EDUKACJA EKOLOGICZNA W PRZEDSZKOLU
"Wszystkiego, co naprawdę trzeba wiedzieć,
nauczyłem się w przedszkolu - o tym jak żyć,
co robić, jak postępować, współżyć z ludźmi,
patrzeć, odczuwać, myśleć, marzyć
i wyobrażać sobie lepszy świat".
Robert Fulghum
W zakres edukacji ekologicznej wchodzą wszelkiego rodzaju działania, mające na celu między innymi:
uświadomienie, że życie bez kontaktu z przyrodą jest niemożliwe - wszystko, co jest potrzebne człowiekowi do życia, czerpie on ze środowiska
wyposażenie w wiedzę dotyczącą budowy i czynności życiowych organizmów żywych oraz ich związków ze środowiskiem
pogłębianie wiadomości na temat roślin i zwierząt żyjących na ziemi
uświadamianie, że każda istota żywa ma prawo do godnego życia
kształtowanie podstawowych zasad ochrony przyrody
kształtowanie umiejętności racjonalnego korzystania z odnawialnych i nieodnawialnych zasobów przyrody
wprowadzanie czystych technologii i racjonalnego wykorzystywania zasobów przyrody oraz utylizacji odpadów
kształtowanie własnego "ja" w harmonii ze środowiskiem
rozwijanie aktywnych form wypoczynku na łonie przyrody
kształtowanie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego
Człowiek od chwili urodzenia nabywa wiedzę i umiejętności. Wiek przedszkolny charakteryzuje się dużą chłonnością wiedzy, dlatego też jest najlepszym momentem do wprowadzania elementów edukacji ekologicznej.
Ekologia - (gr. oikos - dom, środowisko + logos - nauka) - dziedzina biologii badająca wzajemne stosunki między organizmami a otaczającym je środowiskiem. Jej początek przypada na lata trzydzieste XX wieku, u jego schyłku znacznie rozszerzyła zakres swojego działania.
Odpady nie są wynalazkiem naszych czasów. Powstawały nawet wtedy, kiedy nasi przodkowie żyli jeszcze w jaskiniach. Były to jednak śmieci ulegające całkowitemu rozkładowi w przyrodzie, np. kości upolowanych zwierząt, muszle małży czy zużyte narzędzia. Odpady stały się problemem wraz z powstawaniem pierwszych miast (około 7000 lat p.n.e.), z których śmieci wywożono już od początku XIV wieku. W 1873 roku w Manchesterze (Anglia) zastosowano pierwszą spalarnię odpadów. Każde miasto miało swój własny pomysł na pozbycie się śmieci, jednak z tym kłopotem nie poradzono sobie właściwie do dziś.
Odpady powstają w każdym gospodarstwie domowym i w każdym dziale gospodarki, a także w przyrodzie, z tą jednak różnicą, iż przyroda swoje "odpady" włącza w całości do obiegu materii.
Ogromne zagrożenie dla ludzkiego zdrowia i dla środowiska przyrodniczego stanowią odpady przemysłowe i komunalne.
Odpady przemysłowe - są niebezpieczne ze względu na wysoką toksyczność, palność, wybuchowość, rakotwórczość itp. Najwięcej tych odpadów powstaje w przemyśle węglowym, siarkowym, hutnictwie metali kolorowych oraz w elektrowniach i elektrociepłowniach. Są to popioły lotne, żużle i pyły mineralne.
Odpady komunalne - to przede wszystkim odpady z gospodarstw domowych, warsztatów rzemieślniczych, obiektów użyteczności publicznej (przedszkola, szkoły, urzędy, służba zdrowia, handel, gastronomia itp.), parków, terenów rekreacyjnych, szlaków komunikacyjnych. W składzie odpadów komunalnych jest przewaga substancji organicznych, co sprzyja rozwojowi mikroorganizmów chorobotwórczych, owadów przenoszących zarazki i gryzoni-są więc one zagrożeniem epidemiologicznym.
Z analizy składu odpadów wynika, że nie wszystkie wyrzucone przedmioty muszą stać się odpadami. Duża ich część to surowce, które mogą być poddane recyklingowi (powtórne wykorzystanie), np. papier, szkło, metal.
Redukcja odpadów i wykorzystanie surowców wtórnych to najważniejsze działania w zakresie profilaktyki i gospodarki odpadami, które muszą być realizowane. Uratuje to nas i przyszłe pokolenia przed zatonięciem w powodzi śmieci.
Co najważniejsze: my sami, jako konsumenci, możemy np. nie kupować napojów w puszkach aluminiowych tylko w szklanych butelkach wielokrotnego użytku. Kiedy taka profilaktyka stanie się naszym obowiązkiem, wówczas czysta produkcja i czyste technologie staną się regułą.
ODPADY - zużyte przedmioty oraz substancje stałe, a także nie będące ściekami substancje ciekłe, powstające w związku bytowaniem człowieka lub działalnością gospodarczą, nieprzydatne w miejscu lub czasie, w którym powstały, i uciążliwe dla środowiska.
SEGREGACJA - oddzielanie, podział na grupy, kategorie, typy, według określonej cechy.
SUROWCE WTÓRNE - materiały już raz użyte, które można powtórnie wykorzystać, np. papier, złom, szkło.
KOMPOST - nawóz organiczny otrzymywany w wyniku częściowego, tlenowego rozkładu przez organizmy glebowe, różnych odpadków roślinnych i zwierzęcych, które układa się na przemian z ziemią próchniczą lub torfem w stosy (pryzmy) kompostowe.
MAKULATURA - zużyte produkty papiernicze oraz odpady z zakładów papierniczych, drukarni, biur itp., przeznaczone jako surowiec wtórny do produkcji papieru.
RECYKLING - powtórne wykorzystanie surowców, w którym zużyte wyroby są zwracane jako surowce wtórne do ponownego przetworzenia na produkty (złom, stłuczka szklana, makulatura).
UTYLIZACJA - unieszkodliwianie lub przetwarzanie różnego rodzaju odpadów i zanieczyszczeń, powstających w wyniku działalności gospodarczej.
