FUN UKŁ NERW -Odbiera i analizuje bodźce ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. -Reaguje na bodźce. -Kontroluje pracę narządów wewnętrznych. -Odp za wyższe czynności nerwowe

BUDOWA, RODZAJE, CZYNNOŚCI NEURONÓW

Strukturalna i funkcjonalną jednostką UK NER czł jest kom nerwowa, czyli NEURON NIEJEDNORODNY. Typowy neuron posiada 4 odmienne morfologicznie i funkcjonalnie regiony:

A. Ciało komórkowe – zawiera jądro z jąderkiem, cytoplazmę, siateczkę endoplazmatyczną szorstką i gładką, aparat Golgiego, mitochondria, mikrotubule, neurofilamenty. Stanowi ono gł centrum metaboliczne neuronu. Na ciele komórkowym zlokalizowanych jest wiele synaps – miejsc kontaktu tworzonych przez zakończenia innych neuronów, w których dochodzi do odbioru przekazywanych przez nie sygnałów.

B. Dendryty – są rozszerzeniem ciała kom i zawierają cytoplazmę z takimi organellami. Niektóre dendryty są proste i krótkie, inne tworzą w przestrzeni bardziej skomplikowaną, rozgałęzioną strukturę. Dendryty przewodzą impulsy dośrodkowo

C. Akson – początek aksonu stanowi zwykle uwypuklenie ciała kom – wzgórek aksonu, który przechodzi w tzw. segment inicjujący. Akson charakteryzuje się wysoką pobudliwością, umożliwia generowanie potencjału czynnościowego, czyli impulsu nerwowego, który przewodzony jest przez gł cz aksonu – odśrodkowo, w kierunku jego zakończeń. Aksony połączone w wiązki tworzą włókna nerwowe.

D. Zakończenia presynaptyczne tworzą kolbkowate rozszerzenia na końcach aksonu i zawierają zmagazynowany w pęcherzykach chemiczny przekaźnik, który poprzez synapsę oddziałuje na dendryty lub ciało kom drugiego neuronu.

RODZAJE NAURONÓW

1.Kryterium morfologiczne: 1-biegunowe (1 wypustka), 2-biegunowe (2 wypustki), pseudo1-biegunowe (wypustki łączą się u swego początku), wielobiegunowe (wiele rozgałęzień)

2.Kryterium czynnościowe: aferentne (dośrodkowe, czuciowe)- przewodzą info bezpośrednio od receptorów, ich ciała leżą w zwojach rdzeniowych i czaszkowych, a aksony zmierzają do ośrodkowego UK NER; eferentne (odśrodkow, ruchowe)- ciało wraz z dendrytami leży w rdzeniu kręgowym lub pniu mózgu, a akson biegnie na obwód do efektora; pośredniczące (wstawkowe, interneurony)- ciała wraz z wypustkami w całości znajd się w ośrodkowym UK NER, przekazują info pomiędzy 1 a 2 kom ner.

III podział: zmielinizowane- unerwiają mm szkieletowe. Unerwienie jest niejednorodne, biegną tutaj włókna ner, które są połączone z kom receptorowymi. Syg przekazywane są z ukł mięś przez kinezy receptory i dopiero analiza pozwala na kontrolę. Syg przekazywane są z różną pręd (zależne jest to od grubości włókna nerwowego. Najgrubsze nerwy: pośladkowy, udowy, strzałkowy, piszczelowy). Pręd przewodzenia jest bardzo duża, ponieważ aniony jonowe przewodzone są tylko w punktach przewężenia Ranviera, pomiędzy warstwy mieliny. Pręd przewodzenia info jest wprost proporcjonalna do grubości włókna ner. Gdy w nerwie zostanie uszkodzona osłonka mielinowa, pręd będzie mniejsza. Zdolność skokowego przewodzenia fali depolaryzacyjnej; niezmielinizowane- nie posiadają mieliny, a przewodzenie ma charakter ciągły na całej długości.

Szybkość przewodzenia impulsu nerwowego zależy od: *Średnicy włókna nerwowego- im średnica włókna większa tym szybciej przewodzony jest impuls nerwowy *Obecność osłonki mielinowej- we włóknach bez osłonki mielinowej potencjały czynnościowe wędrują ruchem jednostajnym, ze stałą dla danych warunków szybkością. We włóknach z osłonką mielinową przewodzenie potencjału jest skokowe od cieśni węzła do cieśni.

Warunki zmieniające szybkość przewodzenia impulsu nerwowego In vitro to: *Temperatura wokół włókna- zbyt niska zmniejsza przewodzenie *Ciągłość anatomiczna włókna *Równowaga kwasowo- zasadowa (pH 6,9)

RODZAJE WŁOKIEN NERWOWYCH

A Włókna z osłonką mielinową, aferentne i eferentne. W zależności od grubości aksonu włókna A dzielą się na: alfa, beta, gamma, delta B- Włókna z osłonką mielinową, należą do ukł. Autono, na ich zakończeniach uwalniana jest acetylocholina, włókna przywspółczulne i współczulne przedzwojowe, np. gałęzie łączące białe Cs Włókna współczulne zazwojowe, bez osłonki mielinowej, np. gałęzie łączące szare, na zakończeniach tych włókien uwalnia się noradrenalina; C d.r. Włókna aferentne bez osłonki mielinowej wstępujące do rdzenia kręgowego przez korzenie grzbietowe

ODRUCH- Odpowiedź efektora wywołana przez bodziec działający na receptor i wyzwolona za pośrednictwem układu nerwowego. Wyróżnia się odruchy wrodzone i nabyte oraz somatyczne i autonomiczne.

Odruchy: wrodzone/bezwarunkowe lub gatunkowe/- reakcja przebiegająca za pośrednictwem dróg nerwowych łączących określone receptory z określonymi efektorami za pośrednictwem ośrodków nerwowych nabyte /warunkowe lub osobnicze/- nowe połączenia pomiędzy różnymi ośrodkami wytwarzające się podczas rozwoju ontogenetycznego w odruchach somatycznych efektorami są mięśnie poprzecznie prążkowane, natomiast w odruchach autonomicznych mięsnie gładkie, naczynia krwionośne lub gruczoły.

ŁUK ODRUCHOWY- Drogą jaka przebywa impuls ner od receptora do efektora. Składowe łuku odruchowego: receptor aferentne włókno nerwowe /dośrodkowe/ ośrodek nerwowy /analizator/ eferentne włókno nerwowe /odśrodkowe/ efektor /narząd wykonawczy/.

