Przedsiębiorczość- 25.01.2013 r.
3. Nurt socjologiczny
Podejście socjologiczne i antropologiczne wywodzi się z przekonania iż szeroko rozumiana przedsiębiorczość jest zjawiskiem społecznym. Jedna ze ścieżek prowadzi do generowania teorii na podstawie danych demograficznych oraz analiz statystycznych. Badania antropologiczne polegają natomiast na zbieraniu danych jakościowych, dogłębnym poznawaniu firm i jednostek w nich funkcjonujących z uwzględnieniem szerokiego kontekstu sytuacyjnego.
4. Teorie behawioralne
Teorie behawioralne definiują atrybuty przedsiębiorcy jako podmiotu aktywnego gospodarczo. Jest to podejście w zasadzie zbliżone do nurtu osobowościowego, ale w odróżnieniu od tego drugiego operuje kategorią przedsiębiorczych zachowań, pomijając niejako rolę predyspozycji do wykonywania tych czynności.
5. Teorie poznawcze
Podejście poznawcze oznacza traktowanie przedsiębiorcy przede wszystkim jako podmiotu, który przetwarza informacje i podejmuje decyzje. W związku z tym w centrum zainteresowania badaczy znajdują się procesy oceny i wyboru alternatyw. Teorie poznawcze próbują wyjaśnić procesy myślowe, które charakteryzują jednostki będące w interakcji ze środowiskiem. Jednakże zarówno teorie poznawcze, jak i osobowościowe wywodzą się z nurtu bazującego na psychologii, która- w odróżnieniu od nauk społecznych- jest skoncentrowana na osobie przedsiębiorcy. Nurt ten jest stosunkowo nowy, gdyż rozwinął się w połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku.
Podsumowując, przedsiębiorczość traktowana jest jako rezultat oddziaływań następujących elementów, które wyznaczają jednocześnie jej wymiary:
- podmiot działania: przedsiębiorca, który powinien posiadać cechy typowe dla przedsiębiorcy;
- realizowany proces przedsiębiorczości: wymaga od przedsiębiorcy szeregu ważnych umiejętności, niezbędnych do wcielania w życie swoich wizji;
- organizacja działalności przedsiębiorczej: przesądza o efektywności wykorzystania czynników produkcji;
- otoczenie: będące zbiorem zasobów niezbędnych do rozpoczęcia i prowadzenia przedsiębiorczej działalności
W oparciu o powyższe wymiary w literaturze wyrózniano następujące typy przedsiębiorczości:
Przedsiębiorczość żywiołowa:
dąży za wszelką cenę do osiągnięcia sukcesu nie zwracając uwagi na ograniczoność posiadanych zasobów oraz ogromne ryzyko temu towarzyszące;
wyzwala kształtowanie się nowego ładu ekonomicznego, politycznego i społecznego
strategia działania społecznego sprowadza się do ograniczenia i eliminowania negatywnych skutków procesów samoistnych
Przedsiębiorczość ewolucyjna: (metoda Kaizena?)
opiera się na założeniu, że każdy pracownik może stać się przedsiębiorcą pod warunkiem stałego doskonalenia swoich umiejętności zawodowych i ciągłego zdobywania wiedzy;
szczególną rolę odgrywa tu profesjonalizm zawodowy, wieloetapowość w dochodzeniu do celu, wytrwałość oraz powszechna aprobata społeczna dla tego typu działań;
Przedsiębiorczość etyczna:
jest pochodną akceptowanego i internalizowanego systemu kulturowego, filozoficznego, religijnego w życiu jednostki, postępowaniu i podejmowaniu działalności;
podstawowe wartości to: religijny ideał pracy (zwłaszcza w religiach protestanckich), oszczędność oraz bogacenie się przez uczciwą i rzetelną pracę
wyznacznikiem działań przedsiębiorczych są prócz norm prawnych również wewnętrzne przekonania i postawa sprowadzająca się do ponoszenia odpowiedzialności za podjęte decyzje i działania
Przedsiębiorczość systemowa:
zakłada wysoki stopień pomysłowości, twórczości, uczciwości i wytrwałości w dążeniu do celu, a także odpowiedzialności za podejmowane działania;
państwo działa w roli promotora przedsiębiorczości w stosunku do swoich obywateli w ten sposób zwiększając udział społeczeństwa w kształtowaniu przedsiębiorczości
OTOCZENIE ZEWNĘTRZNE JAKO DETERMINANTA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI
Przedsięiorczość podobnie jak każde inne zjawisko zależy od wielu uwrunkowań. Najczęściej wśród czynników ......
