PEDAGOGIKA JAKO NAUKA

1. Wyjaśnienie pojęcia „pedagogika”

2. Rozwój naukowy pedagogiki

3. Działy współczesnej pedagogiki

4. Pedagogika jako nauka

5. Charakter pedagogiki

6. Subdyscypliny pedagogiczne

7. Podstawowe pojęcia w pedagogice

8. Związek pedagogiki z innymi naukami

Wyjaśnienie pojęcia „pedagogika”

Wyraz pais (w dopełniaczu paidos) oznaczał dziecko, młodzieńca, który wymagał umiejętnej opieki, prowadzenia ze strony dorosłego- paidogogosa.

Był nim wykwalifikowany niewolnik, którego zadaniem było odprowadzanie chłopców wolnych obywateli greckich na miejsce ćwiczeń fizycznych, zwane palestrą.

Paidogogos etymologicznie oznacza „prowadzący chłopca”, początkowo fizycznie, potem prowadzący go duchowo i moralnie.

Całość tych zabiegów wokół osoby chłopca zaczęto nazywać paidagogija. Stąd podstawowy termin pedagogia oznacza samo dzieło wychowania, zespół czynności i umiejętności wychowawczych, np. pedagogia domowa, szkolna.

Pedagogia może więc być:

- twórczym działaniem na dzieci i młodzież, płynącym z talentu wychowawcy, tu wychowanie graniczy ze sztuką, działa bowiem w trudnym materiale ludzkim, który skądinąd przejawia dążenie do samodzielności

- albo rzemieślniczym naśladowaniem wzorów postępowania, zależnym od nabytej wprawy i rutyny, tu jest techniką postępowania z dziećmi i młodzieżą, którą można przekazać kandydatom w ich kształceniu na wychowawców.

Rozwój naukowy pedagogiki

Naukowy charakter pedagogice nadał
z początkiem XIX wieku Johann Friedrich Herbart („ojciec pedagogiki naukowej”), który oderwał ją od filozofii, usystematyzował i oparł na dwu naukach pomocniczych: etyce filozoficznej oraz na tworzonej przez siebie psychologii.

Uczniowie Herbarta w drugiej połowie XIX w. zacieśnili przedmiot pedagogiki tylko do praktycznych spraw szkolnego nauczania. Stąd pedagogika w swej pierwszej fazie rozwoju stała się technologią szkolnego uczenia.

Pod koniec XIX w. pojawiły się dwa kierunki w szkolnej pedagogice:

• indywidualizm pedagogiczny, który starał się rozwijać jednostkę umysłowo;

• socjologizm pedagogiczny, który kładł nacisk na uspołecznienie uczniów w szkole.

Kiedy technologia szkolna straciła swe naukowe znaczenie zaczęła rozwijać się nowa pedagogika eksperymentalna. Jednak szybko okazało się, że metoda przyrodoznawcza nie może rozstrzygnąć zagadnienia celów wychowawczych. W początkach
XX w. nastąpił więc kryzys pedagogiki eksperymentalnej i wysunęło się nowe ujęcie naukowe pedagogiki normatywnej, która filozoficznie i od strony etyki zajęła się problemem celów wychowania. Nie było jednak między pedagogami zgody, co doprowadziło do pojawienia się sprzecznych ze sobą kierunków i prądów pedagogicznych.

W latach 30-tych XX w. pojawił się okres pedagogiki czystej – czwarte ujęcie naukowe wychowania, która zwróciła się do badania praw rozwojowych człowieka.

Działy współczesnej pedagogiki

Pedagogika praktyczna (empiryczna) - obserwująca, zbierająca i badająca całość doświadczenia wychowawczego rodziców, wychowawców, nauczycieli, osób mających do czynienia z dziećmi, młodzieżą i człowiekiem dorosłym, opracowująca także doświadczenie dydaktyczne i metodyczne przy wszelkim nauczaniu i uczeniu się.