KLASYFIKACJA ODRUCHÓW Ze względu na lokalizację ośrodków nerwowych łuku odruchowego:

rdzeniowe: *Monosynaptyczne- 2-neuronalne, w ośrodku (rdzeń kręgowy) między neuronem ruchowym i czuciowym nie ma interneuronu. Receptorem w tym odruchu jest wrzecionko mięśniowe w mięśniu szkieletowym, np. odruch kolanowy, łokciowy *Polisynaptyczne- 3- i wieloneuronalne, w ośrodku (rdzeń kręgowy) występują interneurony, np. odruch brzuszny, zginania kończyn, podeszwowy (większość odruchów) mózgowe

Ze względu na rodzaj unerwienia i wykonywaną czynność:

somatyczne wegetatywne/ autonomiczne/

Ze względu na pochodzenie: bezwarunkowe (wrodzone), gatunkowe- niezależne od naszej woli, czas odruchu krótki, ustalona droga odruchu, odruchy rdzeniowe warunkowe (nabyte), osobnicze- dłuższy czas odruchu, odruchy wieloneuronalne, mogą podlegać modyfikacji

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE CZYNNOŚCI SYNAPTYCZNEJ

Opóźnienie synaptyczne- Jest to czas jaki jest potrzebny dla przejścia info przez synapsę. Czas ten wynosi od 0,5ms do kilku milisekund. Sumowanie przestrzenne- występuje wówczas, kiedy kilka synaps w jednym czasie przewodzi bodźce. Sumowanie czasowe- kolejne wyst po sobie postsynaptyczne potencjały pobudzające, częściowo nakładają się na siebie i coraz bardziej depolaryzują błonę kom, impulsy ner przewodzone są w odstępie ,5ms, sumują się

GŁ FUNPNIA MÓZGU (rdzeń przedłużony, most, śród, międzymó) : -ośr odd -ośr regul pracę serca -ośr regul ciśnienie tętnicze -ośr regul temp. orga -ośr regul metabolizm -ośr integracji bodźców słuchowych i czuciowych -przysadka będąca ważnym gruczołem dokrewnym -ośr odruchowe wzroku i słuchu -twór siatkowaty pnia mózgu, odpowiedzialny za stan przytomności – śródmózgowie

Do najważniejszych ośr rdzenia należą ośr ruchowe kończyn i T. Rozmieszczenie ich: -ośr ruchu w przeponie (zespół kom, od których odchodzą włókna nerwu przeponowego. Leżą na wys od 3-go do 4-go segmentu szyjnego); -ośr ruchowe KKG ( od 5-go do 8-go segmentu szyjnego i w 1-wszym segmencie piersiowym); -w cz piersiowej rdzenia kręg leżą ośr mm KP, grzbietu i brzucha; -w zgrubieniu lędźwiowym leżą ośr KKD; -w ost odc szyjnym znaj się odruch źrenic; -w odc krzyżowym rdzenia mieszczą się ośr oddawania moczu, stolcu i nasienia; -we wszystkich odc piersiowych i górnych lędźwiowych rozmieszczone są ośr naczyniowe i wydzielnicze dla gruczołów potowych skóry.

PORÓWNANIE UKŁ PIR- POZAPIR: *filogenetycznie młodszy- straszy/ *ukł 1-neuronalny- wielon./ *bierze początek w pierwotnej korze ruchowej- w dodatkowej korze ruchowej/ *kontroluje ruchy dowolne- mimowolne/ *80-85% włókien przechodzi przez piramidy- nie przechodza

FUN. UKŁADU AUTONO: *Regulacja czynności narządów wew. *zachowanie homeostazy wewnątrzustrojowej *adaptacja środowiska wew. do zakłóceń środowiska zew. Organizmu *modulacja reakcji emocjonalnych *troficzna (wpływ na ekspresję genetyczną biosyntezy białek strukturalnych, receptorowych, komórkowych, kanałów błony komórkowej, enzymów)

Podział:* cz współczulna (sympatyczna, piersiowo-lędźwiowa)- gł odpo za pobudzenie *cz przywspółczulna (parasympatyczna, czaszkowo-krzyżowa)- gł odpo za hamowanie stanu pobudzenia

czynność UKŁ LIMBICZNEGO: analiza bodźców środowiska zew. I wew. Organizmu pod względem ich znaczenia emocjonalnego *rola analizatora emocjonalnego *kieruje czynnościami popędowo- emocjonalnymi pobudzając mechanizmy zdobywania lub unikania *reguluje okołodobowe i długoterminowe rytmy biologiczne

CZYNNOŚĆ KOROWYCH STRUKTUR UKŁ LIMBI: *wpływ na aktywność ruchową *reguluje aktywność ukł autono i wydzielanie dokrewne za pomocą podwzgórza *wywołuje zmiany w zachowaniu się *kieruje czynnościami popędowo- emocjonalnymi

FUN PODWZGÓRZA- *koordynację czynności autonomicznej poprzez wpływ na ośrodki autonomiczne pnia mózgu i rdzenia kręgowego *sterowanie wydzielaniem hormonów tylnego i przedniego płata przysadki mózgowej *regulacja przyjmowania pokarmów za pomocą ośrodku głodu i sytości *regulacja temperatury za pomocą ośrodka termostatycznego *regulacja czynności obronnych i popędowo- emocjonalnych

wymiana ciepła odbywa się na 4 sposoby: 1) konwekcji - przenoszenia ciepła na skutek ruchu cieczy lub gazu ze środowiska cieplejszego do zimniejszego, 2) przewodzenia, które zależy od różnicy temp pomiędzy powierzchniami pozostającymi w bezpośrednim kontakcie. PRZEWODZENIE CIEPLNE TKANEK ilośc ciepła oddawana przez 1m2 powierzchni ciała w ciągu 1h przy różnicy temp wynoszącej 1stop. C. zależy od gradientu temp., powierzchni ciała 3) promieniowania - emitowanego nie tylko przez słońce i urządzenia grzewcze, ale również przez powierzchnię ciała, 4) parowania potu, które odgrywa gł rolę w eliminacji ciepła zarówno przy obciążeniu ciepłem egzogennym (ekspozycje do gorąca), jak i endogennym (np. wysiłek fizyczny)

TERMOGENEZA- produkcja ciepła- Termoregulacja polega na utrzymaniu stałej temp ciała poprzez dostosowanie ilości ciepła wytwarzanego w organizmie (termoregulacja chemiczna) oraz ciepła, które wymieniamy między organizmem a otoczeniem (termoregulacja fizyczna). Dostosowane są one do potrzeb bilansu cieplnego w sposób zapewniający utrzymanie homeostazy termicznej w zmienionych warunkach środowiska. Wytwarzanie ciepła w orga zależy od: *podstawowej przemiany materii- BMR, związanej ze spoczynkową czynnością wszystkich kom i narządów, niezbędną do utrzymania organizmu przy życiu *pracy mm szkieletowych w czasie poruszania się *czynności przewodu pokar zw z trawieniem i wchłanianiem pokarmów

FUN KRWI: 1,Transport (przemieszczanie wraz z krwią): O2, CO2, Substratów energetycznych, Substratów budulcowych, Produktów przemiany materii 2, Magazynowanie (stała obecność we krwi 3. Wyrównywanie (funkcja homeostatyczna): *Ciśnienia osmotycznego we wszystkich tkankach; *Stężenia jonów wodorowych we wszystkich tkankach, a tym samym wyrównanie pH; *Różnicy temperatur między tkankami (utrzymywanie względnie stałej temperatury wew.) 4.Ochrona (funkcja obronna): Tworzy zaporę przed inwazją drobnoustrojów chorobotwórczych* Eliminuje substancje obce dzięki przeciwciałom *Pomaga utrzymać ciągłość śródbłonka naczyniowego (homeostaza)

