gotowa praca licencjacka

AKADEMIA HUMANISTYCZNO-EKONOMICZNA

W ŁODZI

WYDZIAŁ Humanistyczny

KIERUNEK Pedagogika

Weronika Çekiç

126244

Dziecko z rodziny wielokulturowej i wielojęzykowej.

Przyjmuję pracę jako licencjacką

podpis promotora ..............................................................

data ....................................................................................................

Praca napisana pod kierunkiem

………………………………………………………………………………………………………………………………………….

(tytuł naukowy, imię i nazwisko promotora)

ŁÓDŹ 2016

Wstęp

Kiedy jesteśmy mali, wychowują nas nasi rodzice, nie wiemy co , gdzie i kiedy nas spotka jakie będzie nasze życie. Na swojej drodze życia spotykamy wiele osób, każda w jakiś sposób nas ubogaca i my ze swej strony ją ubogacamy. Nasi rodzice starają się nas wychować tak jak umieją przekazując nam swoją wiedzę i w pewnym sensie chroniąc przed światem. Jednym to wychodzi lepiej innym nie. Sami będąc później rodzicami staramy się być lepsi od naszych rodziców, nie popełniać ich błędów i powtarzać to co było dobre. Żyjąc w dzisiejszym świecie narażeni jesteśmy jednak na inne oddziaływania z zewnątrz niż kiedy byliśmy dziećmi, czy wtedy kiedy dziećmi byli nasi rodzice. Nasze dzieci mają już inny świat. Mówić można, że bardziej globalny i dostępny. W tym świecie edukacja międzykulturowa jest jedną z najważniejszych. Wielu z nas będąc dziećmi nie wie, że kiedyś będzie się żyć na obczyźnie i tam wychowywać dzieci. Każdy z nas z innego powodu opuszcza swoje rodzinne strony, jedni jadą za chlebem i są to głównie mężczyźni. Inni jadą za sercem i to są głównie kobiety.

Z edukacją międzykulturową spotykamy się na co dzień, obcą nam, inną kulturą także. Idą ulicą mijamy ludzi, gdzieś koło przejścia siedzi matka z dzieckiem w chustkach i prosi o jałmużnę, spotykamy ludzi w dziwnych strojach. Sami wyjeżdżając poza granice kraju czy to na wakacje czy w innym celu niesiemy swoją kulturę innym. Nie zawsze jednak pamiętamy by przekazywać innym kulturą to co w nas Polakach jest najważniejsze, wręcz jak mogłam zauważyć podczas moich badań większość z nas woli się nie przyznawać do tego, że jesteśmy z tego zakątka świata, który jest taki piękny, ma wspaniałe rodzinne tradycje, kulturę, i ludzi pełnych patriotyzmu. Wyjeżdżając zakładając dom w innym kraju stajemy się jego częścią i nie pielęgnujemy języka, tradycji, często wręcz nie przekazujemy tego co nasz naszym dzieciom, które wyrastają obojętne na Polski tak słynny patriotyzm. Nie szczycą się tym, że są polakami, jak mówi wierszyk, ze szkoło, który każdy z nas umie na pamięć:

„— Kto ty jesteś?

— Polak mały.

— Jaki znak twój?

— Orzeł biały.

— Gdzie ty mieszkasz?

— Między swemi.

— W jakim kraju?

— W polskiej ziemi.

— Czym ta ziemia?

— Mą Ojczyzną.

— Czym zdobyta?

— Krwią i blizną.

— Czy ją kochasz?

— Kocham szczerze.

— A w co wierzysz?

— W Polskę wierzę.

— Coś ty dla niej?

— Wdzięczne dziecię.

— Coś jej winien?

— Oddać życie.”

Władysław Bełza, „Katechizm polskiego dziecka”

Dziś niewielu z nas uczy tego wierszyka nasze dzieci przebywające poza granicami Polski. Może niedługo dojdzie do tego, że i w Polskich szkołach nie będziemy go uczyć bo to przecież nie do pomyślenia, aby imigrant, uchodźca, przybysz z innego kraju uczył się o Polsce w Polsce, która to staje się jego zastępczym domem i ojczyzną.

Jako pedagodzy, jako rodzice czy opiekunowie, nie pozwólmy ciosać naszej kultury, naszej edukacji, niezależnie od tego gdzie jesteśmy co robimy i gdzie będą mieszkać nasze dzieci, dzieci Polskiej Ziemi. Nie pozwólmy spełnić się słowom wiersza, nie bądźmy tymi, którzy zabierają i pomniejszają Polską kulturę, język i tradycje z wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego:

„Byłeś jak wielkie, stare drzewo,

narodzie mój jak dąb zuchwały,

wezbrany ogniem soków źrałych

jak drzewo wiary, mocy, gniewu.

I jęli ciebie cieśle orać

i ryć cię rylcem u korzeni,

żeby twój głos, twój kształt odmienić,

żeby cię zmienić w sen upiora.”

Na użytek pracy przedstawiono kolejno w rozdziałach 1 i 2 problematykę i zadania edukacji międzykulturowej. W rozdziale 3 metodologię badań własnych wraz z ich organizacją. Kolejny rozdział 4 i 5 przedstawia wyniki badań własnych przeprowadzonych wśród polonii znajdującej się na terenie Stambułu, które to skupiają się na edukacji międzykulturowej i językowej dzieci ze związków mieszanych, a także edukacji międzykulturowej i językowej dorosłych, bo przecież przez całe życie się uczymy. A także mówią nam o tożsamości kulturowej jaka powstaje w takich rodzinach. Rozdziały 6 i 7 to swego rodzaju opis wniosków, strategii edukacyjnych i błędów, które powinniśmy unikać.

Część teoretyczna

Rozdział 1

Terminy związane z tematem pracy

W epoce globalizacji umiejętność radzenia sobie w odmiennych od naszej kultury społeczeństwa stała się bardzo ważną potrzebą. W niniejszej pracy zawarto pojęcia, którym warto przyjrzeć się z bliska. Pierwszym z nich, które nasuwa nam się na początku jest definicja kultury. Jedną z najbardziej znanych definicji kultury jest ta, którą stworzył w XIX wieku antropolog Edward Taylor: „Kultura, czyli cywilizacja, jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa1”. W psychologii międzykulturowej rozumiemy ten termin jako system wartości, norm i zachowań, które są charakterystyczne dla poszczególnych grup, narodów czy danego społeczeństwa. Każda grupa kulturowa ma swoje charakterystyczne cechy, które wyróżniają ją spośród innych. W niniejszej pracy przedstawiono pojęcia kultury polskiej, kultury tureckiej, a także związanych z tym tematem kultury chrześcijańskiej i kultury muzułmańskiej.

Kultura polska kształtowała się przez wieki i zawiera w sobie elementy innych kultur. Mówiąc o niej możemy przybliżyć sobie polskich przedstawicieli sztuki, muzyki, literatury, filozofii, architektury. W niniejszej pracy zajmiemy się zbiorem norm i wzorców zachowań charakterystycznych dla społeczeństwa polskiego. Możemy mówić o tym iż polak pocałuje cię w policzek raz, dwa lub trzy razy, a kobietę całuje się w rękę. Przy pożegnaniu zawsze prowadzi się jeszcze dłuższą rozmowę przy drzwiach z gospodarzem. Jadąc samochodem narzekamy na kierowców2. To także tradycje, które celebrujemy na co dzień i podczas świąt.

Kultura turecka kształtowała się wiele wieków wcześniej niż kultura polska. Posiada wiele norm i wzorców zachowań, które są dla niej charakterystyczne, a których brakuje lub nie ma w kulturze polskiej. W Turcji przy przywitaniu i pożegnaniu całujemy rękę osoby starszej od nas niezależnie od płci a następnie przykładamy ją do czoła na znak szacunku. Kobiety z reguły rozmawiają we własnym gronie, a mężczyźni we własnym. Turcy nie okazują sobie uczuć na zewnątrz, nie piją alkoholu na ulicy. Podczas świąt czy postu preferują obchody rodzinne, czasami pikniki wieczorne na trawie.

Kultura chrześcijańska – w Polsce kształtowała się po przyjęciu Chrztu przez Mieszka I, jest oparta na wierze w Jezusa Chrystusa. Ważne dla nas są niedziele, Boże Narodzenie i związane z nimi tradycje, Wielkanoc i poprzedzający ją post. W Polsce kultura ta jest masowa i wpływa na nasze tradycje z którymi jest nierozłącznie związana. Powoduje to większość świąt religijnych – chrześcijańskich dniami wolnymi od nauki i pracy.

Kultura muzułmańska – W Turcji powstała na podwalinach chrześcijaństwa. Najważniejsze święta to kurban bayram, podczas którego zabija się owcę lub inne bydło. Ramazan, czyli miesiąc postu, który jest bardzo specyficzny: po zachodzie słońca się je i pije, i kolejny posiłek przed wschodem, na który mieszkańcy są budzeni przez bębniarza. Przez cały dzień nie przyjmuje się posiłku ani wody. Na jego zakończenie jest 3 dniowe święto.

Rozdział 2

Edukacja międzykulturowa i wielokulturowa

Wychowanie międzykulturowe – to wychowywanie i utożsamianie się ze swoją własną kulturą, a także wiedza o innych kulturach i społeczeństwach.

Edukacja międzykulturowa to edukacja, która narodziła się w USA w okresie międzywojennym. Pojawiła się ona w miejscu gdzie ludzie posługiwali się różnorodnymi językami, o różnych tradycjach i różnych religiach. Ma ona za zadanie szerzyć potrzebę prowadzenia dialogu międzykulturowego, propagowanie tolerancji, etykę solidarności, upowszechnianie wiedzy o wartościach i regułach respektowanych w różnych grupach kulturowych. Definicja może brzmieć tak: „ kształcenie całego społeczeństwa ( nie tylko mniejszości) do życia w warunkach pluralizmu kulturowego3”. Ze względu na różnorodność grup adresatów działania edukacyjne mogą mieć różne formy głównie ze względu na sposoby traktowa mian różnic kulturowych w danym społeczeństwie. Możemy wyróżnić np. podejście asymilacyjne, które to mówi nam iż grupa, która jest mniejszością w danym społeczeństwie musi dostosować się do grupy większej, dominującej. Kolejne podejście – izolacyjne, które jest stosowane w dzisiejszych czasach a polegające na odrębnym kształceniu dla każdej z kultur. Nie mniej jednak mamy tutaj dwie orientacje o których warto wspomnieć. Pierwsza z nich orientacja liberalna jest nastawiona na tolerancję. Druga – orientacja radykalna jest ona nacechowana jawną i ukrytą przemocą i nastawiona jest na przeciwdziałanie takim zjawiskom.

Edukacja wielokulturowa – jest to pojęcie stosowane w pedagogice amerykańskiej, powstał w latach sześćdziesiątych XX wieku i był „związany ze społecznym oporem marginalizowanych grup kulturowych – był jednak od początku prośbą zlikwidowania segregacyjnej i asymilacyjnej praktyki oświatowej dominującej w poprzednich latach4” Ze względu na wielokulturowości, głównie obecność osób o ciemnej karnacji była dla szkół wielkim problemem, dopiero akcja społeczeństwa amerykańskiego otworzyła oczy wielu, pojawiła się potrzeba wychowania do tolerancji, do współżycia obok siebie jednostek o odmiennych doświadczeniach kulturowych, szczególnie iż do tej pory byli to niewykształceni ludzie, często pełniący służbę u bogatych lub też potomkowie niewolników. Ważne było przyjmowanie do szkół bez względu na wygląd, a więc stosowanie niedyskryminacyjnej polityki.

Przedmiotem badań pedagogiki międzykulturowej jest funkcjonowanie systemów edukacyjnych ze względu na ich stosunek do grup zróżnicowanych kulturowo. Stąd można się zgodzić z M. Szymańskim , że “w centrum zainteresowania pedagogiki międzykulturowej pozostaje szkoła, w której wprowadza się nowe programy, nowe formy organizacyjne, metody i programy kształcenia …”5.

Z określeniem przedmiotu badań pedagogiki międzykulturowej jest problem. Jak mówi Szymański o pedagogice międzykulturowej: “w odróżnieniu od innych nauk o wychowaniu jest ona niedookreślona, nie ma wyraźnie rozpoznawalnych konturów, jest czymś “miedzy” właśnie”6. Głównie odnosi on to do pedagogiki kulturowej w Niemczech7.

Wyzwaniem edukacji międzykulturowej jest pogłębianie szacunku do Innych i jednocześnie do siebie, ich poznawanie, kreowanie porozumienia i wzajemnego wzbogacania się w interakcjach, umacnianie znaczenia różnorodności, a tym samym kształtowania podstaw tolerancji i wzajemnego uznania . Celem uprawiania pedagogiki międzykulturowej jest refleksja, efektem której powinna być taka organizacja systemu edukacyjnego, aby jego uczestnicy uczyli się zrozumienia odmienności jednostek i grup ze względu na reprezentowaną kulturę, uczyli się żyć w wielokulturowym społeczeństwie, bez prób stawiania swojej grupy i kultury ponad inne, bez prób asymilowania a raczej wspierania tych “Innych”, aby mogli zachować swoja kulturę i odrębność8.

Przyczyn różnic kulturowych jest wiele: dystans władzy – hierarchia, unikanie niepewności – chęć podejmowania ryzyka, indywidualizm – kolektywizm, męskość – kobiecość, role społeczne zdeterminowane płciowo. Orientacja czasowa – oparcie w tradycji i przeszłości9. Wszystkie te nasze spostrzeżenia prowadzą do stereotypów, którymi się kierujemy oceniając inne kultury. A więc: nadmiernie upraszczamy, uogólniamy, czyli mamy przekonanie o bezwyjątkowym podobieństwie wszystkich reprezentantów danej grupy. Np. jeżeli wyznawca islamu podłożył bombę, to wszyscy tego wyznania to terroryści. Idąc dalej mamy niewielką podatność na zmiany lubimy prostotę i nieskomplikowanie ( bo przecież oni chcą zawładnąć całym światem to się wysadzają by zabić innych). I tu dojdziemy do tego dlaczego tak się dzieje. A niestety z naszej niewiedzy, etnocentryzmu, nabytych wzorców postępowania, utrwalonej kategoryzacji społeczeństwa, współzawodnictwa w sytuacji niedostatku dóbr.

