Biblia w katechezie - Katecheza kerygmatyczna

Odnowa kerygmatyczna w katechezie rozpoczęła się po roku 1936, kiedy to ukazała się książka Jungmana pt. "Radosna nowina i nasze przepowiadanie wiary"

Słowo "kerygma" oznacza radosną nowinę o zbawieniu. Pochodzi od gr. Keryssein -czynność herolda obwieszczającego jakieś wydarzenie czy ogłaszającego publicznie jakieś rozporządzenie. Keryssein -głośno wywoływać, powiadamiać.

Kerygma wg. Jungmana jest pojęciem biblijnym i oznacza "to, co jest głoszone". Obejmuje ona to, co było głoszone przez Chrystusa i co zostało przez Apostołów podjęte jako wezwanie - że w Chrystusie przyszło Królestwo Boże na świat i zbawienie dla ludzkości. Kerygma oznacza pierwotne przepowiadanie skierowane do niewierzących. Jest ona czymś więcej niż nauką. Najpierw dlatego, że nie chodzi w niej o wyjaśnienie pewnych pojęć i zasad, ąla przede wszystkim o sprawozdanie z historycznych wydarzeń. A po wtóre dlatego, że nie chodzi o coś co wystarczy przyjąć do wiadomości lecz o Boże wezwanie i zaproszenie.

Trzeba podkreślić, że katecheza chcąc rozwijać wiarę powinna przepowiadać Dobrą Nowinę koncentrując się na osobie Jezusa Chrystusa. Chrystus Żywy w swoim słowie przepowiadanym i interpretowanym przez Kościół jest więc źródłem głównym, podmiotem i celem katechezy. Treść nauczania karyzmatycznego nie zawierała rzeczy abstrakcyjnych i dyskusyjnych lecz konkretne fakty i zdarzenia z życia Pana Jezusa dotyczące Jego śmierci, zmartwychwstania, założenia Królestwa Bożego na ziemi itd. Celem tego nauczania było nawrócenie czyli uwierzenie w Jezusa Chrystusa i przyjęcie Jego nauki. Podstawową cechą treści katechezy kerygmat. musi być przepowiadanie czyli głoszenie tego, co Bóg pragnący naszego zbawienia ma nam do zaofiarowania. Katecheza zmierzająca do ukształtowania człowieka wiary nie może poprzestać na przekazie skrótu traktatu teologicznego lecz musi głosić, że miłość Boga szuka nas i wzywa.

W polskiej katechezie zwrot nastąpił po roku 1971. Wtedy to został zatwierdzony nowy program, autorstwa ks. J. Charytańskiego i rozpoczęła się rewolucja w polskiej katechezie - zaczęły powstawać katechezy kerygmatyczne.

Podstawowe elementy katechezy kerygmatycznej

1. Chrystocentryzm

Katecheza współczesna, głosząca orędzie zbawienia musi postawić w centrum osobę Jezusa Chrystusa, On stanowi centralny punkt planu zbawienia człowieka - bez Chrystusa nie ma zbawienia. W Nim objawienie bożych zamiarów zostało wypełnione. W Nim i przez Niego zaczyna się "nowe stworzenie."

Jeśli osoba Jezusa Chrystusa i wydarzenia z Nim związane staną się ideą scalającą i podporządkowującą katechetyczne przepowiadanie, najważniejsze prawdy historii zbawienia zostaną przekazane i uchwycone. Zostanie też ułatwione zrozumienie, że wiara chrześcijańska dotyczy tajemnic, gdyż osoba Jezusa jest tajemnicą.

Następuje tu personalistyczne ujęcie orędzia zbawienia - gdy katecheza będzie ukazywała, że nie chodzi o coś lecz o kogoś - będzie całkowicie odpowiadało człowiekowi współczesnemu.

2. Teocentryzm

Katecheza przepowiadająca orędzie zbawienia musi być również przepojona teocentryzmem. Jak Jezus Chrystus stanowi centrum historii zbawienia, tak tajemnica Boga jest centrum, od którego historia zbawienia bierze swój początek i ku któremu jest skierowana jako do celu ostatecznego.

Chrystus ukrzyżowany i zmartwychwstały prowadzi ludzi do Ojca, posyłając Ducha Św. do Ludu Bożego. Stąd też struktura całej treści katechezy powinna być teocentryczno - trynitarna: przez Chrystusa do Ojca w Duchu Świętym.

• Przez Chrystusa - cała ekonomia zbawienia czerpie sens ze Słowa Wcielonego czyli Chrystusa, którego nadejście przygotowuje, którego Królestwo przedstawia i wypełnia, aż do Jego powtórnego, chwalebnego przyjścia, które doprowadzi do pełni dzieło Boże. (czasy eschatyczne trwają)

• Do Ojca - Ostateczny cel całej ekonomi zbawienia sprowadza się do tego, by wszyscy ludzie zostali doprowadzeni do Ojca. Ponieważ katecheza ma dopomagać do coraz głębszego zrozumienia zamiaru miłości Ojca (najwyższego i najświętszego), stąd jej celem winno być wykazanie, że istotny sens życia człowieka polega na tym, by Boga poznać i uwielbić, wypełniając jego wole zgodnie z tym, czego Chrystus uczył i pokazał nam przykładem swego życia, aby dojść w ten sposób do życia wiecznego.