WŁAŚCIWOŚCI KRWI: 1.Płynna tk łączna organizmu; krąży w ukł zamkniętym 2.Jej całkowita objętość to około 7-8% masy ciała, co dla osoby dorosłej o masie ciała 70kg stanowi ok. 4,9-5,6 litra krwi. 3.Zabarwienie czerwone 4.Utrzymana należne ciśnienie osmotyczne (200-310) 5.Określona lepkość (4x większa od lepkości wody; wyższa temperatura- mniejsza lepkość) 6.Odczyn lekko zasadowy pH 7,35-7,45 7.Krew jako tkanka cały czas musi przemieszczać się w łożysku naczyń krwionośnych, dyfundują tylko jej składowe, np. tlen 8.Skład krwi: elementy upostaciowane (morfotyczne) 45%: erytrocyty (ok. 46-5,4 miliona na 1mm³ krwi), leukocyty ( 4-10 tysięcy na 1mm³krwi), trombocyty (ok. 140-440 tys. Na 1mm³ krwi) elementy nieupostaciowane (składniki osocza krwi) 55% : roztwór osocza w 90% objętości stanowi woda, reszta to składniki nieorganiczne (Na⁺, K⁺, Ca⁺, Mg⁺, Cl⁻, HCO⁻₃, PO³⁻₄, SO²⁻₄) oraz składniki organiczne (białka osocza- albuminy, globuliny, fibrynogen, lipidy osocza- cholesterol, hormony steroidowe, chylomikrony, wolne kwasy tłuszczowe, składniki pozabiałkowe- glukoza, aminokwasy, mocznik, amoniak, kreatynina)

Wskaźnik hematokrytu- Hct stosunek obj masy elementów morfotycznych krwi do całkowitej objętości krwi wyrażony w procentach; zasadniczo jest wykładnikiem funkcji ukł krwiotwórczego ale również może obrazować zmiany obj osocza spowodowane, np. odwodnieniem, wymiotami, biegunką. Wartości referencyjne hematokrytu: 42-50% dla mężczyzn i 36-45%dla kobiet. Obniżona wartość hematokrytu może wskazywać na obniżoną zawartość erytrocytów we krwi (anemia) lub podwyższoną zawartość osocza- nadmierne nawodnienie krwi, natomiast podwyższona wartość Hct- obniżoną zawartość osocza- odwodnienie organizmu. Podwyższona zawartość hematokrytu może sugerować nienaturalnie wysoką ilość erytrocytów mogących doprowadzić do bardzo niebezpiecznego dla czynności krążenia zagęszczenia krwi.

Odczyn Biernackiego= wskaźnik opadania krwinek- informacja o pręd opadania krwinek w krwi wynaczynionej (informuje po jakim czasie krwinki mogą się oddzielać od osocza). Prędkość wynosi od 8do 12 mm/godz.

Heparyna- powoduje, że krew traci zdolność krzepnięcia

HEMOGLOBINA- *14g/dl u kobiet i 16g/dl u mężczyzn *MCV- objętość erytrocytów *MCH- średnia masa hemoglobiny w erytrocytach *MCHC- średnie stężenie hemoglobiny w krwince *Zbudowana z białka globiny i 4 cząsteczek hemu. Każda cząsteczka hemu połączona jest z 1 łańcuchem polipeptydowym. *Ma zdolność do nietrwałego przyłączania o₂ i powstaje związek oksyhemoglobina, która ma zdolność jego oddawania w tkankach, nie dochodzi do utleniania. *1g Hb= 1,34ml O₂ WSKAŹNIK POJEMNOŚCI TLENOWEJ KRWI. Pojemność tlenowa krwi wynosi 18,76 ml tlenu/ 100ml krwi

ERYTROCYTY 4,6-5,4miliona/ 1mm³ krwi; Bezjądrzaste komórki krwi, Kształt dwuwklęsłego dysku; Pozbawione organelli komórkowych; Funkcje życiowe opierają na metabolizmie glikoli tycznym (w 95% glikolitycznym); Ok. 34% masy erytrocytów stanowi zawarta w nich hemoglobina; Posiadają zdolność do zmiany kształtu bez zmiany objętości komórki, co umożliwia ich przepływ przez naczynia o średnicy mniejszej od ich własnej; Czasy życia ok. 120 dni, czas połowicznego rozpadu ok. 28 dni; Niszczone w śledzionie.

LEUKOCYTY Krwinki białe; Brak barwnika; Ilość 4-10 tys./1mm³krwi; Należą do nich granulocyty (obojętno-, zasado- kwasochłonne) i agranulocyty (limfocyty i monocyty);

Granulocyty obojętnochłonne- NEUTROFILE granulocyty o ziarnistościach cytoplazmatycznych obojętnochłonnych; jako postacie dojrzałe uwalniane są stale do krwi. Zasadnicza rolą neutrofilów jest udział w procesach odpornościowych organizmu. Średni czas krążenia we krwi wynosi 6-10godzin, następnie przechodzą do tkanek i nigdy już nie wracają do naczyń krwionośnych. Przechodzenie do tkanek jest procesem złożonym, zależnym od obecności receptorów adhezyjnych na błonie komórkowej śródbłonka. Zdolność do opuszczania łożyska krwionośnego i przechodzenia do tkanek nazywana jest diapedezą. W tkankach neutrofile przebywają kilka dni, mogąc kierować się w stronę ognisk zapalnych, ognisk rozmnażania się bakterii i martwych tkanek. Dzieje się tak za sprawa chemokin- substancji wytwarzanych przez uszkodzone lub zaktywizowane komórki. Zdolność do kierowania się w stronę chemokin nazywamy chemotaksją. Neutrofile posiadają zdolność do fagocytozy czyli pożerania bakterii, uszkodzonych komórek, pierwotniaków, grzybów a następnie trawienia ich w lizosomach za pomocą enzymów hydrolitycznych. Po dotarciu do ogniska zapalnego dochodzi do de granulacji i nasilenia się reakcji tzw. Oddychania wybuchowego z udziałem wolnych rodników tlenowych.

Granulocyty kwasochłonne- EOZYNOFILE granulocyty o ziarnistościach cytoplazmatycznych kwasochłonnych, wykazują te same właściwości diapedezy, chemotaksji i fagocytozy co neutrofile.

Granulocyty zasadochłonne- BAZOFILE granulocyty o ziarnistościach cytoplazmatycznych zasadochłonnych; główne nośniki heparyny i histaminy.

Monocyty- powstają w szpiku kostnym czerwonym w procesie monocytopoezy. Większośc monocytów osadzona jest na śródbłonku naczyń stanowiących pulę monocytów przyściennych.

Limfocyty- powstają w procesie limfocytopoezy w tkankach limfoidalnych centralnych (szpik kostny, grasica) i tkankach limfoidalnych obwodowych (węzły chłonne, grudki chłonne błon śluzowych, śledziona). Limfocyty krążąc między tkankami ukł. Limfoidalnego, dzielą się i dojrzewają, zmieniając swoje właściwości. Limfocyty B i T są zdolne do reagowania ze swoistymi dla nich antygenami. Limfocyty powstające w tkankach limfoidalnych obwodowych są przeważnie komórkami namnażającymi się pod wpływem zetknięcia z antygenami. Są to gł. Kom. Pamięci, krążące między krwią obwodową a obwodowymi narządami limfoidalnymi. Limfocyty B- szpikozależne, uczestniczą w odp. Immunologicznej typu humoralnego. Limfocyty T- grasico zależne, uczestniczą w odp. Immunologicznej typu komórkowego Limfocyty Th- stymulują Limfocyty B do wytwarzania immunologlobulin, aktywują makrofagi i pozostałe Limfocyty T Limfocyty Tc- niszczą komórki i mikroorganizmy w sposób bezpośredni za pomocą uwalnianych białek zwanych perforynami. Białka te niszczą otoczkę komórki atakowanej, następuje uwolnienie substancji cytotoksycznych powodujących lizę komórki docelowej. Limfocyty s- regulują czynność Limfocytów Th i Tc prowadząc do zachowania równowagi między czynnością jednych i drugich Limfocyty NK- naturalni niszczyciele wykazują aktywność cytotoksyczną niszcząc komórki, w których rozwijają się wirusy i komórki nowotworowe.

