1. Postępowanie karne – odbywające się przed sądem postępowanie, którego celem jest ustalenie czy popełniono przestępstwo, a jeśli tak – kto jest sprawcą i jaką karę powinien za to ponieść.

2. Organy ścigania – instytucje państwa powołane do wykrywania przestępstwa i ścigania sprawców. W Polsce są to prokuratura i policja.

3. UCZESTNICY PROCESU KARNEGO:

• Oskarżyciel – oskarżycielem publicznym może być prokurator lub inne uprawnione do tego organy. Ma w postępowaniu karnym najsilniejszą pozycję: wszczyna postępowanie karne lub zleca je policji, nadzoruje podejmowane w jego toku czynności, a jego zarządzenia są wiążące dla wszystkich uczestników postępowania.

• Oskarżony (podejrzany) – osoba, którą podejrzewa się o popełnienie przestępstwa, od chwili postawienia jej zarzutów jest określana jako podejrzany. Gdy po zakończeniu postępowania przygotowawczego przeciwko temu człowiekowi zostanie wzniesiony do sądu akt oskarżenia, staje się on oskarżonym.

Zasada domniemania niewinności, stanowi ona, że „każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu”

Z zasady tej wynikają istotne dla ochrony interesów oskarżonego konsekwencje:

• nie musi dowodzić swojej niewinności

• niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego

• prawo do obrony, może odmówić odpowiedzi na pytania i składania wyjaśnień

• nie będzie ponosił odpowiedzialności karnej, jeżeli na swoją obronę będzie mówił nieprawdę

Oskarżony ma prawo do:

• ustanowienia obrońcy

• podejmowania wszelkich działań mających na celu obronę przed oskarżeniem

• korzystanie z bezpłatnej pomocy tłumacza

Obowiązkiem oskarżonego jest:

• poddanie się oględzinom ciała oraz innym badaniom

• stawianie się na każde wezwanie w toku postępowania karnego

• Obrońca – obrońcą ustanowionym przez oskarżonego może być jedynie osoba uprawniona do wykonywania zawodu adwokata. Musi on zachować wszystko w tajemnicy.

• Pokrzywdzony – osoba fizyczna lub instytucja, której dobro zostało bezpośrednie naruszone lub zagrożone w wyniku przestępstwa. Może on uczestniczyć w postępowaniu jako tzw. oskarżyciel posiłkowy lub wznosić oskarżenie jako oskarżyciel prywatny.

• Świadek – osoba, która posiada wiedzę o zaistniałym zdarzeniu lub funkcjonariusze i specjaliści biorący udział np. w oględzinach.

1. W toku postępowania karnego zadaniem policji, prokuratury, a następnie sądu, jest dokładne wyjaśnienie następujących okoliczności:

• znamion czynu

• bezprawności działania sprawcy

• winy sprawcy

• społecznej szkodliwości czynu

• innych okoliczności zdarzenia i cech sprawcy

1. Kasacja – odwołanie od orzeczenia sądu odwoławczego (II instancja), kończącego postępowanie sądowe, do sądu ostatniej instancji (Sądu Najwyższego) z powodu naruszenia przepisów prawa.

2. Postępowanie cywilne – odbywające się przed sądem postępowanie, którego celem jest wymierzenie sprawiedliwości.

3. Wszczynanie procesu cywilnego polega na napisaniu przez obywatela pozwu – dokumentu, w którym wnosi on do sądu zażalenie wymierzenia sprawiedliwości, przedstawia okoliczności sprawy oraz wylicza świadków i inne dowody. Pozew powinien zawierać:

• imię i nazwisko stron, czyli powoda i pozwanego

• określenie wartości przedmiotu sporu

• określenie rodzaju pisma

• określenie, czego domaga się powód

• wyliczenie dowodów na poparcie przytoczonych okoliczności

• podpis powoda

• listę załączników

• dowód uiszczenia opłaty sądowej

1. Trzy etapy procesu cywilnego:

1. wytyczenie powództwa na wniosek powoda

2. wszczęcie postępowania procesowego

3. wydanie przez sąd wyroku

1. UCZESTNICY PROCESU CYWILNEGO:

• Sędzia

• Powód

• Pozwany

• Pełnomocnik

• Świadek

1. Mediacje – dobrowolny, poufny sposób rozwiązania sporu i dojścia do ugody poza sądem, stosowany przez skonfliktowane strony z pomocą neutralnego i bezstronnego pośrednika – mediatora.

