ZESPÓŁ RETTA Zespół Retta dotyczy najczęściej dziewcząt. W klasycznej postaci zespół Retta to postępująca choroba neurologiczna. Dotknięte nią dzieci przy urodzeniu nie wykazują żadnych niepokojących objawów i przez następne 6-18 miesięcy przechodzą prawidłowo kolejne etapy rozwoju psychomotorycznego. Później następuje u dziewcząt okres stagnacji, a następnie dochodzi do szybkiego cofania się nabytych już umiejętności werbalnych i ruchowych. Klasycznym objawem wyróżniającym tę chorobę jest utrata umiejętności celowego posługiwania się rękoma, która jest zastępowana powtarzanymi stereotypowymi ruchami rąk. Ponadto przed upływem 18.-24. miesiąca życia u wielu chorych dziewczynek pojawiają się napady krzyku i niemożliwego do uciszenia płaczu. Występują ponadto cechy autyzmu, napady przypominające u starszych dzieci ataki panicznego lęku, bruksizm, epizody bezdechu i/lub hiperwentylacji, chwiejny chód, drżenia i nabyta mikrocefalia. Po opisanym okresie szybkiego cofania się w rozwoju psychomotorycznym rozpoczyna się względnie stabilny okres choroby, jednak z wiekiem pojawia się dystonia oraz zniekształcenia stóp i dłoni. Drgawki występują u 50% dziewcząt dotkniętych zespołem Retta, najczęściej w postaci napadów uogólnionych drgawek toniczno-klonicznych oraz drgawek częściowych złożonych. Wraz ze stabilizacją choroby zwiększa się częstotliwość napadów drgawkowych. Chore dziewczęta zwykle osiągają wiek dorosły, jednak częstość występowania nagłych niewyjaśnionych zgonów jest w tej populacji znacząco wyższa, niż u dziewcząt zdrowych w odpowiednim wieku. Coraz częściej obserwuje się nietypowe postaci zespołu Retta ze względu na wykrycie mutacji genu MECP2 u osób, u których uprzednio rozpoznawano autyzm, niewielkiego stopnia upośledzenie zdolności uczenia się, klinicznie jawny lecz niepotwierdzony badaniami molekularnymi zespół Angelmana lub opóźnienie umysłowe z towarzyszącym wzrostem napięcia mięśni lub ich drżeniem. Kliniczne cechy zespołu Retta rozpoznaje się również u chłopców, choć w znacznie mniejszym odsetku.
Zespół Retta (RS lub RTT) jest chorobą genetyczną spowodowaną najczęściej mutacją genu MECP2.  Mutacja ta odpowiedzialna jest za nieprawidłowy rozwój układu nerwowego. RS jest stosunkowo rzadko występującą chorobą (1:10000 urodzeń), a dotyczy najczęściej pacjentów płci żeńskiej (88-98%). Występuje we wszystkich grupach etnicznych i na wszystkich szerokościach geograficznych.

