David Hume:

- wrażenia i idee

- teoria kojarzenia: podobieństwo, styczność czasowa i przestrzenna, związek przyczynowy

- krytyka pojęcia przyczynowości

- etyka umiarkowanie antyracjonalistyczna – zmysł moralny

Jak zdefiniujemy sumienie? Rozum nie jest w stanie pobudzić nas do działań. Sumienie jest czymś praktycznym należy poszukiwać miejsca dla sumienia jako zmysłu. Uczucia są w stanie skłonić nas do pewnych czynności. Działanie na zmysły i rozum.

Czy w związku z tym nasze zmysły nie są w stanie odróżnić bodźców estetycznych od etycznych? Jeśli sumienie to zmysł -> dobre = przyjemne to każde doznanie przyjemne będzie równie dobrze etyczne i nieetyczne. Bazując na stanach faktycznych można dostrzec różnicę ale nie rozwiążemy problemu. Człowiek ocenia kwestie moralne przy pomocy zmysłu moralnego (sumienie ma charakter empiryczny)

Sumienie musi mieć charakter subiektywny. Dobrym jest to co sprawia przyjemność konkretnej osobie doświadczającej. Doznania i normy etyczne zmieniają się w czasie. Relatywizm etyczny –

Cała wiedza ludzka przestaje spełniać podstawowe kryterium – nie jest to wiedza apodyktyczna jedynie probabilistyczny.

Immanuel Kant:

- „Krytyka czystego rozumu” – epistemologia

- „Krytyka praktycznego rozumu” – etyka

- „Krytyka władzy sądzenia” – teleologia (nauka o celowości) i estetyka

Typologia sądów:

Empiryzm: sądy syntetyczne, aposteriori (po doświadczalna), mówi coś nowego o świecie (syntetyczny) ale jest to źródło wszystkich problemów -> charakter indukcyjny bazuje tylko na dotychczasowej wiedzy nie wiemy czy przyszła wiedza nie zmieni naszego postrzegania. Dlatego wiedza empiryczna nie daje apodyktycznej wiedzy na temat przyszłości.

Racjonalizm: sądy analityczne a priori (przewiduje stany przyszłe), wiedza wynika z analizy pojęcia, nie wnosi nic nowego do wiedzy o świecie

Jeżeli chcemy stworzyć nowy nurt poznania musimy zastanowić się nad naturą poznania. Poznanie tradycyjne: przedmiot -> aparat poznawczy -> podmiot

Przewrót kopernikański w filozofii: przedmiot <- aparat poznawczy -> podmiot
przedmiot pojmowany jako noumen (rzecz sama w sobie) jest niepoznawalny dostępne są jedynie fenomena (rzeczy dla nas). Aparat poznawczy porządkuje nasz świat, kształtuje przedmiot.

Oba te nurty zlewają się w najlepszy nurt do ożywienia nauki transcendentalizm: sądy syntetyczne a priori; poznanie:

Transcendentalizm: przedmiot <- aparat poznawczy -> podmiot; aparat poznawczy musi „wyjść” z siebie i spojrzeć na siebie z zewnątrz. Poznanie transcendentalne – uchwycenie form a priori aparatu poznawczego. Poznanie które poznaje strukturę swojego poznania, poznanie przekraczające strukturę poznania.
Świat jest matematyczny bo jedyny świat jest dany naszemu doświadczenie które jest matematyczne.

„Krytyka czystego rozumu” (1781) części:

- estetyka transcendentalna: formy naoczności

- logika transcendentalna: kategorie intelektu – porządkowanie doświadczenie jako zbioru substancji, oto moje poznanie uznaje wszystko w porządku substancjalnym

- dialektyka transcendentalna: idee rozumu

Etyka Hume’a i Kanta:

Hume: eudajmonizm (to co prowadzi do szczęścia prowadzi do dobra), zmysł moralny

Kant: krytyka eudajmonizmu (bezsensowna z punktu widzenia etyki zasada eudajmonizmu/dążenie do celu materialnego nie wyznacza zasady moralności -> działanie zgodnie z interesem; dobra wola i podporządkowanie się prawu czyli formie i to jest wyznacznikiem moralności), imperatyw kategoryczny (mamy postępować tak by nasza maksyma postępowania mogła się stać prawem powszechnym; ważne jest odróżnienie eudajmonizmu -> bezinteresowność ), etyka formalna (realizuje prawo)