2. Procedura mediacji:

• Sesja informacyjna

• Sesja mediacyjna

• Podpisanie ugody

1. Prokuratura – urząd państwowy, który stoi na straży praworządności oraz czuwa nad ściganiem przestępstw.

2. Zadania prokuratury:

• prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego w sprawach karnych.

• wszczynanie postępowania i uczestniczenie

• czuwanie nad właściwym stosowaniem prawa

• nadzór nad wykonywaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu itp.

• Koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw

• Współdziałanie z organami międzynarodowymi, państwowymi i społecznymi w zapobieganiu przestępczości

1. Zadania policji:

• ochrona życia ludzi i mienia przed bezprawnymi zamachami

• ochrona bezpieczeństwa publicznego, porządku i spokoju w miejscach publicznych

• prowadzenie działalności prewencyjnej, czyli zapobieganie przestępstwom itp.

• wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców

• nadzór nad strażami gminnymi innymi formacjami ochronnymi

• kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych

• współdziałanie z policją innych państw

1. Uprawnienia policji:

• Legitymowanie

• Kontrola osobista oraz sprawdzanie zawartości bagaży i ładunków

• Przeszukanie

• Zatrzymanie (na 48 godzin); policjant może zatrzymać osobę, która:

• stwarza w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia

• uzyskała przepustkę z zakładu karnego lub aresztu i nie powróciła do niego w terminie

• jest podejrzana o popełnienie przestępstwa, jeśli zachodzi obawa jej ukrycia lub zatarcia śladów przestępstwa

1. Zatrzymany obywatel ma prawo do:

• wyjaśnienia mu przyczyny zatrzymania oraz podania imienia, nazwiska i stopnia interweniującego policjanta

• wniesienia w terminie 7 dni zażalenia na zatrzymanie do sądu rejonowego

• zawiadomienia najbliższej osoby oraz pracodawcy lub szkoły o zatrzymaniu

• nawiązania kontaktu z adwokatem i bezpośredniej z nim rozmowy w obecności policjanta

• nawiązania kontaktu z urzędem konsularnym lub przedstawicielstwem dyplomatycznym

1. Rodzaje przestępstw

• przeciwko życiu i zdrowiu

• przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu

• przeciwko środowisku

• przeciwko wolności

• przeciwko wolności sumienia i wyznania

• przeciwko wolności seksualnej i obyczajności

• przeciwko rodzinie i opiece

• przeciwko czci i nietykalności cielesnej

• przeciwko porządkowi publicznemu

• przeciwko mieniu

1. Wiktymologia – nauka badająca ofiarę przestępstwa.

2. Sposoby stawania się ofiarą:

• Nieostrożność

• Predestynacja

• Prowokacja

1. Przejawy demoralizacji:

• systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego

• wagary, zaniedbywanie nauki, niesystematyczne uczęszczanie do szkoły

• palenie tytoniu, używanie alkoholu i narkotyków

• przedwczesne podejmowanie życia seksualnego

• włóczęgostwo

• niestosowne zachowania w szkole

1. Sąd rodzinny może zastosować wobec dziecka trzy rozwiązania:

1. Pozostawienie w rodzinie i pomoc rodzicom w jego wychowaniu.

2. Skierowanie do placówki pobytu dziennego, przejmując od rodziców część obowiązków wychowawczych.

3. Całkowite oddzielenie dziecka od rodziny przez skierowanie do ośrodka całodobowego.

1. Środki wychowawcze:

• udzielenie nieletniemu upomnienia;

• zobowiązanie nieletniego do określonego postępowania;

• nadzór rodziców/opiekunów

• nadzór organizacji

• nadzór kuratora

1. Kurator – funkcjonariusz publiczny realizujący orzeczenia sądu.

2. Socjoterapia – forma pomocy psychologicznej adresowana do dzieci i młodzieży przeżywających trudności osobiste i problemy życiowe w okresie dorastania.

3. Resocjalizacja – działania stosowane wobec osób nieprzystosowanych do życia w społeczeństwie, popełniających przestępstwa, zachowujących się destrukcyjnie dla otoczenia.

4. Młodociany – osoba, która nie ukończyła 21 lat w chwili popełnienia czynu zabronionego i 24 lat w czasie orzekania w pierwszej instancji.

5. Nieletni – w rozumieniu prawa karnego osoba, która nie ukończyła 17 lat, niezależnie od tego, czy jest pełnoletnia.