Prawo miedzynarodowe 4.10.2011

Egzamin – test

Zerowki od 1 grudnia ustnie na dyżurach.

Na cwiczeniach będzie materia wykladowa

Grocjusz.edu.pl

Kunderewicz ? – na stronie, bez kazusow, podręcznik

Prawo międzynarodowe publiczne – istnieją dwa rodzaje: publiczne i prywatne.

Prywatne to ustawa krajowa która wskazuje jakie prawo powinien stosować sad rozstrzygając sprawe z jakimś elementem obcym. Czasami zdarza się ze sad musi rozstrzygnąć sprawe gdzie jednym z uczestnikow jest obcy obywatel lub element obcy w umowie np. o prace.

Publiczne- prawo które obowiązuje na innym poziomie, zespol norm regulujących stosunki zachodzące w społeczności międzynarodowej.

Spolecznosc miedzynarodowa- nie jest tworem jednolitym, mamy tu podmioty prawa miedzynarodowego ale tez inne twory i podmioty. W sklad wchodza przede wszystkim suwerenne panstwa, majace okreslona ludność i wladze (podmioty o charakterze pierwotnym).

Rzadowe organizacje miedzynarodowe – tworzone przez panstwa, zaczely powstawac w XIX w., pierwsza była Światowa Unia Pocztowa. Coraz czesciej funkcjonuja na arenie miedzynarodowej.

Pozarzadowe organizacje międzynarodowe- to nie są podmioty prawa mieczy narodowego tylko społeczności międzynarodowej. Działają na podstawie prawa krajowego np. organizacja czerwonego krzyza, półksiężyca itp. Amnesty International, Fifa,Uefa.Na pierwszy rzut oka nie są podmiotami prawa miedzynarodowego, ale mają wpływ na kształt tego prawa.

Spółki wielonarodowe-tworzone z udziałem kapit5ału z różnych państw, mają filie w różnych miejscach na świecie. Mają wpływ na przepisy dotyczące ceł, możliwości pracy.

Podmioty szczególne-

-narody walczące o niepodległość.np.Kosowarzy, Palestyńczycy,Czeczeni,Kurdowie…

-państwa w stanie rodzenie się, np.autonomia palestyńska,instatum nascendi-w stanie rodzenia się, np.Sahara Zachodnia, Suwerenny Zakład Kawalerów Maltańskich

CO z jednostkami?Czy na gruncie prwa międzynarodowego funkcjonuje jako podmiot?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Na gruncie prawa międzynarodowego jednostka długa była przedmiotem regulacji, nie jest podmiotem prawa międzynarodowego. Zmianę przyniosła druga wojna światowa. 1941r-prawo międzynarodowe ujrzało pojęcie praw człowieka.Zaczyna być ponoszona odpowiedzialność za popełnienie zbrodni międzynarodowych.Wtedy kiedy jednostka się tego dopuszcza.

Skuteczność prawa międzynarodowego-czy jest skuteczne?Są negatorzy którzy mówią że nie ma czegoś takiego jak prawo międzynarodowe.Ponieważ prawo międzynarodowe nie ma tych elementów które ma prawo krajowe i nie możemy go kwalifikować jako system prawny.

Najbardziej przewrotnym dowodem na to że prawo międzynarodowe jednak istnieje, to wtedy kiedy chce zrobić coś sprzecznego z prawem międzynarodowym.

Falandyzacja prawa-od nazwiska Falandy który miał ironiczną interpretację prawa, ad absurdum.

Kiedy mówimy o prawie krajowym wskazujemy:
-ustawodawcę

-władza wykonawcza

-judykatywę

W prawie międzynarodowym układa się to inaczej. Ustawodawcą międzynarodowym nie jest jeden organ, ustawodawcą są same zainteresowane państwa. Adresatem norm prawa międzynarodowego również są państwa. Na straży wykonywania zobowiązań również stoją same państwa.

To co wpływa na krytykę prawa międzynarodowego jest to to ,że to prawo bardzo uzależnione od polityki.

Źródła prawa międzynarodowego-nie ma tu normy która wskazuje jakie źródła prawa międzynarodowego istnieją, jedyne co pozostaje to utarty pogląd czym te źródła są.