Otoczenie ma charakter wieloaspektowy i składa się z powiązanych składników takich jak: otocznie rynkowe, konkurencyjne, technologiczne, ekonomiczne, otoczenie prawne, społeczne i polityczne. Liczba elementów otoczenia, ich różnorodność i relacje sprawiają, że otoczenie jest złożone. Co więcej rozwój gospodarczy powoduje wzrost zdolności oraz przyspieszenie zmian otocznia.
Zmiany w otoczeniu dotyczą głównie popytu na rynku techniki i technologii oraz polityki gospodarczej państwa. Ważną determinantą jest także zmiana cyklu życia wyrobu, który ulega skróceniu przez pojawiające się nowe wyroby, nowe technologie, nowe firmy i nowe kierunki działalności, co wiąże się z postępem technologicznym.
Zmiany mogą przebiegać łagodnie (zmienność niska) i wówczas są możliwe do przewidzenia, a przedsiębiorstwo stosunkowo łatwo może się do nich dostosować. Można mieć także do czynienia ze zmianami burzliwymi (zmienność wysoka), które charakteryzują się brakiem ciągłości (skokowy charakter zmian) i znaczną trudnością w ich przewidywaniu.
W tym przypadku turbulencja otoczenia może mieć charakter krótkotrwały lub też przebiegać w dłuższym horyzoncie czasowym i można ją scharakteryzować następującymi czynnikami:
wzrost stopnia nowości zmian
wzrost intensywności otoczenia i stopnia wpływu jego poszczególnych czynników na firmę
wzrost szybkości zmian otoczenia związany z rosnącą innowacyjnością przedsiębiorstw, w tym konkurentów
skokowy wzrost liczy elementów otoczenia
globalne upowszechnianie się konkurencji pomiędzy krajami, która powoduje pojawienie się wyrobów tanich o wysokiej jakości, a więc wzmaga konkurencyjność
wzrost znaczenia informacji i skracanie czasu jej obiegu
Przedsiębiorstwo pobiera z otoczenia zasilenia w postaci zasobów (czynników produkcji) naturalnych, fizycznych, kapitałowych i niematerialnych, a następnie przetwarza je w produkty lub usługi kierowane do otoczenia. W ten sposób można mówić o przedsiębiorstwie jako systemie otwartym na otoczenia.
Ponadto przedsiębiorstwo samo próbuje kształtować otoczenia oraz przewidywać zmiany i monitorować informacje płynące z otoczenia, tak by wykorzystać wszystkie nadarzające się okazje i zniwelować ewentualnie niebezpieczeństwa.
Uzyskanie niezbędnych informacji może być procesem czasochłonnym i kosztownym. Jednak wiedza o istotnych watunkach otoczenia i oczekiwanych w nim zmianach jest niezbędna i stanowi podstawę do podejmowania decyzji (strategicznych, taktycznych czy operacyjnych) przedsiębiorstwa.
W literaturze pojawia się wiele klasyfikacji otoczenia i podejść do jego badania, analizując strukturę otoczenia można wyróznić:
otoczenie zewnętrzne, które tworzy kontekst działania przedsiębiorstwa, wymuszając na nim określone procesy dostosowawcze (czynniki obiektywne?)
otoczenie wewnętrzne organizacji, które budują np. kultura organizacyjna, kierownictwo i pracownicy- za pośrednictwem tych elementów predsiębiorstwo wchodzi w interakcje ze środowiskiem zewnętrznym
Otoczenie zewnętrzne przedsiębiorstwa jest ujmowane w różny sposób.
Otoczenie zewnętrzne można dzielić na przykład na niezależne i zależne. Otocznie niezależne stanowią te jego elementy, na które przedsiębiorstwo nie ma bezpośredniego wpływu, zwłaszcza w którkim horyzoncie czasowym. Otoczenie zależne stanowi natomiast rezultat podejmowanych przez organizację gospodarczą decyzji i ze względu na to poddaje sie w pewnym zakresie procesom sterowania.
