MSW – wykłady

Temat:rozwoj sztuki wojennej wojska polskiego 16-18 wiek

1. charakterystyka staropolskiej sztuki wojennej – nie dotyczy okresu piastowskiego a dotyczy okresu 16 i 18 wieku, tak to jest określane w dziełach

2. Regres wojskowości polskiej w epoce saskiej i

3. Proby odbudowania sil rzeczy pospolitej 1792-1794

Literatura:

1.Janusz Sikorski „zarys dziejow wojskowości polskiej do 1864 roku” tom 1 i 2 warszawa 1966

2.Leaonard Latarczyk „wojsko i obronność Rzeczypospolitej 1788-1792” (okres sejmu wielkiego i wojny w obronie konstytucji) warszawa 1975

3. Jan Winmer „wojsko polskie w drugiej Polowie 17 wieku” warszawa 1965

Żrodła

Kroniki polskie:

Marcin Bielski „Kronika Polska” opracowanie z 1986

Mistrz Wincenty – Kadłubek „Kronika Polska” biblioteka narodowe – Wrocław 1996

Jan Długosz – „roczniki czyli kroniki sławnego królestwa polskiego”

Jan Chryzostom Pasek – „Pamiętniki” (szlachcic i żołnierz wieku 17, Bral udział w potopie szwedzkim)

Jan Piotrowski – „Dziennik wyprawy Stefana Batorego pod Stów/Pstów??)

Jan Tarnowski – hetman polski „Consilium Rationis Beliceac” – wojny prowadzone w wieku 16

Józef Narutowicz – budownictwo wojenne – jak przygotowywano panstwo od strony fortyfikacji. „Architektura militaris”

Konstanty Górski – „Historia Artylerii polskiej” „Historia jazdy polskiej” „Historia piechoty polskiej” 2006 znowienia książek. Wyd. Kurpis

Marian Krupiel – generał i historyk wojen wojskowości- „Zarys historii wojskowości w Polsce”

Tadeusz Marian Nowak – „Polska technika wojenna 16-17 wiek”

Wisner Henryk – „Lisofczycy”- oddział wojskowy lekkiej jazdy polskiej, który istnial tylko 30 lat i zasłynął niesamowitym prowadzeniem wojen. Odział był szczególny a ich taktyka była wyprzedzająca swój okres o wiek. Uczestnicy wojny 30 letniej. Stoją na straży krzyża, ale jednak zostają zlikwidowani. Prawo tego wypedzenia jest aktualne po koniec 2 wojny światowej. (aktorka Peżanowska, Matysiakowie- doczytac) warszawa 1985

8 tomowa encyklopedia wojskowa Ottona Laskowskiego – kończy się na haśle tajemnica.

Należy dostrzec to ze zaczyna się zmierzch rycerstwa, a na ich miejsce ksztaltuje się staropolska sztuka wojenna.

Tracenie i uzyskiwanie lenna mołdawskiego.

Spory z państwem Moskiewskim, o Smoleńsk itd. Oraz inflanty

Spor ze Szwecja tez o inflanty oraz z dania o inflanty. Jak widac inflanty maja wziecie

Unia lubelska – korona Litwy i polski dzieki czemu powstaje rzeczpospolita obojga narodow.

Dopiero pod koniec 15 wieku przyłączono do polski Mazowsze.

Sklad narodowościowy polski obojga narodow:

Polacy – 40%

Rusiny 20%

Litwini 17%

Niemcy 10%

Zydzi 5%

Inne 6-8%

Panstwo jest szlacheckie chociaż razem z klerem stanowi ledwo 10%. W dobie odrodzenia panstwo to stało się mocarstwem.

Dowódcami są: Stefan Batory, odzialami zacieznymi dowodzili przez krola wyznaczeni dowodcy, kasztelanowie/ rochmistrze. Duks duktor, a z polska Hetmanami(ze słownika scytow). Tylko dowodca pospolitego ruszenia nie mogl być hetmanem.

Pierwszy polski hetman ?

W drugiej Polowie 15 wieku krol naznaczal hetmana generalnego, albo nadwornego który zajmowal się bezpieczeństwem dworu.

Król Aleksander prowadzil inspekcje wojsk zacieznych, dzieki czamu utworzono urzad hetmana koronnego nadwornego. Mikolaj Kamiennicki- Kasztelan sandomierski

Obowiazki Hetman wielki koronny

-organizacja wojsk zacieznych- zawodowych

-szkolenie

-zaopatrywanie

-prac zwierzchnik dowodcy wojsk potocznych

-pozniej: kontrolował wydatki

-wyznaczanie leży zimowych swojej armiii ( ponieważ wojsko w zimie nie walczy)

-Hetman sprawował władze dyscyplinarna sadownicza, prowadzil polityke stanowiskowa.

