deficyt budżetowy

Grecki rodowód tłumaczy się jako oikos, co znaczy dom i nomos, czyli prawo.

Gospodarka – obejmuje procesy produkcji: podziału, wymiany i konsumpcji

1.Wytwarzamy = 2. Dzielimy = 3. Płace (zyski) wymieniamy

Działalność ta polega na wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług zgodnie z potrzebami ludności.Naturalna to taka, gdzie produkcja tylko dla zaspokajania potrzeb własnych, towarowa to taki typ gospodarki, w którym dominującym celem działalności producentów jest wytwarzanie towarów na wymianę, czyli na sprzedaż.

Podmiot gospodarczy- nazywamy każdego aktywnego uczestnika życia gospodarczego np. przedsiębiorstwo, bank, gospodarstwo domowe, zakład fryzjerski, kosmetyczny itd.. Podmiotem gosp. jest również państwo jako instytucja rządu, publiczna zajmująca się problemami gospodarczymi.

Triada Gospodarcza- trzy główne podmioty występujące w każdej gosp. Państwo, Gosp. Domowe, Przedsiębiorstwo.

Mikroekonomia-bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę (przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe..), bada zachowania na rynku konsumenta, producenta, zajmuje się kształtowaniem popytu, podaży, cen. Bada czynniki wpływające na wzrost produkcji.

Makroekonomia - zajmuje się analizą gospodarki jako całości. Bada m.in. czynniki wpływające na poziom i zmiany wielu czynników ekonomicznych, stara się odpowiedź jak gospodarka funkcjonuje, jaka jest produkcja globalna ( w skali całego kraju) jakie są czynniki wzrostu gosp., co przyczynia się do sukcesu kraju, kładzie nacisk na relacje między elementami bezrobocia, inflacji, cykliczności itp.)

Mechanizm rynkowy - proces dopasowywania do siebie wielkości podaży i popytu za pomocą cen, doprowadzający do równowagi rynkowej.

Hierarchia potrzeb wg Masłowa

1. Fizjologiczne,

2. bezpieczeństwa,

3. przynależności, miłości,

4. szacunku uznania aprobaty,

5. poznawcze wiedzy odkrywania

6. piękna i porządku,

7. samorealizacji i wykorzystania swojego potencjału

Inflacja- kiedy w kraju rosną ceny, jest to proces wzrostu ogólnego poziomu cen, jest procesem ciągłym, rozłożonym w okresie czasu. Rodzaje inflacji: pełzająca (wskaźnik<5% rocznie), umiarkowana 5-10%, galopująca 10-150% , hiperinflacja powyżej 150% rocznie.

Deflacja-spadek cen- problemy ze sprzedażą, towarzyszy trudnej sytuacji kraju.

Agregat jest wynikiem procesu agregacji, czyli łączenia wielkości mikroekonomicznych w celu uzyskania makrowielkości gospodarczych (sumowanie usług materialnych i niematerialnych)

PKB- podstawowy miernik tego co zostało w kraju wytworzone w danym roku – agregowane(sumowane) i powstaje nam produkt krajowy.

PKB – miara wartości produkcji wytworzonej w gospodarce danego roku.

Potrzeby- odczucie konieczności posiadania określonego dobra lub usługi, potrzeby są nieograniczone natomiast środki są ograniczone, stale rośnie liczba potrzeb – rozwój cywilizacyjny, gospodarczy, techniczny powoduje, że pojawiają się nowe produkty czyli nowe potrzeby (rozwój społeczno gospodarczy stwarza nam nowe potrzeby)Potrzeby mogą być biologiczne, wyższego rzędu oraz indywidualne.

Dobro- to środek zaspokojenia potrzeb ludzi

Dobra dzielimy materialne i niematerialne to są usługi np. fryzjerskie lekarskie, edukacyjne.), pierwotne, wolne, produkcyjne, konsumpcyjne, substytucyjne i komplementarne.

Inne dobra:

-konsumpcyjne np. obuwie, samochód

-produkcyjne-

-komplementarne – jedno bez drugiego nie funkcjonuje, wzajemnie się uzupełniające (benzyna i samochód )

-substytucyjne – zastępują się (groch i fasola )

-niezależne – nie mają ze sobą nic wspólnego ( jabłko i pomarańcza )

-rzadkie – dobra na które popyt przewyższa wstępną podaż przy cenie równej zeru, (występujące w ograniczonych ilościach, nie wystarcza dla wszystkich)

-pierwotne - dane nam przez przyrodę, minerały, woda, itd.. jedne są odnawialne np. ryby, zboża i nieodnawialne np. ropa, gaz.