TROMBOCYTY Płytki krwi; Wytwarzane w szpiku kostnym czerwonym w procesie trombocytopoezy; Są fragmentami cytoplazmy megakariocytów, która oderwała się od nich w wyniku ich dojrzewania; Najmniejsze elementy morfotyczne krwi; Występują w ilości 140-440tys. /1mm³ krwi; Krążą we krwi 8-10dni; Zasadnicza ich funkcja jest udział w homeostazie. W miejscu uszkodzenia śródbłonka naczyniowego trombocyty przylepiają się tworząc czop; Homeostaza obejmuje szereg procesów warunkujących zdolność do utrzymania krwi w łożysku naczyniowym i zachowania ciągłości śródbłonka naczyń krwionośnych. W procesach tych główna rola przypada: *Właściwościom samych naczyń krwionośnych, które w przypadku uszkodzenia ściany naczynia reagują skurczem mięśniówki naczyniowej w wyniku czego światło naczynia zwęża się i ulega zamknięciu *Trombocytom i tworzeniu się z nich czopu trombocytarnego *Czynnikom osoczowym krzepnięcia krwi powodującym zmianę jednego z białek osocza- fibrynogenu- na fibrynę, która wraz z czopem trombocytarnym tworzy skrzep krwi.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZDOL HEMOGLOBINY DO WIĄZANIA SIĘ Z TLENEM WYSYCENIE HEMOGLOBINY TLENEM-HbO₂Sat jest to stosunek zawartości oksyhemoglobiny do hemoglobiny całkowitej we krwi wyrażony w %. 1.Prężność tlenu (pO₂) wraz ze zwiększeniem prężności tlenu we krwi zwiększa się wysyceniem hemoglobiny tlenem. 2.Prężność dwutlenku węgla (pCO₂) zwiększenie prężności dwutlenku węgla we krwi zmniejsza stopień wysycenia Hb tlenem 3.Temperatura- wraz ze spadkiem temp. Krwi przy zachowaniu tej samej prężności tlenu zwiększa się wiązanie Hb z tlenem 4.pH- zmniejszenie pH we krwi spowodowane wzrostem stężenia wolnych jonów wodorowych zmniejsza stopień wysycenia Hb tlenem 5.2,3-difosfoglicerynian- syntetyzowany w erytrocycie w pobocznym torze glikoli tycznym w stężeniu 4,5mmol/l. odgrywa kluczową rolę w regulacji powinowactwa Hb do tlenu. Wzrost stężenia 2,3-DPG w erytrocycie zwiększa łączenie się tego związku z łańcuchami ß hemoglobiny i powinowactwo Hb do tlenu maleje. Zmniejsza to stopień wysycenia Hb tlenem ale zwiększa możliwości oddawania tlenu tkankom, przesuwając krzywą dysocjacji w prawo.

ERYTROPOEZA Jest to proces powstawania krwinek czerwonych w układzie krwiotwórczym. W życiu płodowym erytrocyty wytwarzane są w śledzionie i wątrobie, a po urodzeniu proces ten odbywa się w szpiku kostnym czerwonym (jamy kości). Z komórek multipotencjalnych pni szpiku powstają komórki macierzyste ukierunkowane linii erytrocytów. Następnie zachodzi podział i zróżnicowanie się komórek i powstają: pro erytroblasty, erytroblasty zasadochłonne, polichromatofilne i ortochromatyczne. Te ostatnie przeciskają się pomiędzy komórkami tworzącymi ścianę szpikowych zatok żylnych pozostawiają piknotyczne jądra komórkowe w miąższu szpiku. W ten sposób tworzą się retykulocyty, które pozostając w szpikowych zatokach żylnych stanowią pulę rezerwy szpikowej. Stąd przechodzą do łożyska naczyniowego tworząc pulę komórek krążących. Z dojrzewających retykulocytów powstają w końcu erytrocyty.

ERYTROPOETYNA Jest zasadniczym czynnikiem wzrostowym, pobudzającym i stymulującym erytropoezę. EPO jest hormonem o budowie glikoproteinowej wytwarzanym w 85% w nerkach i 15% w wątrobie, przez komórki śródbłonka naczyń włosowatych. Gł. Bodźcem pobudzającym wytwarzanie i uwalnianie EPO jest spadek prężności tlenu we krwi tętniczej. Również aminy katecholowe działając przez ß- receptory adrenergiczne zwiększają wydzielanie EPO.

GRUPY KRWI 1.W skład błony powierzchniowej otoczki erytrocytów wchodzą struktury polisacharydowe nazywane antygenami. Ich obecność w błonie uwarunkowana jest genetycznie. Antygeny grupowe występują u ludzi z różną częstością i ich obecność lub brak jest powodem ogromnej liczby kombinacji fenotypowych erytrocytów. Przetoczenie erytrocytów z antygenem, którego biorca nie ma, naraża biorcę na wytwarzanie przeciwciał alogenicznych skierowanych do antygenu erytrocytów dawcy. Przeciwciała te niszczą przetoczone krwinki powodując ich zlepianie, co przy silnych reakcjach stanowić może bezpośrednie zagrożenie życia 2.Grupa O nie posiada silnego antygenu 3.Niewłaściwa transfuzja prowadzi do hemolizy

UKŁAD Rh- RHESUS Największe znaczenie kliniczne ma antygen D, który wyróżnia się dużą siłą antygeniczną i częstością występowania. Osoby mające w otoczce erytrocytów antygeny D zaliczane są do Rh-dodatnich, a nie mające tego antygenu do Rh-ujemnych.

KRZEPNIĘCIE KRWI Istota tego procesu jest wytworzenie skrzepu krwi powstającego w wyniku zmiany hydrofilnego fibrynogenu- czynnik I w hydrofobią fibrynę- czynnik Ia. W procesie tym bierze udział enzym trombina – czynnik IIa, która w osoczu występuje w postaci nieaktywnej protrombiny- czynnik II. W tworzeniu trombiny uczestniczy 13 czynników. Istnieją dwa mechanizmy aktywujące proces krzepnięcia krwi: zewnątrzpochodny i wewnątrzpochodny, które w rzeczywistości mogą przebiegać równocześnie. Różnią się one kilkoma początkowymi reakcjami kaskady procesu krzepnięcia krwi, a końcówka obu mechanizmów przebiega tak samo tworząc tzw. Drogę wspólną.