Pedagogika opisowa (eksperymentalna) - dział naukowo uogólniający doświadczenie i badający eksperymentalnie prawa rządzące przebiegiem zjawisk biologicznych, psychologicznych, socjologicznych lub kulturowych, uwikłanych i związanych z wychowaniem.

Pedagogika normatywna - na podstawie filozofii człowieka, aksjologii i teorii kultury bada naturę człowieka, wytwory jego kultury i na tym tle ustala wartości, cele, ideały i normy, którymi powinno kierować się wychowanie.

Pedagogika teoretyczna (ogólna) - jako dział najwyższy, obejmujący całość badanego przedmiotu, dąży w oparciu o materiał empiryczny, eksperymentalny i normatywny, dostarczony przez wcześniejsze działy pedagogicznych badań, do stworzenia jednolitej teorii wszechstronnego rozwoju człowieka i jego uwarunkowań, teorii obiektywnie odtwarzającej całą sytuację wychowawczą.

Pedagogika jako nauka

Nauka - to społecznie wypracowany system twierdzeń uzasadnionych i sprawdzonych, które dotyczą istotnych dla człowieka dziedzin rzeczywistości.

Kryteria, które odróżniają naukę od innych form zorganizowanej działalności społecznej to:

• własny przedmiot badań;

• własny system pojęciowy;

• własne metody badań;

• własne teorie opisujące i wyjaśniające przedmiot badań.

Przedmiotem badań pedagogiki jest praktyka edukacyjna, na którą składa się wiele zjawisk.

Pedagogika jako nauka ma za zadanie opisywać, wyjaśniać i rozumieć następujące formy praktyki edukacyjnej:

- bada warunki uczenia się ucznia i wychowanka, funkcjonowania w różnych środowiskach wychowawczych czy instytucjach edukacyjnych;

- zajmuje się prawidłowościami rozwoju człowieka, poszerzaniem jego możliwości życiowych na poszczególnych szczeblach edukacji;

- poznaje i wyjaśnia świat edukacji w kontekście działań pedagogów, ich warsztatu zawodowego, kształcenia, poziomu kompetencji;

- bada funkcjonowanie instytucji edukacyjnych, ich organizację, realizowanie zadań;

- bada polityczne, społeczne i kulturowe uwarunkowania praktyki edukacyjnej, odkrywa nierówności w dostępie do oświaty oraz diagnozuje inne patologiczne zjawiska towarzyszące praktyce edukacyjnej;

- bada edukacyjne oddziaływanie mediów, kultury popularnej, rodziny, grup rówieśniczych, próbuje oszacować siłę i kierunek wpływu tych agend edukacyjnych na zachowanie ludzi oraz analizować skuteczność ich oddziaływań w porównaniu ze skutecznością oficjalnych instytucji typu szkoła czy internat.

System pojęć - w pedagogice nie wszystkie pojęcia są jeszcze precyzyjnie zdefiniowane, nie zawsze też panuje zgodność co do ich znaczeń. Są tego przynajmniej dwa powody:

1) na przedmiot pedagogiki składa się wiele zjawisk, które zachodzą na siebie zakresami znaczeniowymi, co utrudnia budowanie definicji jednoznacznych;

2) pedagogika jest nauką młodą, przed którą jeszcze długie poznawanie praktyki edukacyjnej nim dotrze do jednostkowych faktów dających się jednoznacznie zdefiniować.

Metody badań to zbieranie danych o praktyce edukacyjnej. Pedagogika obserwuje fakty w świecie edukacji i obserwacje te są uogólniane lub odnoszone wyłącznie do badanego kontekstu. W pierwszym przypadku stosuje się tzw. metody ilościowe, które nadają się do określenia ogólnych tendencji w przebiegu pewnych zjawisk edukacyjnych. W drugim przypadku metody jakościowe, które nadają się do opisywania zjawisk edukacyjnych w kontekstach działania konkretnych podmiotów. Metody ilościowe – pozwalają opisywać i wyjaśniać związek pomiędzy zjawiskami zaś jakościowe – pozwalają zrozumieć uwarunkowania konkretnych praktyk edukacyjnych.