-pierwotne- wolne –woda, powietrze, słonce, energia z wiatru (wszystkie z których można korzystać za darmo)

POPYT jest to ilość dobra, którą nabywcy chcą i mogą kupić po danej cenie w określonym czasie. Wzrost ceny powoduje spadek popytu na dane dobro, a obniżka ceny wywołuje wzrost popytu na to dobro (ceteris paribus).

Popyt – jest to zapotrzebowanie konsumentów na dobra lub usługi po określonej ich cenie i określonych dochodach ludności w danym czasie.

PODAŻ jest to ilość dobra, którą dostawcy i producenci chcą i mogą dostarczyć na rynek w określonym czasie. Wzrost ceny dobra wywołuje wzrost podaży, a obniżenie się ceny - spadek podaży ceteris paribus.

popyt potencjalny (wirtualny) – ilość towarów jaką nabywcy chcieliby nabyć.

popyt realny (rzeczywisty, faktyczny) – ilość rzeczywiście nabywana przez konsumenta.

Cena ma za zadanie ograniczenie popytu.

Prawo popytu - wraz ze wzrostem ceny dobra zmniejsza się popyt na to dobro, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt wzrasta, przy założeniu, że inne czynniki wpływające na popyt nie zmieniają się (są stałe).

Paradoks Giffena – sytuacja ekonomiczna, w której popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny. Sytuacja taka ma miejsce przy bardzo niskich dochodach konsumentów i przy wzroście cen dóbr niższego rzędu, zwanych dobrami Giffena. np. chleb, mleko

Proces gospodarczy jest to stale powtarzający się cykl działań ludzkich polegających na wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich oraz osiągnięciu wyznaczonych zwiększenie produkcji).celów (np. zdobycie nowych rynków,

Produkcja jest pierwszą i najważniejszą fazą procesu gospodarczego. Jest to świadoma, celowa i zorganizowana działalność ludzka, która polega na wytwarzaniu dóbr materialnych i świadczeniu usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich i przynoszenia zysków producentom.

Czynniki produkcji: to środki rzeczowe i osobowe mające zastosowanie w produkcji, dzielimy na trzy grupy: ziemia, praca, kapitał.

Ziemia- jest zasadniczym środkiem wraz ze swoimi bogactwami – ziemia, powietrze, woda, gleby, rośliny.

Praca- świadoma działalność człowieka, postęp technologiczny, wszystko używnane przez człowieka, wszystko co człowiek zaprogramował wymyślił(praca czynnik najbardziej istotny i ważny)

Kapitał- wszystko to co zostały wytworzone przez człowieka i będzie wykorzystywane do dalszej produkcji: maszyny , urządzenia, budynki fabryczne, samochody, (kapitał rzeczowy i pieniężny).

Koszt alternatywny to wartość najlepszej utraconej szansy- coś, co tracimy dokonując wyboru.

Działalność gospodarcza jest formą aktywnego działania przedsiębiorców na rynku w zakresie np. wytwórstwa, budownictwa, handlu, usług. Prowadzona jest dla celów zarobkowych i na własny rachunek.

Konsumpcja jest ostatnią fazą procesu gospodarczego i polega na zużyciu wyprodukowanych dóbr i usług w celu bezpośredniego zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Wymiana polega na dobrowolnym przekazaniu dóbr lub świadczeniu usług na rzecz konsumentów po określonej cenie.

Obrót towarowy jest to przeniesienie towarów ze sfery produkcji do sfery spożycia dokonując aktu kupna - sprzedaży.

12. Klasyfikacja handlu:

Rynek – całokształt transakcji kupna i sprzedaży i warunków, w jakich one przebiegają, składa się z trzech elementów: popytu, podaży i ceny, relacją pomiędzy popytem a podażą jest cena.

Popyt- efektywny – popyt na dane dobro to ilość tego dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie

Podmiot - każdy aktywny uczestnik życia gospodarczego, wyróżniamy 3 główne podmioty gosp.

- państwo

- gospodarstwo domowe

- przedsiębiorstwo

Zwane triadą podmiotową

Gospodarstwo domowe – tworzą ludzie, którzy wspólnie zamieszkują i wspólnie się utrzymują. Może to być rodzina jak i gosp. jednoosobowe.