• W Duchu Św. - Poznanie tajemnicy Chrystusa i drogi do Ojca dokonuje się w Duchu Św. Z tej racji katecheza, wykładając treść Chrześcijańskiego orędzia ma zawsze naświetlać Ducha Św., dzięki któremu ludzie są ustawicznie skłaniani do nawiązywania wspólnoty z Bogiem i ludźmi i do wypełniania swoich zadań.

Jeżeli tych trzech elementów w katechezie nie ma może ona zatracać swój charakter teocentryczny.

3. Eklezjocentryzm

Katecheza poucza, że Chrystus żywy w swoim Kościele i działa przez Ducha Św. oraz przez posługiwanie powołanych przez siebie pasterzy, przez swoje słowo i sakramenty. Wierni stanowią tajemnicze Ciało Chrystusa, On jest ich głową, a oni mają udział w Jego życiu. Chrystus żyje w Kościele i działa i nim. Przepowiadanie Słowa Bożego w Kościele jest działaniem Chrystusa. Uświęcenie przez sakramenty dokonuje się przez działanie Chrystusa. Oznacza to, że skoro Boży plan zbawienia wypełnia się w Chrystusie, a Chrystus żyje i działa we wspólnocie, kościelna katecheza powinna nie tylko o tym Kościele pouczać, ale na każdym poziomie wprowadzać katechizowanych, którzy rozważani jako Lud Boży, społeczność wiernych, wspólnota ludzi w Chrystusie jest dziełem zbawczej miłości Boga w Chrystusie.

4. Pismo Św. w treści katechezy

W Piśmie Św. najlepiej da się dostrzec Boży plan. Katecheza winna zapoznać z tą właśnie księgą, gdyż Pismo Św. zajmuje pierwszoplanową pozycję w życiu Kościoła. Jest on interpretatorem Pisma Św., ale ona stanowi też jedyna natchnioną przez Boga wypowiedź w sprawach naszego zbawienia. Stąd Pismo Św. winno stanowić źródło i fundament, ideę główną dla każdej katechezy. Katecheza współczesna ze swej istoty powinna być biblijna. Przez długi okres patrzono na Pismo Św. jako na księgę, jako zbiór prawd objawionych. Korzystano z niej jako księgi cytatów, szukając jedynie potwierdzenia z góry ustalonych tez katechizowanych. Książką służącą do kształtowania wiary był dla wszystkich nas katechizm.

Dowartościowanie Pisma Św. w życiu Kościoła dostrzegamy w Konstytucji dogmatycznej o Objawieniu Bożym Soboru Watykańskiego II, w tych miejscach, które mówią o ubogaceniu stołu Słowa Bożego: "Kościół miał zawsze we czci Pismo Św. podobnie jak samo Ciało Pańskie, skoro zwłaszcza w liturgii św. nie przestaje brać i podawać wiernym chleb żywota, tak ze stołu Słowa Bożego, jak i Ciała Chrystusa.(...) Trzeba więc aby całe nauczanie kościelne, tak jak sama religia chrześcijańska żywiło się i kierowało Pismem Św." (KO 21)

Nie można w katechezie poprzestać jedynie na opowiadaniu o wydarzeniach. Istotnym problemem jest to, co Bóg chciał nam powiedzieć przez hagiografa (piszącego te księgi). Wspomniana wcześniej Konstytucja o Objawieniu Bożym wskazuje na związek Słowa Bożego ze słowem ludzkim, ponieważ Bóg przemawiał przez ludzi, na sposób ludzki. (KO 12)

Stary Testament musimy tłumaczyć Nowym Testamentem i życiem Kościoła. Pismo św. zawsze wzywa człowieka. Człowiek jest zobowiązany dać odpowiedź Panu Bogu. Tą odpowiedzią jest posłuszeństwo wiary, przez które człowiek z wolnej woli cały się powierza Bogu. Katecheza biblijna ma być ukazywaniem tego, co Bóg chciał powiedzieć ludziom i do czego wzywa w konkretnej sytuacji.

W polskiej katechezie ten zwrot nastąpił po roku 1971, kiedy to Episkopat Polski zatwierdził nowy program, który obowiązywał do niedawna. Te same zasady obowiązują również w najnowszym programie, który wprowadzony został w naszych szkołach w latach 2002-2004. Programy te nakazują od wydarzeń i słów w ich wartości historycznej przechodzić do orzeczonego w nich misterium objawienia i dokonującego się zbawienia. Cecha charakterystyczną całego cyklu jest podkreślanie przy nauce Pisma Św. tkwiącego w nim wezwania i odpowiedzi jaką człowiek powinien dawać Bogu wzywającemu.

Wnioski programu:

• Pismo św. ma być źródłem całek katechezy

• Nauka wiary, przyjęcie objawienia dokonuje się dzięki spotkaniu dziecka z autentycznym tekstem Pisma św.

• W wydarzeniach i słowach historii zbawienia obu testamentów podkreśla się nie tylko informację, ile przemawianie, wezwanie Boga i odpowiedź człowieka

• Owocem lat katechizacji powinno być uzdolnienie dziecka do czytania z wiarą Pisma św. oraz owocne uczestnictwo w Liturgii Słowa.