Znajomość języków obcych jest bardzo ważna nam na porozumiewanie się z przedstawicielami innych kultur i innych krajów. Jednak zawsze musimy uważać na język niewerbalny, bo ten może stać się przyczyną nieporozumień i konfliktów między odmiennymi grupami kulturowymi. Kiedy przenosimy się do innego kraju, z innymi zachowaniami, inną religią zabieramy ze sobą nasz bagaż, a więc swoje wartości, normy i zachowania, w innym kraju mamy coś zupełnie odmiennego od tego czego nas uczyli. A to może skutkować szeregiem nieporozumień, poczuciem zdezorientowania, stresem, złością i nie tylko. Mamy wtedy do czynienia z szokiem kulturowym. Ale nie tylko, spójrzmy na to z drugiej strony, odmiennej kultury osoba odwiedza nasz Polski kraj i zderza się z naszą kulturą też przeżywa szok.

Jak możemy radzić sobie z szokiem kulturowym? Powinniśmy uczyć się języka i kultury danego kraju, promować własną kulturę, przygotować się, zebrać informacje o kraju docelowym, o religii, ludziach, kulturze; być otwartym na odmienność i niejednoznaczność, słuchać, obserwować, stawiać pytania; uczyć się na doświadczeniu innych migrantów, którzy wcześniej przyjechali do tego kraju, dbać o zdrowie i kondycję fizyczną, rozpoznać na co można wpłynąć, a na co nie, być w kontakcie z ludźmi i korzystać z ich wsparcia.

W każdym kraju do którego się udajemy możemy liczyć na wsparcie osób tam przebywających, a więc na pomoc organów konsularnych i ambasady RP. Stowarzyszeń i organizacji polonijnych, które są na danym terenie, w którym zamierzamy zamieszkać. Możemy liczyć także na pomoc w edukacji na temat kultury danego kraju w różnych grupach na facebooku, który może być głównym naszym źródłem informacji co i jak, dlaczego itp. Osoby będące w tym samym kraju bądź mieście co my pomogą nam się wdrożyć w odmienną kulturę, wytłumaczą lub wyjaśnią zachowania innych. Trzeba korzystać w takich przypadkach z tak ogólno dostępnych informacji.

By poznawać nowe kultury możemy podróżować, odwiedzać nowe kraje, wyjeżdżać na projekty międzynarodowego wolontariatu takie jak EVS czy Erasmus, nie mówiąc już o praktykach studenckich typu AISEC. Są one bardzo pomocne w zrozumieniu nam innych kultur, albowiem w jednym miejscu spotyka się wielu przedstawicieli różnych krajów, z którymi możemy współpracować, robić projekty, poznawać się na gruncie towarzyskim, a także przybliżyć innym naszą kulturę.

Rozdział 3

Zadania edukacji międzykulturowej.

Edukacja międzykulturowa w środowiskach wielokulturowych jak można określić dzisiejsze społeczeństwo złożone z wielu różnych osób o innych pochodzeniach ma przed sobą wiele zadań, które w wyniku konfliktów na różnych płaszczyznach trudno jest w jakiś sposób pogodzić. Nadrzędnym zadaniem dzisiejszej edukacji międzykulturowej jest ukazanie wielu możliwych odpowiedzi na problemy jakie spotykamy, mówię tu oczywiście o problemach natury kulturowej. Tak więc celem edukacji powinno być w tym sensie niegodzenie się i przeciwstawianie się sytuacjom lub warunkom jakie napotykamy, a które uniemożliwiają nam wzajemne poznanie się, współpracę czy wspólne działania. Nie jest to łatwe biorąc pod uwagę dzisiejsze podejście do imigrantów, którym udzielamy schronienia w Polsce, ale jednocześnie musimy brać pod uwagę to, że oni też nie chcą współpracować. Zadaniem edukacji międzykulturowej powinno być zatem uświadomienie własnej kultury, wartości, zasad, ale powinniśmy też mieć świadomość, że poznawanie nowej kultury nie powinno równać się z degradacją własnej kultury. Często szczególnie tutaj na emigracji można zauważyć iż większość osób przejmuje wartości i zasady kultury kraju w którym przebywa odcinając się od własnej rodowitej kultury, bądź idziemy w inną skrajność przedkładamy naszą kulturę nad kulturę kraju w którym przebywamy. Zadaniem więc edukacji powinno być znalezienie tak zwanego złotego środka, którego celem powinno być pielęgnowanie naszej rodowitej kultury i szanowanie kultury innych. Biorąc pod uwagę ostatnie wydarzenia i to co możemy zaobserwować w mediach, szczególnie społecznościowych, możemy dostrzec negatywne skutki prowadzonej polityki różnicy i nietolerancji, które można nazwać także rasizmem, terroryzmem, podejściu separatystycznym czy nacjonalistycznym.

Edukacja międzykulturowa ma przed sobą wiele zadań. Powinna ona wspierać społeczeństwo i politykę do wielokulturowości, pomagać i edukować do przekształcenia się dzisiejszych państw, w państwa o podłożu społeczno – kulturowym. Edukacja międzykulturowa powinna chronić dziedzictwo kulturowe, by nie zdarzały się akty wandalizmu i zniszczenia. Jednym z ważnych zadaniem powinna być potrzeba reakcji na decyzje lub ich brak w sprawie rozwoju dziecka i rodziny, na język jakim się posługujemy, na dyskryminację z różnych względów ( czy to religijnych, czy to związanych z metodą przyjścia na świat dziecka). Uważam również, że ważnym zadaniem edukacji międzykulturowej powinno być uświadomienie społeczeństwa, że walka o byt, przetrwanie nie jest bardzo ważna w naszym życiu, że istnieje coś takiego jak zasady etyczno – moralne, a więc dbanie o uczucia, nie tylko swoje ale także innych. Nie jest przyjemnie kiedy poświęcamy innych czy też siebie w imię lepszego bytu. Bo czyż większość wojen na dalekim czy bliskim wschodzie nie jest prowadzona tylko i wyłącznie ze względu na zbijanie majątków kosztem biednej ludności danych terenów?

Analizując każde społeczeństwo, każdy naród znaleźlibyśmy dla edukacji międzykulturowej wiele zadań, większość jednak jak wynika z mojego doświadczenia osoby przebywającej na emigracji wynika z problemu religii, i nauki tegoż przedmiotu w każdym kraju bez uświadomienia tolerancji dla innych religii. Tak więc jednym z głównych wątków zadaniowych edukacji winna być tolerancja i akceptacja dla innych, dla osób różnych od nas i naszych poglądów, dla osób innego wyznania. Szczególnie dziś biorąc pod uwagę przyjętych pod nasze skrzydła imigrantów z Syrii. Z własnego doświadczenia mogę powiedzieć, że konflikt religijny stwarza wiele problemów, dla zagorzałych zwolenników własnej religii. Nie można bowiem potępiać kogoś tylko dla tego, że jest muzułmaninem czy też katolikiem. A niestety jesteśmy tego światkami w dzisiejszych czasach.

Rozdział 4

Metody edukacyjne dzieci wielojęzycznych.

„Wielojęzyczność jest istotnym czynnikiem ludzkiego życia na całym świecie, okolicznością wynikającą na podstawowym poziomie z potrzeby komunikowania się pomiędzy poszczególnymi społecznościami językowymi10”. Pojęcie wielojęzyczności może przybierać różne formy, może to być zarówno praktyka posługiwania się wieloma językami przez jednostkę, w różnych miejscach i sytuacjach w różnym stopniu biegłości danego języka. Może on być zarówno nabyty w formie nauki w późnym wieku jak i od dzieciństwa. Według opinii Guadalupe Valdés wielojęzyczność stanowi normę, a nie wyjątek, a więc nie jest niczym szczególnym: „Wbrew powszechnym przekonaniom większość populacji świata jest dwujęzyczna lub wielojęzyczna. Jednojęzyczność jest charakterystyczna jedynie dla mniejszości ludów świata. Wg danych cytowanych np. przez Stavenhagena (1990) ok. 160 państw świata zamieszkuje pięć do ośmiu tysięcy rozmaitych grup etnicznych. Ponadto uczeni oceniają liczbę języków używanych w równie nieznacznej liczbie państw świata na ponad 5000. Z tych danych jasno wynika fakt, iż niewiele państw jest jednojęzycznych czy jednolitych etnicznie. W granicach każdego z państw świata mieszkają grupy jednostek, które mówią na co dzień (również) językami innymi niż oficjalne.11”

Możemy mówić o dwujęzyczności, wielojęzyczności i różnojęzyczności. Według wielu autorów jest to najprostszy podział jaki możemy zastosować. Osoba dwujęzyczna to osoba posługująca się dwoma językami, tworzy w przebiegu rozmowy zrozumiałe zdania, w obu językach i nie musi ich znać biegle, a także może to być osoba, która uczy się języka obcego. Do tej grupy mogą należeć zarówno dzieci z rodzin mieszanych jak i osoby dorosłe, które poznają język, który jest im obcy ale potrafią się w nim porozumiewać. Wielojęzyczność to zdolność nie perfekcyjnego używania języków przez jednostkę i kompetencje komunikacyjne jednostki do używania wzajemnie i na przemian danych języków, które to zdobywa w wyniku swoich doświadczeń językowych i kulturalnych. O różnojęzyczności natomiast mówimy, gdy jednostka nie perfekcyjnie używa kilku języków, próbuje wykorzystywać wiedzę językową i umiejętności porozumiewania się w każdej sytuacji jaka ją spotka. Możemy powiedzieć o takiej osobie, że umiejętnie i skutecznie wykorzystuje swoją wiedzę w wielonarodowej i wielokulturowej społeczności, potrafi rozróżnić i wyłapać podobieństwa i różnice pomiędzy językami i kulturami.

Wychowanie dziecka w wielojęzyczności jak mówią najnowsze badania obalają mit, że wielojęzyczne wychowanie dziecka przekracza jego możliwości i nie potrafi ono nauczyć się nawet jednego z języków, w którym jest wychowywane. Dzieci, które pochodzą z rodzin wielojęzycznych są umysłowo elastyczniejsze, sprawniej postrzegają, potrafią wymyślać więcej zastosowań i budować interesujące projekty. „Do trzeciego roku życia dzieci „kodują“ rożne języki tylko w jednym regionie mózgu. W związku z tym mózg ich pracuje szczególnie efektywnie. Kierując się zasadą naśladowania dzieci uczą się wielu języków tak samo dobrze i pewnie, jakby uczyły się tylko jednego. Badacze mówią w takim przypadku o „podwójnej nauce języka”. Jednak dla optymalnego rozwoju językowego konieczne jest stosowanie stałych i jasnych reguł językowych.12” Każdemu dziecku trzeba dać czas i możliwości, by mogło poznać dany język, tak by stał się jego ojczystym językiem. Jak mówią eksperci dziecko jest w stanie nauczyć się nawet do 4 języków jednocześnie. Ale są minusy takiego postępowania, małe dzieci mogą wolniej reagować gdy się do nich mówi, sprawiają dość często wrażenie opóźnionych w rozwoju, dość późno zaczynają mówić. Na początku przygody z językami dzieci mogą mylić języki, budować zdania z każdym z słyszanym przez siebie słowem w dowolnym języku, z czasem dziecko rozróżnia je i wie do kogo i w jakim języku odpowiadać.

Jest kilka metod nauki języków w rodzinach wielojęzykowych. Pierwsza z nich to metoda OPOL ( One Parent One Language), zakłada ona iż każdy z rodziców mówi do swojego dziecka we własnym języku. Dodatkowo jeżeli rodzice nie znają swoich języków nawzajem, między sobą używają trzeciego języka. I tak biorąc pod uwagę rodziny mieszkające w Turcji: matka mówi do dziecka po Polsku, ojciec mówi do dziecka po turecku, a między sobą kiedy rozmawiają mówią w trzecim języku zależnym od możliwości. Druga metoda zakłada używanie języka mniejszościowego w domu ( Minority Language At Home), zakłada ona iż w domu używamy jednego języka, a poza domem innego. W przypadku rodzin mieszkających w Turcji może to wyglądać następująco: W domu mówi się po angielsku, a na zewnątrz po turecku. W przypadku gdy mąż mówi po polsku wygląda to tak, iż w domu mówi się po polsku, a na zewnątrz po turecku. Trzecią metodą jest ustalenie dni tygodnia i języków którymi się w danych dniach posługujemy. Może to wyglądać następująco: Poniedziałek, środa, piątek mówimy po polsku, Wtorek, czwartek i sobota mówimy po turecku a w niedziele mówimy po angielsku. Ta metoda jest dobra gdy dzieci są większe i rozumieją zasadę.

Psycholingwistyka – to dziedzina naukowa zawierająca w sobie elementy psychologii i językoznawstwa, która zajmuje się psychologicznymi podstawami funkcjonowania języka, a więc tym w jaki sposób język jest przyswajany, przetwarzany i wykorzystywany przez ludzki umysł. Jak mówi ta dziedzina dzieci o normalnym IQ mogą nie przyswoić języka ojczystego w sytuacji izolacji od bodźców językowych w okresie dojrzewania. Dzieci wychowywane w wielojęzyczności w pierwszych latach życia mają wyraźne opóźnienia w każdym z języków, za sprawą większej ilości zadań, które muszą wykonać, potrzebują one więcej czasu do nauki i przyswojenia wszystkich języków w jakich są wychowywane. Dzieci wielojęzyczne na początku mieszają języki, z czasem w dużym stopniu kontrolują i hamują użycie języka niepotrzebnego w danym momencie. Dzięki nauce kilku języków od niemowlęctwa dziecko w toku swojej późniejszej nauki ma łatwość w uczeniu się kolejnych języków. Dodatkowo dzieci wielojęzyczne jak już wspomniałam wyżej posiadają dodatkowe korzyści z zaistniałej sytuacji. Niektórzy naukowcy wręcz twierdzą, że znajomość języków zmienia sposób nazywania przedmiotów, kolorów czy na postrzeganie przestrzeni. Dodatkowym plusem, jak mówi psycholingwistyka jest możliwość dalszego rozwoju i nauki innych języków. Szczególnie w domach wielokulturowych i wielojęzykowych. Tak więc dzieci z takich rodzin mają większe możliwości. Dzieci z rodzin Polsko – tureckich mogą się uczyć języków słowiańskich, z których to pochodzi język polski, języków urdu, z których pochodzi język turecki i dodatkowo z innych rodzin języków, z którymi dziecko ma styczność od urodzenia.