1492 ksztaltuje się pozycja ziemskich wojsk pruskich- hetman obrony potocznej – Stanisław z Chodcza.

Obrona Potoczna – ponieważ utworzono odziały – grupy wojsk – 5 tysiecy żołnierzy którzy byli podzieleni na 300- 500 osob i te odziały patrolowały granice. Patrolowali oni granice, a ich zadaniem było niszczenie malego przeciwnika i informowanie hetmana.

Dowódca potoczny otrzymał tytuł hetmana polnego. W ten sposób powstaje dwa urzedy. A w rzeczpospolitej obojga narodow jest czterech hetmanow.

Hetman wielki nie miał władzy nad odzialami nadwornymi, do czasow Stefana Batorego tymi odzialami dowodzil hetman nadworny.

Strażnik polny koronny – jest to urzad który sprawowany jest na wysunietych placówkach poludniowo wschodnich a on reaguje na zagrozenie informując hetmana.

Popisy- kiedys jest to przegląd wojsk, prowadzenie rachunkowości wojsk, lustracja zamkow podolskich, prowadzenie ewidencji, wyplacanie żołdu, czuwal na uzbrojeniem wojsk zacieznych. Miał obowiązek brania udzialu w wojnach

Od 16 wieku Oboźny- powielenie na Litwie i koronie.. Czuwał nad porzadkiem w marszu i na postoju, dowodzil taborem podczas ruchu wojsk, odpowiedzialny był za stworzenie obozowiska, on musial znalesc miejsce na umieszczenie obozu oraz zwiniecie go.

Od 16 wieku – Dowódca Artylerii – 1520 roku jako pierwszego Jana staszowskiego – starszgo nad armata-

1535 roku starszego nad qarmata przejmuje Hetman Polny

Podział sił zbrojnych:

-Pospolite ruszenie – slaba dyscyplina, trudnoc w utrzymaniu szeregu, tworzyli ciezką jazde – ponieważ była to glownie szlachta przygotowane w ten sposób, slabe obeznanie z bronai palna i artyleria, oraz Malo zwrotni.

-Stałe wojska zaciezne – tworzone w drugiej Polowie 15 wieku w Polsce, od tego czasu związane było z gromadzeniem tego typu sil zbrojnych pieniędzy. Z tego typu wojsk tworzono odzialy do walki z tatarami i Mołdawianami. Przeprowadzenie pierwszej ustawy o obronie, a szlachta godzi się placic. Doprowadzono do egzekucji dóbr koronnych. A czwarta cześć z tych dochodow oddano na rzecz wojska – wojska kwarciane – od 4 czesci. Wojsko to osiagnei kilka tysięcy ludzi.

-Oraz wojska nadworne

Wojska były org. Systemem towarzyskim, to znaczy ze hetmani itd. Z nadanymi prawami szukali chetnych do organizowania się pod horagwią. List przypowiedni – upoważniał do tworzenia oddziału,

Jazda w wojsku polskim przeważała piechote, w tym czasie mamy wiec jazde piechote i artylerie jako rodzaje wojsk w Polsce. Ale zaczynaj się pojawiac nowe rodzaje wosjk – kopijniczo strzelcze, a z czasem wraz z rozwojem wojsk w chorągwie strzelcze.

Chorągwie RAckie – to są zwanymi później husarskimi (rackie – znaczy Serbowie) powstanie husarii a jej rodowod siega Serbii

Husaria zastepuje choragwie kopijnicze, będzie to niewiarygodna sila

cHoragwie kozackie – Pietricz utworzyl 120 kozakow – Petyhorcy – kozacy na Litwie

Piechota rozwija się w 16 wieku w Polsce i osiaga najwiieksze zmiany w uzbrojeniu, kusznikow i lcznikow zastepuje się Bronia palna.

Powstanie piechoty uzbrojonej wegiersko polskiej

Piechota wybraniecka – za Batorego, jeden żołnierz z 20 lanów. Wybrany chlop z terenow 20 łanów. Wybranych zostaje tak 3tys zołnierzy w Polsce a w Litwie 1 000

Pozniej tworzono roty, a na ich czele stali rotmistrze,

Od 16 wieku artyleria posiada przyrządy celownicze, a to powoduje jej dalszy rozwój. W Polsce i eurpie w niektórych panstwa ograniczenie rozwoju tej broni będzie spowodowane brakiem funduszy.

