Analiza finansowa
I.1.Zadania i cele analizy finansowej
Głównym zadaniem analizy finansowej jest finansowa ocena przedsiębiorstwa:
• w zakresie bieżącym
• w stosunku do przeszłych okresów,
• co do przyszłych założeń,
• na tle innych przedsiębiorstw konkurencyjnych
Do najważniejszych celów analizy finansowej zalicza się:
• przedstawienie stanu finansowego przedsiębiorstwa poprzez interpretację danych liczbowych w sprawozdaniu finansowym,
• określenie czynników, które wpłynęły na otrzymane wyniki oraz warunków, w jakich powstawały,
• określenie różnych zależności, tendencji i prawidłowości,
• interpretacja i weryfikacja podjętych decyzji,
• przygotowanie różnorodnych rozwiązań zmierzających do poprawy efektywności przedsiębiorstwa,
• przewidywanie przyszłych zagrożeń.
I.2.Rodzaje analizy finansowej
Ze względu na przyjętą metodę badań wyróżnia się:
Analizę funkcjonalną – polega na badaniu odcinkowych zjawisk
Analizę kompleksową – obejmuje ona swoim zakresem całość zjawisk
Analizę decyzyjną
Ze względu na zakres zagadnień objętych analizą:
Analizę całościową
Analizę odcinkową
Ze względu na stopień szczegółowości badań analitycznych:
Analizę ogólną
Analizę szczególną
Ze względu na formę prowadzenia badań:
Analizę wskaźnikową
Analizę rozliczeniową
Ze względu na czas objęty analizą:
Analizę retrospektywna
Analizą bieżącą
Analizą prospektywną
Ze względu na zakres przestrzenny badań:
Analizę pojedynczego przedsiębiorstwa
Analizę międzyzakładową
Ze względu na przeznaczenie analizy:
Analizę wewnętrzną
Analizę zewnętrzną
I.3.Metody wykorzystywane w analizie finansowej
W analizie finansowej korzysta się z wielu metod badawczych. Ich dobór jest uzależniony od takich czynników jak:
• cel badania,
• przedmiot badania,
• potrzeby informacyjne, np. menedżera,
• czas na przeprowadzenie badania.
Najczęściej analiza finansowa posługuje się metodami ogólnymi i szczegółowymi. Podział metod stosowanych w analizie finansowej:
Metody ogólne: indukcji, dedukcji, redukcji
Metody szczegółowe: metody porównań, analizy przyczynowej, analizy jakościowe i analizy ilościowej.
Metody ilościowe dzielą się na stochastyczne (statystyczne ekonometryczne taksonomiczne dyskryminacyjne) i deterministyczne ( metoda porównań łańcuchowych, różnicowania, różnic cząstkowych, funkcyjna i logarytmiczna)
I.4.Analiza wstępna
Analiza wstępna obejmuje w szczególności:
wstępną analizę bilansu,
wstępną analizę rachunku zysków i strat,
wstępną analizę rachunku przepływów pieniężnych i zestawienia zmian w kapitale własnym.
Analiza wstępna polega na czytaniu elementów sprawozdania finansowego ze szczególnym zwróceniem uwagi na strukturę i dynamikę podstawowych grup, zwłaszcza w bilansie i rachunku zysków i strat. Dzięki tej analizie można wstępnie zidentyfikować pozytywne i negatywne zjawiska w przedsiębiorstwie oraz ustalić obszary działalności, które należy poddać dalszej, bardziej szczegółowej analizie.
Analiza wstępna dzieli się na :
Analizę struktury, gdzie oblicza się wskaźniki struktury. Analiza ta określa, jaką część danej zbiorczej wielkości finansowej (np. aktywów) stanowi określony składnik sprawozdania finansowego (np. aktywa trwałe) i wyraża się to w procentach lub w ułamku. Analiza ta dzieli się na :
analizę pionową, która bada strukturę danego rodzaju wielkości finansowych w poszczególnych częściach sprawozdania finansowego (np. aktywa w bilansie),
analizę poziomą, która porównuje określone pozycje poszczególnych rodzajów wielkości finansowych (np. składniki aktywów ze składnikami pasywów).