POJEMNIK Z NAPISEM "SZKŁO"
wrzucamy czyste:
• szklane butelki po napojach
• słoiki po marynatach
• butelki i słoiki mogą być całe i stłuczone
nie wrzucamy:
• zakrętek od słoików
• korków, kapsli od butelek
• porcelany i fajansu
• szkła żaroodpornego
• tworzyw sztucznych
• luster
• szkła okiennego
POJEMNIK Z NAPISEM "PLASTIK"
wrzucamy:
• plastikowe butelki po napojach
• plastikowe butelki po szamponach, płynach do mycia naczyń
• plastikowe, przezroczyste opakowania po owocach
• plastikowe nakrętki, korki
nie wrzucamy:
• folii z gospodarstwa domowego
• toreb foliowych (reklamówek)
• folii budowlanych, ogrodniczych
POJEMNIK Z NAPISEM " MAKULATURA"
wrzucamy:
• czyste, niezatłuszczone gazety, magazyny, katalogi, prospekty
• czysty papier
• kartony, pudła, pudełka
• tekturę
nie wrzucamy:
• opakowań wielowarstwowych (po mleku, mrożonkach, sokach, papierosach)
• kalki, papieru przebitkowego
• tłustego i zabrudzonego papieru
W dalszej części przedstawiam propozycje scenariuszy , które po pewnej modyfikacji przebiegu zajęć, mogą służyć nauczycielom jako przykład pracy w różnych grupach wiekowych. Niech będą źródłem pomysłów, do tworzenia własnych, ciekawych działań, pozwalających na kształtowanie zachowań proekologicznych już u najmłodszych dzieci.
EKO - KAPTUREK
[teatrzyk w dwóch scenach]
( autor nieznany)
SCENA I
(Eko - Kapturek idzie przez las pełen śmieci)
Eko - Kapturek
Dlaczego ludzie ciągle tak śmiecą? Dlaczego nie dbają o nasze środowisko? Czy im te brudy, odpadki nie przeszkadzają?
(spotyka smutną postać)
Dzień dobry! Kim jesteś? Dlaczego masz taką smutną minę?
Ziemia
Jestem Ziemia.
Kiedyś życie na Ziemi tętniło radością.
Człowiek wtopiony w przyrodę był samą miłością,
uczył się od niej wszelkiego rzemiosła.
Ona była mądrością, szczęściem była wiosna.
Lecz człowiek rzucił swej Ziemi wyzwanie -
"To ja jestem Ziemio twym panem"
a ty bezbronna musisz mi się poddać.
I swoje dobra mej wygodzie, szczęściu memu oddać!
I stało się -
ołowiane chmury, betonowe domy, ropiejące wody.
Nie masz już Ziemio swojej urody.
Eko - Kapturek
Nie martw się Ziemio tak bardzo, są jeszcze ludzie, którym jest bliska ochrona środowiska. Ja jestem Eko - Kapturek. Ludzie nazywają mnie tak, bo bardzo kocham przyrodę, Dbam o zwierzęta, o najmniejszą nawet roślinkę.
Ziemia
Bardzo się cieszę, że cię spotkałam Eko - Kapturku. Ale powiedz mi dokąd idziesz?
Eko - Kapturek
Bardzo się spieszę do chorej babuni. Niestety, muszę się z tobą pożegnać.
SCENA II
(na scenę wchodzi wilk - zły, bo głodny)
Wilk
Wszystko podeptane, zasypane papierami, puszkami, odpadami. Nic nie mogę znaleźć do jedzenia.
(do Eko - Kapturka, który właśnie wszedł na scenę)
Dokąd idziesz tak wcześnie Eko - Kapturku?
Eko - Kapturek
Do babuni. Jest słaba i chora.
Wilk (na stronie)
Z młodziutkiej, delikatnej dziewczynki będzie smaczny kąsek, dużo lepszy niż z jej babci. Muszę użyć podstępu, aby dostać je obie.
(do Eko - Kapturka)
Eko - Kapturku, widzisz te śmieci, które leżą dookoła? Może byś trochę posprzątała! Wstyd mi, że muszę cię do tego namawiać, wszak zwą cię Eko - Kapturkiem. Nie razi cię ten widok?
Eko - Kapturek (po chwili zastanowienia)
Dobrze. Myślę, że babcia nie będzie się gniewała, jeśli się chwilkę spóźnię. Ona też lubi czystość i porządek.
(Dziewczynka kieruje się w głąb lasu. Wilk kieruje się do domku babci i puka)
Babcia Kto tam?
Wilk
To ja, Eko - Kapturek.
Babcia
Wejdź, dziecko, jest otwarte.
Wilk
Babciu, dlaczego masz takie duże uszy?
Babcia
Ostatnio byłam kilka razy w mieście. To od nadmiernego hałasu tak mi spuchły.
Wilk
Ojej, babciu, dlaczego masz taki duży nos?
Babcia To od kurzu i pyłu, którego jest w mieście pełno.
Wilk
Babciu, dlaczego masz taki duży brzuch?
Babcia To chyba przez wytwarzaną obecnie żywność z dodatkami konserwantów... Woda w kranie też nie jest zbyt czysta.
Wilk (ucieka wołając)
Wolę być głodny, niż chory po zjedzeniu takiej babci.
Eko - Kapturek (przychodzi do babci)
Babciu, widziałam przed chwilą wybiegającego stąd wilka. Co on tu robił?
Babcia
Niemożliwe! Myślałam, że to ty!
Eko - Kapturek
Babciu, jak ty się zmieniłaś! Natychmiast dzwonię po lekarza!
(lekarz zjawia się po chwili)
Lekarz Sądząc po pani objawach, jest pani chora na "zieloną chorobę", spowodowaną zanieczyszczeniami środowiska. Lekarstwem na pani dolegliwości będzie "zielony syrop". Ponadto musi pani pić wyłącznie filtrowaną wodę, jeść tylko zdrową żywność, wystrzegać się kurzu i hałasu. Nie musi pani leżeć w łóżku. Przeciwnie - jak najwięcej ruchu!
(po chwili zadumy)
Najsmutniejsze, że to my, ludzie, twórcy cywilizacji, jesteśmy sprawcami większości naszych chorób.
LIST DO CZŁOWIEKA
[scenka ekologiczna]
autor - Andrzej Krystyniak
Występują: konik polny, komar, ćma, dwie muszki.
(Nad brzegiem rzeki owady rozmawiają o swoim spotkaniu z nieznanym "potworem" trującym przyrodę).