Badanie, czyli opisywanie, wyjaśnianie i rozumienie praktyki edukacyjnej prowadzi w konsekwencji do budowania jej teorii - czyli jej poznawczych i symbolicznych reprezentacji, które złożone są z twierdzeń ogólnych. Pedagogika, podobnie jak większość nauk humanistycznych i społecznych jest nauką w stanie tworzenia swoich reprezentacji.

Z punktu widzenia relacji jednostka – społeczeństwo w tradycji myśli pedagogicznej ukształtowały się dwie zasadnicze tendencje budowania teorii edukacji:

1) Obejmuje przedmiot pedagogiki w postaci PAJDOCENTRYZMU - za główny cel przyjmuje swobodny rozwój dziecka, przedkładając interes jednostki nad interes społeczeństwa. Zapoczątkowany przez J.J.Rousseau. Teorie budowane w obrębie pajdocentryzmu opierają się na twierdzeniu, które lokuje główne źródło rozwoju w dziecku, a edukacja ma pozwolić na ujawnienie przez nie zdolności i potencjału oraz stwarzać warunki do ich urzeczywistnienia. Podstawową kategorią w tych teoriach jest występującą tu samorealizacja jednostki, gdzie nie dopuszcza się kształtowania osobowości dziecka według przyjętego przez wychowawców wzorca. Pedagog w tej tradycji akceptuje dziecko takim, jakie jest, otwierając jedynie przed nim możliwości zaktualizowania się jego indywidualnego potencjału rozwojowego.

2) Ta tendencja w budowaniu teorii pedagogicznych na miejscu uprzywilejowanym stawia społeczeństwo jako zasadniczą kategorię konstytuującą praktykę edukacji i nosi nazwę DIDASKALCENTRYZMU. Szkoły realizują szeroko pojęty interes społeczny, zapewniając niezbędne kadry dla wszystkich dziedzin gospodarki. W systemie tym dziecko nie koncentruje się na przeżywaniu swego dzieciństwa, ale przygotowuje się do pełnienia dorosłych ról. Jego indywidualność nie jest w polu zainteresowań pedagogów. Uczniowie mają osiągnąć określone sprawności społeczne oparte na przyswojeniu konkretnej puli wiedzy i na nabyciu kompetencji poznawczych i moralnych, potrzebnych do funkcjonowania w strukturach społecznych. Rozwój człowieka to zmiany zachodzące w jego osobowości pod wpływem środowiska, w którym jednostka żyje.

Charakter pedagogiki

Pedagogika jako nauka ma charakter teoretyczno-praktyczny, co oznacza, że:

• Opisuje rzeczywistość wychowawczą, której istotę stanowi całościowy rozwój człowieka, wszelkie wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska. Stąd powstają sądy „teoretyczne” o celach i prawidłowościach rozwoju człowieka

• Ustala praktyczne normy i dyrektywy działania wychowawczego. Dyrektywy pedagogiczne mają formę projektów i propozycji, wskazówek i zaleceń, zasad i norm postępowania.

Subdyscypliny pedagogiczne

Pedagogika jest dziedziną złożoną z wielu subdyscyplin naukowych, zajmujących się różnymi obszarami praktyki edukacyjnej.

Cztery podstawowe działy pedagogiki to:

• pedagogika ogólna

• historia wychowania i oświaty

• dydaktyka

• teoria wychowania.

Pedagogika ogólna – opisuje i wyjaśnia wszelkie uwarunkowania procesów i czynności edukacyjnych, opracowuje ogólne zasady, koncepcje i metody badania rzeczywistości edukacyjnej w różnych jej wymiarach, aspektach, poziomach i powiązaniach.