OBRAZ KLINICZNY: Dziewczynki z RS rodzą się zwykle bez powikłań, a ich okres noworodkowy i wczesnego rozwoju psychomotorycznego prze pierwsze 6-18 miesięcy życia przebiegają właściwie prawidłowo. Retrospektywna analiza danych wykazuje jednak, że większość z tych dzieci ma umiarkowanie obniżone napięcie mięśniowe. Opisuje się je jako dzieci o słabym odruchu ssania, cicho płaczące i bardzo spokojne. Spowolnienie wzrostu głowy obserwuje się już w wieku trzech miesięcy, a wymiary mózgowia mogą być ostatecznie nawet o 30% mniejsze niż u dzieci zdrowych. Następnie rozpoczyna się krótki okres stagnacji rozwoju, a po nim dochodzi do szybkiej regresji mowy i zdolności ruchowych. Cechą wyróżniającą chore na RS jest utrata umiejętności celowego posługiwania się rękoma i pojawienie się powtarzanych stereotypowych ruchów rąk. Większość rodziców odnotowuje u dzieci napady krzyku oraz niemożliwego do uciszenia płaczu pojawiające się przed upływem 18-24 miesięcy. Wśród objawów dodatkowych należy wymienić cechy autystyczne, napady przypominające ataki lęku, bruksizm, epizody bezdechu i/lub hiperwentylacji, drgawki, ataksję i apraksję chodu, drżenia i nabytą mikrocefalię. Często występuje nawracający zez zbieżny i obserwuje się zaburzenia naczynioruchowe, zwłaszcza w obrębie kończyn dolnych. Po tym okresie szybkiego pogorszenia się stanu dziecka choroba przechodzi w fazę stosunkowo ustabilizowaną, ale wraz z wiekiem u wielu dziewcząt rozwija się dystonia oraz zniekształcenia dłoni i stóp. Główne objawy zespołu Retta oraz obraz ich kształtowania się świadczą o tym, że nieprawidłowy rozwój kory mózgowej w okresie późnego dzieciństwa jest wynikiem zaburzeń mechanizmów regulacji okolic podkorowych, pnia mózgu, jąder podstawy przodomózgowia oraz zwojów podstawy mózgu. Na zajęcie pnia mózgu przez proces chorobowy wskazują liczne zaburzenia czynnościowe obserwowane u chorych na RS: zaburzenia oddychania, częstości akcji serca, połykania, obwodowe zaburzenia naczynioruchowe, zaburzenia snu, perystaltyki, wydzielania śliny oraz zdolności rozróżniania bodźców bólowych. Objawy te wskazują na dysregulację napięcia układu autonomicznego, niemożność kontroli impulsacji nerwu błędnego (należącego do układu przywspółczulnego) oraz rytmu oddechowego, co świadczy o niedojrzałości ośrodka regulującego oddychanie. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE: Dziewczęta chore na zespół Retta zwykle są niskiego wzrostu, u 85-90% z nich występują nasilające się z wiekiem zaburzenia wzrastania oraz stopniowo postępujące wyniszczenie, prawdopodobnie częściowo uwarunkowane brakiem koordynacji odruchów gardłowych i motoryki dalszych odcinków przewodu pokarmowego, co prowadzi do niedożywieni. Zaburzenia perystaltyki jelit, zaparcia oraz czynnościowe rozdęcie okrężnicy występują  u wielu chorych. W skrajnych przypadkach zdarza się także niedrożność kałowa, skręt jelita lub jego uwięźnięcie. Międzynarodowe Stowarzyszenie Zespołu Retta odnotowało również ostatnio kolejny znaczący problem zdrowotny u chorych, jakim są zaburzenia czynności pęcherzyka żółciowego z tworzeniem kamieni żółciowych. Częstość występowania tych zaburzeń u chorych na RS jest wyższa, niż w populacji dzieci zdrowych. NAPADY DRGAWKOWE: Napady drgawkowe występują u 50% dziewcząt chorych na zespół Retta. Najczęściej występują uogólnione drgawki toniczno-kloniczne oraz częściowe złożone. Dodatkowym przejawem aktywności drgawkowej są ogniskowe napady kloniczne, odchylanie głowy lub oczu i/lub bezdech. Drgawki występują częściej w fazie ustabilizowanej choroby, a w końcowej fazie upośledzenia motorycznego częstość występowania napadów zmniejsza się. Aktywność opisywana jako drgawki może nie być związana z przebiegiem krzywych EEG charakterystycznym dla napadów drgawkowych i odwrotnie, zaburzenia EEG odpowiadające napadom drgawkowym nie zawsze są odnotowywane przez rodziców dziecka jako rzeczywiste drgawki. SPRZĘŻENIA I DŁUGOŚĆ ŻYCIA: U chorych dziewcząt często występuje osteoporoza, nawet w bardzo wczesnym wieku, prawdopodobnie jako skutek nieprawidłowości procesu kształtowania się kośćca. Zwiększa to ryzyko występowania złamań. Dziewczęta z RS zwykle osiągają wiek dorosły, jednak liczba nagłych, niewyjaśnionych zgonów jest w tej populacji wyższa, niż u ich zdrowych rówieśniczek. Nagłe zgony mogą być po części związane z wyższą w tej populacji częstością występowania przedłużonych skorygowanych odstępów QT, zaburzeń załamka T oraz mniejszą zmiennością częstości akcji serca.

