Karolina Bartnicka, Marzena Brdak

Medycyna szkolna – ćwiczenia 1

Zakres kompetencji pielęgniarki w środowisku nauczania i wychowania

Pielęgniarka w środowisku nauczania i wychowania planuje i realizuje opiekę nad uczniami na terenie szkoły lub w placówce oświatowo-wychowawczej w zakresie :

• Promocji zdrowia

• Profilaktyki chorób

• Świadczeń diagnostycznych

• Świadczeń pielęgnacyjnych

• Świadczeń pielęgnacyjno – leczniczych

W realizacji świadczeń współpracuje z :

• Rodzicami lub opiekunami uczniów, uczniami, wychowankami

• Dyrektorem szkoły, pedagogiem szkolnym, wychowawcami klas

• Lekarzem POZ, rodzinnym

• Pielęgniarką środowiskową / rodzinną

• Położną środowiskową / rodzinną

• Pielęgniarką praktyki

• Innymi świadczeniodawcami zgodnie z potrzebami zdrowotnymi podopiecznych

• Powiatową stacją sanitarno- epidemiologiczną

Świadczenia w zakresie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej

• Prowadzenie edukacji zdrowotnej uczniów

• Wspieranie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia nauczycieli, wychowawców i uczniów

• Udział w projektowaniu i programowaniu zajęć z edukacji zdrowotnej w placówce nauczania i wychowania

• Opracowywanie konspektów zajęć z uczniami, rodzicami w zakresie promocji zdrowia

• Planowanie i prowadzenie specyficznych form edukacji zdrowotnej uczniów z zaburzeniami rozwoju i zdrowia

• Uczestnictwo w planowaniu, realizacji i ewaluacji szkolnego programu edukacji prozdrowotnej i programów profilaktycznych oraz promocji zdrowia

• Udzielania nauczycielom, wychowawcom konsultacji w zakresie biomedycznych aspektów edukacji prozdrowotnej

• Promowanie zachowań prozdrowotnych, działań na rzecz zdrowia i zapobiegania chorobo i urazom

• Udzielanie porad dotyczących postaw i zachowań zdrowotnych

• Udział w realizacji programów zdrowotnych w środowisku szkolnym w tym projektu szkoły promującej zdrowie

Programy :

„ Stres pod kontrolą” – nauczenie uczniów radzenia sobie ze stresem

„ Serce na start” – nauka udzielania pierwszej pomocy

„Różowe wstążeczki” – nauka o profilaktyce raka piersi ( nauka samobadania )

„Czerwona wstążeczka” – nauka o profilaktyce AIDS

„Trzymaj formę” – nauka właściwych zachowań żywieniowych

Świadczenia z zakresu profilaktyki :

• Organizowanie i realizowanie szczepień ochronnych ( nie są w szkołach realizowane )

• Realizowanie programów profilaktycznych

• Ocenianie stanu sanitarno- epidemiologicznego i bezpieczeństwa w placówce nauczania i wychowania oraz warunków nauczania w szkole

• Współdziałanie z dyrekcją szkoły w zakresie rozwiązania problemów zdrowotnych uczniów

Świadczenia diagnostyczne

• Identyfikacja uczniów z problemami zdrowotnymi, szkolnymi, społecznymi

• Przeprowadzenie wywiadów środowiskowych

• Wykonywanie testów przesiewowych zgodnie z obowiązującymi programami procedurami i kierowanie postępowaniem poprzesiewowym w stosunku do uczniów z dodatnim wynikiem testów

• Wykonywanie testów diagnostycznych

Świadczenia pielęgnacyjno – lecznicze

• Podawanie leków różnymi drogami i technikami

• Udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia, nagłych zachorowaniach, wypadkach, urazach

• Prowadzenie resuscytacji krążeniowo- oddechowej

Medycyna szkolna

Medycyna szkolna jest dziedziną medycyny zajmującej się teoretycznie i praktycznie rozwojem oraz zdrowiem uczniów.

Profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami sprawuje:

• Pielęgniarka lub higienistka szkolna

• Lekarz POZ sprawujący opiekę nad uczniem

• Lekarz stomatolog

Kwalifikacje położnej

Ukończony kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania albo kurs równoważny oraz posiada co najmniej 5 letni staż pracy

Zadania pielęgniarki w gabinecie szkolnym

• Wykonywanie i interpretowanie testów przesiewowych

• Kierowanie postępowaniem poprzesiewowym i sprawowanie opieki nad uczniami objętymi tym postępowaniem

• Organizowanie profilaktycznych badań lekarskich

• Prowadzenie grupowej profilaktyki fluorkowej ( 6 razy w roku co 6 tygodni w szkole podstawowej )

• Czynne poradnictwo w zakresie opieki pielęgniarskiej, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki problemów zdrowotnych dzieci i młodzieży

• Udział w planowaniu, realizacji i ocenie szkolnego programu edukacji zdrowotnej oraz inspirowanie działań z zakresu promocji zdrowia

• Pomoc uczennicom i uczniom w rozwiązywaniu problemów związanych z dojrzewaniem seksualnym oraz w dostępie do informacji o chorobach przenoszonych drogą płciową i antykoncepcji

• Udzielanie pomocy w przypadkach nagłych zachorowań, urazów i zatruć

• Doradztwo dla dyrektora w sprawie warunków bezpieczeństwa uczniów, organizacji posiłków i warunków sanitarnych w szkole

• Prowadzenie dokumentacji medycznej uczniów

• Prowadzenie dokumentacji sprawozdawczej

Ilość godzin pielęgniarki jest uzależniona od ilości uczniów w placówce !