Historia wychowania – to nauka o metodach, formach i organizacji wychowania, ustrojach szkolnych i systemach oświatowych, a także nauka o genezie i historycznym rozwoju myśli pedagogicznej.

Dydaktyka – analizuje wszystkie czynniki składające się na proces nauczania-uczenia się. Opisuje cele, treści, proces, zasady, metody, formy organizacyjne oraz środki nauczania-uczenia się. Oprócz dydaktyki ogólnej istnieją również dydaktyki szczegółowe, zwane dydaktykami przedmiotowymi lub metodykami nauczania poszczególnych przedmiotów.

Teoria wychowania – to nauka o celach, metodach, formach, treściach, systemach i organizacji procesu wychowania, jego uwarunkowaniach i skutkach.

 

Inne ważne subdyscypliny pedagogiki:

• Pedagogika społeczna

• Pedagogika porównawcza

• Pedagogika opiekuńcza

• Pedagogika specjalna (w ramach pedagogiki specjalnej istnieje wiele dyscyplin szczegółowych np. oligofrenopedagogika, surdopedagogika, tyflopedagogika, pedagogika rewalidacyjna, resocjalizacyjna)

• Pedagogika pracy

• Pedagogika wczesnoszkolna

• Andragogika - pedagogika dorosłych

• Pedeutologia

• Pedagogika rodziny

S. Kawula zaproponował podział pedagogiki na subdyscypliny formułując 7 kryteriów klasyfikacji:

1. Kryterium celów działalności edukacyjnej – jest tu np. dydaktyka, teoria wychowania

2. Kryterium metodologiczne –

pedagogika ogólna, metodologia pedagogiki, historia wychowania, pedagogika społeczna.

3. Kryterium rozwojowe – pedagogika wieku przedszkolnego, wczesnoszkolnego, pedagogika dzieci i młodzieży, andragogika, gerontologia.

4. Kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka – pedagogika specjalna ze swoimi dyscyplinami szczegółowymi.

5. Kryterium instytucjonalne – wyróżnimy tu pedagogikę przedszkolną, szkolną

i szkoły wyższej.

6. Kryterium problemowe – pedagogika porównawcza, pedeutologia.

7. Kryterium dziedzin działalności ludzkiej – pedagogika pracy socjalnej, opiekuńcza, wychowawcza, terapeutyczna, pedagogika czasu wolnego itp.

Podstawowe pojęcia w pedagogice

EDUKACJA – to ogół oddziaływań (bo oznacza oddziaływania instytucjonalne i indywidualne, świadome i nieświadome, systematyczne i niesystematyczne, przygodne i zaplanowane) służących formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu) zdolności życiowych człowieka (rozumianych jako obszary funkcjonowania intelektualnego, fizycznego, emocjonalnego, interpersonalnego, motywacyjnego).

WYCHOWANIE

Etymologicznie„wychowanie” w języku polskim pierwotnie znaczyło tyle co „żywienie, utrzymanie”, to co dziś zawiera się w chowie (hodowli) zwierząt i wyrażeniu „dobrze kogoś chować”, czyli dobrze odżywiać. Dopiero w XIX w. wychowanie nabiera przenośnego znaczenia, zastępując łacińską edukację (w swoim rdzeniu znaczy wyprowadzanie i to z jakiegoś stanu gorszego do lepszego i wyższego; educare – wychowywać od ex-duco – wyprowadzam).

Przy użyciu słowa „wychowanie” myślimy o:

1 – działaniu wychowawczym, czyli czynnościach wychowawczych;

2 – o warunkach, okolicznościach i bodźcach, czyli sytuacjach wychowawczych;

3 – wyniku, czyli wytworze wszystkich działań i warunków;

4 – o zachodzących zmianach, a więc o całkowitym procesie wychowawczego rozwoju człowieka.