WŁAŚCIWOŚCI MIĘSNIA SERCOWEGO 1.Serce jest mięśniem poprzecznie prążkowanym. 2.Zbudowane jest z komórek mięśniowych: a) roboczych (ściany przedsionków i komór serca oraz przegroda międzyprzedsionkowa i międzykomorowa), b) tworzących układ bodźcoprzewodzący, tj. węzeł zatokowo-przedsionkowy, szlaki międzywęzłowe i międzyprzedsionkowy, węzeł przedsionkowo-komorowy, pęczek przedsionkowo-komorowy, prawą i lewą odnogę pęczka przedsionkowo-komorowego, włókna Purkiniego 3. Komórki robocze serca, tak jak wszystkich pozostałych typów mięśni, charakteryzują się pobudliwością i kurczliwością. 4.Komórki układu bodźcowoprzewodzącego są komórkami mięśniowymi, ale w odróżnieniu od komórek roboczych mają mniej białek kurczliwych i nie kurczą się, natomiast są zdolne do generowania potencjałów czynnościowych bez udziału układu nerwowego. 5.W odróżnieniu od mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych komórki robocze serca mają wstawki, tj. miejsca w błonie komórkowej charakteryzujące się małą opornością, za pośrednictwem których potencjał czynnościowy z jednej komórki rozprzestrzenia się na sąsiednie komórki. 6.Serce unerwione jest przez autonomiczny układ nerwowy, zarówno gałąź sympatyczną, jak i parasympatyczną; układ ten wywiera na serce wpływ modulujący (nie inicjuje czynności serca, ale przyśpiesza bądź zwalnia rytm pracy serca, zwiększa bądź zmniejsza siłę skurczów serca).

REGULACJA ZEW. CZYNNOŚCI SERCA 1.regulacja poprzez układ autonomiczny: a) współczulny, poprzez uwolnienie adrenaliny; b)przywspółczulny, poprzez uwolnienie acetylocholiny. Działanie: -chronotropowe- zmiana częstotliwości skurczów -inotropowe- zmiana siły skurczów mm sercowego -dromotropowe- zmiany w przewodzeniu stanu czynnego -batmotropowe- zmiany pobudliwości 2. czynność bioelektryczna serca: a) potencjał spoczynkowy w miocycie roboczym serca jest równy -90mV, a czynnościowy w stanie pobudzenia składa się z 5 faz ponumerowanych 0-4: -faza 0- oznacza bardzo szybko narastającą depolaryzację z nadstrzałem -faza 1- niewielka wstępna repolaryzacja -faza 2- faza plateau -faza 3- końcowa repolaryzacja -faza 4- przywrócenie wartości spoczynkowej potencjału spoczynkowego. Fazy od 0-2 to czas trwania bezwzględnej refrakcji (bezwzględnej niewrażliwości na bodźce, nawet te o max natężeniu) Faza 3 jest czasem refrakcji względnej, czyli częściowej pobudliwości na bodźce. Łącznie, czas trwania niewrażliwości na bodziec, jest dłuższy od trwania skurczu mm sercowego, dzięki temu w warunkach fizjologicznych nie zaczadza w tym mięśniu skurcze tężcowe. Mm sercowy kurczy się wyłącznie skurczem pojedynczym i zawsze maksymalnym zgodnie z „zasadą wszystko albo nic”. Potencjał spoczynkowy komórek ukł. Bodźcowo- przewodzącego wynosi 60mV. Ich potencjałom czynnościowym brak typowej szybko narastającej fazy depolaryzacji (fazy 0). Najważniejsza różnica między kardiocytami roboczymi a komórkami układu bodźcowo- przewodzącego to niestabilny potencjał spoczynkowy w fazie 4 zwany również potencjałem rozrusznikowym lub prepotencjałem.

WSKAŹNIK SPRAWNOŚCI SERCA Obj wyrzutowa serca SV ilośc krwi wtłaczanej przez 1 z komór serca do odpowiedniego zbiornika tętniczego. W końcu skurczu pozostaje w każdej z komór ok. 50ml krwi stanowiącej obj. Krwi zalegającej, która warunkuje obj. Późno skurczową komór. Poj minutowa serca ilość krwi tłoczonej przez 1 z komór serca w czasie 1’ i wynosi w spoczynku ok. 5,4ml Frakcja wyrzutowa lewej komory serca określana jest jako stosunek obj. Wyrzutowej (ok. 75ml) do całkowitej obj. Późnoskurczowej (75ml + 50ml=125ml)

TONY I SZMERY SERCA S1 ( I ton serca)- powstaje w związku z następującymi zjawiskami dynamicznymi: początek skurczu mm sercowego, zamknięcie zastawek przedsionkowo- komorowych, wzrost ciśnienia wewnątrzkomorowego, otwarcie zastawek półksiężycowatych i odpływ krwi do pni naczyniowych S2- jest gł. Spowodowany napięciem zamykających się zastawek półksiężycowatych aorty i pnia tętnicy płucnej na początku rozkurczu komór i jest następstwem drgań tych zastawek, a także ściany serca i dużych tętnic S3- występuje u ludzi młodych i wyst. W okresie rozkurczu w okresie wypełniania komór krwią napływającą z przedsionków i spowodowany jest wibracją krwi wypełniającej jamy komór S4- praktycznie niesłyszalny u os doros i daje się go zarejestrować tylko fonokardiograficznie podczas skurczu przedsionków.

POJĘCIE I CECHY TĘTNA Promieniste rozciągnięcie aorty występującej przez wtłaczaną do niej krew z lewej komory wywołuje falę ciśnieniową (tętno), która wędruje z określoną prędkością wzdłuż aorty i wszystkich jej rozgałęzień. Wyróżnia się tętno objętościowe, ciśnieniowe oraz przyspieszenie prądu krwi zwane także tętnem przepływowym. Prędkość rozchodzenia się fali tętna zależy od elastyczności ścian tętnic oraz ich przebiegu i mieści się w granicach 5-9m/s. Cechy tętna:- *miarowość *napięcie albo twardość tętna *wypełnienie albo wysokość tętna (wysokość amplitudy) *chybkość tętna- oznacza stopień sztywności napełnienia i opróżnienia tętnicy Bezpośredni zapis tętna w aorcie to sfigmograf, czyli charakterystyczna krzywa, która składa się z: *ramienia anakrotycznego- wstępującego *ramienia katakrotycznego- zstępującego *wcięcia dykrotycznego- odpowiada wibracjom spowodowanym zamknięciem zastawek półksiężycowatych aorty i chwilowemu cofaniu się krwi

Układ krążenia składa się z : Tkanki płynnej- krwi; Naczyń krwionośnych tętniczych, żylnych i włosowatych, w których krew jest zlokalizowana i które stanowią drogę poruszania się krwi; Serca, czyli pompy wytwarzającej różnice ciśnień między początkiem krążenia krwi i końcem. Różnica ciśnień jest siłą napędową dla krwi, wprawiającą krew w ruch

Funkcje: Transportująca krew; Oddechowa (wymiana gazowa między krwią i pęcherzykami płucnymi oraz między krwią i tkankami); Odżywcza (wymiana substratów energetycznych i produktów przemiany materii między krwią i tkankami, odbywa się w naczyniach włosowatych); Umożliwiająca regulację hormonalną (krew transportuje wydzielane przez naczynia włosowate hormony do wszystkich narządów i tkanek); Udział w termoregulacji (krew jest dobrym przewodnikiem ciepła. Transport krwi z tkanek wytwarzających ciepło do skóry umożliwia eliminację nadmiaru ciepła z organizmu);

CIEŚNIENIE TĘTNICZE

Ciśnienie tętnicze krwi- czyli siła z jaką krew napiera na ściany naczyń oraz przeciwdziałająca temu naciskowi siła sprężystości naczynia. Wzajemne oddziaływanie siły nacisku i sprężystości w poprzek ścian naczyń pomaga przemieszczać krew wzdłuż osi naczyń. Jako wielkość fizyczna charakteryzuje się naprężeniem w danym punkcie a liczbowo równa jest stosunkowi siły prostopadle działającej na powierzchnię do pola tej powierzchni. CIŚNIENIE TO JEST ZMIENNE I ZALEŻY OD: Pojemności minutowej serca; Oporu obwodowego; Objętości krwi krążącej; Właściwości biofizycznych ścian naczyń; Lepkości krwi;

Ciśnienie tętnicze krwi skurczowe- ciśnienie systoliczne, mierzone podczas skurczu komór (szczyt wyrzutu komór). W warunkach prawidłowych u dorosłego człowieka wynosi 13,3-18,7kPa <kilo Pascale> (100-140 mmHg- słupa rtęci). Tętnicze ciśnienie krwi skurczowe jest tym większe, im większa jest: objętość wyrzutowa lewej komory serca, prędkość wyrzutu krwi z lewej komory, sprężystość (E) ściany aorty.