Szkoły specjalne dla dzieci i młodzieży:

• Z lekkim upośledzeniem umysłowym, sprawnych umysłowo, niewidomych i niedowidzących , głuchych, przewlekle chorych – 150 uczniów

• Z lekkim upośledzeniem umysłowym i niepełnosprawnych ruchowo – 80 uczniów

• Z umiarkowanym i znacznym upośledzeniem umysłowym, niepełnosprawnych ruchowo – 30 uczniów

Rozwój psychofizyczny dzieci od 6 do 18 roku życia

Lata okresów rozwojowych – z 1 wykładu z pediatrii.

Okres wczesnoszkolny

• Trwa od 7 r. ż do początku dojrzewania płciowego

• Stabilność procesów rozwojowych

• Roczne przyrosty ciała 5 cm, masy ciała 3-3.5 kg

• Obwód głowy osiąga wartość zbliżoną do ostatecznej

• Powiększenie się obwodu klatki piersiowej jest powolne

• Skłonność do powstawania wad postawy

• Zmiana uzębienia mlecznego na stałe

• Wzrasta odporność na zachorowania

• Około 10 r. ż. mózg osiąga swoją ostateczną wartość

• Zwiększa się częstość wypadków, urazów i zatruć

• Dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego

• Dominuje rozwój intelektualny

• Wyrabia się poczucie odpowiedzialności

• Różnicują się zainteresowania chłopców i dziewcząt

Okres dojrzewania

• Występuje intensywny przyrost wysokości ciała zwany skokiem pokwitaniowym 10 cm chłopcy, 8 cm dziewczęta

• u dziewcząt pierwsze cechy dojrzewania płciowego pojawiają się od 10 roku życia, u chłopców 2 lata później ( skala Tannera)

• pojawiają się drugo i trzeciorzędowe cechy płciowe

• różnicowanie się sylwetki damskiej i męskiej

• wiek wystąpienia menarche jest wskaźnikiem wpływu warunków środowiskowych

Cechy pierwszo, drugo i trzeciorzędowe u dziewcząt i chłopców !

Okres młodzieńczy

• zakończenie rozwoju somatycznego a osiągnięciem pełnej dojrzałości płciowej

• stabilizacja umysłowa, uczuciowa, dojrzałość społeczna

• pojęcie dojrzałości obejmuje dojrzałość biologiczną, seksualną, psychologiczno- społeczną

• u dziewcząt wzrastanie kończy się po 15 roku życia, u chłopców po 20-25rokiem życia

Ocena rozwoju cech płciowych

• Skala Tannera ( 1 – V) rozwój gruczołów piersiowych i owłosienia łonowego

• Oceny dokonuje lekarz w trakcie powszechnych badań lekarskich

Biomedyczne aspekty dojrzałości szkolnej

Dojrzałość szkolna wg B. Woynarowskiej

• Jest pojęciem teoretycznym związanym z rozpoczęciem nauki w szkole

• To osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu fizycznego, motorycznego, psychicznego, społecznego , który pozwala mu sprostać wymaganiom szkoły

Gotowość szkolna to sprzyjający moment rozwojowy, który pozwala wypełniać zadania wynikające z roli ucznia ( wg. Głodkowskiej)

Aspekty dojrzałości szkolnej wg. Moroza

• Rozwojowy- jako moment równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka

• Wychowania i nauczania – jako proces przemian psychologicznych który umożliwia przystosowanie się dziecka do szkolnego systemu nauczania

Wrażliwość lub podatność edukacyjna

• Termin stosowany w odniesieniu do dzieci upośledzonych umysłowo. Dziecko nie jest gotowe w pełni do świadomego budowania, tworzenia wiedzy szkolnej, ale reaguje na sygnały pedagogiczne co przejawia się w efektywnym poznawaniu, zachowaniach, czynnościach i wypełnianiu podstawowych zadań

Dojrzałość szkolna powinna być rozpatrywana na tle następujących zmian :

• Na tle korzystnych zmian warunków społeczno – demograficznych , kulturowych, bytowych z jednej strony ( wzrost wykształcenia rodziców, spadek dzietności dzieci) i narastających nierówności społecznych, zjawiska ubóstwa z drugiej

• Na tle akceleracji rozwoju fizycznego , motorycznego, psychicznego i społecznego przy jednoczesnym wzroście odsetka dzieci

3 grupy czynników który lekarz powinien brać pod uwagę:

• I . Ze strony dziecka:

- Wady wrodzone,

- powikłania podczas porodu,

- urazy ,

- infekcje OUN

- Zaburzenia narządów zmysłów ( zaburzenia słuchu, wzroku, aparatu mowy)

- otyłość

- nawracające infekcje dróg oddechowych

• II. Ze strony szkoły:

- nieodpowiednie kwalifikacje nauczyciela

- przeładowany program nauczania

- przeludnienie klasy i szkoły

• III. Ze strony rodziców

- dążenia do wcześniejszego rozpoczęcia nauki szkolnej

- nadmierne stymulowanie rozwoju intelektualnego dziecka

- niezrozumienie i nieuwzględnianie potrzeb dziecka

- postawy nadopiekuńcze

Określenie gotowości szkolnej :

• Następuje w wieku 6 lat

• Wykonywana jest w trakcie powszechnych profilaktycznych badań lekarskich

• Gotowość powinna być określana przez lekarza znającego środowisko szkoły i dziecko

• W razie wątpliwości dziecko konsultowane jest w poradniach psychologiczno – pedagogicznych.