ETAPY ZESPOŁU RETTA ETAP 1: WCZESNY POCZĄTEK CHOROBY. Dotyczy wieku od 6 miesiąca do 1,5 roku życia i trwa przez kilka miesięcy. Ten etap jest często niezauważany, ponieważ objawy pojawiają się bardzo niewyraźne. Niemowlę może okazywać mniejszy kontakt wzrokowy i słabe zainteresowanie zabawkami. Jest często określane jako dobre dziecko, cichutkie i spokojne. Mogą wystąpić opóźnienia  w rozwoju motorycznym. Wtedy jeszcze nie pojawiają się oznaki wykręcania rączek, ale może już następować spowolnienie wzrostu głowy. ETAP 2: NAGŁY NISZCZĄCY „REGRESJA”. Występuje przez kilka miesięcy pomiędzy 1 a 4 rokiem życia. Ten etap może mieć ostry przebieg na początku, bądź bardziej łagodny. Dziewczynka traci umiejętności celowego posługiwania się rączkami i język werbalny. Zaczynają pojawiać się stereotypowe ruchy rąk i często obejmuje to ruch wkładania ręki do ust, jak również wykręcanie, mycie itp... Trwają cięgle po przebudzeniu a  ustają  podczas snu. Czasami ręce są złączone za plecami bądź utrzymywane na bokach w specjalnej pozie. Z ruchami dotykania mogą pojawiać się zatrzymywanie oddechu i hiperwentylacja, której towarzyszą niewidoczne  dolegliwości, oddychanie jest normalne podczas snu. Niektóre dziewczynki mają objawy podobne do autystycznych. Tracą zainteresowanie otoczeniem i komunikowaniem się.  Obserwuje się ogólną irytację, trudne zachowania i nieregularności snu. Okresy drżenia mogą być oczywiste szczególnie podczas podekscytowania. Poruszanie się jest niestabilne. Wystąpić może zaburzenie równowagi i trudności w  inicjowaniu jak również planowaniu ruchów motorycznych. Zmniejszenie obwodu główki jest zwykle zauważalne od 3 m.-ca do 4  roku życia ETAP 3: POZORNA STAGNACJA. Etap ten przebiega pomiędzy wiekiem przedszkolnym, a szkolnym i trwa nawet przez kilka lat. Ten etap w wieku od 2-10 roku życia następuje po etapie II. Problemy motoryczne jak również ataki są bardziej wyraźne, jednakże poprawa jest widoczna w zachowaniu dziecka i następuje mniejsza irytacja, mniej płaczu i cech autystycznych. Dziewczynka wykazuje większe zainteresowanie otoczeniem, poprawia się jej gotowość do porozumiewania się z otoczeniem i koncentracja uwagi. Wiele dziewczynek z RS pozostaje na III etapie przez większość czasu. ETAP 4: A.POPRZEDNIO CHODZĄCE/ B.NIGDY NIE CHODZĄCE. Następuje dalsze pogorszenie ruchów motorycznych. Pojawia się po kilkuletnim etapie III i może trwać kilka dekad. Ten etap zwykle zaczyna się po 10 roku życia i charakteryzuje się zmniejszoną mobilnością. Niektóre dziewczynki przestają chodzić (podczas gdy inne nigdy nie chodziły). Jednakże nie ma zmniejszenia umiejętności poznawczych, komunikowania się i poruszania rękami. Ruchy powtarzające dłoni mogą się zmniejszyć. Decydującą główną cechą jest skolioza. Kontakt wzrokowy i spojrzenie zwykle się poprawia. Charakterystyczna jest też sztywność i dystonia mięśni. Dystonia (zwiększenie napięcia mięśni z nietypowymi pozycjami ciała). Okres dojrzewania zaczyna się w oczekiwanym wieku jak u każdej dziewczyny.