Analizę czasową, gdzie oblicza się wskaźniki dynamiki. W analizie czasowej w szczególności stosuje się metody uproszczone, gdzie możemy wyróżnić:
różnicę nazywaną zmiana absolutną lub bezwzględną, gdzie od wielkości w okresie badanym odejmujemy wielkość w okresie bazowym,
przyrost nazywany tempem zmian lub zmianę względną, gdzie obliczamy iloraz różnicy do wielkości w okresie bazowym,
dynamikę, gdzie obliczamy iloraz wielkości w okresie badanym do wielkości w okresie bazowym. Im wyższa wartość wskaźnika dynamiki, tym silniej rośnie dana wielkość, natomiast im niższa, tym szybciej spada. Jeżeli wskaźnik dynamiki jest:
wyższy od 100% to dana wielkość z okresu na okres rośnie,
równy 100% to dana wielkość nie zmienia się,
niższa od 100% to dana wielkość z okresu na okres maleje.
I.5.Analiza wskaźnikowa
Analiza wskaźnikowa jest elementem analizy finansowej przedsiębiorstwa. Polega na analizie poszczególnych obszarów przedsiębiorstwa przy pomocy wskaźników. Wskaźniki można porównywać:
a) w czasie; porównuje się wskaźniki dotyczące tego samego przedsiębiorstwa w różnych okresach,
b) w przestrzeni; porównuje się wskaźniki przedsiębiorstwa ze wskaźnikami konkurencji bądź całej branży,
c) z danymi postulowanymi; wartość wskaźników odnosi się do norm.
Wyróżnia się cztery grupy wskaźników badające różne obszary:
a) płynności finansowej,
b) sprawności działania (efektywności działania, obrotowości),
c) zadłużenia,
d) rentowności.
I. Ogólna charakterystyka i podział analizy wskaźnikowej
Analiza wskaźnikowa polega na analizie poszczególnych obszarów przedsiębiorstwa przy pomocy wskaźników. O przydatności analizy wskaźnikowej decydują możliwości porównania wskaźników:
a) W czasie – porównuje się wskaźniki dotyczące tego samego przedsiębiorstwa w różnych okresach;
b) W przestrzeni – porównuje się wskaźniki danego przedsiębiorstwa ze:
•wskaźnikami konkurencyjnych przedsiębiorstw,
•wskaźnikami branżowymi;
c) Z danymi postulowanymi - porównuje się wskaźniki danego przedsiębiorstwa ze:
• wskaźnikami wzorcowymi (normatywnymi),
• wskaźnikami planowanymi wynikającymi z opracowanych w przedsiębiorstwie planów.
I.6.Bilans analityczny
Przekształcenie bilansu w postać analityczną polega na:
przedstawieniu bilansu w postaci ułatwiającą jego analizę,
wyodrębnieniu pozycji inwestycje, należności i zobowiązania w jednostkach powiązanych – jeżeli są to nieznaczące wielkości, to można ich nie wyszczególniać,
dokonaniu odpowiednich przegrupowań w aktywach i pasywach,
przeprowadzeniu analizy struktury oraz analizy czasowej.
ustalenie wielkości kapitału stałego jago sumy kapitału własnego i kapitałów obcych długoterminowych.
Wartość analityczna bilansu
Analiza bilansu udziela odpowiedzi na pytania o strukturę aktywów (relacja pomiędzy aktywami stałymi i bieżącymi świadczy o poziomie ryzyka operacyjnego) i pasywów (udział kapitałów obcych w pasywach określa stopień zadłużenia majątku i świadczy o ryzyku finansowym firmy) oraz wskazuje na powiązania pomiędzy poszczególnymi wielkościami aktywów i pasywów.
I.7.Analityczny rachunek zysków i strat
Przekształcenie rachunku zysków i strat w postać analityczną polega na:
• przekształceniu rachunku zysków i strat w postać ułatwiającą jego analizę,
• uszczegółowieniu poprzez wprowadzenie dodatkowych rodzajów wyniku finansowego i pozycji o charakterze informacyjnym lub uogólnieniu poprzez likwidację pozycji zbyt szczegółowych – w zależności od potrzeb,
• przeprowadzeniu analizy struktury oraz analizy czasowej.