Część metodologiczna

Rozdział 5

Metodologia badań

„Metodologia badań pedagogicznych jest to nauka o metodach i działalności naukowej w pedagogice obejmującej sposoby przygotowania i prowadzenia badań naukowych oraz opracowania ich wyników, budowy systemów naukowych oraz utrwalenie w mowie i w piśmie osiągnięć pedagogiki naukowej. Ze względu na zakres stosowania wyróżnia się metodologię ogólną, która zajmuje się ogólnymi problemami metod i systemów naukowych oraz metodologię szczegółową badającą metody i systemy wybranych nauk np.: pedagogicznych.18”

5.1.

Cel i przedmiot badań

Metoda badań to sposób zbierania danych lub poznawania rzeczywistości pedagogicznej. Według Palka19 możemy podzielić je na:

Metody badań ilościowych – empiryczne badanie ilościowe

Metoda badań jakościowych – empiryczne badanie jakościowe.

Głównymi założeniami metody badań ilościowych jest to iż badacz jest w stanie poznać otaczającą go rzeczywistość, a jednocześnie nie musi być jej integralną częścią, może być tylko obserwatorem badanej rzeczywistości. Dzięki temu badacz jest obiektywny ( nie wartościuje, nie ocenia, jest neutralny), a rzeczywistość jaką bada jest powtarzalna i posiada stałe reguły działania. Zadaniem badacza jest opis i wyjaśnienie związków przyczynowo skutkowych pomiędzy faktami lub związków korelacyjnych, wskazujących na współwystępowanie pojedynczych faktów w badanej rzeczywistości. Badacz jest tutaj w stanie poznać liczbę faktów, przedstawić je za pomocą liczb a wszystko to jesteśmy w stanie umieścić w danych statystycznych.

Według Pilcha20 celem tych badań jest odpowiedź na pytania:

Uzyskujemy dzięki temu dane liczbowe, które następnie poddajemy zliczeniu i mierzeniu, a więc tworzymy statystyki. Badanie takie ma jednak sens tylko w momencie gdy dane pochodzą od reprezentatywnej próby badawczej. A więc grupa badanych zaangażowanych w zdarzenia pedagogiczne jest odpowiednio liczona, a także jest przedstawicielem ogółu pod względem typowych cech.

Do tej grupy możemy zaliczyć21: sondaż diagnostyczny, monografię problemową i instytucji, eksperyment pedagogiczny, studium przypadku. A także jak niektórzy pedagodzy stwierdzają: obserwację, skalowanie, wywiad skategoryzowany, ankietę, socjometrię, test, analizę dokumentów, eksperyment pedagogiczny.

Celem badań jest poznanie problemów na jakie natrafiają Polki mieszkające poza granicami kraju, w Turcji, które wyszły za mąż za obywateli Turcji i mają z nimi dzieci. W badaniach autorka podda analizie problemy wychowawcze jakie napotykają matki w wychowywaniu swoich pociech w dwóch odrębnych i skrajnie różnych kulturach. A także celem niniejszych badań jest ukazanie możliwych rozwiązań by uniknąć ewentualnych błędów wychowawczych i pomóc dzieciom z asymilować się z dwoma kulturami.

5.2.

Problemy i hipotezy badawcze.

Podstawą by podjąć temat badań naukowych jest problem, który pojawia się, a dany badacz chce go za pośrednictwem badań rozwiązać. M. Łobocki uważa, że: „cel zamierzonych badań i jednocześnie ujawnia braki w dotychczasowej wiedzy na interesujący nas temat. Problem badawczy jest zwykle uszczegółowieniem celu badań umożliwia bowiem, dokładniejsze poznanie tego, co rzeczywiście zamierzamy zbadać22”.

Analiza badań przeprowadzonych przez autorkę w środowisku Polek mieszkających w Turcji i mających dzieci z obywatelami tegoż kraju miała dostarczyć materiału, który odpowie na następujące pytania:

Problemem głównym badań jest ukazanie wpływu rodziców na dziecko i ich błędów wychowawczych, które stosują wobec dziecka, co ma wpływ na jego funkcjonowanie w jednej z kultur.

Problemy szczegółowe pracy:

Wysunięte przez badaczkę problemy stanowią podstawę do stworzonych w drugim etapie badań hipotez. Autorka nie wie czy w wyniku końcowym uzyska rzetelne odpowiedzi. A.W. Maszke podaje dwa rodzaje hipotez: hipotezy wyjściowe i hipotezy robocze. Hipoteza wyjściowa „formułowania jest w postaci zdania ogólnego, określającego zasadnicze tendencje w przejawianiu się badanego zjawiska, zdarzenia czy procesu”23, zaś hipotezy robocze „wymagają udowodnienia poprzez zebranie danych potwierdzających istnienie związków między badanymi zjawiskami czy procesami lub wskazującymi na brak takich zależności”24.

Główna hipoteza badawcza:

Dziecko z rodziny wielokulturowej i wielojęzykowej poprzez odpowiednie wychowanie lepiej odnajduje się w społeczeństwie, rozumie każdą z kultur w której się wychowuje, w pełni się z każdą utożsamia, potrafi wskazać różnice i podobieństwa pomiędzy nimi.

Do przedstawionych problemów szczegółowych wskazano następujące hipotezy badawcze:

5.3.

Metody i techniki badań

Terminem metoda oznacza się zespół czynności oraz środków stosowany w sposób powtarzalny dla osiągnięcia zaplanowanego celu. W przypadku metod naukowych celem tych zabiegów jest uzyskanie prawdziwego sądu o badanym zjawisku.

Zdaniem W. Zaczyńskiego metoda badania naukowego – to sposób poznania naukowego (…) W badaniu naukowym nie posługujemy się dowolnymi przypadkowymi sposobami, lecz celowo dobranymi i zaplanowanymi łącznie. W badaniu naukowym dokonujemy więc świadomie ich wyboru ze względu na przedmiot (treść) badań, cel badań oraz zasób posiadanych środków25.

W badaniach pedagogicznych wyróżniamy kilka rodzajów metod badawczych. Do wybranych metod badań w pedagogice według A.W. Maszke należą:

  1. Metoda monograficzna,

  2. Metoda sondażowa,

  3. Metoda eksperymentalna,

  4. Metoda socjometryczna,

  5. Metoda indywidualnych przypadków 26.

Monografia pedagogiczna to ”metoda terenowa, mająca na celu opis jakiegoś zjawiska, instytucji czy grupy społecznej. Taki opis polega na szczegółowym wyodrębnieniu cech i elementów zjawiska, określeniu ich charakteru, bądź wielkości oraz scharakteryzowaniu ich funkcjonowania i rozwoju”27.

W niniejszej pracy posłużono się metodą monografii pedagogicznej.

Techniki badawcze są z reguły przypisane danej metodzie. Z. Skorny wskazuje, że „technika badań to zespół czynności wykorzystywanych przy posługiwaniu się daną metodą”28. Z kolei A. Kamiński twierdzi, że „techniki badawcze to przede wszystkim sposoby zbierania materiału oparte na starannie wypracowanych dyrektywach (dokładnych, jasnych i ścisłych), weryfikowanych w badaniach różnych nauk społecznych i dzięki temu posiadających walor użyteczności międzydyscyplinarnej”29. T. Pilch pod pojęciem technika badań rozumie „określoną czynność służącą do uzyskania pożądanych danych. Jest pojedynczą procedurą, polegającą na wykonaniu określonej czynności badawczej” 30.

A.W. Maszke wyróżnia następujące techniki:

  1. „Techniki obserwacyjne - to zespół czynności polegających na celowym, planowym
    i selektywnym gromadzeniu informacji drogą spostrzeżeń w ich naturalnym przebiegu i bez jakiejkolwiek ingerencji obserwatora.

  2. Technikę wywiadu – jest rozmową badającego z respondentami, mającą na celu zdobycie informacji przez bezpośrednie stawianie pytań osobom mogącym na nie udzielić odpowiedzi.

  3. Technikę ankiety – polega na zbieraniu informacji poprzez samodzielne udzielanie przez badanego odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu.

  4. Analizę dokumentów i wytworów działania – odwołuje się do materiałów zebranych i opracowanych przez innych i znajdujących się w licznych dokumentach, w tym, w szczególności w biografiach, pamiętnikach, listach, zapisach i notatkach, jak i w wielu rzeczach, eksponatach i wytworach ludzi”31.

W niniejszej pracy posłużono się technikami obserwacyjnymi i techniką wywiadu.

5.4.

Środowisko i organizacja badań.

Środowisko w jakim prowadzone zostały badania to środowisko par mieszanych, kobieta Polka, mąż Turek, którzy mieszkają na terenie miasta Stambuł i posiadają dzieci w różnych przedziałach wiekowych. Badania zorganizowano i przeprowadono w okresie jednego miesiąca roku 2016 obserwując środowisko i odbywając wywiady. Pod uwagę w badaniach zostały wzięte dzieci w wieku przed przedszkolnym, przedszkolnym i szkolnym. Dzieci w wieku szkolnym ze względu na brak informacji o dzieciach starszych zostały brane pod uwagę tylko dzieci w wieku szkoły podstawowej. Dodatkowo badania także zostały przeprowadzone na osobach dorosłych, albowiem edukacja nigdy się nie kończy, a szczególnie edukacja międzykulturowa, z którą do czynienia mamy na co dzień.

Część badawcza

Rozdział 6

Edukacja dzieci w rodzinach wielokulturowych i wielojęzykowych.

6.1.

Charakterystyka środowiska badawczego

Terenem badawczym w niniejszej pracy jest miasto Istanbul.

Istanbul – polska nazwa Stambuł, zostało założone w 660 r.p.n.e. jako Bizancjum, 330 r.n.e. jako Konstantynopol. Rozciąga się ono po dwóch stronach cieśniny Bosfor i dzieli miasto na dwie części. Zachodnia część miasta znajduje się w Europie i zwana jest europejską, wschodnia część znajduje się w Azji i zwana jest stroną azjatycką. „Merem Stambułu i równocześnie gubernatorem miasta i prowincji stambulskiej jest obecnie Kadir Topbaş. Podział administracyjny miasta został ustalony w 1930 roku i przetrwał do 2008. 974,97km² miasta znajduje się po europejskiej stronie, a 855,95 km² po stronie azjatyckiej (anatolijskiej). W kwietniu 2008 roku do 32 istniejących dystryktów Stambułu zostało dodane 7 nowych32. Jak podaje się Istambul zamieszkuje ok 14 657 434 mieszkańców33.

Badane osoby mieszkają w różnych dystryktach Istambulu. Badania właściwe odbywały się poprzez rozmowy indywidualne i spotkania z respondentami na terenie całego miasta. Respondenci mieli okazję odpowiedzieć na pytania i wypowiedzieć swoje wątpliwości i trudności, z którymi spotykają się na co dzień.

6.2.

Charakterystyka badanej populacji.

Badaną grupą są matki pochodzenia polskiego, które wyszły za mąż za obywateli Turcji i mieszkają na terenie Istanbulu.

W badaniach wzięły udział 24 matki, które posiadały jedno lub więcej dzieci.

Tabela 1 Ilość dzieci

Ilość dzieci Ilość matek procent
1 dziecko w rodzinie 16 67
2 dzieci w rodzinie 8 33
ogółem 24 100

Źródło: Badania własne

Tabela 2 Płeć dziecka

Płeć dziecka Ilość dzieci procent
chłopiec 18 56
dziewczynka 14 43
ogółem 32 100

Źródło badania własne:

Tabela 3 Wiek posiadanych dzieci

Wiek dzieci Ilość dzieci procent
0-2 15 48
3-5 12 37
6 2 6
7-9 3 9
ogółem 32 100

Źródło : Badania własne

6.3.

Początki edukacji dzieci – dzieci w wieku do 3 roku życia.

Zaczynając swoją drogę życia niezależnie od sytuacji dziecko nieświadomie uczestniczy w procesie wielkich planów i dyskusji rodziców. Dzieci z rodzin wielokulturowych i wielojęzykowych spędzają sen z powiek rodziców. Zaczynając od wyboru imienia, które dla wielu rodziców nawet tych mieszkających w jednym kraju i mających tą samą kulturę i religię nie daje spokoju. W rodzinach polsko – tureckich szczególnym problemem są litery w imionach, które bądź inaczej się czyta, bądź nie są w obu alfabetach. Chociaż nie zawsze bierzemy to pod uwagę. Tureckie imiona mają jakieś konkretne znaczenie, mogą mieć też odpowiednie przesłanie. Polskie imiona pochodzą głównie od świętych katolickich. Jak odpowiedziała respondentka: „Mam dwójkę dzieci. Pierwsza córka otrzymała imiona Ceren Klara (Dżeren Klara). Pierwsze tureckie imię, która oznacza gazelę i drugie polskie chociaż pochodzenia włoskiego. Syn ma na imię Arda Christopher niestety ze względu na polskie trudne w wymówieniu Krzysztof zostało zamienione na angielską wersję.34” Przy wyborze imienia dla dziecka, w dwóch kulturach ważne jest by dziecko otrzymało dwie jego części, lub jedną wspólną całość. Niestety nie wszyscy rodzice zdają sobie sprawę z tego, że już właśnie tutaj na początku pozbawiają dziecka dziedzictwa kulturowego jednej ze stron. Wiele matek nadaje imiona tylko pochodzenia tureckiego takie jak: Ümit Fatih, Bengü Dilara, Ayla Begüm, Melike, Damla, Asil, Emir Can. Bardzo rzadko się zdarza by nadawano polskie imiona. I tu właśnie dzieci tracą, w wyniku asymilacji z kulturą turecką. Matki nie walczą i nie chcą dość często nadawać polskich imion, traktując własne dzieci tak jakby nie były w połowie polskie. Jest to jeden z pierwszych problemów jakie natrafiają rodzice na swojej drodze, z której kultury i jakie imię wybrać dla dziecka. Jak możemy zauważyć w tabeli poniżej, aż 50% dzieci ma imię pochodzenia tureckiego, a niewielkie 15,5% imię polskie. Część rodzin uznaje za słuszne nadanie dziecku dwóch imion o różnym pochodzeniu, bo aż 19% dzieci otrzymało imię polskie i tureckie.