Konik polny
Przyleciało parę muszek,
parę muszek kocmołuszek.
Później komar do nich dotarł.
Bzyczał, syczał i trzepotał.
Ćma też do nich doleciała.
Była śpiąca, lecz latała.
Narobiły dużo wrzasku.
Muszka I
O co?!
Konik polny
Że o brzasku tuż nad rzeką
jakiś potwór odkrył otwór.
Muszka I
I co z tego wyniknęło?
Komar
Rzecz to wielce niesłychana,
bo z otworu na świat cały
brudy straszne wyleciały.
Dym się wkoło podniósł niego.
Gaz trujący.
Ćma
I co z tego?
Komar
Nic ważnego - tak sądzicie,
jeszcze, jeszcze się zdziwicie.
Muszka II
To nie wszystko, moi mili.
Raz ten potwór - nie wiem kto to,
mył samochód nad zatoką.
Chciał mieć czysty swój "garbusik",
lśniący i pachnący cały.
Strugi wody z rzeki na niego się lały.
A do rzeki, jak sądzicie?
Owady
No cooo? Mów!
Muszka II
Szampony, ropa, nieznana mi piana,
która wszystkie ryby pochłania.
Muszka I
Pochłania? Co ty mówisz?
Muszka II
Były ryby, już ich nie ma,
a ta piana jeszcze ziewa.
Kto przeleci raz tamtędy
staje się od razu drętwy.
Wpada w macki podstępnej piany
i odtąd jego los jest nieznany.
Muszka I
To są jednak straszne rzeczy,
nigdy tego nie widziałam,
lecz od ptaków raz słyszałam
o naradzie w srebrnym lesie.
Ćma
Nad czym radzono?
Muszka I
Po pierwsze w sprawie, skąd tyle śmieci
znalazło się w trawie.
Po drugie - kto wyrzuca śmieci w lesie
w zimę, lato, w wiosnę, jesień.
Po trzecie - kto niszczy drzewa, krzewy,
małe kwiatki:
stokrotki, bławatki i bratki.
Komar
Kto to wszystko robi?!
Wiecie!
Człowiek
- najmądrzejsza istota na świecie.
Muszka I
To są rzeczy niesłychane!
Czy możemy coś zaradzić?
Konik polny
Podaj, mucho, papier, pióro,
napiszemy do człowieka.
Może nas zguba nie czeka.
(Konik polny dyktuje list komarowi. List pisany jest na dużym arkuszu papieru "gęsim piórem". Komar pisze list na zgiętych plecach ćmy. Powtarza głośno, przeciągle, dyktowane przez konika polnego zdania)
Konik polny
Drogi człowieku, duży czy mały.
Prosimy Cię, by nasz świat wspaniały
mógł być dla nas naszym wspólnym domem.
Bez dymu, trucizn w rzece, zniszczonych lasów,
hałd niepotrzebnych śmieci.
Pomóż zwierzętom, lasom, rzekom,
wszystkiemu co żyje wokół ciebie.
Zrobisz to dla siebie i przyrody całej,
w której ze wszystkimi w zgodzie
żyć chcemy dalej.
(konik polny głośno odczytuje list napisany przez komara).
Ćma
Czy ten list odniesie jakiś skutek?
Konik polny
Zobaczymy, przecież ludzie mają mądre główki.
Poziom: dzieci 5 - 6 letnie
Cel ogólny: kształtowanie świadomości proekologicznej - ochrona środowiska poprzez recykling szkła
Cele operacyjne:
Dziecko:
• zna zasady selektywnej zbiórki szkła
• zna sposób wtórnego zagospodarowania szkła
• wskazuje znaczenie odzyskiwania stłuczki szklanej
• słucha ze zrozumieniem, wnioskuje
• klasyfikuje przedmioty wg określonych cech
• rozpoznaje przedmioty zmysłem dotyku i słuchu, określa ich cechy fizyczne
Metody pracy (wg klasyfikacji W. Okonia):
• podające - pogadanka, objaśnienia
• problemowe - dochodzenie do samodzielnych rozwiązań
• eksponujące - udział dzieci w teatrzyku
• praktyczne - eksperymenty, zadania do wykonania
Formy pracy (wg podziału M. Nagajowej):
• jednostkowa
• zbiorowa
Środki dydaktyczne:
• teatrzyk; pacynki: dziewczynka i chłopiec
• słoik z dżemem, butelka z sokiem
• kartki z labiryntem
• kule: szklana, drewniana, papierowa, plastikowa, metalowa, z gąbki
• karton z bocznymi otworami na ręce
• pałeczka plastikowa
Przebieg zajęć:
1.Nauczycielka przedstawia teatrzyk kukiełkowy (opracowanie autorek Programu FRANEK...)
Dziecko I:
Mam słoiczek, w środku dżem,
jestem głodny, więc go zjem!
Słoik:
Życzę smacznego! ...Lecz czy już wiesz,
co zrobisz ze mną, kiedy dżem zjesz?
Dziecko I:
Wiem! Wiem! To wiedzą wszystkie dzieci,
że pusty słoik trafia do śmieci!
Słoik:
Dokąd? Do śmieci? A stamtąd gdzie?
A jeśli będzie mi tam źle?
Dziecko I:
Powiedzcie sami... cóż za pytanie?
Kogo obchodzi co się z nim stanie?!
Dziecko II:
Ja mam w butelce pyszny sok.
Gdy będzie pusta, do kosza krok.
Nie będę śmiecić, wrzucę ją tam,
Bo ja zasady dobre znam!!
Butelka:
Ty znasz zasady? To pewnie wiesz
gdzie później trafię - czy tego chcesz?
By na wysypiskach wzrastały zwały
butelek dużych, średnich i małych?
Dziecko II:
Nie chcę, lecz nie wiem co zrobić mam
abyś już nigdy nie trafiała tam.
Butelka:
Ja ci podpowiem, co zrobić masz
a ty już sobie radę dasz!
Słuchaj uważnie, zapamiętaj to,
według moich wskazań posegreguj szkło.
Osobno białe, osobno kolorowe.
Czyż nie jest to łatwe? I już gotowe!
Dziecko II:
Posegreguję to szkło całe,
butelki duże i te całkiem małe,
lecz co zrobić z tą butelką zieloną,
tutaj wyszczerbioną a tam nadtłuczoną?