Wartość analityczna rachunku zysków i strat
Rachunek zysków i strat odzwierciedla rentowność przedsiębiorstwa w poszczególnych obszarach jego działalności oraz informuje o ogólnym wyniku finansowym. Rachunek ten pokazuje wpływ poszczególnych obszarów działalności przedsiębiorstwa na kształtowanie się wyniku finansowego. Dodatkowo dzięki rachunkowi zysków i strat przedsiębiorstwo może podjąć działania strategiczne, które w przyszłości przełożą się na jej poprawę.
Najważniejszym – w rachunku zysków i strat – z analitycznego punktu widzenia jest wynik z działalności operacyjnej, który pokazuje efekt bezpośredniego działania przedsiębiorstwa. Natomiast wskaźniki rentowności oparte o zysk operacyjny umożliwiają porównanie przedsiębiorstw należących do tej samej branży, nie zależnie od struktury finansowania przedsiębiorstwa. Jednakże wymierne efekty działalności mogą być przekłamane przez kosztowne inwestycje oraz wysokie odpisy amortyzacyjne. Dlatego też w analizie rachunku zysków i strat wynik operacyjny należy powiększyć o amortyzację.
I.8.Rachunek przepływów pieniężnych i jego wartość analityczna
Rachunek przepływów pieniężnych pokazuje sposób finansowania majątkowych (zasobowych) poczynań i dokonań jednostki gospodarczej. Informuje on o zmianach sytuacji finansowej i przepływach środków pieniężnych w jednostce.
Rachunek przepływów pieniężnych wyodrębnia trzy obszary działalności jednostki, są to:
działalność operacyjna – podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje działalności niezaliczane do działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej,
działalność inwestycyjna (lokacyjna) – nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie związane z nimi pieniężne koszty i korzyści,
działalność finansowa – pozyskiwanie lub utrata źródeł finansowania – zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału własnego i obcego w jednostce oraz wszystkie związane z nimi pieniężne koszty i korzyści.
W rachunku przepływów pieniężnych należy uwzględnić wszystkie wydatki i wpływy z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej jednostki, z wyjątkiem wpływów i wydatków będących rezultatem zakupu lub sprzedaży środków pieniężnych.
Ustawa o rachunkowości dopuszcza dwie metody sporządzania rachunków pieniężnych:
bezpośrednia,
pośrednia.
Różnią się one sposobem prezentacji przepływów z działalności operacyjnej. Pozostałe dwie części, dotyczące działalności inwestycyjnej i finansowej są identyczne. Sporządzając rachunek przepływów metodą bezpośrednią, wszystkie trzy jego części sporządzamy zgodnie z zasadą kasową rachunkowości, przeciwstawiając sobie wyłącznie wpływy i wydatki.
Natomiast w metodzie pośredniej, saldo na działalności operacyjnej obliczamy, korygując wynik netto o: przychody i koszty, które nie generują wpływów wydatków, wyniki na działalności inwestycyjnej i finansowej, zmiany stanów aktywów i pasywów
Wartość analityczna rachunku przepływu pieniężnych
Rachunek przepływów pieniężnych odzwierciedla zdolność przedsiębiorstwa do utrzymania płynności finansowej poprzez ocenę jego zdolności do generowania dodatnich strumieni pieniężnych. Stanowi uzupełnienie oceny kondycji finansowej jednostki na podstawie bilansu i rachunku zysków i strat. Analiza rachunku przepływów pieniężnych pozwala ocenić zdolność przedsiębiorstwa do generowania gotówki, ponieważ w krótkim okresie właśnie ona (a niewypracowany zysk) jest najważniejsza.
I.9. Zestawienie zmian w kapitale własnym i jego wartość analityczna
Zestawienie zmian w kapitale własnym jest elementem sprawozdania finansowego, który prezentowany jest w celu ujawnienia informacji o zmianach w źródłach finansowania kapitałami własnymi, skutkach zmian zasad rachunkowości, zatrzymanych w jednostce zyskach, ewentualnie poniesionych i wymagających pokrycia stratach oraz odniesionych wprost na kapitał własny kosztach i przychodach (skutki tzw. błędów z lat ubiegłych). Zestawienie zmian w kapitale własnym odzwierciedla, więc zmianę aktywów netto w jednostce.