Tabela 4 Wybór imienia

Pochodzenie imienia Ilość dzieci procent
Tureckie 16 50
Polskie 5 15,5
Polskie i Tureckie 6 19
Zamiennik z innego języka 5 15,5
ogółem 32 100

Źródło: Badania Własne

Dwa imiona ma nadane 41% dzieci, a więc większość i jak możemy zauważyć nie wszystkie mają imię polskie i tureckie, bo z poprzedniej tabeli wynika, że ma je tylko 19% dzieci.

Tabela 5 Ilość nadawanych imion

Ilość imion Ilość dzieci procent
1 imię 19 59
2 imiona 13 41
Ogółem 32 100

Źródło: Badania własne

Kolejnym problemem jest wybór religii w jakiej wychowujemy dziecko. Biorąc pod uwagę Turcję jak kraj muzułmański i Polskę jako kraj katolicki. Są to dwie odrębne religie, mimo iż opierają się na tych samych zasadach i dziejach. Mimo iż większość polek nie przechodzi na islam, są katoliczkami niepraktykującymi, lub ateistkami, to bardzo wiele wręcz z moich badań wynika, że 42 % osób badanych swoje dzieci wychowuje w religii islamskiej, pozostałe 25 % wychowa dzieci w wierze katolickiej pozostali przedstawią dziecku wszystkie opcje i dziecko samo sobie wybierze, która opcja mu pasuje. Nie mniej jednak jest to bardzo śliski temat, a często wybór islamskiej religii dla dziecka nie wiąże się z chęcią a wygodą. Mieszkając w kraju muzułmańskim łatwiej jest wychować dziecko w religii kraju niż walczyć i starać się i dojeżdżać do często dość oddalonego kościoła by wychować dziecko w religii chrześcijańskiej. Mimo to wiele kobiet będąc w Polsce chrzci dzieci, ale bardziej ze względu na tradycję niż przynależność do kościoła. Złotym środkiem rozwiązującym problem jest edukacja dziecka o wszystkich religiach i lub edukacja dziecka o tym, że jest Bóg a religia jest tylko środkiem do oddawania mu czci.

Tabela 6 Wybór religii dla dziecka

Religia Ilość matek procent
Katolicyzm 6 25
Islam 10 42
Wielo - religijność 8 33
Ogółem 24 100

Źródło: Badania własne: Wielo-religijność – ukazanie dziecku wszystkich religii i pozwolenie mu na wybór.

Kolejnym problemem na jaki natrafiają matki jest problem z obrzezaniem35, chociaż większość matek nie widzi w tym problemów, ponieważ jest to z punktu widzenia medycyny zdrowe. Jak mówi jedna z respondentek: „skoro islam jak i chrześcijaństwo pochodzi z religii judaistycznej, w której męski potomek był obrzezany, więc dla obu Religi i obojga rodziców nie powinno przedstawiać to większych problemów.36” Nie mniej jednak wiele matek nie wie jak postąpić w tym temacie, mimo iż deklarują, że dziecko wychowają w religii islamskiej. Jak mówi inna z respondentek: „Ja jestem w 100% zdecydowana, ze jeśli mój syn by nie chciał to bym na to nie pozwoliła, chyba, że byłyby jakieś medyczne wskazania. Tak samo zresztą nie ochrzciłabym mojego dziecka bo uważam, ze powinna być to świadoma decyzja każdej osoby. Obrzezanie natomiast jest to dodatkowo ingerencja w ciało i na zawsze pozbywasz się pewnej części więc jest to jeszcze bardziej poważne. Czytałam też kiedyś o syndromie obrzezańca (w "Zabójcy z miasta moreli" Szabłowskiego) co mnie jeszcze bardziej przekonuje do tego co myślę. Dla mojego męża natomiast jest to na tyle ważna rzecz, że by nie przebolałby tego jakby jego syn nie był obrzezany, przecież on jest Turkiem - muzułmaninem -to co ja sobie myślę.37” Jak możemy zauważyć w tabeli tylko 17% matek nie ma zdania i nie wiem czy obrzezać swojego syna czy też nie. Jednak aż 62% badanych respondentów nie widzi problemów w obrzezaniu syna.

Tabela 7 Obrzezanie

Obrzezanie Ilość matek procent
tak 15 62
nie 5 21
Nie podjęło decyzji 4 17
ogółem 24 100

Źródło: Badanie własne

Tabela 8 Chrzest

Chrzest Ilość matek procent
tak 10 42
nie 11 46
Nie podjęto decyzji 3 12
ogółem 24 100

Źródło: badanie własne

Jak możemy zauważyć, respondentki często w przypadku chłopców, ponieważ obrzezanie dotyczy tylko płci męskiej w Turcji wybierają dla dziecka zarówno chrzest jak i obrzezanie. Tak więc są wierne obu tradycjom w jakich wychowują swoje pociechy.

Często też ze względu na religię islamską, którą wybiera dla dziecka 42% badanych rodzin pojawia się kolejny problem. A mianowicie hijab38, czador39, nikab40 czy burka41 i jego noszeniu przez polsko-tureckie dzieci. Dyskusja jaka powstała przy tym temacie jest wielka albowiem kilka respondentek wyraziło się, że im nie przeszkadza, a nawet same chcą by ich dzieci nosiły chustki. Nie mniej jednak większość matek, chce ten temat pozostawić do rozpatrzenia przez własne pociechy, by one same zdecydowały. Nie mniej jednak widok dziecka, zdarza się, że nawet kilku miesięcznego tak ubranego przyprawia respondentki o agresję i nietolerancję, którą tłumaczą wręcz jak mówi jedna z respondentek: „ pedofilstwo ojca, który do tego zmusza”, „problemami psychologicznymi rodziców”, „to zabieranie dzieciństwa dziecku”42 itp. Jak możemy zauważyć, aż 84 respondentki są przeciwko zabiegowi zakrywania w jakikolwiek sposób wymagany przez religię dziecka płci żeńskiej.

Tabela 9 dziewczynki zakryte zgodnie z wymogami religii

zakryte Ilość matek procent
tak 4 16
nie 20 84
ogółem 24 100

Źródło: Badanie własne.

Z wychowaniem dziecka w tak odmiennych kulturach wiąże się wiele problemów, w związku z tak zwaną tradycją krajów. Polski kraj swoje tradycje opiera w większości na wierze katolickiej. A wiele mam uważa, iż tradycję trzeba przekazywać. Tak więc kolacja Wigilijna jest tradycją, tak samo jak śniadanie Wielkanocne. Jak mówi jednak z respondentek: ”Jak można wychowywać dziecko w przeświadczeniu, że kolacja Wigilijna nie ma nic wspólnego z wiarą katolicką. Jeżeli wychowuje się dzieci w religii islamskiej, to dlaczego matki uczą dzieci czczenia świąt katolickich. Bo co za różnica, że np. zmienimy tradycyjne potrawy z kolacji Wigilijnej na kurczaka przekazując jednocześnie dziecku, że jest to tradycja polska, nie mniej związana z kościołem katolickim. Tak więc od małego dzieci mają mieszane w głowach pojęcia.” Z drugiej zaś strony zdarzają się rodzice, którzy nie chcą by ich dzieci poznały tradycje świąt i kultury Polskiej, nie ze względu na wychowanie w religii islamskiej, a z prostej przyczyny, którą jest ateizm czy też niechęć do świąt.

Kolejnym problemem , który podlegadyskusji jest język. Nauka języka młodszych dzieci jest bardzo zróżnicowana w zależności od danej rodziny. I tak ojcowie z reguły uczą dzieci języka tureckiego, nie miej jednak w początkowym okresie nie zawsze się to im udaje. Matki wytrwale z reguły uczą języka polskiego, a dziecko dodatkowo osłuchuję się i uczy trzeciego języka w którym rozmawiają ze sobą rodzice.

Tabela 10 Trzeci język w rodzinie

język Ilość matek procent
angielski 16 67
niemiecki 6 25
turecki 2 8
ogółem 24 100

Źródło: badanie własne

W swoich badaniach spotkałam się z dwoma respondentkami, gdzie matki uczą się języka tureckiego, w takim języku mówią do swoich dzieci i jak same mówią uznają go za łatwiejszy i lepszy dla swoich pociech. Jeden z chłopców właśnie z takiej rodziny, nie mówi w ogóle po polsku, ani nie rozumie w tym języku. Jest to znikomy procent bo zaledwie 8 % badanych respondentek.

W większości rodzin dzieciaki w wieku dwóch czy trzech lat posiadają zasoby słów z 3 języków, które są używane w domu. W zdaniach, które starają się układać widnieją słowa z każdego z języków, które są używane w domu. I tu mogę przytoczyć taki przypadek. Jak mówi jedna z respondentek: „Moja córka, która ma dwa latka, mówi do mnie „mamo” lub „anne43”, jak nie reaguję na jedno z tych dwóch słów, mała używa drugiego.44” Tak więc dzieci w bardzo małym wieku już wiedzą co dane słowa oznaczają jak ich naprzemiennie używać, a także wiedzą kiedy i do kogo jakie słowo powinny używać. Dzięki temu w późniejszych latach mają większe możliwości językowe, jak wynika z badań dzieci z takich rodzin szybciej przyswajają inny język obcy i bez problemu nim władają, nie mają też problemów z komunikacją w innych językach, nie mają barier co dobrze wróży ich przyszłości.

Bardzo częstym problemem w edukacji językowej małych dzieci jest brak determinacji ze strony jednego z rodziców do uczenia dziecka. Wielu ojców nie zwraca się do swoich pociech w swoim języku, a w języku, w którym porozumiewa się z żoną, a więc angielskim czy też niemieckim, przez co dziecko nie ma szansy od maleńkiego przyswajać sobie brzmienia słów, nie ma okazji słyszenia. Aż 25 % ojców mówi do swojego dziecka po angielsku i 8% ojców po niemiecku. Nie mniej jednak mieszkając w Turcji, dziecko ma szansę oswoić się z językiem kiedy udaje się na plac zabaw dla dzieci. Tam spotykając dzieciaki w swoim wieku słyszy język turecki – a więc język ojca. Ale nie tylko, także w sklepie czy autobusie. Większość matek uważa iż języka tureckiego dziecko nauczy się w szkole a do tego czasu może ono się posługiwać językiem polskim i angielskim bądź innym używanym w domu.

Tabela 11język w którym mówi się do dziecka

język Ilość mężów respondentek procent
turecki 16 67
angielski 6 25
niemiecki 2 8
ogółem 24 100

Źródło: badanie własne

Jak możemy przeczytać w rozdziale o wielojęzyczności respondentki mogą wybrać jedną z wielu metod nauki dziecka języków, jednak nie zawsze mają one gwarancję, że dziecko będzie mówić w każdym języku jakiego rodzice chcieliby aby się posługiwało. Dodatkowo jest to dla matek bardzo ciężka praca i tylko konsekwentne dążenie do celu będzie istotne w roli nauczyciela języka. Większość rodziców nieświadomie wybiera metodę nauki języka przez dziecko. Najczęściej wybieraną metodą jest metoda OPOL, mająca na celu mówienie do dziecka we własnym języku. Nie każdemu jednak przychodzi na myśl stosowanie innej metody takiej jak używanie języka mniejszościowego w domu, w wypadku małżeństw polsko – tureckich powinien to być polski, niestety niewielu ojców zna ten język, czasami posługuje się wręcz kilkoma słowami. Nie spotkałam podczas badań rodzin stosujących metodę ustalonych dni językowych. Jak można zauważyć w tabeli, większość rodzin na początku wybiera metodę OPOL i jest ona naturalną metodą, która przychodzi nam na myśl. Jak możemy zauważyć jest to, aż 83% respondentek, które uważają tą metodę za skuteczną.

Tabela 12Metoda nauki języka

metoda Ilość matek procent
OPOL 20 83
Język mniejszości 4 17
Wybrane dni 0 0
ogółem 24 100

Źródło: badanie własne: Język mniejszości – w tym wypadku rozumiany jako język trzeci używany w domu

Kolejny problem na jaki napotykają badane respondentki to kariera młodej matki. We wszystkich badanych rodzinach polki jako matki zajmujące się dziećmi nie podejmują pracy, szczególnie w okresie kiedy dziecko jest małe. Zostają w domu i zajmują się dziećmi. Z czasem przestają walczyć i się interesować możliwością pracy, ponieważ mężczyźni tureccy nie akceptują każdego rodzaju pracy jaki żona może wykonywać. Jak możemy zauważyć tylko 13% respondentek podejmuje pracę.

Tabela 13Matki podejmujące pracę

Podjęcie pracy Ilość matek Procent
Tak 3 13
Nie 21 87
ogółem 24 100

Źródło: badanie własne.

Czytanie bajek na dobranoc. Możemy zauważyć tutaj matki, które czytają dzieciom na dobranoc polskie książeczki, takie które znajdują bajki w języku polskim, tureckim i angielskim bądź niemieckim. Większość respondentek powiedziała, bo aż 58%, że w domu czytane są bajki w wielu językach. W każdy dzień w innym języku. Są też takie które dla zbycia edukacji nastawiają turecki kanał z bajkami, z reguły z wygody. Lub też nastawiają dla dzieci komputer z kanałami i bajkami dla dzieci.

Tabela 14Języki w jakich czytane są bajki

Język Ilość matek procent
turecki 4 17
polski 4 17
angielski 1 4
niemiecki 1 4
W wielu językach 14 58
ogółem 24 100

Źródło: Badanie własne

Bajki bardzo pomagają w rozwoju i rozumieniu kultur z jakich dzieci pochodzą, przekazują one dzieciom ogólne i uniwersalne prawdy o życiu, które to sprawdzają się w życiu na pograniczu dwóch tak odmiennych kultur i pomagają dzieciom zrozumieć świat w którym żyją. Ale tutaj trzeba być mądrym rodzicem i dopasowywać bajki do wieku, rozwoju dziecka, a także patrzeć na nie krytycznym wzrokiem, bo nie wszystkie mają pozytywny przekaz i są edukacyjne.