Pełnionoe funkcje w gospodarce:

1 Ekonomiczne – wyraża się ona w tym, że dostarcza czynników produkcji - ziemia , kapitał (oszczędności) i praca jest głównym odbiorcą wytworzonych w kraju produktów i usług, reprezentuje większość popytu globalnego ok 70 %. (pozostały to inwestycyjny) Istotne sa dochody w gospodarstwie, bo od nich zależy popyt

2 Funkcja społeczna – kształtuje następne pokolenia, wzorce zachowań, realizuje funkcje opiekuńcze wobec niepełnosprawnych czy chorych, funkcje reprodukcyjne, edukacyjne, przekazu (system wartości)

Celem gospodarstwa domowego jest jak najlepsze zaspokajanie potrzeb konsumpcyjnych człowieka. Gospodarstwo rozpatrujemy jako podmiot sfery konsumpcji. (kiedyś też produkcji-rolnik)

Przedsiębiorstwo- (najmłodszy podmiot) – jest to instytucja systemu gospodarczego, w którym zorganizowane zostały zasoby produkcyjne w celu otrzymania nadwyżki ponad poniesione koszty. Nastawiane na osiąganie zysku.. Maksymalizacja zysku jest głównym celem przeds.

Inne cele to powiększanie rozmiaru przeds. , podnoszenie poziomu technologicznego, organizacyjnego, kwalifikacji załogi, poszerzanie rynków zbytu. Te cele musi realizować, żeby nie wypaść z rynku i osiągać zysk w dłuższym okresie czasu.

Przedmiotem, badań mikroekonomii są przedsiębiorstwa małe, duże i transnarodowe (general Motors, IKEA itp.)

Korporacje transnarodowe- sieci handlowe itd..

Globalizacja-

Państwo – podmiot makroekonomiczny. Są to instytucje centralne i urzędy państwowe, których działalność wiąże się z systemem gospodarczo-społecznym. Rząd – instytucja wykonawcza. Różne są relacje państwo-gospodarka, np. gospodarka przeregulowana ( państwo bardziej ingeruje jak sa sytuacje kryzysowe)

Rola rządu w gospodarce:

Aspekt realny państwa przejawia się tym, że państwo jest właścicielem instytucji prowadzących działalność

Aspekt regulacyjny państwa przejawia się tym, że państwo reguluje ,kontroluje ingeruje w zachowanie podmiotów gospod, (płace minimalne, bhp )

Nurt liberalny jak najmniejsza ingerencją w gospodarkę, twórcą jest A. Smith – dokonał rewolucji w ekonomii wprowadzając pojęcie „niewidzialnej ręki rynku”,  jak najmniejsza ingerencja instytucji państwowych w życie obywateli

Państwo może tylko stworzyć warunki dla działalności gosp., ale nie wpływać bezpośrednio.

Nurt liberalistyczny – reprezentował J. M. Keynes – wprowadził państwo, jako podmiot gospodarczy. Opowiedział się za trwałą obecnością państwa w gospodarce i podał narzędzia do dyspozycji państwa. – Interwencjonizm państwowy, czyli stała obecność państwa w gospodarce.

.

Funkcje państwa :

Alokacyjne

Redystrybucyjne

Stabilizacyjna

f. tworzenia ładu- instytucjonalno prawnego

Funkcja alokacyjna - alokacja zasobów rozumie się rozmieszczanie i wykorzystanie zasobów produkcyjnych np. decyzja o inwestycjach wprowadza nową technologię, decyzje alokacyjne sektora prywatnego, mają na względzie dobro społeczne. Np. decyzja o zamknięciu przeds, o inwestycjach. W gospodarce rynkowej podstawą podejmowania decyzji alokacyjnych jest informacja z rynku. – czego brakuje. Rynek nie jest mechanizmem doskonałym, czasem trudno coś sprzedać, np. drogi , chodniki, oświetlenie uliczne, nie wszystko może być prywatne. Pewne dobra te nie mogą podlegać sprzedaży, są to dobra publiczne. Przedsiębiorstwo sprzedaje dobra prywatne i stajemy się ich właścicielami, a dobra publiczne dostarczane są za darmo. Charakteryzują się tym, że sa niepodzielne, nie można sprzedać części, cechą jest to, że mają być one użyte przez większą część ludności jednocześnie, większą liczbę konsumentów bez dodatkowych kosztów, cechą jest to, ze trudno pobierać opłaty za korzystanie proporcjonalnie od do stopnia ich użytkowania. Państwo finansuje korzystanie z tych dóbr. Nie stosuje się odpłatności za korzystanie. Zdarza się, że stosuje się odpłatność za korzystanie z dóbr, które się niszczą, zużywają, np. parki narodowe, żeby nie doszło do „tragedii wspólnego pastwiska”.