Butelka:
Wrzucisz mnie do pojemnika,
i będę zachwycona.
Dziecko II:
A jak się skończy przygoda twa?
Butelka:
Ja wtedy trafię do huty szkła,
która ci nową butelkę da!
Słoik i butelka:
Więc zacznij zbierać słoiki, butelki.
To nie jest żaden kłopot wielki.
Bo odtąd tak powinno być,
aby z przyrodą w zgodzie żyć!
2. Omówienie teatrzyku, zwrócenie uwagi na:
• występujących bohaterów (próba klasyfikacji na osoby i przedmioty)
• zrozumienie treści
Przykładowe pytania: co twoi rodzice robią z niepotrzebnymi butelkami, o co prosi butelka, dokąd chciałaby trafić nieprzydatna nam butelka??? (itd.)
3. Zabawa "Zgadnij, co to?", pozwalająca dziecku poznać właściwości szkła.
Dzieci rozpoznają zmysłem dotyku kule znajdujące się w kartonie. Określają właściwości fizyczne (ciężar, twardość, itp.). Następnie rozpoznają źródło dźwięku powstającego przez uderzenie kuli plastikową pałeczką (za parawanem).
4. Wyszukiwanie w sali wszystkich przedmiotów szklanych.
5. Zabawa "Labirynt".
Każde dziecko otrzymuje kartkę z narysowanym labiryntem.
Zadanie 1: Podpowiedz chłopcu, gdzie wrzucić ma wszystkie butelki z kolorowego szkła.
Dzieci wytyczają drogę chłopca, (wodząc palcem, następnie zaznaczając kredką), poznają w ten sposób barwę pojemnika do zbiórki kolorowej stłuczki szklanej.
Zadanie 2: Teraz zaprowadź dziewczynkę małą tam, gdzie ma wrzucić butelkę białą.
Po wykonaniu zadań dzieci utrwalają kolor pojemników do selektywnej zbiórki szkła białego i kolorowego.
6. Nauczycielka, odwołując się to treści teatrzyku, mówi dzieciom, jakie opakowania szklane należy wrzucać do pojemników.
TEMAT: DBAMY O ŚRODOWISKO
Poziom: dzieci 5 - 6 letnie
Cel ogólny: kształtowanie zachowań proekologicznych
Cele operacyjne:
• dziecko dostrzega różnice między dwiema ilustracjami (zanieczyszczone i czyste środowisko przyrodnicze)
• potrafi podać przyczyny takiego stanu rzeczy
• wie, jak należy dbać o środowisko przyrodnicze
• potrafi segregować odpady
• próbuje odczytywać wyrazy
Metody pracy (wg klasyfikacji W. Okonia):
• podające - ilustracje, pogadanka, objaśnienia
• problemowe - dochodzenie do samodzielnych rozwiązań
• eksponujące - wystawa prac
• praktyczne - zadania do wykonania
Formy pracy (wg podziału M. Nagajowej):
• jednostkowa
• zbiorowa
Środki dydaktyczne:
• ilustracje
• kolorowe pojemniki na śmieci (kartony)
• kartki w trzech kolorach (żółta, niebieska, zielona) dla każdego dziecka
• kredki
• napisy w kopertach - tyle kopert, ile dzieci
Przebieg zajęć:
1. Nauczycielka prezentuje dzieciom dwie ilustracje przedstawiające krajobraz. Na jednej widać rzekę, łąkę, zwierzęta i ptaki. Na drugiej - dymiące kominy, uschnięte drzewa, śmieci.
2. Dzieci wypowiadają się, w którym z miejsc chciałyby odpoczywać. Układają własne opowiadania na ten temat.
3. Rozmowa kierowana - dzieci zwracają uwagę na problem śmieci. Zastanawiają się, co trzeba zrobić, żeby nie zanieczyszczać środowiska. Wiedzą, że śmieci trzeba segregować, aby można je było przetworzyć i powtórnie wykorzystać. Przypominają, w jakim kolorze są pojemniki na papier, plastik i szkło.
4. Zabawa "Segregujemy śmieci". W sali wystawione są oznakowane pojemniki: żółty, niebieski, zielony. Zadaniem dzieci jest pozbieranie rozrzuconych w sali gazet, pojemników po jogurtach, butelek i wrzucenie ich do odpowiednich pojemników.
5. Każde dziecko otrzymuje w kopercie napisy:
• SZKŁO
• MAKULATURA
• PLASTIK
oraz kartki w trzech kolorach. Zadaniem dzieci jest odczytanie napisów (w razie potrzeby, pomaga nauczycielka) i naklejenie ich na kartkę odpowiedniego koloru. Następnie, na kolorowych kartkach, dzieci rysują różne "śmieci-odpady".
TEMAT: POMAGAMY ROŚLINOM
Poziom: dzieci 4 - 6 letnie
Cel ogólny: wzbogacanie wiadomości przyrodniczych, poznanie procesu kompostowania
Cele operacyjne:
• opiekuje się roślinami występującymi w ogrodzie przedszkolnym
• rozumie pojęcia: nawóz, kompost, kompostownik
• zna składniki kompostu
Metody pracy (wg klasyfikacji W. Okonia):
• podające - pokaz, pogadanka, wyjaśnienie
• problemowe - rozmowa ukierunkowana
• eksponujące - wystawa prac
• praktyczne - obserwacje przyrodnicze, praca dzieci w ogrodzie, napełnianie kompostownika
Formy pracy (wg podziału M. Nagajowej):
• jednostkowa
• zbiorowa
• grupowa
Środki dydaktyczne:
• kompostownik w ogrodzie przedszkolnym
• kartki, kredki
Przebieg zajęć:
1. Rozmowa z dziećmi o przyrodzie. Co to jest przyroda, w jaki sposób można o nią dbać, jakie rośliny rosną w naszym przedszkolnym ogrodzie, po co sadzimy rośliny, czy przyroda w ogóle jest nam potrzebna itp.
Co jest potrzebne roślinom do życia? W jaki sposób można jeszcze roślinom pomóc, np. aby szybciej rosły, były jeszcze piękniejsze?
N: można rośliny nawozić, czy wiecie co to jest nawóz? (...)
Nawóz jest to taki "pokarm" potrzebny roślinom do życia.
