WYKŁAD 2.

Pojęcia

GRUPA – zbiorowość, która złożona jest z dwóch skrzydeł, jedno skrzydło to poczucie odrębności, a drugie to treść społeczna. Aby grupa powstała musi być w niej i poczucie odrębności i określona treść społeczna.

Poczucie odrębności budowane jest przez pojęcie „my”, bez niego definiujące pojęcie grupa się nie utworzy. Może być bardzo silne, ścisłe (np. jak rodzina), ale z drugiej strony może być to poczucie „my” – grupa studencka, które trwa tylko na okres studiów. Może być zupełnie chwilowe (np. „my”, którzy oglądaliśmy dany wypadek). Bez tego poczucia nie możemy się nazywać grupą, jest to konieczne, żeby była grupa.

Treść społeczna to obowiązki członka grupy wobec niej. Obowiązki:

1. Uczestnictwa w skupieniu społecznym, żeby grupa trwała jej członkowie muszą się z sobą przynajmniej raz na jakiś czas spotykać. Uczestnictwo może być

   1. Bezpośrednie (to np. uczestnictwo na wykładzie, może być bardzo liczne (np. w meczach), albo

   2. Pośrednie (np. poprzez media uczestniczymy w jakichś zdarzeniach, nie uczestnicząc w nich fizycznie).

2. Zachowywania norm grupowych – każda grupa wytwarza swoje własne sposoby zachowania w określonych sytuacjach. (Norma – wypowiedź sformułowana w jakimś języku, która narzuca pewnym adresatom określone obowiązki zawsze, albo tylko niekiedy. Normy dzielimy na normy moralne (mówią co jest dobre, a co złe, sankcją są wyrzuty sumienia), obyczajowe (mówią o tym, że tak się robi, albo tak się nie robi, sankcja: ośmieszenie) i prawne (stanowiona przez państwo, która swoje wymogi opatruje sankcją skupioną – wymierzaną przez specjalnie do tego celu wyznaczone organy).

3. Lojalności wobec grupy – obowiązek kultywowania i podtrzymywania instytucji grupowych. Instytucją nazywamy zespoły urządzeń, w których pewni ludzie, wybrani członkowie grup dokonują czynności określonych publicznie i apersonalnie dla zaspokojenia potrzeb grupy jako całości, np. uniwersytet. Instytucje dzielimy na instytucje wychowania naturalnego, bezpośredniego i pośredniego.

4. Przechowania kultury materialnej i duchowej – „ludźmi jesteśmy przez kulturę, wychowanie nie jest naturalne”. W płaszczyźnie materialnej to przekazywanie dziedzictwa pokoleń (budynki, drogi, mosty, oprzyrządowanie materialne jest niezmiernie ważne, bo przenosi kulturę duchową przez pokolenia, przez nią rozumiemy kulturę duchową) wytworzonego przez naszych przodków. Płaszczyzna duchowa – dbałość o kulturę wysublimowaną (literatura, sztuka, muzyka, religia – ratuje człowieka od dwóch ostateczności: samobójstwa i poczucia bezsensu życia, nauka – ma szczególna cechę: pozwala jednostce przeciwstawić się grupie, jest to ważne, bo z natury jesteśmy skłonni do konformizmu), jest ważna dla socjalizacji.

5. Dążenie do rozwoju – grupa, która się nie rozwija zanika, grupy w różny sposób dbają o swoje trwanie poprzez:

   1. Dbanie o liczebność – im więcej nam, tym lepiej, bo będziemy mogli przetrwać (niektórzy twierdzą, że wyznacznikiem kryzysu jest malejący przyrost naturalny),

   2. Wzmacnianie się materialne i terytorialne – gromadzenie bogactwa i poszerzanie swojego terytorium,

   3. Rozwój poprzez doskonalenie organizacji – dobra organizacja = dobry rozwój grupy.

Podział grup wg wybranych kryteriów:

1. Kryterium terytorialne. Tutaj grupy dzielą się na:

   1. Prowincje

   2. Państwa

   3. Federacje państw

Liczą się tu dwie cechy:

• Formalizm (ich głównym zadaniem jest tworzenie przepisów - struktur formalnych, twórczością tych grup jest administracja)

• Przymusowość (mają określone granice, więc można jednostkę „przytrzymać”, przymusowo ściągają podatki na własne działanie, represjonują łamanie owych przepisów formalnych)

1. Kryterium kulturowe – wyróżnia takie zbiorowości jak:

   1. Lud

   2. Naród

   3. Krąg cywilizacyjny

Rozwijają się poprzez tworzenie kultury, a więc pewnej aktywności duchowej. W odróżnieniu od grup terytorialnych, grupy kulturowe nie są ani formalne, ani przymusowe – są nieformalne i dobrowolne. Mogą trwać i rozwijać się tylko poprzez swoją atrakcyjność (w sferze ducha).