Definicje wychowania

1. Grupa definicji prakseologicznych – oddziaływań wychowawców. Definicje te za istotne dla wychowania uważają działania wychowawców, wpływanie na wychowanków i urabianie ich.

np. def. T. Witza - „Wychowanie jest planowym oddziaływaniem na jeszcze dające się kształcić wewnętrzne życie innych

Grupa definicji ewolucyjnych – procesu rozwojowego jednostki.

Definicje te określają wychowanie jako proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka.

np. def. J. Dewey „Wychowanie jest procesem wrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku”

Ta grupa definicji ma najczęściej charakter pajdocentryczny.

Grupa definicji sytuacyjnych – bodźców środowiska wychowawczego. Ta grupa def. zwraca uwagę na warunki i bodźce przyczyniające się do rozwinięcia wychowanka - np. def. O. Decrolyego, „Wychowanie to przygotowanie do życia przez życie”.

Definicje te mają charakter sytuacyjny, jako problem stawiają sprawę, jak organizować środowisko wychowujące, zwracają uwagę na nieświadomie działające wpływy zajęć, odpoczynku, czytelnictwa, kina itp.

Grupa definicji adaptacyjnych – dotyczą skutków i wytworów wychowania.

W tym ujęciu proces wychowania polega na kształtowaniu się charakteru lub osobowości wychowanka, jego wykształcenia lub światopoglądu. Chodzi w nich o najdalszy, jakby ostateczny wynik wychowawczy, którym jest przystosowanie wychowanka do bycia pełnoprawnym członkiem grupy społecznej - np. def. E. Durkheima -„Wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Zmierza ono do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych, umysłowych i moralnych, jakich domagają się od niego i społeczeństwo polityczne jako całość, i środowisko społeczne, do którego jest ono szczególnie przeznaczone”

Trzy możliwości w wychowaniu

1. Rozwój wzwyż do ideału nowego człowieka – jest to rozwój ewolucyjny powolnego rozwijania się człowieka tak, że każdy następny stan staje się coraz doskonalszy i lepszy od poprzedniego - ten kierunek rozwoju nazywamy progresją.

2. Rozwój utrzymujący się na pewnym osiągniętym poziomie swych zadatków. Następuje zahamowanie w rozwoju, na skutek czego w procesie wychowania występuje zastój (niemożność postępowania naprzód i doskonalenia się) - degresja wychowawcza.

3. Rozwój w dół, czyli proces wykolejenia, prowadzący do alienacji rozwojowej – regresja wychowawcza.

Zjawiska przemian w wychowaniu

• Rozszerzenie się terenu oddziaływań wychowawczych w dół i górę ludzkiego życia – wychowanie odnosi się dziś do całego życia ludzkiego, staje się wychowaniem całożyciowym;

• Zmiana charakteru wychowania z indywidualnego na grupowe;

• Powstawanie nowych instytucji wychowawczych;

• Pedagogizacja wielu instytucji, dotychczas tradycyjnie niewychowawczych;

• Pedagogizacja starych instytucji wychowawczych, jak rodzina, szkoły, uniwersytety;

• Zastosowanie współczesnej techniki do oddziaływania na ludzi przez prasę, plakaty, grafikę, kino, radio, TV, unowocześnione technicznie biblioteki, muzea.

Rola i funkcje wychowania

• znaczenie techniczne;

• znaczenie kulturotwórcze;

• znaczenie biologiczne ;

• znaczenie psychologiczne;

• znaczenie patriotyczne;

• znaczenie ekonomiczne;

• znaczenie polityczne.

KSZTAŁCENIE

To system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce lub zbiorowi jednostek umożliwić:

poznanie świata,

przygotowanie do zmieniania świata,

ukształtowanie indywidualnej osobowości.