Podstawowymi kierunkami analizy otoczenia zewnętrznego jest jednak otoczenie dalsze nazywane makrootoczeniem oraz otoczenia bliższe, inaczej nazywane mikrootoczeniem czy konkurencyjnym.
Makrootocznie to zespół warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa, wynikający z tego, że dane przedsiębiorstwo działa w określonym kraju oraz regionie, strefie klimatycznej, danym układzie politycznym, prawnym czy systemowym.
Dla przykładu, przedsiębiorstwo, które działało w latach dziewięćdziesiątych XX wieku w Polsce miało inne makrootoczenie niż identyczne przedsiębiorstwo działające w latach siedemdziesiątych.
Cechą charakterystyczną dla makrootoczenia jest to, że bardzo silnie określa możliwości działania i rozwoju przedsiębiorstwa, jednak samo przedsięiorstwo w większości przypadków nie jest w stanie tego zmienić. Wyjątki od tej reguły stanowią duże i silne przedsiębiorstwa o znacznym potencjale ekonomicznym lub sile politycznej. Warunki tworzone przez makrootoczenie trzeba znać, zachodzące w nim przeobrażenia. Powinno się starać przewidzieć co jest przedmiotem analizy strategicznej.
Do makrootoczenia zaliczyć można:
- otoczenie ekonomiczne
- otoczenie polityczno- prawne
- otoczenie socjokulturowe
- otoczenie techniczno- technologiczne
- otoczenie naturalne
- otoczenie międzynarodowe
Otoczenie ekonomiczne
Wymiar ekonomiczny makrootoczenia to ogólna kondycja systemu gospodarczego, w którym działa organizacja. Stan danej gospodarki oszacować można wykorzystując zestaw wskaźników odnoszących się do:
- poziomu i dynamiki prioduktu narodowego
- polityki pieniężnej (stopa procentowa, kursy walut, inflacja)
- koniunktury
- poziomu życia ludności (wysokość spożyca, dochody, oszczędnści, zadłużenia)
W szczególności pozytywnymi sygnałami stwarzającymi w otoczeniu firmy szansę do inwestowania mogą być:
większe niż oczekiwane tempo wzrostu PKB
spadek stopy inflacji
spadek deficytu budżetowego
wzrost dodatniego salda bilansu handlowego
wzrost dodatniego salda bilansu płatniczego
spadek stopy bezrobocia
obniżenie stóp procentowych przez bank centralny
Otocznie polityczno prawne
Wymiar polityczno prawny to państwowa regulacja działalności gospodarczej i ogólne stosunki pomiędzy gospodarką a państwem. Na wymiar polityczno- prawny otoczenia w skali makro składają się:
- otocznie polityczne, a więc obowiązujący system polityczny, sposób sprawowania władzy, stopień ingerencji państwa w gospodarkę, czyli obejmuje przyjętą przez rządzących ideologię sprawowania władzy, ukształtowanie skutecznie funkcjonujących instytucji publicznych. W jego skład wchodzą kierunki polityki gospodarczej kraju, instrumenty regulacyjne (zasady i poziom opodatkowania, stopy procentowe kredytów) oraz instrumenty wspierające (programy i formy pomocy założycielskiej transferu technologii, rozwoju małych i średnich firm).
- otoczenie prawne, które jest pochodną otoczenia politycznego obejmuje porządek prawny, stopień szczegółowości i zawiłości przepisów prawa, stabilność prawa, brak sprzeczności przepisów, protekcjonizm państwa wobec krajowych przedsiębiorstw w drodze uregulowań prawnych. Jest ono związane z rozsądnym prawodawstwem, które ma służyć, wspomagać i napędzać rozwój gospodarczy oraz działania przedsiębiorcze, czyli jasny i przejrzyście ustalony system kodyfikacyjny, niezależny i obiektywny wymiar sprawiedliwości, który może kontrolować i eliminować negatywne przejawy przedsiębierczości oraz wszystkich zjawisk powodujących dezorganizację ustalonego ładu (prawo elastyczne !!).
Otoczenie socjokulturowe
Wymiar socjokulturowy makrootocznie tworzą:
otoczenie kulturowe- obejmujące tradycję kulturową i historyczną, dominujący system wartości, normy etyczne i obyczaje, wzorce postępowania, poglądy i stosunki między ludźmi i władzą itd.
otoczenie socjologiczne- do którego zalicza się klasową i warstwową strukturę społeczeństwa, przedsiębiorczość, sposób pojmowania ról społecznych, poziom zabezpieczenia społecznego
otoczenie demograficzne- obejmuje strukturę społeczeństwa według płci, wieku, zasobu siły roboczej, jej mobilności, rozmieszczenie ludności w miastach i wsiach
otoczenie edukacyjne- ogólny poziom oświaty w danym społeczeństwie, stopień rozwoju i specjalizacji systemu kształcenia, udział ludzi z wyższym wykształceniem w społeczeństwie.
Otoczenie technologiczne
Wymiar techniczno- technologiczny tworzą dostępne metody pozwalające przekształcać zasoby przedsiębiorstwa w produkty i usługi.
Otocenie technologiczne zawiera zarówno fizyczne wytwory techniki (jak stojące do dyspozycji maszyny, urządzenia czy tzw. infrastrukturę- drogi, telefony, itp.) jak i zasoby wiedzy z tej dziedziny, z których organizacja może korzystać. Chodzi przy tym, nie tylko o osiągnięty poziom techniki i wiedzy technicznej, lecz także o tempo rozwoju technicznego.
Otoczenie naturalne
Wymiar naturalny to warunki naturalne charakterystyczne dla danego obszaru będące też źródłem zasobów naturalnych wykorzystywanych przez przedsiębiorstwo. Środowisko naturalne wpływa między innymi na strukturę popytu, czy styl życia ludzi, sposób dystrybucji produktów, walory turystyczne kraju.
Otoczenie międzynarodowe
Otoczenie międzynarodowe są to przede wszystkim relacje pomiędzy krajami, które ze sobą współdziałają i są w jakiś sposób ze sobą powiązane. Przy identyfikowaniu otoczenia organizacji należy analizować wszystkie wymiary tworzące makrootoczenie nie tylko w ujęciu krajowym ale także z uwzględnieniem megatrendów ogólnoświatowych (kalifornizacja potrzeb). Koniunktura gospodarcza na rynkach zagranicznych wpływa bowiem istotnie na sytuację ekonomiczną poszczególnych krajów. Podobnie nasilające się procesy globalizacji powodują ujednolicenie się stylów życia i gustów klientów na całym świecie, co z kolei w istotny sposób determinuje wymiar socjokulturowy makrootoczenia.
Gospodarka globalna zwiększa także walkę konkurencyjną między firmami, wzmagając presję na postęp techniczno- technologiczny. Szybkość i swoboda przepływu informacji w skali światowej sprzyja rozprzestrzenianiu się innowacji w skutek czego coraz szybciej starzeją się same technologie i wytwarzane w ich oparciu produkty. Także sfera polityczno- prawna nie pozostaje niezależna od wpływów międzynarodowych zwłaszcza w przypadku krajów decydujących się na daleko idącą integrację gospodarczą.
Otoczenie konkurencyjne jest łatwiejsze do zidentyfikowania i obserwacji dla przedsiębiorstwa. W skład otoczenia konkurencyjnego wchodza wszystkie podmioty gospodarcze mające z przedsięiorstwem powiązania konkurencyjne lub kooperacyjne. Najważniejszymi czynnikami dla otoczenia konkurencyjnego są dostawcy, nabywcy i konkurenci. Otoczenie firmy, decydujące o jej egzystencji i funkcjonowaniu stanowią właśnie odbiorcy, dostawcy i konkurencja (tzw. bliskie otocenie lub otoczenie rynkowe)
Mikrootoczenie organizacji stanowią zatem:
- klienci (odbiorcy)
- dostawcy
- konkurenci, czyli organizacje zaspokajające podobne potrzeby lub mające podobne zapotrzebowanie na świadczenia ze strony otoczenia
- właściciele
- związkowcy
- regulatorzy, czyli organizacje, które moga kontrolować, nadzorować, regulować lub w inny sposób oddziaływać na politykę i praktyki organizacji np. instytucje państwowe i samorządowe bezpośrednio wpływające na organizację oraz wyznaczone przez nie ograniczenia, normy i warunki
- sojusznicy strategiczni, czyli organizacje współpracujące w ramach wspólnego przedsięwzięcia