6.4.

Dzieci w wieku przedszkolnym.

Dzieci chodzących do przedszkola od 3 roku życia nie zaobserwowałam w grupie badanych przeze mnie osób. W tym wieku w grupie badanych dzieci było 37 %. Wszystko wynika z tej przyczyny, iż matki nie robią kariery zawodowej w Turcji, tym zajmują się ich mężowie. Respondentki zajmują się domem i dziećmi. Ale wybór przedszkola dla matek tutaj w kraju muzułmańskim nie jest wcale prosty. Muszą one brać pod uwagę, jakie przedszkola są najbliżej, do jakich przedszkoli przypisała dzieci administracja, na jakie przedszkola stać daną rodzinę. Wybór wcale nie jest prosty.

Jak wyglądają tutejsze przedszkola? Są to kolorowe budynki, z reguły kilku piętrowe, na zewnątrz plac zabaw, a wszystko to ogrodzone. Tutaj place zabaw są ogrodzone, a dzieci bardzo rzadko na nich przebywają. Całe budynki są pięknie zdobione kwiatami i postaciami z bajek, nawet w oknach budynków można zauważyć kwiaty czy poprzypinane prace dzieci. Każde ogrodzenie jest szczelnie, trudno cokolwiek wypatrzeć w środku, co sprawia, że dzieci są tam bezpieczne. Przy furtce do przedszkola jest dzwonek, nie każdy w ten sposób wejdzie do środka. W Istanbule w każdym przedszkolu jest nauczanie języka angielskiego i niemieckiego. Ale są także przedszkola językowe, do których z reguły uczęszczają dzieci obcokrajowców. Nie mniej też możemy wybrać przedszkole Montessori, których po całym Stambule porozrzucanych jest ok pięć.

Trzy respondentki wysłały swoje dzieci tutaj do przedszkola w wieku 3 lat. Jedna rodzina do przedszkola uniwersyteckiego, Dwie do przedszkoli państwowych. Co to są te przedszkola uniwersyteckie? Są to przedszkola dzięki, którym w przyszłości można szybciej dostać się na Uniwersytet pod który podlega dane przedszkole. Emilia, która wysłała tam swoją pierwszą córkę, a później drugą jest bardzo zadowolona z edukacji w tym przedszkolu. Są to przedszkola i szkoły w połowie finansowane przez państwo.

Jakie są plusy tutejszych przedszkoli? A na pod wieloma względami biją polskie placówki, nawet te tutejsze państwowe. Za dodatkową opłatą, po dziecko pod same drzwi bloku podjeżdża bus i nauczycielka zabiera dziecko do szkoły. Nie jest to duża opłata, a bardzo wygodne jest to dla matki. Po szkole dziecko w ten sam sposób jest odwożone. Zajęcia w przedszkolu są od rana, rzadko się zdarza aby były po południu. Dodatkowo można dziecko zapisać na dodatkowe lekcje do Etut – to prywatna świetlica. W zależności od szkoły jest ona dodatkowo płatna, ale są na niej dodatkowe zajęcia i tu w zależności od szkoły, bądź nauczyciela może to być: angielski, gimnastyka, robotyka, plastyka. Na te zajęcia też dzieci są zabierane busem. Wielka wygoda dla pracujących rodziców i wielkich korków na mieście. Rano dziecko jedzie na zajęcia i wraca dopiero po ich zakończeniu. W przedszkolu dzieci dostają dwa posiłki, z reguły w ramach szkoły, czasami szkoły chcą niewielką opłatę. W wakacje z reguły przedszkola są otwarte i może tam także uczęszczać dziecko. Jednak zajęcia to głównie zabawa i wycieczki.

Klasa Zerowa.

Tak jak w Polsce można wybrać dwie wersje. Pierwsza wersja jest to klasa zerowa w przedszkolu, a więc w tym samym miejscu gdzie dziecko uczęszczało. Druga wersja to klasa zerowa w szkole podstawowej, z oddzielnym wejściem i odseparowana od szkoły, nie mniej jednak dzieci mają świadomość, że nie tylko one są w danym budynku. Badane przeze mnie rodziny posyłają swoje pociechy do Zerówki przy szkole, by dzieci mogły się oswoić ze szkołą i mieć większe możliwości dodatkowych zajęć. Dzieci do niej uczęszczające mają po 6 lat.

Zajęcia dodatkowe są organizowane w Etut – czyli tutejszych prywatnych świetlicach, ale przez tych samych nauczycieli, z którymi dzieci mają kontakt w szkołach. Są także zajęcia organizowane przez Belediye – czyli tutejsze domy kultury, które są w danych dzielnicach. Są także wakacyjna zajęcia prowadzone dla dzieci na uniwersytecie przez dydaktyków i studentów a opłaty to z regóły pokrycie kosztów zajęć. Łatwiej na takie zajęcia dostać się dzieciom uczęszczającym do przedszkoli uniwersyteckich. W zależności, od kursu i tego gdzie się znajduje są to zajęcia płatne lub nie. W większości dzieci korzystają z tych zajęć.

W jakim języku dzieci się porozumiewają? Na początku nieskładnie językiem tureckim, z czasem kiedy u matki brak determinacji i chęci do nauki dziecka język turecki staje się tym, którym dziecko posługuje się biegle, a język polski rozumie w prostych i nieskomplikowanych słowach i zdaniach. Tak samo dzieje się w sytuacji trzeciego języka używanego w domu.

Większość matek ma nadzieje, że od przyszłego roku będzie działać polska szkoła, nie mniej jednak jest z tym związanych wiele problemów, Istanbul jest bardzo rozległą metropolią, a polonia rozsiana jest po całym mieście. Dojazd z jednego miejsca w drugie przysparza matkom wielu problemów. Czasami dojazd trwa dłużej niż 3 godziny, autobusami czy metrem, więc póki co nie ma jakiegoś pomysłu jak rozwiązać dany problem. A większości matek nie chce się dostarczać dzieci w wybrane miejsce, bo jest to trudna sprawa i wymaga samozaparcia. Nie mniej jednak od przyszłego roku szkolnego zostanie stworzona taka możliwość dla dzieci i będą mogły się one uczyć języka w grupie z nauczycielem.

6.5.

Dzieci w wieku szkoły podstawowej.

Dzieci uczęszczających do szkoły podstawowej w swoich badaniach spotkałam niewiele tylko 9 % dzieci było w tym wieku, a więc 3 osoby. Jedna uczęszcza do prywatnej szkoły, druga do szkoły uniwersyteckiej., trzecia do szkoły państwowej. Wszystko wygląda podobnie jak w przypadku przedszkoli. Nie mniej problemem dla respondentek jest przedmiot – religia, który niestety w Turcji jest obowiązkowy i jest to niestety religia islamska, nie ma ona zamiennika tak jak w Polsce gdzie przynajmniej teoretycznie można iść na etykę. Dzieci obcokrajowców czy też wyznawców innej religii są zmuszone na nią uczęszczać by móc zdobyć przewidziane punkty za ten przedmiot i tym samym łatwiej dostać się do szkoły jakiej chcą, czy też na dobry uniwersytet. Szkoła podstawowa przewiduje 4 klasy, program jest podobny do tego, który jest w Polsce. Dodatkowo polskie dzieci są objęte programem nauczania przez ORPEG – Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą. Ale o tym w osobnym rozdziale.

Dodatkowo rodzice dzieci, które są wychowywane w wierze islamskiej posyłają swoje dzieci do meczetu na kurs Koranu, który odbywa się z podziałem na grupy wiekowe i dodatkowo osobno dla dziewczyn i osobno dla chłopców. Jest to nauka czytania w języku arabskim oryginalnego Koranu, nie jest to nauka języka, a tylko czytania by móc się modlić w tym języku i przeczytać obok zamieszczony tekst w języku tureckim by zrozumieć co się przeczytało. Rozmawiając z respondentkami 50% z nich pośle, lub posyła swoje dzieci na lekcję Koranu.

Tabela 15 lekcje Koranu

Lekcje Koranu Ilość matek procent
Tak 12 50
nie 6 25
Nie zdecydowało 6 25
ogółem 24 100

Źródło: Badanie własne

Dla Polskich dzieci wychowywanych w Religi chrześcijańskiej jest organizowane na terenie Istambułu w kościele św. Antoniego lekcje Religi i przygotowanie do Pierwszej Komunii Świętej, z której to korzysta 33% respondentek, lub będzie korzystać w przyszłości.

Tabela 16Lekcje religii katolickiej

Lekcje religii katolickiej Ilość matek procent
Tak 8 33
Nie 11 46
Nie zdecydowano 5 21
ogółem 24 100

Źródło: badanie własne

Nauka języka polskiego jest stosowana tylko przez matki zdeterminowane i szanujące polską kulturę i język. Wiele z nich uważa iż nauka języka polskiego jest zbędna bo dzieci żyją i uczą się w Turcji, a dla nich to przecież dodatkowa praca, co wcale nie jest proste. Dzieci respondentek w wieku szkolnym mówiły dobrze w języku obcym, który był stosowany w domu jako trzeci język, w języku tureckim mówiły perfekcyjnie, a w języku polskim mówiły pojedyncze słowa i rozumiały proste zdania. Będąc na pikniku polonijnym dzieci respondentek mówiły do siebie w języku tureckim, w tym języku grały w gry i czytały książki, matkom z reguły odpowiadały w języku obcym – język trzeci rodziny- a nawet w języku tureckim. W późniejszym wieku dziecko wybiera sobie język w którym jest mu lepiej się porozumiewać i tylko nim się posługuje. W większości rodzin gdzie dzieci było więcej niż jedno, dzielą się one po połowie, a więc jedno włada lepiej językiem tureckim, drugie językiem polskim. I tu matczyna determinacja w nauce dziecka jest bardzo ważna, albowiem środowisko i inne matki mówią, że nauka języka polskiego to syzyfowa praca, bo dziecko ma tureckich przyjaciół, chodzi do tureckiej szkoły, uczy się po turecku i telewizor ogląda z programami po turecku. Większość matek nie jest przygotowana do nauki języka polskiego swoich własnych dzieci, nie jest to bowiem łatwa sprawa i dziecko samo musi także tego chcieć. Jak mogłam zauważyć matki wzajemnie się nie motywują, nie starają i wręcz omijają sprawę nauki dziecka szerokim kołem. Natomiast te zdeterminowane i uczące z reguły są demotywowane przez inne matki. I tak powstaje błędne koło, z którego bardzo ciężko wyjść. A poznanie rodowitego języka przez dziecko jest ważną sprawą dla jego tożsamości.

6.6.

Edukacja powyżej szkoły podstawowej – opis.

W Turcji system oświaty przewiduje 4 klasową szkołę podstawową po której jest egzamin i dziecko wybiera się do odpowiednika naszego gimnazjum, które także przewiduje 4 klasy i kończy się egzaminem. W trakcie tych lat nauki dzieci objęte są pomocą i dworactwem w jakim kierunku kierować swoją edukacją. W każdej ze szkół jest psycholog, który w razie potrzeby udziela porad i zawsze można z nich skorzystać. Ważne jest by zdobyć jak najlepsze punkty dzięki czemu można dostać się do lepszej szkoły. Jak mówi jedna z respondentek: „W szkole dzieci maja psychologa i on sie nazywa rehber ogretmen ale w czym pomaga tego nie wiem. Czy jest odpowiednio wyszkolony tez nie wiem, nie korzystałam z jego porad.45”

Szkoła średnia to wielki wybór, ponieważ dziecko wybierając szkołę zawodową nie może udać się później na studia, w ten właśnie sposób zdobywając wykształcenie średnie dyskwalifikuje dziecko do zdobycia dodatkowej wiedzy na studiach. I tak dziecko może iść do Liceum Ogólnego, po którym zdaje egzamin i w zależności od punktów trafia na lepszy uniwersytet i kierunek studiów lub gorszy. Dziecko może też wybrać liceum sportowe i doskonalić się w jakiejś konkretnej dziedzinie sportowej, a potem iść na studia. Jednym z wyborów może też być licem turystyczno – hotelarskie, które oprócz możliwości pójścia na dalsze studia oferuje praktyki zawodowe a dla dobrych uczniów także prace na hotelu w danym wybranym przez siebie i wytypowanym przez nauczyciela zawodzie. Możemy też dziecko posłać do Liceum medycznego, po którym może pracować jako pomoc starszym lub asystent/asystentka. Jest to bardzo poszukiwana szkoła, bo każdy rodzic chce aby jego dziecko było lekarzem, więc dostają się do niej najlepsi i ci którzy mają znajomości. I tu dochodzimy do możliwości szkoły średniej zawodowej, która kształci w danych zawodach i po niej możemy już tylko pracować za niewielką opłatą.

Jak wygląda Uniwersytet, w zależności od kierunku i szkoły średniej do której chodziliśmy możemy zdobyć tytuł Onlisens – czyli małego licencjata w ciągu 2 lub 3 lat, kolejne 2 lata kwalifikują nas do zdobycia tytułu Licencjata a kolejne 2 lub 4 do tytułu magistra. Tak jak w Polsce mamy do wyboru studia dzienne, zaoczne, weekendowe, bądź egzaminy ogólno- państwowe zdawane dwa razy w semestrze z danych przedmiotów. Uczestnictwo w zajęciach jakichkolwiek nie jest obowiązkowe, ważne jest tylko zdanie na odpowiednim poziomie egzaminów przedmiotowych.

6.7.

Dorośli i ich edukacja międzykulturowa.