1. Kryterium religijne – dzielimy tu grupy na dwa segmenty:

   1. Grupa religii politeistycznych (Afryka, Chiny, Indie itd.)

   2. Monoteistycznych, tu: judaizm (najstarsza), chrześcijaństwo, islam (najmłodsza).

2. Kryterium genetyczne:

   1. Ród

   2. Rodzina

   3. Plemię

Tutaj grupą łącza więzy krwi, powinowactwa, a także prawne traktowane jak więzy krwi (np. adopcje). Przez wieki dominującą grupy był ród, miał silne narzędzie nacisku na jednostkę, ponieważ mógł ją wydziedziczyć; współcześnie więzy rodowe słabną.

1. Kryterium celowe – rodzaje zawodów, które dają człowiekowi środki utrzymania.

SPOŁECZEŃSTWO – system grup podporządkowanych jednej, która w danym układzie pełni rolę dominującą.

Państwo, naród, grupy religijne, grupy zawodowe – dominujące grupy. Rodzina jako instytucja jest klamrą spinającą całość. Jest ona dodatkowo wspierana działaniem grupy rówieśniczej (która nie jest jednak społeczeństwem). Ten pierścień jest otoczony przez sąsiedztwo (też nie jest żadną grupą, bo jest raczej przypadkowe). W środku tego wykresu jest socjalizująca się jednostka. Szkoła jest instytucją wychowania bezpośredniego.

+ media

Natomiast WYCHOWANIE, z tego punktu widzenia, byłoby przygotowywaniem kandydatów na członków grup do pełnego uczestnictwa w grupach. Żeby bowiem społeczeństwo przetrwało część młodego pokolenia musi chcieć pełnić role w poszczególnych społeczeństwach.

To szerokie pojęcie wychowania musi być uzupełnione o wychowanie w sensie wąskim (sensu stricto) – świadome i celowe formowanie człowieka z punktu widzenia pewnego ideału wychowawczego. Problem bierze się stąd, że każde z tych wielkich społeczeństw wcale nie ma zamiaru rezygnować ze swojego monopolu, każde z wielkich społeczeństw dąży do tego, aby ideał wychowania w całości sobie podporządkować. Historia pokazuje zwycięstwo dominacji jest dla wychowania fatalne, „dominacja któregokolwiek ze społeczeństw kończy się katastrofą”. Między wielkimi grupami nie ma współpracy w wychowaniu, każda walczy o dominację w wychowywaniu młodego pokolenia (gdy jest wszechstronne wychowanie, wtedy panuje jakaś tam równowaga).

Porównanie rodziny i grupy rówieśniczej

Rodzina – jest niezastąpioną dla jednostki niczym wartością, gdyż jest ona źródłem bezinteresownej miłości. Oprócz bezinteresownej miłości, rodzina jest także naturalnym źródłem hierarchii (naturalna szkoła łączenia prawa z obowiązkiem). Jest dla socjalizacji jednostki wstępem do wszystkich społeczeństw wychowania pośredniego (wchodzenie w role). Rodzina jest pierwszą szkołą pracy.

W przeciwieństwie do rodziny funkcjonuje grupa rówieśnicza, która pojawia się w życiu jednostki około 12 rż dziecka; wtedy konflikt między rodziną a grupą może się źle skończyć dla rodziny. Jest ona naturalną równością – w grupie na uznanie trzeba sobie zasłużyć. Każda grupa rówieśnicza, w każdej części świata (Znaniecki), ma trzy te same cechy:

1. Prostota ustroju

2. Ubóstwo tradycji

3. Żądza nowych doświadczeń

Dzięki grupie rówieśniczej w naturalny sposób wchodzimy w pojęcie demokracji – tu też wszyscy jesteśmy równi.

Szkoła

„W dzisiejszym skomplikowanym świecie” pełni rolę fundamentalną, ale trzeba podkreślić, że nawet bardzo prymitywne społeczeństwa nie mogły obyć się bez szkoły. Aby pokolenia następujące były w stanie skorzystać z doświadczenia pokoleń – to jest główna funkcja szkoły. Szkoła musi przede wszystkim nauczyć dziecka bycia uczniem (nigdzie poza szkołą się tego nie nauczymy, jeśli się tej wiedzy nie posiądzie, to na żadnym innym polu nie odniesie się sukcesu).

Efektem społeczeństwa wychowującego jest powstanie osobowości społecznej.

„Zabawić się na śmierć” Postman