Alokacja korekcyjna ingerowanie państwa w efekty zewnętrzne np. politykę proekologiczną, likwidacja zanieczyszczenia środowiska, segregację odpadów. Inny przejaw ingerencji państwa to np. walka z monopolem (urząd antymonopolowy).

Polityka redystrybucyjna – ponowna dystrybucja dochodów tzn. państwo angażuje się w ponowny podział dochodów ludności.

Funkcja redystrybucyjna – ponowna dystrybucja dochodów, ponowny podział dochodów ludności. Pierwotny podział na rynku dokonuje się z pracy(płaca), z ziemi (renty), z kapitału (zyski). Pierwotny podział nie zapewnia każdemu minimum egzystencji. Państwo opiekuje się tym, którzy nie mogą pracować, tworzy system gwarantujący środki do życia. Pierwszym, który stworzył zinstytucjonowany system zabezpieczenia ludzi był Bismarc.

Narzędzia :

Podatki świadczenia

Składki ZUS emerytury , zasiłki, renty

Stypendia, dopłaty, wyprawki, posiłki regen.

Model państwa dobrobytu – polityka nakierowana na stwarzanie jak najlepszych warunków do życia, obowiązkiem państwa jest sprawiedliwy podział dóbr.

Kraje skandynawskie to kraje, gdzie funkcja redystrybucyjna jest dobrze rozwinięta.

Funkcja stabilizacyjna – to zaangażowanie państwa w walce z bezrobociem, inflacją, działalność na rzecz stabilnego wzrostu gosp., przeciwdziała kryzysowi gosp.

Funkcja ładu instytucjonalno-prawnego – dostarcza reguły gry rynkowej, tworzy prawo gospod, Kodeks spółek handlowych, Kodeks pracy, kodeks cywilny, prawo bankowe, powołuje instytucje jak PIP, Urząd Ochrony Konsumentów itp., tworzy system pieniężny.

Makroekonomia – cala gospodarka, państwo jako podmiot gospodarczy.

Państwo jest głównym podmiotem makroekonomicznym

Główne cele makroekonomiczne to

1. wysoki poziom produkcji i stały jej wzrost

2. wysoki poziom zatrudnienia, niski poziom bezrobocia

3. stabilny poziom cen rozumiany jako inflacja na niskim poziomie

Inne cele to

1. niski poziom deficytu budżetowego

2. spełnienie kryteriów wejścia do strefy euro

3. transformacja systemowa

Dla oceny funkcjonowania gospodarki powstała miara mówiąca ile wytworzyliśmy – PKB , nominalne wartości wyrażane są w cenach bieżących, wielkość realna wyrażona jest w cenach stałych z roku przyjętego za bazowy.

Deflator – wskaźnik zmiany cen dóbr wchodzących w skład PKB. Umożliwia obliczenie PKB realnego

Do PKB wliczamy wielkość wytworzonych dóbr i usług w skali jednego roku w danym kraju dobra materialne i niematerialne, każdy kto wykonuje legalną pracę tworzy PKB, usługi też.

Nie wliczamy:

Produkcji na własne potrzeby

Wartość dóbr używanych (z drugiej ręki)

Strefy szarej ( projekty co do wliczania)

Pracownicy pracujący na terytorium kraju , nawet zagraniczni, - wliczamy.

Dobra finalne to dobra, z których korzysta ostateczny użytkownik - wszystkie dobra kupowane w gospodarstwie domowym również w przedsiębiorstwie np. zakup maszyn.

Dobra pośrednie stanowią nakład w kolejnym procesie produkcyjnym, są użyte ponownie (surowce, materiały)

Do PKB wliczamy wyłącznie wartość dóbr finalnych

Wzrost gospodarczy jest miarą ilościową wyraża nam przyrost wartości wytworzonych dóbr i usług zaspakajających ludzkie potrzeby w ciągu roku. Przyrost procentowy.