Kobieta przyjeżdżająca do Turcji za miłością swojego życia napotyka wiele trudności związanych ze zmianą środowiska, kultury języka. Jak sobie dają tutaj radę? Jak ich życie przebiega w tak odmiennym kraju? Nie jest łatwo, często chcą uciekać, wracać do Polski porzucić to wszystko co tutaj mają. Ale jednak zostają i starają się tu żyć. Co im pomaga? Pytań wiele, polonia wielka w Istanbule, każda z respondentek przyjeżdżająca do Turcji przeżywa na początku szok kulturowy, przyjeżdżając tutaj na wakacje nie widzi się tego i nie czuje co dotyczy osób żyjących tu na co dzień. Pierwszą rzeczą z jaką się spotykają to bariera językowa, z różnych przyczyn nie każda z respondentek ma możliwość nauki języka. Ale jest tutaj kilka opcji. Mogą uczestniczyć w bezpłatnym kursie prowadzonym przez państwowe centrum kursów – ISMEK, wiele z respondentek tą opcje wybiera, jednak nie zawsze jest to dostępny kurs w danym regionie Istambulu. W kursie tym uczestniczą osoby z wielu krajów, głównie Syryjczycy i Rosjanki. Kolejny kurs prowadzony jest przez Belediye – a więc przez odpowiednik naszych Domów Kultury, tutaj już zajęcia są płatne, ale wiele z respondentek w nich uczestniczy. I jeden z najlepszych kursów dostępnych na rynku prowadzonych przez szkołę TOMER, który jest bardzo drogi, ale poziom nauczania jest bardzo wysoki.

Mieszkając tutaj także wiele z respondentek zmienia swój styl ubierania się, nie tyle co by się dostosować do tutejszej kultury, ale co by uniknąć śmiałych spojrzeń i nie tylko ze strony tureckich mężczyzn. Wiele z respondentek na początku ubiera się w spódniczki, bluzki z dekoltem , z czasem zastępuje je spodniami i sweterkami, czy bluzeczkami. Nie przeszkadza im to ale z reguły całkiem je odmienia. Wiele z teściowych respondentek bardzo chciałoby je widzieć wychodzących z domu w chustce, a więc nie pokazującym włosów obcym mężczyznom jak nakazuje Koran. W Istanbule podczas prowadzenia badań nie spotkałam respondentki, która by nosiła taką chustkę. Jeżeli nie udaje się teściowej z synową, próbuje ona tego z naszymi córkami, wiele matek skarży się na to, bo nie chcą by ich własne córki nosiły chustki na głowach. Żyjąc w tym mieście wcale nie ma takiej potrzeby, państwo i społeczeństwo nie wymaga tego od kobiet, raczej chcą tego rodzice lub mężowie, którzy silnie wierzą w słowa Koranu. Nie mniej jednak strój respondentek zakrywa więcej niż przed małżeństwem, czy pobytem w Turcji. Tylko 8% badanych nie zmienia swojego stylu ubierania się.

Tabela 17 Zmiana stylu ubierania się

Zmianan stylu Ilość respondentek procent
tak 22 92
nie 2 8
ogółem 24 100

Źródło: badanie własne

Przyjeżdżając do Turcji, respondentki zostają same, często bez pracy, bez wsparcia rodziny. Zamieszkując z mężem w pewnym momencie zdają sobie sprawę, że są same. Siedzą w domu czekając z obiadem, aż mąż wróci, potem rodzą dzieci i z dziećmi spędzają swój czas. Nawiązanie przyjaźni z tureckimi sąsiadami wcale nie jest łatwe, z reguły respondentki są oceniane jako obcokrajowcy, których się wytyka palcem, ale rzadko kiedy zaprasza na herbatę, jeżeli używa się z mężem podniesionego głosu czy kłóci się zawsze wina spada na respondentki bo wszyscy dookoła, łącznie z męża rodziną uważają nas za zło konieczne. Niewiele z respondentek ma szansę pracować i nie w każdym zawodzie możemy to robić. Mieszkając w bloku, każdy wie, że tutaj mieszka kobieta z innego kraju. A dzieci respondentek bardzo często są atrakcją w każdym miejscu gdzie przebywają. Nie tylko ze względu na pochodzenie, ale także to, że jako osoby z obcego kraju, nie jest dla respondentek problemem przemierzenie pół miasta metrem z dwójką dzieci, czego tureckie kobiety z reguły nie są w stanie zrobić. To respondentki wyróżnia w tłumie. Wchodząc do metra i widząc matkę z dwójką dzieci, zawsze się ma pewność, że nie jest to Turczynka.

Co z pracą? Kiedy respondentki zaczynają pracę w turystyce, wiele z nich rezygnuje z tej pracy po ślubie z Turkiem, na początku biorą urlop, potem zawieszają wyjazdy, odkładają powrót do pracy, a w końcu rezygnują. Nie do końca jest to ich wybór, raczej nieakceptacja męża i jego rodziny do pracy w turystyce przez kobietę. Spotykając mężczyznę respondentki nie zdają sobie z tego sprawy, że zrezygnują z pracy, która dawała im wiele satysfakcji, raczej uczą się tutejszej kultury i próbują się do niej dostosować. Potem respondentkom już na tym nie zależy, lub nie chcą zawieść mężów. Będąc w Polsce walczyłyby o swoje, uczyłyby mężów, że to wcale nie jest złe zajęcie dla kobiety, ale w Turcji nie są one na swoim podwórku i rezygnują, głównie z braku wsparcia. Tak więc akceptując i biorąc za swoją tutejszą kulturęrespondentki rezygnują z siebie, swoich ambicji i planów. Jak mogliśmy zauważyć w tabeli nr 13 przedstawionej wcześniej niewiele kobiet pracuje, a wiele z wyborem miejsca pracy ma problemy o czym już wspominałam.

Część z respondentek pracuje jako nativ speaker angielskiego bądź niemieckiego w szkole bądź centrum językowym. Tu też spotykają się z nalepką obcokrajowca i są głównie pomocą dla nauczyciela języka. Niewiele szkół, ze względu na przepisy jest w stanie zatrudnić respondentki jako pełnoetatowych nauczycieli, głównie robią to szkoły prywatne, dzięki czemu podnoszą swój prestiż. Praca jako nauczyciel, jest bardzo pożądana i bardzo szanowana przez tureckie rodziny. Nie każda z respondentek jednak o tym marzy. Nie mówiąc o tym, że pracując w takiej szkole głównie prywatnej czasami są skazane na nielegalną pracę, co też stwarza wiele problemów, czasami nawet z wypłatami świadczeń, które się respondentkom należą za wykonaną pracę. Wiele respondentek jednak się decyduje ze względów na wyrwanie się z domów i przebywanie z innymi ludźmi. Nie każda jednak długo tak pracuje, bo nie każda jest stworzona do takiej pracy i po prostu wiele respondentek rezygnuje z tego zajęcia.

Każde mieszkanie tutaj musi się składać z salonu, kuchni, łazienki, z prysznicem, który zazwyczaj nie jest obudowany i oczywiście balkonu, który przybiera różne formy – jest tak mały, że stopę trudno na nim położyć, lub taki że da się na nim grilla zapalić. Na początku trudno jest respondentkom zostawiać buty przed drzwiami, a nie za jak u nas w Polsce. Zawsze myślą, że ktoś im je ukradnie, często się nie mylą, bo wiele z nich jak opowiadało, wracało do domu w pożyczonych butach. Tradycja ta przeszkadza ta osobom mieszkającym wyżej, bo schodząc i widząc mnóstwo butów nie mają jak dostać się na dół. Jest to jedna z pierwszych rzeczy których się tutaj respondentki uczą i o czym plotkują.

Bardzo trudno zaakceptować respondentkom tutejsze zwyczaje przyjmowania gości, które bardzo różnią się od naszych. Gościowi trzeba podać wodę kolońską by mógł odkazić ręce, po tym jak podamy mu cukierka. Pani domu musi być na każde zawołanie męża i gości. Uzupełniać regularnie herbatę w szklance, wodę, podać dla każdego oddzielny talerzyk z ciastkami. Jak mówi jedna z respondentek: „Osobiście uważam, że jest to forma fajna, że przyszłaś czy przyszedłeś ale więcej nie dostaniesz bo ci się nie należy46”. Z reguły jak jest możliwość kobiety rozmawiają osobno i mężczyźni osobno. Do domu gdzie jest kobieta nie można zaprosić tylko mężczyzn. Ale z drugiej strony wizyty po 22 jak najbardziej wskazane, czy przyjście z nieznajomymi, bez wcześniejszego uprzedzenia. Wiele z respondentek tego nie akceptuje, ale taka jest tutejsza kultura, nikogo nie dziwi wizyta o 24, czy wzięcie ze sobą przyjaciela do znajomych. Respondentki to dziwi i walczą one z tym - jednym idzie to lepiej innym gorzej. Szczególnie nie lubią kiedy w tym czasie dzieci już są w łóżkach a do domu goście idą.

Idąc za ciosem jako żony, by zadowolić mężów, bo jest to przecież znane stare powiedzenie „przez żołądek do serca” musimy się nauczyć tutejszej kuchni, która jednym słowem to wariacje na jeden temat w różnym stylu. A więc albo słodko, albo z przecierem pomidorowym. Jak mówią respondentki, niezależnie od tego co zrobią i tak turecka rodzina ich nie zaakceptuje.

6.8.

ORPEG – Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą

ORPEG opierając się na rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie organizacji kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą koordynuje zadania związane z organizacją kształcenia dzieci polskich obywateli czasowo przebywających za granicą, a także dzieci obywateli ze związków mieszanych, których dzieci mają obywatelstwo polskie czasowo lub stale przebywających poza granicami kraju. W rozporządzeniu tym określono w jaki sposób możemy naszym dzieciom pomóc spełnić obowiązek szkolny i obowiązek nauki:

- uczęszczanie do szkoły działającej w systemie oświaty innego kraju, tak więc opisany wcześniej przeze mnie obszar szkół i możliwości edukacji w tutejszych placówkach na terenie Turcji, z której korzystają wszystkie Polki, które wychowują tutaj swoje dzieci

- uczęszczanie do szkoły europejskiej działającej na podstawie Konwencji o Statucie Szkół Europejskich, niestety na terenie Turcji żadnej takiej placówki nie ma, tak więc nie możemy korzystać z tej opcji

- spełnienie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą na podstawie art. 16 ust. 8-14 z ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, w którym to ogólnie mówiąc możemy zapisać dziecko do szkoły i na nasz wniosek samym prowadzić zajęcia dla dziecka w domu, a dziecko przystępuje tylko do egzaminów rocznych – końcowych w danej placówce.

- uczestniczenie w kształceniu na odległość, prowadzonym przez szkoły im. Komisji Edukacji Narodowej w Ośrodku Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą w Warszawie, obejmującym realizację planu nauczania.

Na ostatnim punkcie się skupię, ponieważ wiele dzieci z rodzin przeze mnie badanych korzysta właśnie z tej opcji. Mamy mają do wyboru uzupełniający plan nauczania i ramowy plan nauczania. Jednak wszystkie rodziny które są w Istanbule korzystają z opcji uzupełniającego planu nauczania i posyłają dzieci jednocześnie do placówki szkolnej tureckiej.

Ramowy plan nauczania, mogą go realizować:

- podróżujący, którzy nie mają stałego miejsca zamieszkania;

- którym uwarunkowania życiowe/praca uniemożliwiają realizację obowiązku szkolnego w systemie lokalnym

- w kraju, w którym ze względu na okres trwania obowiązku szkolnego nie mogą kontynuować nauki szkolnej.

Szkoły realizują podstawę programową kształcenia ogólnego określoną w przepisach rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych47.

W ramowym planie nauczania ważne jest wsparcie rodziców i ich pomoc w przyswojeniu wszystkich zagadnień objętych programem, by móc opracować w ustalonych przez szkołę terminach prace pisemne kontrolne, a raz w roku przystąpić do egzaminów pisemnych i ustnych klasyfikacyjnych, które odbywają się w lipcu lub w sierpniu w Warszawie.

Uzupełniający Plan Nauczania

Wszystko jest tak samo jak w ramowym planie nauczania tylko nauka obejmuje dzieci, które uczęszczają do szkoły w danym kraju, w przypadku miejsca przeprowadzenia badań jest to Turcja i tutejsze możliwości edukacji, które opisałam wcześniej, program zawiera zajęcia z języka polskiego oraz wiedzy o Polsce w zakresie szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum ogólnokształcącego. Jest to program, który realizują tutejsze matki ze swoimi dziećmi obejmuje on zajęcia z języka polskiego oraz wiedzy o Polsce. Nie wszystkie jednak matki decydują się na podjęcie nauki za pośrednictwem ORPEG, albowiem nie każda matka ma możliwości przyjazdu z dzieckiem do Polski na egzaminy. Nie mniej jednak te, które się na to decydują mają pomoc jaką oferuje ORPEG, a jest nią platforma e-learningowa, która zapewnia możliwość uczestnictwa w konsultacjach online, bezpośredni kontakt z nauczycielami z Polski. Dzieci jak i ich rodzice otrzymują pomoc w opracowywaniu prac kontrolnych i pomoc w przygotowaniu się do egzaminów kwalifikacyjnych. Zajęcia na wyżej wymienionej platformie prowadzone są w ramach projektu systemowego „Otwarta szkoła – systemem wsparcia uczniów migrujących” i jest ona współfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

Platforma do której ma dostęp uczeń i jego rodzic posiada zbiór materiałów edukacyjnych zgodnych z polską podstawą programową przewidzianą na dany rok. Dodatkowo mamy kontakt z doradcami online za pośrednictwem programu Skype, udział w forum dyskusyjnym bądź wymianę korespondencji meilowej.

Wiele z Polek wybiera tą właśnie metodę a będąc w Polsce dodatkowo kupuje podręczniki przewidziane do danej klasy programem szkolnym i same siedząc w domach 2 do 3 razy w tygodniu uczą swoje pociechy naszego rodzimego języka i historii.

Na stronie ORPEG48 dostępne są wykazy lektur, podręczników , wszelkiego rodzaju materiały dydaktyczne, scenariusze lekcji, prezentacje czy testy bardzo pomocne w nauce języka.

6.9.