A czy wiecie, że my sami możemy taki "pokarm" przygotować dla naszych roślin w ogrodzie? Porozmawiamy o tym jak wyjdziemy na dwór.
2. Wyjście do ogrodu. Spacerujemy i oglądamy rośliny, próbujemy je nazywać.
N: A co to za dziwny zielony pojemnik stoi w naszym ogrodzie? Jak on może się nazywać? (...) Ten pojemnik to kompostownik. Ale co to takiego, po co on tutaj jest? (...)
Nauczycielka otwiera pojemnik, dzieci próbują określić jego zawartość (...)
N: wyjaśnia, że w kompostowniku znajduje się "pokarm" dla roślin, który nazywa się kompost. Kompost to najlepszy nawóz (pokarm) dla roślin.
Na kompost można zbierać:
• odpadki kuchenne, np. fusy z herbaty czy kawy, skorupki z jajek, obierki z jarzyn i owoców, resztki jedzenia
• odpadki ogrodowe, np. liście, trawa, gałęzie, chwasty przed kwitnieniem, wiórki i trociny
Uwaga!!! Nie nadają się: resztki mięsne, resztki zawierające białko zwierzęce np. sery - gdyż przyciągają one szczury.
3. Zabawa ze śpiewem "Mam kwiatuszki kolorowe" (na melodię Mam chusteczkę haftowaną)
Mam kwiatuszki kolorowe,
żółte i czerwone.
Kogo dotknę lekko nimi,
przyjdzie tutaj do mnie!
4. Po obiedzie odwiedzamy kuchnię: rozmawiamy z panią kucharką, dzieci chwalą się swoją wiedzą, wyrażają chęć odbierania odpadków i zanoszenia ich do kompostownika (codziennie po podwieczorku, 2 - 3 chętnych dzieci).Obiecują też, że będą pomagać porządkować ogród, np. zbierać patyczki, liście i zanosić do kompostownika.
5. Uzupełnienie: nauczycielka wyjaśnia, że cały proces kompostowania może trwać bardzo długo, od 3 do 12 miesięcy - to zależy od składu kompostu. W ostatecznym procesie kompostowania uzyskujemy ciemną ziemię, zapachem przypominającą zapach ziemi leśnej.
6. Po podwieczorku: dzieci rysują ogród swoich marzeń, pełen pięknych roślin.
WIERSZE I PRZERÓBKI ZNANYCH UTWORÓW
Planeta Ziemia
W naszym układzie słonecznym jest dziewięć planet.
Ziemia, to trzecia planeta oddalona od Słońca.
Ma kształt spłaszczonej kuli.
Nazywana jest błękitną planetą,
ponieważ większość jej powierzchni stanowi woda.
Drugą częścią są lądy.
Ziemia jest jedyną planetą zamieszkiwaną przez ludzi.
Niezwykła atmosfera tej planety, pozwala na życie ludzi, zwierząt i roślin.
Ziemia okrąża Słońce w ciągu 365 dni (to jest jeden rok).
Odpady
Pomyśl już teraz o naszej planecie,
zanim się stanie jednym wielkim śmieciem.
Byłby to problem nie lada -
zatem już teraz pomyślmy o odpadach.
Bo śmieci i odpady nie są jednakowe -
są szklane, papierowe, także plastikowe.
Więc posłuchaj dobrej rady i segreguj odpady.
I od dzisiaj swych śmieci nie wyrzucaj jak leci!
Osobno plastik,
osobno szkło,
osobno papier,
ZAPAMIĘTAJ TO !!
Kaczka - sprzątaczka
Nad rzeczką, opodal krzaczka,
mieszkała kaczka - sprzątaczka.
Z pomocą małej zmioteczki
sprzątała ciągle brzeg rzeczki.
Raz, dla przykładu - proszę ja pana -
wymiotła tuzin korków od szampana!
Gdzieś koło środy lub piątku
zbierała puszki w ramach porządków.
A w poniedziałek kupiła sznurek
i pakowała makulaturę.
Nie ustawała w swoich staraniach,
zbierając złom od dnia zarania.
Zysk także czasem miała niewielki,
gdy sprzedawała puste butelki.
Działało jej przy tym na nerwy,
że sprząta i sprząta bez przerwy:
kubeczki, tacki, woreczki, plastiki,
po smakowitych soczkach kartoniki,
torebki, miski, kolorowe karteczki,
niedojedzone kiełbaski, bułeczki.
A na dokładkę - proszę ja pana -
wciąż się ślizgała na skórkach po bananach.
Gryzła się biedna kaczka okropnie:
"A niech tych ludzi gęś kopnie!"
Mimo jej ciągłych, usilnych zabiegów
wciąż brudno było na rzeczki brzegu.
Nie wiedziała kaczka o tem,
jak sobie radzić ze śmieci kłopotem.
Może z nadejściem jesieni
zjawią się tłumy tych, co z nosem przy ziemi
sprzątać będą odpadki do czarnych worów.
Lecz trudno zrozumieć: dlaczego nikomu
nie zaświtała dotąd myśl zbożna -
czy czasem inaczej nie można?
Co by tu zrobić, drogie dzieciaczki, by ulżyć doli kaczki - sprzątaczki?
Paweł i Gaweł
Paweł i Gaweł w jednym stali domu -
Paweł na górze, a Gaweł na dole;
Paweł spokojny, nie śmiecił nikomu,
Gaweł najdziksze wymyślał swawole.
Ciągle wyrzucał bez opamiętania:
gazety, puszki, butelki, ubrania,
szmaty, plastiki i od chleba skórki;
W podwórzu jego rosły śmieci górki.
Znosił to Paweł, nareszcie nie może -
schodzi do Gawła i prosi w pokorze:
"Zmiłuj się Waćpan, zabierz te śmieci,
wszak źle to wpływa na nasze dzieci".
A na to Gaweł: "Wolnoć Bartoszu w swoim koszu!"
Nic nie rzekł Paweł, nie stracił rezonu -
wrócił do siebie i cisnął z balkonu,
co miał pod ręką - przeróżne odpadki
na ukwiecone u Gawła rabatki.
Nazajutrz Gaweł, jeszcze o poranku,
wychyla głowę przez okno na ganku.
Patrzy zdziwiony i oczom nie wierzy,
nie wie co myśleć, co czynić należy.