Miarą wzrostu gosp.- jest przyrost realnego produktu krajowego brutto PKB.

PKB – całkowita wartość dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu danego roku na terenie danego kraju (kiedy rośnie PKB społeczeństwo staje się bogatsze)

Rozwój gosp.- długofalowy proces przemian dokonujących się w gospodarce. Obejmuje zarówno zmiany ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji,  zatrudnienia, inwestycji, uwzględnienia również zmiany o charakterze jakościowym, strukturalnym, zmiana warunków pracy, systemów organizacyjnych, produkujemy lepsze wyroby itd..

HDI –wskaźnik rozwoju społecznego, składa się na niego długość życia, ilość lat w szkole, PKB na głowę mieszkańca. Strategia rozwoju stałego zrównoważonego.

Zrównoważony rozwój jest to rozwój który idzie w kierunku jak najlepszego zaspakajania potrzeb ludzi żyjących , ale nie kosztem możliwości zaspokajania potrzeb ale nie kosztem możliwości zaspakajania potrzeb przez generacje następne.np. segregacja śmieci, ograniczenie emisji spalin.

zaawansowanie

Równowaga makroekonomiczna występuje wówczas, gdy łączne wydatki na dobra i usługi równają się z wartością dostarczonych na rynek dóbr i usług tzn. globalny popyt =globalnej podaży.

Produkcja - to działalność ludzka polegająca na wytwarzaniu środków zaspokajania potrzeb

Praca- świadome i celowe działanie człowieka, który oddziaływuje na przyrodę i przekształca ją. Jest to najbardziej twórczy i kreatywny czynnik produkcji.

Historyczno-gospodarcze przesłanki powstania gospod. towarowej - to społeczny podział pracy i ekonomiczna odrębność producentów

Społeczny podział pracy – przejawia się zawodowym podziałem społeczeństwa. W społeczeństwie wyodrębniają się pewne grupy ludzi zajmujące się wytwarzanie pewnej grupy produktów.

Ekonomiczna odrębność wytwórców – rozumie się przez powstanie oddzielnych na bazie prywatnej własności podmiotów. Odrębny producent jest właścicielem rzeczowych czynników produkcji i staje się właścicielem produktu.

Będąc właścicielem produktu może go wymienić czyli sprzedać

Pieniądz – towar powszechnie akceptowany za pomocą którego określane sa wartości wszystkich towarów, realizowane są zobowiązania i płatności za dostarczone dobra i usługi . Towar, który pełni rolę powszechnego ekwiwalentu.

Wymiana barterowa – wymiana bezpośrednia towaru na towar

Powszechny ekwiwalent to towar najczęściej używany w wymianie, najchętniej przyjmowany.

Pieniądz kruszcowy to pieniądz oparty na wykorzystaniu w roli pieniądza kruszców – złota i srebra

Monometalizm i bimetalizm – pieniądz wykonany z jednego/dwóch metali

Prawo Kopernika-Greshama – pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy

Pieniądz lepszy to taki, którego wartość rynkowa jest wyższa od wartości ustalonej przez władze monetarne.

3 systemy funkcjonowania złota – pełna wymienialność pieniądza papierowego na złote monety

Sztabowo-złoty – zastąpienie złota papierowym wymienialnym na złoto w formie sztabek

Dewizowo-złoty – wycofane złoto (zostaje w obiegu międzynarodowym) Pieniądz krajowy na dewizy,

dewizy na złoto

pieniądz symboliczny - to taki, którego wartość rynkowa, siła nabywcza przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartość towaru w jego zastosowaniach

Wartość nominalna pieniądza to wartość nadana mu przez władze monetarne kraju i oznaczona na pieniądzu.

Pieniądz bezgotówkowy - występuje na rachunkach depozytowych w bankach

Funkcje pieniądza – jako miernik wartości, środek wymiany, środek tezauryzacji (gromadzenia, przechowywania), środek płatniczy

Cena – wartości towaru wyrażona w pieniądzu

Ekonomizacja kruszców – zastępowanie kruszców środkami płatniczymi, będącymi ich reprezentantami

Waluta międzynarodowa – to taka, która w długim okresie występuje stale i powszechnie w zagranicznych rozliczeniach suwerennych krajów trzecich zamiast ich własnych walut.