Szkoły Libratus

Polskie matki mieszkające za granicą mają jeszcze jedną opcję nauki dzieci są to Polskie szkoły Internetowe Libratus. To także darmowy program realizujący polską podstawę programową przewidzianą na dany rok szkolny. Nauka podobnie odbywa się w domu z pomocą rodzica, który ma dostęp do materiałów dydaktycznych. Dodatkowo raz w tygodniu odbywają się zajęcia on-line, które prowadzą wykwalifikowani pedagodzy. Do dyspozycji mamy prezentacje, filmy edukacyjne, interaktywne tablice, czy też gry na platformie edukacyjnej. Koordynatorem całego projektu jest Fundacja Edukacji Polonijnej49. Dziecko otrzymuje polską legitymację szkolną, a po zdanych egzaminach na terenie Polski świadectwo ukończenia danej klasy, takie samo, jak dzieci uczące się w Polskich placówkach szkolnych. Z tej możliwości także korzystają matki przebywające w Istambule szczególnie, iż na zajęcia w szkole można zapisać już 5-latki do tak zwanej klasy zerowej, czego nie ma w szkołach ORPEG.

Tabela 18 Wybór nauczania języka polskiego

Wybór nauczania Ilość matek procent
ORPEG 6 25
Libertus 10 42
Domowe własne 8 33
ogółem 24 100

Źródło: badanie własne

Rozdział 7

Tożsamość kulturowa dzieci z rodzin mieszanych

Pojęcie tożsamości kulturowej, jak je rozumiemy? Tożsamość kulturowa pozwala nam lepiej zrozumieć decyzje jakie podejmują współcześni przedstawiciele danej kultury i wartościowania tych decyzji w sferze wyborów różnych treści kultury. Wszystko opiera się na tym w jaki sposób zostaliśmy wychowani i jaki wymiar tożsamości kulturowej jest dla nas istotny. Mamy do wyboru tradycyjny system wartości kultury, ten który jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i ten, który jest bardziej otwarty, globalny, kosmopolityczny wynika on z chęci budowania swojej rzeczywistości ponad podziałami kulturowymi, narodowymi, językowymi itd. Kapitał kulturowy jaki posiadamy traktować możemy na kilka sposobów:

- w formie zinstytucjonalizowanej – dyplomy i zaświadczenia o wykształceniu

- w formie ucieleśnionej – znajomość konwencji i form kulturowych, znajomością języka, wzorców uprzejmości i innych kompetencji kulturowych

- w formie zmaterializowanej – posiadanie obiektów o wartości kulturowej50

7.1.

Identyfikacja z kulturą Polską.

Małe dzieci niewiele wiedzą i niewiele rozumieją z otaczającego ich świata. Czy identyfikują się z Polską kulturą? W jakiś sobie znany sposób na pewno. Jedne zapytane o to szczególnie te małe mówią, że to jest święty Mikołaj, który im daje prezenty, święta u babci, czy wakacje w Polsce. Część z dzieci ma książeczki i bajki po polsku, a więc można stwierdzić, że jakieś dziedzictwo kulturowe posiadają. Matki co wieczór czytają dzieciom polskie bajki, może nie zawsze, ale jakiś związek z polską kulturą jest dziecku przekazywany. Te matki, które uczą dzieci w domu, dają dzieciom kolejną szansę by mogły identyfikować się z polską kulturą. Dodatkowo część z dzieci ma możliwość uzyskania polskiego świadectwa szkolnego co naprawdę jest bardzo dużym plusem edukacyjnym. Dzięki temu dzieci poznają język polski z jego zawiłościami, poznają polskie tradycje, polską historię i geografię. Ucząc się z polskich podręczników mogą też poznać polski patriotyzm. Matkom, którym zależy na edukacji dziecka wychowują je w wartościach narodowych i religijnych, a więc tym w czym my jako dzieci się wychowaliśmy. Każdy z nas ma jakiś swój własny pogląd na świat, który przekazuje potem swoim dzieciom, bo tak nas wychowano i pomimo tego, że próbujemy się zmienić, być bardziej światowi to nasze korzenie, to co w nas zaszczepili rodzice tkwi w nas głęboko i to sprawia, że jesteśmy bardziej tradycyjni i wierni naszej kulturze niż nam się wydaje. Czasami jednak pod wpływem innych próbujemy te właśnie wartości w sobie tłumić i wymieniać, by nie ranić swoich bliskich. I tak jak mogłam zauważyć wieczerza Wigilijna składa się z kurczaka, a nie tradycyjnych polskich dań. Każda jednak matka przekazuje swojemu dziecku miłość do własnego kraju, i jego dorobku kulturowego, może nie zawsze jest to widoczne tak na zewnątrz, trzeba się czasem w to wgłębić. Same dzieci nie zawsze do końca zrozumieją swoje związki z Polską, ale my możemy je zobaczyć w ich życiu. W tym jakie książki mają w domu, jakie bajki matki im czytają, itd. Wszystkie dzieci z rodzin mieszanych mają w sobie cząstkę ojczyzny matki czasami są jej nieświadome, ona jest w ich środku.

7.2.

Identyfikacja z kulturą Turecką

Większość dzieci mieszkających w Istanbule pochodzenia polsko-tureckiego identyfikują się z kulturą turecką. Wszystko zależy jednak od pojedynczej rodziny, dzieci wychowywane przez matki polki będące cały czas w domu, a więc nie pracujące dopiero idąc do szkoły czy przedszkola poznają kulturę turecką. Zdobywają wiedzę o Turcji w momencie wybycia z domu na zajęcia. Z regóły tureccy mężowie rzadko mówią do dzieci po turecku, łatwiej jest im mówić w języku w którym mówią, z żoną. Z czasem mieszkając tylko i wyłącznie na terenie Turcji i odwiedzając dziadków w Polsce dzieci bardziej się identyfikują z kulturą turecką, z językiem tureckim. Wszystko zależy jednak od rodzica i jego determinacji, a nie każdy z nas uważa własną kulturą za istotną i ważną, bo wcześniej nie miał okazji sam się tego nauczyć. I tak my dorośli przechodząc w różnym wieku edukację międzykulturową sami akceptujemy i przyswajamy kulturę turecką za własną, bo nauczyliśmy się poddawać a walkę uważamy za niepotrzebną i zbędną.

Tak więc respondentki ich dzieci w Polskim towarzystwie mówią o Turcji jej kulturze i w tym języku jak by był ich. Wychowują dzieci na Turków nie na polaków, nie zależy im na polskich tradycjach i kulturze. A także na tym by ich dzieci znały polską kulturę. Dlatego też na pikniku dla polonii pozwalają dzieciom i sobie samym na używanie języka tureckiego, na granie w tureckie gry, mimo iż przyszli spotkać swoich ziomków.

W Istambule podobnie dzieci mieszkające w Turcji automatycznie mają większe możliwości poznawania tutejszej kultury, tutaj poznają edukację, kulturę jest im łatwiej się z nią identyfikować. Dostęp do książek, telewizji, imprez jest turecka i to dzieci rozumieją i z tym się bardziej identyfikują.

7.3.

Problemy z przynależnością kulturową.

Każde z dzieci, które jest wychowywane w dwóch odmiennych kulturach w pewnym wieku przechodzi kryzys kulturowy, dla każdego dziecka jest on w innym wieku, a matki nie zawsze go zauważają, często nawet dowiadują się o nim po fakcie. Dziecko w czasie takiego kryzysu próbuje odnaleźć siebie, próbuje zidentyfikować się z jedną z kultur w której zostało wychowane i uznać je za swoją. Nie jest to łatwe dla dziecka, bo nie chce ono skrzywdzić jednego z rodziców, a często samo źle się czuje lawiruje pomiędzy dwoma kulturami. Jak można zauważyć gdy jest rodzeństwo i dziecko nie jest samo, dzielą się rolami i jedno utożsamia się z kulturą turecką, a drugie z kulturą polską. Wtedy dziecku jest łatwiej wyznaczyć sobie cele jakimi będzie się kierował w życiu i jaką widzi swoją przyszłość. Nie zawsze jednak życie pozytywnie weryfikuje taki wybór, a złotego środka nie można znaleźć, bo jest on zbyt ciężki dla małego dziecka, które nie jest w stanie ogarnąć dwóch kultur i z obydwiema się utożsamić. I tak można spotkać dziecko, które utożsamiło się z kulturą turecką, a los pokazał mu, że nie powinien, bo teraz ma żonę polkę. I wszystko musi zaczynać od nowa.

Nie mniej jednak bardzo trudno jest dzieciom, które nie mają wsparcia rodziców, lub rodzice będąc na emigracji przestają utożsamiać się z własną kulturą. Jest to bardzo duży problem. Wyjeżdżając poza granice kraju czujemy się inni, chcemy być inni i nie chcemy wracać do Polski, gdzie nie widzimy dla siebie przyszłości, dlatego też wymazujemy ze swojej pamięci patriotyzm, kulturę, tradycje, język i nie przekazujemy ich dziecku. A nawet przyjeżdżając w odwiedziny do Polski zachowujemy się jak synowie obcej ziemi, a nie Polacy którymi przecież jesteśmy od urodzenia. Dlatego też uważam iż powinna powstać pedagogika reedukacyjna, która na powrót uczyłaby nas poszanowania dla naszej kultury i oddaliłaby nasze zapędy do bycia kameleonem kulturowym. Bo nie tylko my zatracamy się, ale także pozwalamy na to naszym dzieciom.

Rozdział 8.

Problemy w wychowaniu dzieci z rodzin wielokulturowych i wielojęzykowych.

Możemy wyróżnić następujące błędy:

- brak determinacji w uczeniu naszych dzieci języka polskiego i Polskiej kultury

- uleganie naciskom i lekceważenie swojej tożsamości i kultury

- izolacja od Polaków, nie tylko samych siebie, ale także naszych dzieci

- mówienie do dziecka, w innym języku niż nasz własny

- przestrzeganie tradycji tylko jednej z dwóch kultur

- brak zainteresowania nauką dziecka i zdobyciem przez nie polskiego świadectwa

- brak wieczornych bajek czytanych w języku polskim

- brak zainteresowania by dziecko mówiło w języku polskim i było zainteresowane kulturą polską

- nie uświadamianie dziecku wartości polskiej kultury

- nie motywowanie dziecka do poznawania obu języków rodziców

- brak wsparcia i wyłapywania potrzeb naszych pociech

- brak determinacji w wyborze metody nauczania języka

- brak konsekwentnego nauczania języków w domu

-

Rozdział 9.

Strategie edukacji dzieci z rodzin mieszanych: wielokulturowych i wielojęzykowych.

  1. Każdy z nas mający własne dzieci chce je wychować najlepiej jak potrafi. Jednym idzie to łatwiej innym trochę trudniej. Polką, które wyszły za obcokrajowców w przypadku moich badań mężów pochodzenia tureckiego jest o wiele ciężej. Same są poddawane edukacji i same muszą uczyć swoje dzieci, a to nie jest proste biorąc pod uwagę wszystkie czynniki jakie na to wpływają. Dlatego też powinnyśmy stosować się do kilku adekwatnych do zaistniałej sytuacji rad.

  2. Przekazywać dziecku wiedzę o Polsce jej historii, geografii, patriotyzmie, kulturze i uczyć ich prawidłowego języka by potrafiły mówić, myśleć, czytać i pisać w tym języku. Powinno być to priorytetem szczególnie, że mieszkamy na emigracji, a nasze dzieci mają korzenie polskie.

  3. Zamieszkując w kraju nam obcym, z powodów rodzinnych, powinniśmy poznawać jego historię, geografię, kulturę i język i w takim samym stopniu przekazywać go dzieciom jak nasz własny język.

  4. Organizować i uczęszczać w spotkaniach polonii, powinno być dla nas ważne, by móc porozmawiać we własnym języku, wymieniać się doświadczeniami, a także zapewnić dziecku pobyt z dziećmi z takimi samymi korzeniami jak one same, dzięki temu lepiej będą rozumieć siebie i swoją sytuację. Jednocześnie powinnyśmy wymagać by na tych spotkaniach dzieci mówiły tylko w języku polskim, będą miały okazję używać go w innych sytuacjach niż domowe czy wyjazdowo wakacyjne do babci.

  5. Akceptacja kultury tureckiej, poznanie jej nie oznacza iż mamy się przemieniać w tutejsze kobiety i w ten sposób wychowywać swoje dzieci. Pokażmy naszym bliskim jaka jest nasza kultura, a nie wbijajmy się na siłę w tutejszą.

  6. Zwracajmy uwagę by mówić do dziecka w swoim języku i by mąż robił to samo, dzięki temu dziecko jednocześnie poznaje dwa języki i szybciej się uczy.

  7. Jeżeli nie jesteśmy w stanie sami uczyć naszych dzieci języka dokształćmy się, jest wiele książek i artykułów, Internet jest bogaty w wiedzę, z którą jesteśmy w stanie się zapoznać.