Rezultatem kształcenia jest wykształcenie. Wykształcenie może być różne co do poziomu (podstawowe, średnie, wyższe), jak i rodzaju przyswajanej wiedzy (ogólne, zawodowe, specjalistyczne). Wykształcenie można zdobywać w szkole, uczelniach, na kursach i otwartych formach edukacji. Te różne rodzaje wykształcenia zdobywane są poprzez świadomą, planową i systematyczną działalność edukacyjną, tj. kształcenie ogólne, kształcenie zawodowe, kształcenie specjalistyczne, a także samokształcenie.

Kształcenie ogólne – zaznajamianie uczniów z dorobkiem kultury nagromadzonym przez ludzkość, z wiedzą o przyrodzie i społeczeństwie, z najważniejszymi prawami rządzącymi rozwojem przyrody i życia społecznego, z zastosowaniem tych praw w różnych dziedzinach życia, jak również na kształtowaniu umiejętności posługiwania się tymi prawami w praktyce.

Kształcenie zawodowe - proces zmierzający do przekazania uczniowi określonego zasobu wiedzy z danej specjalności o charakterze produkcyjnym, rolniczo-hodowlanym, usługowym itd.

Kształcenie może być organizowane i kierowane bezpośrednio lub pośrednio. W toku kształcenia bezpośredniego osobą kierująca jest nauczyciel, a pośredniego – sterującą rolę pełni autor podręcznika, programu TV czy innych źródeł wiedzy, z których uczeń korzysta w swej samodzielnej pracy nad poznawaniem otaczającego świata. Tego typu uczenie nazywane jest samokształceniem.

Kształcenie jest zawsze procesem planowym, systematycznym i zamierzonym.

To proces świadomie realizowany przez powołane w tym celu instytucje oświatowo-wychowawcze, wśród których szkoła odgrywa zasadniczą rolę.

Wychowanie od kształcenia różni się tym, że oddziałuje na osobowość wychowanka (na jego potrzeby, emocje, motywację, relacje międzyludzkie) a kształcenie zasadniczo dotyczy poznawczej sfery psychiki ludzkiej. Kształcenie także wpływa na rozwój osobowości człowieka, jednak nie jest to jego podstawowym celem.

NAUCZANIE – UCZENIE SIĘ

Według W. Okonia nauczanie to „planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniem, polegająca na wywoływaniu i utrwalaniu zmian w jego wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości – pod wpływem uczenia się i opanowania wiedzy, przeżywania wartości i własnej działalności praktycznej.”

Uczenie się - to proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków, dokonujący się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości. Ilościowy i jakościowy rezultat tego procesu zależy od wielu czynników, wśród których istotną rolę odgrywają motywacja i aktywność.

Tak więc jednolity proces kształcenia ma dwie strony: nauczanie, czyli czynności nauczyciela oraz uczenie się uczniów. Nauczyciel i uczeń tworzą w ten sposób nierozłączną parę współtwórców wyników nauczania. Dlatego też oba procesy określamy niekiedy wspólną nazwą i mówimy o procesie nauczania-uczenia się.

Proces nauczania-uczenia się może prowadzić przede wszystkim, a niekiedy wyłącznie do opanowania przez uczniów tylko określonych wiadomości i umiejętności - będzie to nauczanie informujące i wdrażające – np. wyuczenie kogoś języka obcego. Może też wpływać w sposób istotny na ich wszechstronny rozwój - proces ten zmierza nie tylko do przekazania uczniom wiadomości czy ukształtowania określonych umiejętności i nawyków, lecz też do rozwinięcia zainteresowań i zdolności poznawczych (myślenia, spostrzegania, uwagi, pamięci, wyobraźni).

SYSTEM OŚWIATOWO-WYCHOWAWCZY

to ogół odpowiednio powiązanych ze sobą placówek i instytucji kształcenia i wychowania.

ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE

Wg. Heleny Izdebskiej to szeroko rozumiane środowisko życia dziecka ze złożonym systemem bodźców rozwojowych o charakterze oddziaływań planowych, jak i wpływów  samorzutnych, nie zamierzonych, nie zorganizowanych, zarówno dodatnich jak i ujemnych.