Zerwał się raptem i pędzi na górę,
z trudem skrywając całą swą furię.
Szarpnął za klamkę - drzwi ustąpiły,
wszedł więc do Pawła, krzycząc z całej siły:
"Słuchaj sąsiedzie - to lekka przesada,
że fura śmieci w mój ogródek wpada!
A Paweł na to: "Wolnoć Bartoszu w swoim koszu!"
Pomnijże Waćpan, coś mi pierwej bąknął,
gdy cię prosiłem, byś swe śmieci sprzątnął?
Z tego, coś robił, pojąłem mopanku,
że nie obchodzi cię, co słychać w świecie -
więc wszystko jedno, gdzie znajdą się śmiecie:
Czy na podwórzu, czy przy Waści ganku!
Z tej to powiastki morał w tym sposobie:
Nim coś wyrzucisz - podrap się po głowie !
Utwory :
• "Planeta Ziemia"
• "Odpady"
• "Kaczka - sprzątaczka"
• "Paweł i Gaweł"
pochodzą z informatora "Jak się krzątać, by świata nie sprzątać?" z 1996 roku.
TEMAT: CO DALEJ Z BUTELKĄ?
Poziom: dzieci 6 - letnie
Cel ogólny: kształtowanie świadomości proekologicznej - ochrona środowiska poprzez wtórne wykorzystanie i recykling szkła
Cele operacyjne:
Dziecko:
• zachowuje zasady bezpieczeństwa w czasie bezpośredniego kontaktu ze szkłem
• zna pojęcia: huta szkła, recykling
• zna sposoby wtórnego zagospodarowania stłuczki szklanej oraz wynikające z tego korzyści
• zna rodzaje opakowań i potrafi je segregować
• słucha ze zrozumieniem, klasyfikuje przedmioty, rozwiązuje zagadki, wnioskuje
• wykorzystuje materiał szklany w działalności twórczej, zabawowej
• rozumie potrzebę zastępowania opakowań z tworzywa sztucznego - szklanymi, dokonuje świadomego wyboru
Metody pracy (wg klasyfikacji W. Okonia):
• podające - wiersz, pogadanka, wyjaśnienia
• problemowe - rozmowa kierowana
• eksponujące -wystawa prac
• praktyczne -zabawy badawcze, eksperymenty, zadania do wykonania
Formy pracy (wg podziału M. Nagajowej):
• jednostkowa
• zbiorowa
Środki dydaktyczne:
wiersz: "O, mam szkło" (opracowanie autorek Programu FRANEK...)
• siatka z zakupami (np. kosmetyki, owoce, słodycze...)
• słoiki, butelki, pałeczka drewniana
• dzbanek z określonym poziomem wody
• przedmioty z otoczenia dziecka (np. materiał przyrodniczy, klocki, kartki...)
• ilustracje z czasopism dziecięcych
• klej w sztyfcie, kolorowy papier
• hasła do krzyżówki
Przebieg zajęć:
1. Wysłuchanie wiersza.
Dużo towarów różnych kupujemy.
Co robimy z opakowaniami, gdy je zużyjemy?
Piękne, kolorowe, chętniej wybieramy,
później, bez zastanowienia, wszystko wyrzucamy.
Ale, czy szklane butelki, słoje i słoiki
muszą trafić do koszy oraz na śmietniki?
A może spróbuj wykorzystać to,
że nie tak szybko niszczy się szkło!
Małą podpowiedź dla Ciebie mam,
reszty po prostu domyśl się sam.
Możesz w słoikach zrobić zapasy,
na długie, mroźne, zimowe czasy.
Albo użyj trochę sprytu i techniki,
przeobraź zbędne słoje w piękne wazoniki!
Jeśli uważasz, że w tym nie masz wprawy,
po prostu użyj butelkę do zabawy!
Wykorzystaj to, co w przedszkolu masz,
no i jak na instrumencie, na butelce grasz.
Może jeszcze dzisiaj kapela wesoła
rozweseli dzieci z naszego przedszkola.
Zachowaj ostrożność w tych zabawach,
bo wiesz dobrze o tym, tłukące jest szkło.
A gdy już się zbije, zbędna Twoja łza
bo na tą stłuczkę, czeka Huta Szkła!
2. Omówienie wiersza, zwracając uwagę na zrozumienie jego treści.
Wyjaśnienie pojęć: huta, recykling.
3. Nauczycielka rozpakowuje siatkę z zakupami. Dzieci sortują towary wg samodzielnie obranych kryteriów (np. kosmetyki, owoce, słodycze itp.).
4. Nauczycielka naprowadza dzieci, aby posegregowały zakupy wg rodzaju ich opakowania.
5. Dzieci wymieniają jakie towary można kupić w opakowaniach szklanych - nauczycielka ukazuje dzieciom walory tych opakowań.
6. Dzieci, inspirowane wierszem, wysuwają propozycję wykorzystania butelek i słoików do zabawy. Nauczycielka przypomina zasady bezpiecznego posługiwania się szkłem.
PROPOZYCJE ZABAW ZE SZKŁEM:
Wykorzystanie opakowań szklanych jako menzurek do działalności badawczo - matematycznej.
Dzieci gromadzą się przy stoliku na którym znajdują się butelki, słoiki i dzbanek z wodą. Przelewają taką samą ilość wody do różnych naczyń szklanych (w przypadku butelek wykorzystują lejek). Po każdej czynności dzbanek uzupełniamy wodą do poziomu oznaczonego paskiem. Dzieci obserwują poziom wody w zależności od wielkości i kształtu naczynia. Wysuwają wnioski związane ze stałością objętości wody niezależnie od wielkości i kształtu naczynia.
Wykorzystanie słoików w działalności muzycznej.
Dzieci napełniają wodą 5 słoików do poziomu oznaczonego paskiem (każdy słoik ma inny poziom). Kolejno uderzają drewnianą pałeczką w słoiki, identyfikując i określając barwę dźwięku, a następnie ustawiają je według wysokości dźwięku. Tak przygotowane instrumenty wraz z przedmiotami wybranymi z otoczenia dziecka (materiał przyrodniczy, kartki, klocki...) wykorzystują podczas tworzenia akompaniamentu do znanych piosenek.
Wykorzystanie słoików do przygotowania zapasów na zimę.