Ciśnienie tętnicze krwi rozkurczowe- ciśnienie diastoliczne, mierzone podczas rozkurczu komór. W warunkach prawidłowych u dorosłego człowieka wynosi 9,3-10,6 kPa (70-80mmHg). Tętnicze ciśnienie krwi rozkurczowe jest tym mniejsze, im: mniejsza jest częstość skurczów serca; większa jest sprężystość (E) ściany aorty; mniejszy jest opór naczyniowy.;

Ciśnienie tętna- różnica pomiędzy tętniczym ciśnieniem krwi skurczowym a rozkurczowym, tj. skurczowo- rozkurczowo amplituda tętniczego ciśnienia krwi. skurczowo-rozkurczowa amplituda

tętniczego ciśnienia krwi determinuje rozciągnięcie ściany tętnic, które jest wyczuwalne jako tętno. W aorcie ciśnienie średnie ma wartość średniej arytmetycznej tętniczego ciśnienia krwi skurczowego i rozkurczowego. Ciśnienie średnie w aorcie = (ciśnienie skurczowe + ciśnienie rozkurczowe)/2

CZYNNIKI WPŁYWAJACE NA WIELKOŚĆ CIŚNIENIA TĘTNICZEGO

Wpływ pozycji ciała zmiana pozycji ciała z leżącej na stojącą powoduje przemieszczanie się krwi do dolnych części ciała, zwłaszcza w łożysku żylnym. Tym samym utrudniony jest dopływ krwi do serca prawego. Następuje krótkotrwały spadek ciśnienia tętniczego, co drażni baroreceptory tętnicze i powoduje ze strony układu krążenia odruchowa reakcje presyjną, przy wzroście ciśnienia tętniczego o około 10mmHg w porównaniu z pozycją leżącą. Sa to reakcje ortostatyczne (zmiana pozycji ciała z poziomej do pionowej u dorosłych pod wpływem siły ciężkości przemieszcza do dolnych partii ciała ok. 600ml krwi, co powoduje krótkotrwałe zaburzenia hemodynamiki, czasem dochodzi do omdlenia).

Wykonanie oznacza się tętno i ciśnienie tętnicze: *) w pozycji leżącej po 15’ w wypoczynku *)bezpośrednio po wstaniu *)przez kolejne 3’- co minutę

Wpływ pracy fizycznej wpływ pracy związany jest z reakcja odruchowo- warunkową na samym jej początku, przy czym zmiany te nie są zbyt wielkie, i odruchowo- bezwarunkową w trakcie trwania pracy, wywołaną pobudzeniem układu współczulnego, ożywiającego bezpośrednio czynność serca i powodującego zwężenie naczyń, co w efekcie podnosi ciśnienie krwi. Ta reakcja hypertensyjna jest wspomagana i przedłużana wyrzutem do krwi adrenaliny z rdzenia nadnerczy na skutek pobudzenia sympatycznego.

Wpływ asfiksji wszelkie stany niedotlenienia (asfiksji) wpływają na ciśnienie tętnicze, ponieważ w początkowym okresie niedotlenienia serce przyspiesza swoją czynność. Dłużej trwające niedotlenienie powoduje osłabienie serca, spadek ciśnienia, ustanie czynności serca i śmierć.

Wpływ podwyższonego ciśnienia w KP wzrost ciśnienia w KP, jak to się dzieje przy poronnym wdechu przy zamkniętej głośni, zaburza żylny dopływ krwi do serca prawego, co widać po brzęknięciu żył na twarzy i szyi. Nie działa wówczas wspomagająca krążenie pompa oddechowa. Te zmiany dopływu uruchamiają reakcje odruchowa ze strony serca w postaci wzrostu ciśnienia przy jednoczesnym zwolnieniu częstości jego skurczów. Potem następuje obniżenie ciśnienia aż do momentu ustania bezdechu, ale czynność serca ulega przyspieszeniu, na skutek pobudzenia współczulnego, Az ostatecznie po rozpoczęciu oddychania ciśnienie powoli rośnie, gdyż rośnie dopływ krwi do serca i zwiększa się jego pojemność minutowa.

MECHANIZMY REGULUJĄCE CISNIENIE TĘTNICZE

Regulacja nerwowa dopływ krwi do zbiornika tętniczego kontrolowany jest przede wszystkim przez ośrodek sercowy, a dopływ przez ośrodek naczynioruchowy. Oba środki działają równocześnie, współdziałając ze sobą odbierając stałą aferentną impulsację z baroreceptorów. Największe skupienie baroreceptorów występuje w zatokach tętnic szyjnych wew. I w łuku aorty, ale występują także w innych miejscach układu krążenia.

Baroreceptory są czułe na rozciąganie ścian naczyń i ścian przedsionków serca przez napływającą krew, czyli każdy wzrost ciśnienia będzie powodował ich podrażnienie i nasilenie impulsacji aferentnej. Prowadzi to do: *)pobudzenia: ośrodka zwalniającego pracę serca; części depresyjnej ośrodka naczynioruchowego *)hamowania: ośrodka przyspieszającego pracę serca; części presyjnej ośrodka naczynioruchowego. W przypadku spadku ciśnienia następuje odbarczenie baroreceptorów i zmniejszenie impulsacji aferentnej co wywołuje przeciwny efekt.

Regulacja neurohormonalna wysiłek fizyczny, stres, emocje, utrata krwi powodują na drodze odruchowej autonomicznej, pobudzenie rdzenia nadnerczy i wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny. Pod wpływem hormonów rdzenia nadnerczy zwiększa się częstotliwość skurczów serca i wzrasta pojemność minutowa serca, co wpływa na zwiększenie dopływu krwi do zbiornika tętniczego i wzrostu ciśnienia krwi.

Znaczna utrata krwi i obniżenie ciśnienia powodują spadek impulsacji z receptorów objętościowych w ścianach dużych żył oraz baroreceptorów, co odruchowo zwiększa wydzielanie wazopresyny. Hormon en, działa obkurczająco na mięśniówkę gładką naczyniową zwiększa całkowity obwodowy opór naczyniowy oraz zmniejsza pojemności zbiorników naczyniowych, dostosowując ich wielkość do objętości krwi krążącej.