  8. Szukajmy pomocy u innych, jeżeli nie dajemy sobie rady z nauką naszych pociech.

  9. Szanujmy nasze Polskie tradycje i kultywujmy je w naszym domu.

  10. Spędzając czas na zabawie z naszymi pociechami sprawmy by zabawy były edukacyjne i uczyły.

  11. Stwórzmy dzieciom środowisko podobnych pochodzeniowo dzieci, dzięki temu łatwiej im będzie zrozumieć siebie.

  12. Wybierzmy metodę w jakiej będziemy przekazywać języki i uczyć konsekwentnie swoje dzieci.

  13. Rozważyć wysłanie dziecka do szkoły czy przedszkola wielojęzykowego.

  14. Nie zmuszajmy dziecka do nauki języka, raczej wymyślajmy zabawy by dziecko zainteresować danym językiem.

  15. Nie poddawajmy się realizując nasze cele wychowawcze, konsekwentnie dążmy do celu.

Podsumowanie

Jak mogłam zauważyć podczas swoich badań, dzieci, które są wychowywane w dwóch kulturach są bardziej kreatywne i szybciej odnoszą sukces zawodowy. Potrafią rozumieć i widzą różnice kulturowe, potrafią odpowiednio się w każdej z kultur zachować, stosują wszystkie wymogi każdej z kultur, są świadomi i integrują się z danymi kulturami w jakich zostały wychowane. Nie jest to tylko zapis moich obserwacji, jak mogłam zauważyć inni naukowcy też przeprowadzili badania w tym względzie. Jak można zauważyć w artykule, który opisuje badania jakie przeprowadzili Carmit T. Tadmor, Adam D. Galinsky i William W. Maddux w 201251 potwierdzają tą teorię. Panowie ci przeprowadzili trzy badania, w których uczestnikami byli studenci wychowani w wielu kulturach i studenci tylko w jednej kulturze. Pierwsze badanie polegało na tym, iż studenci mieli zapisać jak najwięcej twórczych zastosowań cegły w ciągu 2 minut. W tym badaniu to studenci wielokulturowi wykazali się największą ilością pomysłów, napisali najwięcej elastycznych idei i byli bardzo kreatywni w swoich wywodach. Kolejne badanie z taką samo różnorodnością studentów polegało na wymyśleniu jak najwięcej nowych firm jakie można stworzyć, produktów i usług, czy innowacji jakie można stworzyć. I tu podobnie wielokulturowi byli najbardziej kreatywni. Trzecie badanie zostało przeprowadzone wśród specjalistów pracujących by stwierdzić czy wielokulturowość ma wpływ na sukces zawodowy i reputację kierowniczą. I ponownie stwierdzono, że wielokulturowe osoby osiągają wyższy wskaźnik promocji i mają pozytywną reputację, a nawet lepszą niż osoby jedno-kulturowego środowiska. Wielokulturowe osoby jak twierdzą autorzy mają większe horyzonty, widzą większe pole perspektyw, efektywniej wyszukują informacje, mają większą tolerancję dla niejednoznacznej informacji i są mniej podatni na przeciążenia.

Dzieci z rodzin wielokulturowych i wielojęzykowych maja lepszy start w przyszłość, wystarczy tylko o to zadbać. Zadbać by poznało każdą kulturę w której jest wychowywane, by rozumiało tą kulturę i było jej częścią. Trzeba przedstawić dziecku od młodości każdy aspekt kultury, nie pomijać czegoś, z czasem dziecko samo będzie rozumiało co jest dobre a co nie w danej kulturze. Tak samo z językami, dziecko uczące się 2 czy 3 języków na raz jest może i na początku zdezorientowane ale z czasem rozumie i wie więcej, poznaje więcej i z czasem też uczy się nowych języków. Każde ograniczenie z jakiejkolwiek strony jest luką w edukacji takiego dziecka. Jako rodzice dzieci wielokulturowych powinniśmy dołożyć wszelkich starań by dzieci miały szansę wszystko poznać od małego i uczyć się od najmłodszych lat, dzięki temu zapewnimy im lepszy start w dorosłe życie i nie będą one mieć do nas pretensji jeżeli sami ich czegoś nie nauczymy lub nie przekażemy.

Spis tabel:

Tabela 1 Ilość dzieci 29

Tabela 2 Płeć dziecka 29

Tabela 3 Wiek posiadanych dzieci 29

Tabela 4 Wybór imienia 31

Tabela 5 Ilość nadawanych imion 31

Tabela 6 Wybór religii dla dziecka 32

Tabela 7 Obrzezanie 33

Tabela 8 Chrzest 33

Tabela 9 dziewczynki zakryte zgodnie z wymogami religii 34

Tabela 10 Trzeci język w rodzinie 35

Tabela 11język w którym mówi się do dziecka 36

Tabela 12Metoda nauki języka 37

Tabela 13Matki podejmujące pracę 37

Tabela 14Języki w jakich czytane są bajki 38

Tabela 15 lekcje Koranu 41

Tabela 16Lekcje religii katolickiej 42

Tabela 17 Zmiana stylu ubierania się 45

Tabela 18 Wybór nauczania języka polskiego 51

Bibliografia:

  1. „edukacja międzykulturowa” Pakiet edukacyjny pozaformalnej Akademi Jakości projektu czII

  2. A.W. Maszke, Metodologiczne podstawy badań pedagogicznych, wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2004

  3. Bialystok, E., Craik, F. I. M., & Ryan, J. 2006. Executive control in a modified anti-saccade task: Effects of aging and bilingualism. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition 32, 1341–1354.

  4. Bialystok, Ellen. 2001. “Bilingualism in development.” Cambridge: Cambridge University Press.

  5. Carmit T. Tadmor, Adam D. Galinsky & William W. Maddux (2012). Getting the most out of living abroad: Biculturalism and integrative complexity as key drivers of creative and professional success. Journal of Personality and Social Psychology,

  6. Cenoz, J. & J. F. Valenica. 1994. Additive trilingualism: Evidence from the Basque Country. Applied Psycholinguistics 15, 195-207.

  7. Edward B. Teylor, Cywilizacja pierwotna, Warszawa 1989, s. 83: https://filspol.files.wordpress.com/2011/09/edward-b-tylor-cywilizacja-pierwotna.pdf

  8. Edwards, John. 1994. Multilingualism. London: Penguin Books.

  9. Goethe – Institut, „W mózgu jest miejsce na wiele języków” : http://www.goethe.de/ges/spa/prj/sog/mud/pl1396470.htm

  10. http://www.intereol.net/prezentacje/Pedagogika_miedzykulturowa_Z_Jasinski.pdfZ (Jasiński – Od edukacji wielokulturowej do pedagogiki międzykulturowej.)

  11. K. Rubacha, 2008 „Metodologia badań nad edukacją”. Warszawa

  12. Kenner, Charmian. 2004. Becoming Biliterate: Young Children Learning Different Writing Systems. Stoke-on-Trent: Trentham Books.

  13. Linguistic Society of America. Multilingualism.  http://www.linguisticsociety.org/resource/multilingualism

  14. M. Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydaw. "Impuls", Kraków 2000

  15. M. S. Szymanski -Od pedagogiki dla cudzoziemców do pedagogiki międzykulturowej w Republice Federalnej Niemiec [w], (Red.) J. Nikitorowicz – Edukacja międzykulturowa. W kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów. Trans Humana Białystok 1995

  16. Palka S., Metodologia, badania, praktyka pedagogiczna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk. 2006

  17. Pilch T., Strategia badań ilościowych, [w:] Podstawy metodologii badań w pedagogice, (red.) S. Palka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2010.

  18. Ricciardelli, Lina A. 1992. Bilingualism and cognitive development in relation to threshold theory. Journal of Psycholinguistic Research 21 (4), 301-316.

  19. Skudrzyk Aldona, Normy grzecznościowych zachowań językowych : http://sjikp.us.edu.pl/pliki/ksiazki/aldona_skudrzyk.pdf

  20. T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych, wyd. Żak, Warszawa 2001

  21. W. Zaczyński” Praca badawcza nauczyciela”, Warszawa, 1995

  22. Z. Kwieciński, B. Śliwerski „Pedagogika” Podręcznik akademicki tom I

  23. Z. Skorny, Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1984

  24. Zarycki Tomasz (2008), Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

  1. Edward B. Teylor, Cywilizacja pierwotna, Warszawa 1989, s. 83: https://filspol.files.wordpress.com/2011/09/edward-b-tylor-cywilizacja-pierwotna.pdf↩

  2. Skudrzyk Aldona, Normy grzecznościowych zachowań językowych : http://sjikp.us.edu.pl/pliki/ksiazki/aldona_skudrzyk.pdf↩

  3. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika, podręcznik akademicki t. I, s. 416↩

  4. Tamże s. 416↩

  5. M. S. Szymanski -Od pedagogiki dla cudzoziemców do pedagogiki międzykulturowej w Republice Federalnej Niemiec [w], (Red.) J. Nikitorowicz – Edukacja międzykulturowa. W kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów. Trans Humana Białystok 1995, s.108.↩

  6. Tamże, s. 108.↩

  7. http://www.intereol.net/prezentacje/Pedagogika_miedzykulturowa_Z_Jasinski.pdfZ (Jasiński – Od edukacji wielokulturowej do pedagogiki międzykulturowej.)↩

  8. Tamże,↩

  9. Według holenderskiego socjologa Geerta Hofstede – Edukacja międzykulturowa, Pakiet Edukacyjny Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu cz. 2 , s. 12↩

  10. Edwards, John. 1994. Multilingualism. London: Penguin Books.↩

  11. Linguistic Society of America. Multilingualism.  http://www.linguisticsociety.org/resource/multilingualism↩

  12. Goethe – Institut, W mózgu jest miejsce na wiele języków : http://www.goethe.de/ges/spa/prj/sog/mud/pl1396470.htm↩

  13. Bialystok, Ellen. 2001. Bilingualism in development. Cambridge: Cambridge University Press.↩

  14. Ricciardelli, Lina A. 1992. Bilingualism and cognitive development in relation to threshold theory. Journal of Psycholinguistic Research 21 (4), 301-316.↩

  15. Kenner, Charmian. 2004. Becoming Biliterate: Young Children Learning Different Writing Systems. Stoke-on-Trent: Trentham Books.↩

  16. Cenoz, J. & J. F. Valenica. 1994. Additive trilingualism: Evidence from the Basque Country. Applied Psycholinguistics 15, 195-207.↩

  17. Bialystok, E., Craik, F. I. M., & Ryan, J. 2006. Executive control in a modified anti-saccade task: Effects of aging and bilingualism.Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition 32, 1341–1354.↩

  18. K. Rubacha, 2008 Metodologia badań nad edukacją. Warszawa, s.5↩

  19. Palka S., Metodologia, badania, praktyka pedagogiczna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk. 2006, s. 38-40↩

  20. Pilch T., Strategia badań ilościowych, [w:] Podstawy metodologii badań w pedagogice, (red.) S. Palka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2010., s.66↩

  21. Tamże s.71↩

  22. M. Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydaw. "Impuls", Kraków 2000, s. 21.↩

  23. A. W. Maszke, Metody i techniki… op.cit., s. 107.↩

  24. A.W. Maszke, Metodologiczne podstawy badań pedagogicznych, wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2004, s.62.↩

  25. W. Zaczyński 1995 Praca badawcza nauczyciela, Warszawa, s.63↩

  26. A. W. Maszke, Metodologiczne podstawy …, op.cit., s. 111 - 152.↩

  27. Ibidem.↩

  28. Z. Skorny, Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1984, s. 94.↩

  29. A. Kamiński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, [W:] R. Wroczyński i T. Pilch (red.), Metodologia pedagogiki społecznej, wyd. PAN, 1974, s. 54.↩

  30. T. Pilch, op.cit., , s. 76.↩

  31. Ibidem, s. 155 – 196.↩

  32. https://pl.wikipedia.org/wiki/Stambu%C5%82↩

  33. Dane podawane przez Turecką Administrację do spraw ewidencji ludności - NUFUS↩

  34. Badanie własne↩

  35. Obrzezanie – usunięcie napletka, które ma służyć zwiększeniu płodności, w religii islamskiej ma on znaczenie sakralne – przypis autora↩

  36. Badania własne.↩

  37. Badanie własne↩

  38. Hijab – Hidżaz – jest to strój przeznaczony dla kobiety oznaczający czystość i przyzwoitość. Jest to szata, która zasłania włosy i kobiece kształty. Zazwyczaj chusta zakładana na głowę w dowolnym kolorze, spod której nie widać włosów i czarna suknie bardzo szeroka w świecie dzisiejszym w dowolnym kolorze.↩

  39. Czador – jest to szata z reguły czarna zakrywająca całe ciało oraz włosy↩

  40. Nikab – to zasłona na twarz. Może być ona połowiczna i wtedy owija się chustę wokół głowy, pozostawiając odkryte oczy i czoło, oraz całkowity, czyli zakrywający całą twarz, posiadający otwór wyłącznie na oczy.↩

  41. Burka – kontrowersyjna w wielu krajach, zakrywająca całą postać, a w okolicach oczu jest kratka by można było coś widzieć↩

  42. Badanie własne↩

  43. Anne – w języku tureckim „matka”↩

  44. Badanie własne↩

  45. Badanie własne↩

  46. Badanie własne↩

  47. Dz. U. z 2012, poz. 204 z późn. Zm.↩

  48. http://www.orpeg.pl/↩

  49. Cele Fundacji Edukacji Polonijnej jest rozpowszechnianie polskiej edukacji za granicą, promowanie używania języka ojczystego wśród polskiej społeczności, promowanie dwujęzyczności wśród polaków przebywających za granicą, a także realizowanie kampanii społecznych promujących polską edukację.↩

  50. Rozumienie kapitału kulturowego zaproponowane przez Pierre’a Bourdieu, Bourdieu Pierre (1986), The Form of Capital, w: John G. Richardson (red.), Handbook of Theory and Research for Sociology of Education, London: Grennwood Press. Zaczerpnięte z Zarycki Tomasz (2008), Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.↩

  51. Carmit T. Tadmor, Adam D. Galinsky & William W. Maddux (2012). Getting the most out of living abroad: Biculturalism and integrative complexity as key drivers of creative and professional success. Journal of Personality and Social Psychology, 103, 3, 520-542.↩


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
gotowa praca licencjacka(1) GAN3F4V4Q2JHD6B3NLS2HSZEU776AHKJPNCFZPA
gotowa praca licencjacka QTKKIJQRXV3CCXPDJ5BGEXKARGXLDXCAMHFSKAY
lic.2, praca licencjacka gotowa, Pojęcie alkoholizmu
gotowa praca coaching, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Praca Licencjacka
Praca licencjacka- gotowa, PRACA MAGISTERSKA INŻYNIERSKA DYPLOMOWA !!! PRACE !!!!!!
2 praca licencjacka szyfrowanie?nych gotowa druk WQKGVJWWZVZJEJL6HGMJGLIFMA3DZ6F3PVOWXNY
Praca licencjacka
praca licencjacka K Siek
postawy i zmiana postaw, praca licencjacka - materiały
praca-licencjacka-b7-4934, Dokumenty(8)
inflacjaaa, SZKOŁA, SZKOŁA, PRACA LICENCJACKA, notatki
praca-licencjacka-b7-4921, Dokumenty(8)
praca-licencjacka-b7-4583, Dokumenty(8)
praca-licencjacka-b7-5039, Dokumenty(8)
praca-licencjacka-b7-4533, Dokumenty(8)
praca licencjacka(1), Zachomikowane, Nauka, Studia i szkoła, praca licencjacka

więcej podobnych podstron