Szansmistrzowie – z Szanschlopami – odzialy inżynieryjne zajmuja się budowa mostow oraz oblezeniami.

Autorament narodowy i naleza do nich husarzy pancerni, lekka jazda, piechota wybraniecka- dlatego ze w tych grupach będzie się używać komend polskich.

Autorament cudzoziemski – dragoni (piechota co się przemieszza na koniu) rajtarzy, piechota na wzor nemiecki, komendy w jezyku niemieckim.

Sily zbrojne Rzeczypospolitej składają się

Husaria – ciezka jazda

Kozakow za polskich ( siczazapolska ) kozacy rejestrowi- wynajęci w służbie wojskowej 2-4 tysiecy

Pospolite ruszeni będzie coraz slabsze,

Kwardia krolewska, wosjak ordynackie- magnackie.

Flota Kapelska – wynajecie piratow żeby służyli pod flaga polski, w tym okresie reforma artylerii.

Podział ze względu na artylerie:

48 funtowa armata kartauna – tworza jedna grupe

24 funtowa Pol kartauna

6 funtowa oktawa

Taktyka i strategia wojska:

Dążenie do zniszczenia sily żywej nieprzyjacie3la – zniszczenie jego armii

Unikano wojowania z kilkoma przeciwnikami jednoczesnie

Wizac taktyke zachodnia ze strategia wschodnia Polacy wypracowuja wlasny system wjenny, i będzie on zupełnie inny od sztuki zachodnio – europejskiej.

Jasne okreslenie kierunku strategicznego, dążenie do utrzymania inicjatywy, czyli narzucenie przeciwnikowi bitwy w dogodnym dla nas czasie, szybkos i ruchliwość, marsz – komunik oznacza to marsz w dwa konie. Wojsko wtedy się najszybciej przemieszcza ponieważ drugi Kon niesie to co musi isc w taborze. Stosowali to lisowczycy.

Marsz z zwykłymi armatami,

Sposób przemieszczania wojsk:

Institutio Vetero Polonorum – stare urzadzenie polskie – jest o szyk wojenny, bardzo ciezko go rozerwac

W bitwie pod Kircholmem starano się go wykorzystywać.

W przypadku obozu:

Otoczone przez wozy taborowe, oraz osłonięte naturalnymi zaporami

W przypadku ataku

Były dwie bramy przednia i tylnia. Dlatego ze jazda była w większości w silach zbrojnych, często zaskakiwało przeciwnika.

Piechota znajdywala się najczęściej na wozach, strzelcy to samo

„polska na koniu stała” !!!1

Bitwa pod Kircholmem

Podobny układ ale inaczej ustawiony ze względu na teren

Dodatkowo był usypany wał.

Tylko Polacy stosowali ten szyk.

Regres wojskowości – po potopie Szwedzkim – wedlug profesora jest to najważniejsze wydarzenie ponieważ w latach potopu szwedzkiego, w tym walka z kozakami, najazdem rataczgo – Siedmiogrodzian i to spowoduje ze zniknie 40% ludności polski (5 mln jest zabite)

Te straty są stosunkowo wieksze niż straty po drugiej wojnie swiatowej.

Polska miała największe terytorium w 16 wieku, do potopu szwedzkiego – 17 wiek.

Dlaczego polska parła na wschod – polska połączona z Litwa była państwem rolniczym, chec zdobycia ziemi pod uprawe, oraz niewolnych chłopów pańszczyźnianych.

Schyłek wielkiego panstwa polskiego – przede wszystkim wpływają na to czynniki polityczne i ekonomiczne. A wojna domowa będzie tym bardziej osłabiana.
Armia polska liczyla wtedy 16 tysiecy i nie miala szans liczyc się z żadna armia owczesnych potęg. Urzad hetmanski był obsadzony zdrajcami oraz ludzmi którzy się na tym nieznali.

W pelnym rozkładzie znalazla się artyleria, znajdowaly się w magazynach, były nie konserwowane i dlatego niszczały

Stefan Batory dostrzegl ze kiedy koncza się wojny zostaja weterani, a nimi nie ma kto się zajać dlatego staja się przstepcami. Dlatego nakazał w warszawie budowanie domu weterana i stoi do dzisiaj – Arsenał tak się nazywa teraz.