Źródła formalne-formy w jakich te źródła istnieją .Są to umowy międzynarodowe.

Źródła materialne-wydarzenia.

Źródła prawa międzynarodowego formalne(pytanie egzaminacyjne)

1.Zwyczaj jest to prawo niepisane. Jest to źródło najstarsze. Praktyka która powtarza się na tyle często żeby stać się normą prawną. Jest charakterystyczny dla społeczeństw we wczesnym stadium rozwoju.

2. -umowa międzynarodowa-porozumienie zawarte między państwami. Jest to najważniejsze źródło prawa międzynarodowego.

3.Katalog prawa międzynarodowego- art. 38 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.. Organ o charakterze sądowym jego zadanie to rozstrzyganie sporów między państwami. Rozstrzygając spory ma stosować umowy międzynarodowe, zwyczaj międzynarodowy jako praktykę przyjętą za prawo.

4.Uchwały organizacji międzynarodowych.

5.Akty jednostronne państw.

11.10.2011

Źródła prawa międzynarodowego: (art. 38 statutu!!!)

1. Umowy międzynarodowe – możemy posługiwać się dwoma definicjami, jedna jest zawarta w konwencji wiedeńskiej o prawie traktatu 1969r. Przewiduje ona, że umową międzynarodową jest porozumienie między państwami zawarte w formie pisemnej i regulowane prawem międzynarodowym. Druga definicja jest szersza: umową międzynarodową jest porozumienie między podmiotami prawa międzynarodowego, regulowane tym prawem, tworzące wzajemne prawa i obowiązki stron bez względu na jego formę. Umowa może być zawierane zarówno w formie ustnej jak i pisemnej. W obu definicjach jest zawarty element, że umowa musi być regulowana prawem międzynarodowym. Wcześniej państwa zawierające umowę odwoływały się do wskazanego prawa krajowego. Umowy międzynarodowe mają największe znaczenie i są najszybszym źródłem prawa międzynarodowego (mogą szybko wejść w życie).

2. Zwyczaj międzynarodowy – Prawo zwyczajowe jest to pewna praktyka, która z upływem czasu staje się prawem, jest prawem niepisanym, nie ma dokładnej treści więc nie mamy pewności, że taka norma obowiązuje. Każda norma prawa zwyczajowego składa się z dwóch elementów: obiektywnego, czyli praktyki, oraz elementu subiektywnego, czyli przekonania, że praktyka jest zgodna z prawem i przez prawo wymagana (opinio iuris). Praktyka tworząca zwyczaj to praktyka wyłącznie państw. Mamy na myśli konkretne fizyczne zachowania państw (działania i zaniechania). Przejawem praktyki jest treść ustawodawstwa wewnętrznego. Sąd może zbadać ustawodawstwo większości państw członkowskich i jeżeli okaże się, że w większości ustawodawstwa występuje ta sama przesłanka może orzec ją jako praktykę zwyczajową. Przejawem praktyki państw będą orzeczenia sądów krajowych oraz decyzje organów administracyjnych. Rozstrzygnięcia sądów międzynarodowych będzie już stosowaniem prawa międzynarodowego. Rozkazy wojskowe też będą źródłem praktyki państw (np. obiekty kultu nie mogą być obiektem ataku). Nie każda praktyk może doprowadzić do powstaniu zwyczaju, aby tak było musi być ona powszechna, jednolita oraz długotrwała. Praktyka o charakterze powszechnym powinna zakładać uczestnictwo wszystkich państw świata. Jest to bardzo rzadko spotykane, co do zasady tych dziedzin z praktyką powszechną jest niewiele, dlatego przyjmuje się, że powinno być to większość państw. Owa powszechność jest wtedy gdy większości państw jest zainteresowanych daną dziedziną obrotu. Jeżeli jakieś państwo wchodzi do obroty jest związane tymi normami, które powstawały od początku. Wymóg powszechności praktyki nie stoi na przeszkodzi powstaniu zwyczaju regionalnego bądź nawet dwustronnego (np. azyl dyplomatyczny – regionalny). Praktyka jednolita oznacza, że stopień zgodności praktyki powinien być taki sam, są dopuszczalne tylko jakieś drobne odstępstwa. Długotrwała praktyka powinna być raczej mierzona jej intensywnością. Jeśli praktyka będzie intensywna, jej ustanowienie będzie mogło być stosunkowo krótkie.