Zestawienie zmian w kapitale własnym uwzględnia następujące pozycje:
•kapitał (fundusz) podstawowy,
•należne wpłaty na kapitał podstawowy,
•udziały (akcje) własne,
•kapitał (fundusz) zapasowy,
•kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny,
•pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe,
•zysk (strata) z lat ubiegłych,
•wynik netto.
I.10, I.11. Kapitał pracujący i zapotrzebowanie na kapitał pracujący
Kapitał pracujący, nazywany inaczej kapitałem obrotowym netto, określa tę część
majątku obrotowego, która pozostaje w podmiocie po uregulowaniu zobowiązań bieżących.
Jest to więc ta część aktywów bieżących, która nie jest finansowana zobowiązaniami
bieżącymi lecz kapitałem stałym.
Wielkość kapitału pracującego może być wyznaczana dwoma sposobami:
1. podejście kapitałowe:
– kapitał pracujący = kapitał stały – majątek trwały
2. podejście majątkowe:
– kapitał pracujący = aktywa bieżące – zobowiązania bieżące
Ocena poziomu kapitału pracującego
Analizę kapitału pracującego wykorzystuje się:
- w krótkim okresie do oceny zmian płynności
- w długim okresie do oceny zmian w długoterminowym potencjale finansowym
Bardzo ważnym elementem w ocenie poziomu kapitału pracującego jest ustalenie zapotrzebowania na ten kapitał, które wyliczane jest wg formuły:
ZKON = KON – SPN + ZP
Gdzie:
KON – kapitał obrotowy netto,
SPN – saldo netto środków pieniężnych, czyli różnica między środkami posiadanymi w postaci inwestycji krótkoterminowych i środkami pozyskanymi w postaci kredytów i pożyczek krótkoterminowych, emisji krótkoterminowych papierów dłużnych oraz zaliczek od odbiorców,
ZP - zobowiązania przeterminowane.
Porównując kapitał pracujący z zapotrzebowaniem na kapitał pracujący jesteśmy w stanie określić charakter i wielkość różnicy. Gdy:
• KON > ZKON to przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo dobrą płynnością lub nadpłynnością,
• KON < ZKON to przedsiębiorstwo może mieć kłopoty z terminowym regulowaniem zobowiązań bieżących lub jest to wynikiem polityki przedsiębiorstwa.
Zapotrzebowanie na kapitał zmienia się pod wpływem zmian, w jakim funkcjonuje przedsiębiorstwo. Wzrost zapotrzebowania na ten kapitał związany jest z:
• wydłużeniem terminów płatności należności ( zwiększa się wielkość udzielanego kredytu kupieckiego),
• skracaniem terminów regulowania zobowiązań ( zmniejsza się wielkość otrzymywanego kredytu kupieckiego),
• wzrostem wielkości sprzedaży, co przełoży się na zwiększenie poziomu należności.
I.12.Analiza płynności
Zagadnienie płynności rozpatruje się w dwóch różnych okresach:
a) w krótkim okresie jest to zdolność przedsiębiorstwa do przekształcania aktywów w środki pieniężne i terminowe regulowanie bieżących zobowiązań. W literaturze nazywa się tą cechę właśnie terminem płynności.
b) w długim okresie jest to zdolność do pokrycia łącznych długów posiadanym majątkiem, co się nazywa wypłacalnością.
inne skutki utraty płynności w przedsiębiorstwie:
a)utrata elastyczności w podejmowaniu decyzji,
b)pogorszenie relacji z kontrahentami,
c)pogorszenie pozycji rynkowej w porównaniu z konkurentami,
d)spadek poziomu sprzedaży,
e)pogorszenie wyniku finansowego,
f)ograniczenie rozwoju przedsiębiorstwa.
Wskaźniki statyczne:
Wskaźnik płynności natychmiastowej dany wzorem:
.
Wskaźnik płynności szybkiej dany wzorem:
Określa gotowość przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań bieżących.