• kiszenie ogórków
• przygotowywanie kompotów
• segregowanie nasion - karmy dla ptaków
" Wazoniki" - wykorzystanie słoików i butelek w działalności plastyczno - technicznej.
Dzieci wycinają z czasopism ilustracje, które przyklejają do słoika, butelki, tworząc scenkę. Wolne miejsca uzupełniają wydzieranką tak, aby cała powierzchnia szkła była zaklejona papierem (wskazane jest używanie kleju w sztyfcie). Po wyschnięciu nauczycielka lakieruje wazoniki w celach estetycznych.
7. Nauczycielka odsłania na tablicy magnetycznej krzyżówkę i czyta hasła - zagadki do odpowiednich pól:
1 ---- H A Ł A S
2 ---- B U T E L K A
3 ---- T O R B A
4 ---- G A Z E T A
Głowa i uszy bolą nas,
gdy w sali panuje..........
Szklana, plastikowa, duża lub niewielka
w niej soki i napoje, już wiem to..........
Może być papierowa albo lniana
w niej zakupy niesie mama.
Każdego dnia tata czyta ją
bo w niej ciekawe nowinki są.
Dzieci rozwiązują krzyżówkę, uzupełniając pola literami alfabetu magnetycznego.
8. Nauczycielka inicjuje rozmowę na temat zasad selektywnej zbiórki szkła przy pomocy rymowanki:
Już rozwiązanie krzyżówki znasz,
a więc pojęcie o tym masz,
że każdy słoik niepotrzebny, zepsuty
powinien trafić jak najprędzej do huty.
Ty mi podpowiedz, co zrobić mam
by każde szkło , trafiło tam.
TEMAT: BIEDRONECZKI SĄ W KROPECZKI
Poziom: dzieci 3 - 4 letnie
Cel ogólny: wzbogacenie wiadomości przyrodniczych
Cele operacyjne:
• dzieci rozpoznają i nazywają biedronkę, określają jej charakterystyczny wygląd, sposób poruszania się i odżywiania
• w skupieniu słuchają opowiadania, rozumieją pytania nauczycielki i chętnie na nie odpowiadają
• sprawnie posługują się liczebnikami głównymi
Metody pracy (wg klasyfikacji W. Okonia):
• podające (opowiadanie, zagadka, objaśnienia)
• problemowe (rozmowa, zab. dydaktyczna w ogrodzie)
• eksponujące ( wystawa prac)
• praktyczne (obserwacje przyrodnicze, malowanie)
Środki dydaktyczne:
• zagadka
• "Biedronka w ogrodzie" opowiadanie B. Formy
• ilustracja biedronki
• kartki do kolorowania (kontur biedronki dla każdego dziecka)
• farby plakatowe (czerwona i czarna)
• pędzle, korek do stemplowania
• emblematy biedronek, małe obręcze
• szkło powiększające
Przebieg zajęć:
1. Rozwiązanie zagadki.
Mam czerwoną sukieneczkę,
a na niej czarne kropeczki.
Wysyłają mnie do nieba,
po kawałek chleba.
2. Umieszczenie na tablicy ilustracji biedronki. Rozmowa z dziećmi. Jak wygląda biedronka, jak się porusza, gdzie można biedronkę zobaczyć? Nauczycielka: Czy wiecie, że młode biedronki są żółte i wcale nie mają kropek? Ale szybko zmieniają się w czerwone z czarnymi kropkami.
3. Słuchanie opowiadania.
Do ogrodu przyfrunęły biedronki. Ale tutaj ładnie, jak dużo pięknych kwiatów. Odpoczniemy sobie chwilkę. Nagle usłyszały wołanie: "Ratunku, ratunku, oj, jak boli, kto mi pomoże?" Biedronki uważnie rozejrzały się dookoła. W pobliżu zauważyły piękny krzak róży, którego liście zjadały złośliwe mszyce. "Zaraz się z wami rozprawimy!" - I biedronki szybko zabrały się do pracy, połykając szkodniki. Kiedy zjadły już wszystkie mszyce, było prawie ciemno. "Dziękuję wam za pomoc" - powiedziała róża. Mocniej zapachniała i rozwinęła nowe pąki. "My mamy teraz pełne brzuszki, a ty jesteś cała i zdrowa" - odpowiedziały biedronki i odfrunęły.
4. Rozmowa z dziećmi:
Czy wiecie co to są mszyce? To szkodniki, takie małe "robaczki", siedzą jedna przy drugiej, przyklejone do rośliny i wysysają z niej soki.
W jaki sposób biedronki pomogły róży? Zjadły mszyce. Tak, mszyce są przysmakiem biedronek.
Jeżeli biedronki pomogły róży, to czy są one potrzebne? Są potrzebne, są pożyteczne, nie wolno ich męczyć.
Co można zrobić, jeżeli zauważymy biedronkę np. na piasku? Można ją obserwować, położyć na trawie lub na krzaczku.
5. "Biedronki i róże" - zabawa ruchowa.
Dzieci zostają podzielone na dwie grupy. Pierwsza grupa to "róże". Zajmują miejsca w obręczach, rozmieszczonych na dywanie. Druga grupa to "biedronki" - otrzymują emblematy. W rytmie tamburyna "biedronki" biegają między "różami". Na sygnał "biedronki" podbiegają do "róż" - dzieci chwytają się za ręce i podskakują.
6. Czy chcecie pomalować biedronki farbami?
Dzieci zajmują miejsca przy stolikach. Malują biedronki czerwoną farbą, następnie stemplują korkiem czarne kropki.
Przeliczanie kropek - każda liczba kropek, którą dziecko odcisnęło jest dobra.
Nauczycielka: czy wiecie , że jest wiele gatunków biedronek? Najbardziej znane są biedronki, które mają dwie kropki albo siedem kropek.
7. Po zajęciach, w ogrodzie przedszkolnym - szukanie mszyc na krzakach róż, oglądanie ich przez lupę. Obserwowanie biedronek.
TEMAT: Z PRZYRODĄ ZA PAN BRAT
Poziom: dzieci 3 - 4 letnie
Cel ogólny: poznawanie okazów fauny i flory, pogłębianie wiadomości przyrodniczych o wybranych zwierzętach i roślinach
Cele operacyjne:
Dziecko:
• uważnie słucha utworu literackiego
• nazywa niektóre rośliny i zwierzęta występujące w ogrodzie przedszkolnym
• zna i stosuje zasady ochrony przyrody
• opiekuje się roślinami w ogrodzie przedszkolnym
Metody pracy (wg klasyfikacji W. Okonia):
• podające - wiersz, wyjaśnienie
• problemowe - rozmowa ukierunkowana
• eksponujące - wystawa znaczków dla " swoich" roślinek
• praktyczne - zadania do wykonania, obserwacje przyrodnicze
Formy pracy (wg podziału M. Nagajowej):
• jednostkowa
• zbiorowa
Środki dydaktyczne:
• wiersz T. Fiutowskiej "W przedszkolnym ogrodzie"
• kartoniki do rysowania znaczków
• kredki, patyczki, folia
Przebieg zajęć:
1. Po wyjściu do ogrodu nauczycielka mówi dzieciom wiersz w celu uświadomienia bogactwa i różnorodności gatunków przyrody, z którą spotykają się podczas codziennego pobytu w ogrodzie.
"W przedszkolnym ogrodzie"
Tu w przedszkolnym ogrodzie,
a bywamy w nim co dzień,
oglądamy i krzewy i drzewa.
I widzimy u góry niebo, słońce, i chmury,
i słyszymy, gdy ptaszek śpiewa.
Kto się bardzo postara,
może spotkać tu zaraz
bardzo małe ruchliwe zwierzęta.
By mrowiska nie ruszać,
a motylka nie płoszyć -
o tym każdy przedszkolak pamięta.
A po deszczu ulewnym,
kiedy mokro jest w ziemi,
dżdżownic wiele na piasek wychodzi.
Kret wychodząc z kopczyka,
wśród nas szybko przemyka
i w futerku po trawie już chodzi.
Pachnie trawa i ziemia -
W tym dziwnego nic nie ma,
bo i kwiaty nam pachną na co dzień.
I choć chwasty pod płotem,
mamy wielką ochotę
pozachwycać się naszym ogrodem.
2. Rozmowa na temat wiersza; następnie dzieci opowiadają o swoich spostrzeżeniach z obserwacji ogródka przedszkolnego.
- W czasie spaceru po ogrodzie nauczycielka zachęca dzieci do zwrócenia uwagi na jego faunę i florę.
Dzieci mówią, która roślina (lub zwierzątko) najbardziej ich zaciekawiła i dlaczego; co chcieliby jeszcze o niej wiedzieć?
Rozmowa na temat zasad ochrony przyrody.
Nauczycielka zachęca dzieci do opiekowania się wybraną rośliną i interesowania się jej rozwojem - do "zaprzyjaźnienia" z nią.
3. Dzieci rysują swoje znaczki na kartonikach i z pomocą nauczycielki zabezpieczają folią.
Następnie umieszczają je na patyczkach obok "swojej" rośliny, lub na gałązce, jeżeli jest to drzewo lub krzew.
Po południu zapraszają do ogrodu rodziców, by przedstawić im swojego roślinnego przyjaciela.
4. Nauczycielka inspiruje dzieci do szukania dokładniejszych informacji o "swoim" przyjacielu (od dorosłych, z książek, filmów, obrazków itp.).
TEMAT: ZIELONE JASKÓŁKI
Poziom: dzieci 3 - 4 letnie
Cel ogólny: poznawanie wiosny, jako kolejnej pory roku
Cele operacyjne:
Dziecko:
• rozumie pojęcie zwiastun
• wskazuje i nazywa zwiastuny wiosny (na obrazkach i w najbliższym otoczeniu przyrodniczym)
• operuje pojęciami dotyczącymi położenia przedmiotów w przestrzeni w odniesieniu do miejsca, w którym stoi
Metody pracy (wg klasyfikacji W. Okonia):
• podające - pokaz obrazków, wiersz, wyjaśnienie
• problemowe - symulacja
• eksponujące - udział dzieci w zabawie (w ogrodzie)
• praktyczne - zadania do wykonania
Formy pracy (wg podziału M. Nagajowej):
• jednostkowa
• zbiorowa
Środki dydaktyczne:
• wiersz "Zielone jskółki" G. Kutyłowskiej
• jaskółki wycięte z zielonego kartonu
• wiklinowy koszyk
• obrazki przedstawiające zwiastuny wiosny
Przebieg zajęć:
1. Nauczycielka pyta dzieci: czy wiedzą, co to są zwiastuny wiosny, co oznacza słowo zwiastun, jaki kolor kojarzy się z wiosną itp. W razie potrzeby, udziela dzieciom wyjaśnień a następnie zachęca do wysłuchania wiersza; o jakich zwiastunach w nim mowa?
Wszystko, co zwiastuje wiosnę
powinno być zielone - to proste.
To, co wczesną wiosną spod śniegu wyrasta
powinno być zielone i basta.
Gąsienica jest zielona,
nie może być inna.
Konik polny jest zielony
na wszystkie strony,
lecz wielki kłopot sprawiają ptaki.
Kto widział zielone wilgi lub szpaki?
Kto widział zielone kukułki, bociany?
Nikt. Ten kolor jest ptakom niestety, nie znany.
Nie popsują jednak ptaki,
miłej wiośnie szyku,
zielone jaskółki mają dla niej w koszyku!
2. Dzieci wyszukują obrazki przedstawiające zwiastuny wiosny. Nazywają je, mówią dlaczego tak są określane (bocian, szpak, skowronek - ptaki, które pierwsze przylatują z ciepłych krajów, gdzie zimowały; przebiśnieg - pierwszy przebija się , spod śniegu, po zimowym śnie).
3. Śpiewanie piosenki "Wiosna tuż, tuż". Klaskanie w dłonie przy wymawianiu zwiastuna wiosny.
4. Po wyjściu do ogrodu, dzieci biorą z koszyka zielone jaskółki i umieszczają je w różnych miejscach ogrodu. Zapamiętują, gdzie teraz znajdują się jaskółki. Następnie wypowiadają się - każde dziecko mówi, gdzie umieściło swoją jaskółkę (na krzaku, na gałęzi drzewa, za drzewem, pod oknem itd.)
5. Zachęcanie dzieci z innych grup do szukania w ogrodzie zielonych jaskółek. Wskazywanie znaków pojawiającej się wiosny, np. zielona trawa, pąki na drzewach itp.