Układ renina- angiotensyna- aldosteron spadek ciśnienia tętniczego w tętniczkach nerkowych w wyniku zmniejszenia objętości krwi oraz płynu zewnątrzkomórkowego, jest bezpośrednim czynnikiem wpływającym na wydzielanie reniny z nerek. Aparat przykłębuszkowy nerek wydziela do krwi glikoproteinę o właściwościach enzymatycznych. Renina powoduje przemianę białka osocza- angiotensyno genu- w angiotensynę I. ta następnie wędrując z krwią do płuc ulega dalszym przemianom w śródbłonku naczyń włosowatych, gdzie za sprawą enzymu konwertującego zmienia się w angiotensynę II (fizjologicznie aktywną). Angiotensyna II łącząc się z receptorami AT₁А powoduje aktywację fosfolipazy (przez białko błonowe G) i wywołuje wzrost stężenia jonów wapniowych w komórkach mięśni gładkich naczyniowych i ich skurcz. Powoduje to wzrost całkowitego obwodowego oporu naczyniowego i podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi.

Regulacja miejscowa Czynniki miejscowo kurczące naczyniówkę: *)śródbłonkowy czynnik zwężający i endotelina *)spadek temp. *)zmniejszenie prężności dwutlenku węgla *)zmniejszenie stężenia: mleczanów, histaminy, adenozyny, prostaglandyny *)Wzrost stężenia endotelin *)zmniejszenie pH

Czynniki miejscowo rozkurczające naczyniówkę: *)śródbłonkowy czynnik rozluźniający warstwę mięśniową naczyń krwionośnych czyli tlenek azotu. Jest on wydzielany przez ściany naczyń krwionośnych w sposób ciągły i tonicznie reguluje (zmniejsza) napięcie komórek mięśniówki naczyń krwionośnych *)wzrost temp. *)zwiększenie prężności dwutlenku węgla *)zwiększenie pH *)wzrost ciśnienia osmotyczneg *)zwiększenie ciśnienia: mleczanów, histaminy, adenozyny, prostaglandyny, prostacykliny

Podstawy hemodynamiki: *natężenie przepływu*prawo Poiseuille’a prawo fizyczne opisujące zależność między strumieniem objętości cieczy a jej lepkością (która wynika z tarcia wewnętrznego), gradientem ciśnień (który jest bodźcem termodynamicznym powodującym przepływ płynu), a także wielkościami opisującymi wielkość naczynia (długość, promień przekroju poprzecznego). *zasada Ficka podstawowe prawo dyfuzji, według którego ilość dyfundującej substancji w określonym czasie, przez daną powierzchnię (prostopadłą do kierunku dyfuzji) jest proporcjonalna do pola powierzchni, gradientu (spadku) stężenia i czasu przepływu. *pojemność minutowa, objętość wyrzutowa *objętościowa i liniowa prędkość przepływu krwi *przepływ krwi warstwowy i burzliwy *struktura i właściwości ściany naczyniowej *sprężystość i podatność ściany naczyń krwionośnych *opór przepływu krwi w naczyniach, całkowity opór obwodowy *ciśnienie tętnicze krwi- skurczowe, rozkurczowe, średnie, pulsacyjne *czynniki decydujące o wysokości średniego ciśnienia tętniczego *powrót żylny *wpływ ciśnienia w żyłach obwodowych na powrót żylny *zależność pomiędzy powrotem żylnym, ciśnieniem krwi w żyłach głównych oraz pojemnością minutową *wpływ czynnika grawitacyjnego na hemodynamikę.

FUN. UKŁ ODD Utrzymywanie stałości środowiska wewnętrznego poprzez ciągłe dostarczanie tlenu na potrzeby metaboliczne z jednoczesnym usuwaniem CO_2. Proces obejmuje tzw. Oddychanie zew. I wew. ODDYCHANIE pobór i wykorzystanie tlenu dla potrzeb wytwarzania energii. Obejmuje: ODDYCHANIE ZEW proces wymiany gazowej między powietrzem atmosferycznym a pęcherzykami płucnymi, dyfuzja gazów oddechowych przez barierę pęcherzykowo- włośniczkową, transport O₂ i CO₂ przez krew do i z komórek. Zależny od oddychania wew. ODDYCHANIE WEW wewnątrzkomórkowe procesy związane ze zużyciem O2 na potrzeby przemian metabolicznych. Proces zachodzi na łańcuchu oddechowym wewnętrznej błony mitochondrialnej. *Udział w regulacji równowagi kwasowo- zasadowej *Obrona organizmu przed wdychanymi ciałami obcymi (bakterie, pyłki) *Udział w regulacji stężenia niektórych substancji rozpuszczalnych we krwi i hormonów- przez śródbłonek naczyń płucnych *Udział w regulacji gospodarki wodnej (usuwanie pary wodnej) *Udział w termoregulacji (parowanie wody)

PODZIAŁ ANATOMICZNY I CZYNNOŚCIOWY DRÓG ODDECHOWYCH: ANATOMICZNY górne i dolne drogi oddechowe ( jama nosowo- gardłowa, krtań), tchawica, oskrzela, oskrzeliki, pęcherzyki płucne ( ułożone w zraziki, segmenty, płaty tworzące płuco prawe i lewe) FIZJOLOGICZNY czynnościowo pod pojęciem układu oddechowego rozumiemy sprzężenie nerwowo- mięśniowo- płucne. Czynność jednostek motorycznych mm oddechowych stwarza warunki do przebiegu procesów wentylacji płuc, natomiast czynność układu krążeniowo- oddechowego pozwala na pobór i transport tlenu i wydalanie CO₂. Efektorami tych czynności są mm oddechowe, mm sercowy i mięśniówka naczyń krwionośnych.

MECHANIKA ODDYCHANIA. Pojedynczy cykl oddechowy składa się z dwóch faz:

WDECH faza czynna; wzrost objętości płuc spowodowany działaniem siły rozciągającej KP rozwijanej przez kurczące się mm wdechowe. *Mm wdechowe: przepona, mm międzyżebrowe zew., prostowniki kręgosłupa, mm mostkowo- obojczykowo- sutkowy, pochyłe szyi, piersiowy mniejszy, dźwigacze łopatki, czworoboczny grzbietu

*Skurcz mm wdechowych zwiększenie wymiarów KP zmniejszenie ciśnienia śródopłucnowego, zmniejszenie ciśnienia w pęcherzykach zwiększenie objętości pęcherzyków płucnych wytworzenie gradientu ciśnień pomiędzy pęcherzykiem a atmosferą wdech

WYDECH faza bierna; zmniejszenie objętości płuc. W warunkach oddychania spoczynkowego jest procesem biernym, spowodowany zmniejszeniem objętości KP pod wpływem działania siły ciężkości lub mm oddechowych. Siły sprężystości tk. Płucnej powstałe w czasie wdechu powodują wzrost ciśnienia powietrza pęcherzykowego i przepływ gazu na zewnątrz. *Mm wydechowe: mm międzyżebrowe wew., mm ściany brzusznej, czworoboczny lędźwi, biodrowo- żebrowy, zębaty tylny dolny, najszerszy grzbietu

*Rozkurcz mm wdechowych zmniejszenie wymiaru KP wzrost ciśnienia w jamie śródopłucnowej wzrost ciśnienia w pęcherzykach płucnych wytworzenie gradientu między pęcherzykami a atmosferą wydech

SPIROETRIA Metoda pomiaru objętości i pojemności płuc nosi nazwę spirometrii. Zapis mierzonych ta metodą parametrów charakteryzujących układ oddechowy nosi nazwę spirogramu.