Wskaźnik płynności bieżącej dany wzorem:
Wskaźniki dynamiczne:
Wskaźnik wydajności gotówkowej informuje ile wpływów gotówkowych osiąga przedsiębiorstwo w danym okresie ze sprzedaży lub zaangażowanego majątku i dany jest formułą:
Im wyższy poziom wskaźnika, tym bardziej efektywna jest prowadzona działalność.
Wskaźnik wystarczalności gotówkowej informuje o zdolności pokrycia różnych wydatków. Dany jest wzorem:
Im wyższy wskaźnik, tym łatwiej jest pokryć wydatki.
I.13. Analiza sprawności działania
Analizy tej dokonuje się w najprostszym ujęciu poprzez podzielenie wielkości osiągniętego przychodu ze sprzedaży przez odpowiedni składnik sprawozdania finansowego. Tak otrzymany wskaźnik informuje o efektywności i skuteczności wykorzystania poszczególnych składników majątkowych w przedsiębiorstwie. Im szybciej firma obraca posiadanym majątkiem, tym sprawniej funkcjonuje. Wyróżnia się trzy podstawowe grupy tego rodzaju wskaźników:
wskaźniki oparte na kosztach,
wskaźniki rotacji (efektywności wykorzystania majątku, obrotowości),
wskaźniki gospodarowania zasobami.
Wskaźniki oparte na kosztach oblicza się zgodnie z ogólnym wzorem:
Wskaźniki rotacji można przedstawić za pomocą ogólnego wzoru:
| Wskaźnik rotacji zapasów |
|---|
| Wskaźnik rotacji należności |
| Wskaźnik rotacji zobowiązań |
I.14.Wskaźniki zadłużenia i zdolności do spłaty długu
Badanie poziomu zadłużenia przedsiębiorstwa pozwala ustalić wielkość kapitałów obcych, jakie zostały zaangażowane w przedsiębiorstwo oraz ich wpływ na niezależność finansową przedsiębiorstwa. Pomaga także ustalić koszt zaangażowanych w przedsiębiorstwo kapitałów obcych oraz prawdopodobieństwo jego pełnej wypłacalności w ustalonych terminach i kwotach. Wykorzystywane w tym celu wskaźniki dzieli się na dwie grupy:
wskaźniki odzwierciedlające poziom zadłużenia przedsiębiorstwa,
wskaźniki wypłacalności, określające zdolność przedsiębiorstwa do obsługi zadłużenia.
Wskaźnik ogólnego zadłużenia wyrażony jest wzorem:
Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego:
Wskaźnik zadłużenia długoterminowego (długu):
Grupa wskaźników wypłacalności wykorzystywana jest do badania możliwości przedsiębiorstwa w zakresie obsługi długu i zdolności do spłaty posiadanego zadłużenia.
Pierwszym wskaźnikiem z tej grupy jest wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem podany wzorem:
l.15.Wskaźniki rentowności
Określają one efektywność funkcjonowania przedsiębiorstwa w danym okresie. Im wyższa rentowność, tym lepsze perspektywy rozwojowe firmy. W ramach analizy rentowności wyróżnia się trzy podstawowe grupy:
rentowność sprzedaży ROS,
rentowność aktywów ROA,
rentowność kapitałów własnych ROE.
Wskaźnik rentowności sprzedaży netto ustalany jest przy użyciu wzoru:
Uzyskana wartość informuje nas o tym, jaką część wszystkich przychodów ze sprzedaży stanowi zysk przedsiębiorstwa po opodatkowaniu.
Analiza rentowności aktywów przedsiębiorstwa pozwala ustalić efektywność zarządzania posiadanych aktywów w celu generowania zysków
Analiza rentowności kapitałów własnych pozwala uzyskać informację na temat osiągniętej stopy zwrotu z zainwestowanego w przedsiębiorstwo kapitału własnego. Im wyższa wartość wskaźnika rentowności kapitałów własnych, tym wyższa stopa zwrotu i korzystniejszy wynik finansowy dla inwestorów. Wskaźnik rentowności kapitałów własnych ustala się za pomocą wzoru: