16.12.2010

1

Polityka antymonopolowa

Wykład 14

Ekonomika Przedsiębiorczości

Prof. Tomasz Mickiewicz

16.12.2010

2

Polityka antymonopolowa



Podejście tradycyjne:



Efektywne granice firmy są wyznaczane przez technologię.



Nacisk na ochronę (mniejszych) konkurentów zamiast

promowania korzyści z konkurencji.



Uwaga skoncentrowana na strategiach cenowych i

barierach wejścia.



Nowsze trendy:



Wymienność między pozycją rynkową a wydajnością (np. z

uwagi na korzyści skali)



Perspektywa porównawcza (koszty transakcyjne)



Niestandardowe kontrakty jako odpowiedź na specyfikę
zasobów.

16.12.2010

3

Niestandardowe kontrakty



Jeśli koncentrujemy się na tym, że jedna ze stron jest w
danym momencie ograniczana w relacji kontraktowej (jak
na przykład w relacji franszyzy) to nie bierzemy pod
uwagę tego, że te ograniczenia były warunkiem tego, aby
dana transakcja w ogóle doszła do skutku (w celu ochrony
specyfiki aktywów) – warunek partycypacji.



Co więcej, przyjęcie poglądu, że granice firmy są
wyznaczane technologicznie oznacza, że ta sama
transakcja wewnątrz firmy (np. własna dystrybucja) nie
staje się przedmiotem analizy. Błędnie zatem, może być
tak, że rozwiązanie bardziej zdecentralizowane

(franszyza) budzi większe wątpliwości niż rozwiązanie
zintegrowane.

16.12.2010

4

Zachowania strategiczne



Zachowania strategiczne to wysiłki firm z ugruntowaną
pozycją rynkową skierowane przeciw aktualnym bądź
potencjalnym konkurentom, polegające na:



Prewencyjnym ustawieniu się w korzystnej pozycji
początkowej.



Bezpośredniej odpowiedzi na działania (w tym zwłaszcza na
wejście) konkurentów zmierzającej do osłabienia ich pozycji.



Ryzyko takich zachowań istnieje w przemysłach:



Monopolistycznych / duopolistycznych



Regulowanych monopolach



Branżach z firmą dominującą



Branżach gdzie kolektywna akcja jest generowana przez
zewnętrznego partnera (np. związki zawodowe, górnictwo)

16.12.2010

5

Przeciwdziałanie wejściu i specyficzne aktywa



Przeciwdziałanie wejściu może dokonać się na kilka
sposobów:



Przez rozszerzanie produkcji i inwestycji w okresie
przed (potencjalnym) wejściem rywala (rywali).



Przez groźbę agresywnej odpowiedzi na wejście.



Przez stworzenie dysproporcji kosztowej na niekorzyść
rywali.



Warunkiem różnicy między istniejącymi i nowymi
producentami jest specyfika aktywów.



Jeśli nie ma specyfiki aktywów, to jedyną skuteczną
polityką odstraszania jest wyznaczenie ceny na poziomie
odpowiadającym kosztom całkowitym, co oznacza, że taka
obrona jest bezcelowa.

16.12.2010

6

Przeciwdziałanie wejściu i specyficzne aktywa c.d.



Specyfika aktywów powoduje, że potencjalna groźba
odstraszająca rywala od wejścia staje się wiarygodna.
Samo zasygnalizowanie takiej groźby jest niewiarygodne
(a zatem jest nieskuteczne) jeśli istnieje opcja wycofania
się z rynku przez sprzedaż (niespecyficznych) aktywów.



Wartość bieżąca nadmiernych zysków realizowanych

przez firmę obecną na rynku nie może przekroczyć
kosztów kapitałowych (uruchomienia produkcji) nowej
firmy o minimalnej efektywnej technologicznie skali
produkcji.

16.12.2010

7

Efekty reputacyjne



Groźba staje się bardziej prawdopodobna jeśli odpowiedź firmy

obecnej już na rynku ma na celu nie tylko ukaranie nowego
rywala, ale sygnalizuje również gotowość firmy do podobnych
zachowań wobec innych firm – w przyszłości, na innych

rynkach geograficznych, jak również w innych pokrewnych
kierunkach działalności: efekt budowania reputacji.



Podobnie, wejście w sytuacji, kiedy zagrożone są też rynki

podobnych produktów lub inne rynki geograficzne spowoduje
że reakcja przyniesie większe korzyści.



Ogólnie, jest bardziej prawdopodobne, że dana obserwowana
reakcja ma strategiczny charakter, jeśli:



Odpowiedź jest skoncentrowana na pojawiającym się

zakłóceniu,



Wykracza poza reakcję czysto obronną (utrzymywanie
poziomu produkcji) i obejmuje aspekt agresywnej
odpowiedzi (zwiększanie poziomu produkcji)

16.12.2010

8

Wymiary działań strategicznych



Działania ex ante: inwestycje w zdolności produkcyjne, w
badania i rozwój, w promocję, w różnicowanie marek.



Działanie ex post: specyficzna odpowiedź firmy
dominującej na pojawienie się rywala.



Ta ostatnia jest zwykle przedmiotem polityki
antymonopolowej, ale:



W branżach szybko rozwijających się technologicznie
trudno jest oddzielić aspekty strategiczne działań w
produkcji i cenowych.



Często nie obniżka własnej ceny lecz zmiana koszyka
produkcji jest groźniejszą odpowiedzią: na przykład
przez wprowadzenie produktu, który jest bliskim
substytutem dla produktu rywala.

16.12.2010

9

Podsumowanie



Wczesna polityka antymonopolowa:



Wszystkie niestandardowe modele organizacji
ekonomicznej były widziane jako mające motywację
strategiczną.



Uwaga skupiona na miernikach koncentracji i barier
wejścia.



Przekonanie, że zmowa oligopolistyczna jest łatwa.



Nie przywiązywanie uwagi do wymienności między
efektywnością wynikającą z ochrony specyficznych
korzyści a negatywnymi skutkami barier.

16.12.2010

10

Podsumowanie c.d.



Bardziej rozwinięte spojrzenie na zachowania strategiczne
przyjmuje że:



Muszą istnieć warunki strukturalne dotyczące
koncentracji i barier wejścia, aby istniały bodźce do
zachowań strategicznych



Znaczące inwestycje w aktywa specyficzne mają silny
efekt odstraszający



Historia (dłuższa perspektywa) jest ważna – zarówno w

odniesieniu do oceny stabilności pozycji monopolisty
jak i w odniesieniu do oceny porównawczej różnych
wariantów struktury rynkowej.



Efekty reputacyjne mają znaczenie.