Parametry spirometryczne charakteryzujące układ oddechowy: VT- objętość oddechowa ilość powietrza wprowadzana do układu oddechowego w czasie spokojnego wdechu lub usuwana z układu oddechowego w czasie spokojnego wydechu; VT= 500ml IRV- zapasowa objętość wdechowa ilość powietrza wprowadzana do układu oddechowego podczas maksymalnego wdechu wykonywanego z poziomu spokojnego wydechu; IRV= 3300ml ERV- zapasowa objętość wydechowa ilość powietrza usuwana z układu oddechowego podczas maksymalnego wydechu wykonywanego z poziomu spokojnego wdechu; ERV= 1000ml RV- objętość zalegająca powietrze pozostające w płucach na szczycie maksymalnego wydechu; RV= 1200ml

Rodzaje pojemności płuc: IC- pojemność wdechowa to obj. powietrza wypleniająca układ oddechowy na szczycie podczas maksymalnego wdechu wykonywanego z poziomu spokojnego wydechu; IC= 3800ml; IC= VT+IRV FRC- czynnościowa pojemność zalegająca- objętość powietrza zalegająca w płucach za szczycie spokojnego wydechu; FRC=2200ml; FRC=ERC+RV VC- pojemność życiowa obj. powietrza wprowadzana do układu oddechowego podczas maksymalnego wdechu wykonywanego z poziomu maksymalnego wydechu bądź obj. powietrza usuwana z układu oddechowego podczas maksymalnego wydechu wykonywanego z poziomu maksymalnego wdechu; VC=4800ml; VC=IRV+VT+ERV lub VC=IC+ERV TLC- całkowita pojemność płuc obj. Powietrza w układzie oddechowym na szczycie maksymalnego wdechu TLC=6000ml; TLC=IRV+VT+ERV+RV; TLC=IC+FRC

Wentylacja płuc (VE) ilośc powietrza wprowadzana do układu oddechowego lub usuwana z układu oddechowego w ciągu 1’. Zależy od: Głębokości poszczególnych oddechów i Liczby oddechów w jednostce czasu

Wentylacja minutowa płuc w czasie spoczynku wynosi: VE= VT+f_r

VE- obj. Oddechowa (ok. 500ml)

F_r- liczba oddechów w ciągu minuty (ok. 15 oddechów/min.)

VE- wentylacja minutowa płuc ok. 8l/min.

MBC- maksymalna wentylacja płuc największa ilość powietrza, jaka może być wprowadzona do układu oddechowego lub z niego usunięta w ciągu 1’. Osiągana jest w trakcie intensywnego wysiłku fizycznego.

ZASADY WYMIANY GAZOWEJ W PŁUCACH. Wymiana gazowa zależna jest od: Stopnia wentylacji; Perfuzji naczyń włosowatych ; Dyfuzji gazów przez ściany pęcherzyków płucnych; Prawidłowego stosunku wentylacji do perfuzji;

Dyfuzja pęcherzykowa: *O₂ dyfunduje z powietrza pęcherzykowego do krwi naczyń włosowatych. Gradient prężności O₂ powoduje dyfuzję gazu do osocza. Wzrost prężności w osoczu powoduje dyfuzję tego gazu do wnętrza krwinek czerwonych, gdzie wiąże się z hemoglobiną *CO₂ dyfunduje z osocza naczyń włosowatych do światła pęcherzyków płucnych. *Gradient ciśnień CO₂ między powietrzem pęcherzykowym a krwią naczyń włosowatych jest 10x niższy niż dla O₂. *CO₂ dyfunduje 20-krotnie szybciej niż O₂ *CO₂ jest 25-krotnie bardziej rozpuszczalny niż w płynach ustrojowych

Transport O₂ i CO₂: *Cząsteczki O₂ rozpuszczone w osoczu na drodze fizycznej dyfundują przez otoczkę do krwinek czerwonych i wiążą się z hemoglobiną tworząc oksyhemoglobinę *Stopień wysycenia hemoglobiny tlenem zależy od prężności O₂ i CO₂, stężenia jonów wodorowych, temp. *CO2 dyfundując z tkanek do krwi przepływającej przez naczynia włosowate jest transportowany do płuc : - 84-88% w postaci jonów HCO₃^- - 6-10% w postaci karbaminianów - 6% w postaci CO2 rozpuszczonego na zasadzie rozpuszczalności fizycznej w osoczu i cytoplazmie krwinek czerwonych

Dyfuzja tkankowa- oparta na różnicy ciśnień parcjalnych: *O2 dyfunduje z krwi tętniczej do tkanek. Na poziomie tkanek zachodzi dysocjacja oksyhemoglobiny regulowana przez prężność O2 i CO2, stężenie jonów wodorowych, temp. I aktywność IV kompleksu łańcucha oddechowego *CO2 dyfunduje z tkanek do osocza

NERWOWA I CHEMICZNA REGULACJA ODDYCHANIA

Regulacja nerwowa zapoczątkowana jest w mechanoreceptorach i dostarcza do kompleksu oddechowego pnia mózgu informacje o składzie układu oddechowego. Regulacja nerwowa odbywa się na zasadzie odruchu nerwowego. W obrębie układu oddechowego występują 3 typy receptorów: *mechanoreceptory wolno adoptujące się SAR, występują w mm gładkich dróg oddechowych. Bodźcem dla tych receptorów jest mechaniczne rozciąganie płuc podczas wdechu *mechanoreceptory szybko adoptujące się RAR, znajd. Się pod błoną śluzową dróg oddechowych. Receptory te są pobudzane mechanicznie, nagłym i znacznym rozciągnięciem płuc. RAR są wrażliwe na szereg substancji chemicznych zanieczyszczających powietrze , np. dym tytoniowy, pyły *receptory około-kapilarne J- są to zakończenia bezmielinowe nerwu błędnego. Bodźcem dla tych receptorów jest wzrost wypełnienia naczyń krwionośnych płuc krwią oraz wzrost płynu zewnątrzkomórkowego. Regulacja nerwowa czynności UOdd jest podwójna: kontrola dowolna, zależna od ośrodków w korze mózgowej, bardzo precyzyjna i sterowanie automatyczne, odbywające się bez udziału naszej woli

Chemiczne mechanizmy regulacji oddychania zapoczątkowane są w chemoreceptorach i dostarczają do kompleksu oddechowego pnia mózgu informacje o prężności tlenu i CO2 we krwi oraz stężenia jonów wodorowych.

Chemoreceptory tętnicze są zlokalizowane w ścianach zatoki szyjnej i w ścianie łuku aorty. W kłębkach szyjnych chemoreceptory są zakończeniami aferentnych włókien nerwu językowo- gardłowego, natomiast chemoreceptory aortalne są zakończeniami włókien aferentnych nerwu błędnego.

Chemodetektory- receptory wrażliwe na zmiany pH płynu mózgowo- rdzeniowego w rdzeniu przedłużonym na powierzchni brzusznej. Najważniejszym czynnikiem pobudzającym jest zmiana prężności CO₂. Zmiany pH są mniej istotnym bodźcem dla chemodetektorów niż dla chemoreceptorów. Niemniej jednak zwiększona dyfuzja CO₂ z krwi do płynu powoduje wzrost stężenia H₂CO₃ i w konsekwencji wzrost H+ w bliskim sąsiedztwie chemodetektorów.

Chemoreceptory pobudzane są: -obniżeniem prężności O₂ we krwi tętniczej; -zwiększeniem prężności CO₂ we krwi tętniczej; zwiększeniem stężenia jonów wodorowych