Wg. Marii Tyszkowej to układ sytuacji w świecie zewnętrznym, do którego dziecko przystosowuje się w sposób aktywny, zgodnie ze swoimi potrzebami i możliwościami.

Możemy wyróżnić dwa aspekty środowiska – osobowy tzn.: występujące tu układy relacji międzyludzkich oraz charakter, liczba i siła owych relacji i nieosobowy, na który składają się m.in.: warunki materialne i mieszkaniowe, organizacja pracy i czasu wolnego, tradycje, wiedza, kultura.

Podstawowe środowiska wychowawcze

• rodzina – naturalne środowiskiem wychowawcze;

• szkoła – intencjonalne środowisko wychowawcze;

• klasa szkolna – jako grupa społeczna.

SOCJALIZACJA (łac. socialis = społeczny)

To złożony i wielostronny proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury.

Socjalizacja jest rezultatem zarówno wpływów zamierzonych, jak i niezamierzonych.

W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie:

umiejętności, leżące u podstaw wszelkich interakcji społecznych;

normy i wzory zachowań (wzory zaspokajania biologicznych potrzeb i popędów, jak i wzory reakcji emocjonalnych);

wartości;

umiejętności posługiwania się różnymi przedmiotami.

Uczenie się tych wszystkich umiejętności opiera się na trzech mechanizmach:

• wzmacniania – zachowanie właściwe zostają nagrodzone i w ten sposób kojarzone z przyjemnością zaś zachowania niepożądane zostają ukarane;

• naśladowanie– widząc, jak wokół nas zachowują się inni ludzie, zaczynamy zachowywać się podobnie, czyli przejmujemy wzorce;

• przekaz symboliczny – właściwy tylko człowiekowi.

W socjalizacji, dokonującej się w trakcie rozwoju społecznego człowieka należy wyodrębnić: socjalizację pierwotną, która odbywa się przede wszystkim w rodzinie oraz socjalizację wtórną, podczas której jednostka dostosowuje się do różnych grup społecznych i uczestniczy w ich życiu, pełniąc w nich określone role i zajmując określone pozycje.

Konfiguracje wzorów zachowania odnoszące się do rozmaitych usytuowań ludzi w zbiorowościach socjologowie nazywają rolami społecznymi.

Fazy socjalizacji wg. Stanisławy Lis

• pierwsza faza (nazywana okresem presocjalizacji) dokonuje się w rodzinie lub instytucji ją zastępującej. Obejmuje pierwsze 2-3 lata życia dziecka.

• kolejna faza obejmuje lata przedszkolne – to pierwsza faza socjalizacji właściwej. Obok rodziny w tej fazie duże znaczenie odgrywa grupa rówieśnicza, przedszkole;

• następna faza socjalizacji rozpoczyna się w młodszym wieku szkolnym – wpływy rodziny są równoważone a nawet przewyższane przez wpływy rówieśników i szkoły;

• w kolejnych fazach – w okresie dorastania i w wieku dojrzałym można zaobserwować stałe powiększanie się wpływu socjalizacyjnego innych środowisk niż rodzina.

Zadania socjalizacyjne rodziny

1) poprzez uczestniczenie w życiu rodzinnym jednostka przyswaja sobie czynności, normy, zasady współżycia i wartości istotne dla funkcjonowania samej rodziny

2) rodzina przygotowuje i pomaga w zdobywaniu zdolności do uczenia się poza nią, dzięki czemu jednostka opanowuje umiejętności współżycia i współpracy z innymi ludźmi z szerszego środowiska, pełnienia ról społecznych czy efektywnego komunikowania się.

Związek pedagogiki z innymi naukami

• Psychologia

• Socjologia

• Historia

• Medycyna, biologia

• Prawo

• Ekonomia

• Antropologia

• Nauki filozoficzne (logika, etyka, estetyka)

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