SDR-y – 1970, pieniądz gotówkowy nie mający własnej wewnętrznej wartości, istnieją jedynie w zapisach bankowych państw członkowskich MFW. Kurs określa koszyk walut dolara, funta szterlinga, jena i euro

Dochód realny – to ilośc dóbr, który konsument może nabyć za dany dochód

Mechanizm rynkowy – rozwiązywanie problemów ekonomicznych odbywa się na zasadzie kolejnych dostosowań uczestników rynku w wyniku czego dokonuje się kooordynacja działań wszystkich podmiotów. Istotą jest wytworzenie przez rynek informacji cenowych. Informacje te regulują zachowania uczestników rynku. Proces ten (regulacji decyzji producentów i konsumentów) dokonuje się poprzez rynek niezależnie od woli podmiotów gospodarczych. Najistotniejsze elementy to popyt podaż i cena.

Zasada niewidzialnej ręki rynku – każdy dążąc do własnego dobra jest zmuszany do realizowania najlepszego możliwego dobra dla wszystkich

Równowaga rynkowa – to równość popytu i podaży

Popyt efektywny –

Popyt potencjalny – chęć nabycia towaru, który ze względu na wysoką cenę i mały dochód jest nieosiągalny.

Ekonomia pozytywna – jaka jest w rzeczywistości, normatywna – jaka powinna być

PKB=J inwestycje+G wydatki rządowe+C konsumpcja+Ex eksport

Paradoks Veblena – produkty luksusowe , bogaci nabywcy, cena rośnie, popyt rośnie, cena spada, popyt spada

Paradoks spekulacyjny – jeżeli konsumenci oczekują, że ceny będą rosły, dokonują zakupów w oczekiwaniu na określone korzyści z tytułu oszczędności. W przypadku zmniejszających się cen ograniczają zakupy licząc na dalszy spadek. (giełda)

Czynniki wpływające na popyt (pozacenowe determinanty popytu)-dochód, rodzaj dobra(substytucyjne, komplementarne), gusty i preferencje, liczba ludności, wiek, struktura płeć, zmiany sytuacji rynkowej, efekty naśladownictwa i demonstracji.

Czynniki wpływające na podaż –(pozacenowe determinanty podaży)- koszty wytwarzania, przewidywane zmiany cen, rentowność produkcji dóbr substytucyjnych, warunki naturalne, klimatyczne

Cena równowagi to cena przy której wielkość popytu = wielkości podaży, czyli tyle ile konsumenci chcą nabyć odpowiada wielkośąci podaży. Nie ma niedoborów i nadwyżek.

Nadwyżka dobra - wtedy gdy podaż jest większa od popytu.

Niedobór jest wtedy, gdy podaż jest mniejsza od popytu, cena rynkowa kształtuje się poniżej ceny równowagi.

Teoria użyteczności krańcowej – jeśli kupuję kolejną jednostkę tego samego produktu to zadowolenie maleje.

Bezrobocie – zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Bezrobocie mierzone jest stopą bezrobocia. Jest to wyrażony w procentach stosunek liczby osób bezrobotnych do ogółu ludności czynnej zawodowo.

Rodzaje bezrobocia:

1.  frykcyjne 

2.  technologiczne - ;

3.  strukturalne - 

4.  koniunkturalne ;

5.  sezonowe 

Bilans płatniczy jest zestawieniem wartości wszystkich transakcji ekonomicznych dokonanych w danym okresie między daną gospodarką krajową (tj. między przedsiębiorstwami, ludnością, rządem) a zagranicą.

Elastyczność popytu jest miarą reakcji konsumenta na zmianę dochodu lub ceny.

Cenowa elastyczność popytu – jest to stosunek względniej zmiany wielkości popytu do względnej (procentowej) zmiany ceny towaru.

Elastyczność popytu  to reakcja popytu na zmiany ceny.

Rynek doskonale konkurencyjny występuje w przypadku, gdy liczba kupujących i sprzedających jest na tyle duża, iż ich indywidualne decyzje nie wpływają na poziom cen (będący wynikiem działania podaży i popytu).

Bilans handlowy - różnica między eksportem a importem danego państwa. Dodatni bilans handlowy jest nazywany także nadwyżką handlową, ujemny deficytem handlowym. 

Polityka fiskalna – to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez zmiany we wpływach (np. podatki, zadłużenie publiczne) i wydatkach państwa (np.subwencje, inwestycje państwowe, itp.).  Podatki bezpośrednie: PIT, CIT · Podatki pośrednie: VAT, Akcyza;