18.10.2011

25.10.2011

08.11.2011

Hierarchia źródeł prawa – nie ma jej w prawie międzynarodowym, żadne źródło nie jest ważniejsze niż inne. Prowadzi to do tego, że każde źródło może uchylić to drugie o ile będzie późniejsze, albo wyjątek będzie uchylał zasadę ogólną. Na gruncie prawa międzynarodowego pozostaje rozstrzyganie kolizji. Umowę może uchylić zwyczaj.

O ile nie ma hierarchii źródeł, prawo międzynarodowe zna hierarchię norm. Przyjmujemy równość wszystkich źródeł, ale ze względu na ich treść czasami przyjmujemy, że niektóre są ważniejsze.

Na samym szczycie są normy ius cogens – normy imperatywne prawa międzynarodowego. Jest to norma imperatywna, czyli bezwzględnie wiążąca, która została przyjęta i uznana za taką przez społeczność międzynarodową jako całość. Jest to norma , od której żadne odstępstwo nie jest możliwe i która może być zmieniona tylko przez następną normą o takim samym charakterze. Normą ius cogens jest zakaz niewolnictwa, zakaz ludobójstwa, zakaz piractwa morskiego. Niekiedy wymienia się jeszcze zakaz tortur oraz zakaz agresji (wywoływania wojny napastniczej).

Następną hierarchicznie niższą grupą norm są zobowiązania wynikające z Karty Narodów Zjednoczonych. Art. 103 karty przewiduje, że w sytuacji sprzeczności zobowiązań członka narodów zjednoczonych wynikających z karty i wynikających z innych źródeł, pierwszeństwo mają zawsze zobowiązania wynikające z karty.

Poza ius cogens i zobowiązaniami wynikającymi z karty, cała reszta jest sobie równa.

Nazywamy to hierarchię norm bo zarówno ius cogens i normy mogą pochodzić z różnych źródeł.

Prawo międzynarodowe dopuszcza równoległe obowiązywanie norm jednej treści wywodzących się z różnych źródeł. Jest możliwe, żeby jedna norma była jednocześnie normą traktatową jak i normą zwyczajową.

Metody zapewniania skuteczności prawu międzynarodowemu:

Problem ten dotyczy dwóch płaszczyzn. Pierwsza z nich to płaszczyzna międzynarodowa, a druga to płaszczyzna krajowa (czy państwo w stosunkach krajowych zachowuje się zgodnie z prawem międzynarodowym).

Problem skuteczności pojawia się wtedy kiedy państwo nie chce wykonać zobowiązań z własnej woli. W sytuacji wymuszania zachowań zgodnych z prawem, prawo międzynarodowe zna dwa rodzaje metod. Pierwszy rodzaj to są środki polegające na nieużyciu siły (np. pokojowe rozstrzyganie sporów, sankcje nie militarne ONZ, środki odwetowe). Druga grupa to środki polegające na użyciu siły (np. samoobrona, sankcje militarne Narodów Zjednoczonych).

Pokojowe rozstrzyganie sporów: sądownictwo międzynarodowe nie ma charakteru obowiązkowego, co oznacza, że jurysdykcja sądów wymaga zgody państwa na rozstrzyganie danego sporu.

Większość środków ma charakter samopomocowy- same państwa decydują się na powzięcie środków.

Środki samopomocowe to tzw. środki odwetowe:

• represalia - środki podejmowane przez pokrzywdzone państwo podejmowane w odpowiedzi na sprzeczne z prawem działanie innego państwa. Represalium to nielegalny, co do zasady, działanie w odpowiedzi działanie nielegalne innego państwa. Represalium może być: zawieszenie umowy międzynarodowej, zamrożenie środków finansowych takiego państwa. Działanie stanowiące represalium, powinno być proporcjonalne do naruszenia. Przy represalium musi istnieć uprzedni akt bezprawny. Represalia muszą być konieczne do tego, aby skłonić państwo do działania zgodnego z prawem. Nie mogą polegać na naruszeniu norm ius cogens, ani praw człowieka. Nie mogą polegać na użyciu siły.

• retorsje – legalne środki, z natury nieprzyjazne, stanowiące odpowiedz na nieprzyjazne bądź nielegalne działanie drugiego państwa. Może polegać na zaostrzeniu warunków wizowych, bojkocie jakichś wydarzeń, uznanie dyplomatów za persona non grata. Są stosowane dużo częściej niż represalia.

15.11.2011

22.11.2011

Podmioty prawa międzynarodowego:

Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego:

Państwem jest podmiot prawa międzynarodowego, który posiada stałe terytorium, stałą ludność i suwerenną władzę.

Państwo musi posiadać stałe terytorium, ma to być terytorium lądowym (a przynajmniej jego fragment), ma mieć charakter naturalny. Nie jest istotny rozmiar tego państwa, ale przynajmniej jakaś jego część musi mieć charakter lądowy. Terytorium to może być rozczłonkowane. Opisane jest co do zasady granicami, mogą być to granice naturalne jak brzeg morza lub rzeki. Granice wyznaczane są w drodze traktatu. Jeśli chodzi o granicę przeprowadzoną na rzece, najczęściej prowadzona jest na linii nurtu. Granica może być wyznaczona również orzeczeniem sądu.

Proces ustalania granicy jest wieloetapowy:

-delimitacja – wyznaczenie przebiegu granicy na mapie,

- demarkacja – wyznaczenie granicy w terenie.

Terytorium państwa to nie tylko terytorium lądowe, ale również morskie (jeśli ma dostęp do morza). Do terytorium morskiego państwa należą tzw. morskie wody wewnętrzne oraz morze terytorialne. Linia podstawowa to linia najniższego poziomu wody lub też linie łączące najdalej wysunięte w morze punkty lądu. Od tych linii mierzy się szerokość stref morskich państwa.

Morskie wody wewnętrzne jest to obszar między rzeczywistym brzegiem a linią podstawową. Traktowane są jako terytorium lądowe państwa np. wody portowe.

Morze terytorialne rozciąga się do 12 mil morskich do linii podstawowej na zewnątrz. Również zaliczane jest do terytorium państwa, jak terytorium lądowe.

Poza terytorium morskim, zaliczamy też słup powietrza ponad terytorium, aż do granicy orbity geostacjonarnej. Orbita geostacjonarna to obszar poza jurysdykcją państw.

Terytorium państwa rozciąga się również w głąb na podziemie, aż do granicy technicznej możliwości eksploatacji.

Stała ludność: ludność stale zamieszkująca opisane wcześniej terytorium. Stałe zamieszkiwanie oznacza związek tej ludności z określonych terytorium. Liczba ludności nie ma znaczenia.

Wyrazem stałej ludności jest obywatelstwo. Każde państwo ma swobodę określania zasad nabycia obywatelstwa.

Suwerenna władza: władza, którą tworzy ludność zamieszkujące określone terytorium. Wymóg władzy suwerennej pojawił się stosunkowo niedawno, wcześniej władza miała być efektywna. Kiedy stosunki międzynarodowe nabrały większego znaczenia zaczęto wymagać władzy suwerennej. Władza suwerenna to władza niezależna od jakichkolwiek wpływów i zdolna do samodzielnego realizowania władztwa państwowego oraz występowania na płaszczyźnie międzynarodowej.

Dwa aspekty suwerenności:

- wewnętrzny – zdolność do realizowania władztwa państwowego na własnym terytorium w sposób niezależny od innych wpływów.

- zewnętrzna – zdolność do samodzielnego realizowania polityki międzynarodowej, zdolność zawierania stosunków międzynarodowych.

Suwerenność to też pewne uprawnienia. Poprzez przekazanie części tych uprawnień nie oznacza utraty suwerenności.

Pojawienie się tych trzech elementów obiektywnie rzecz biorąc warunkuje powstanie państwa. Ale żeby państwo mogło funkcjonować musi mieć zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych z innymi państwami, a przyznanie tych zdolności zależy od uznania danego państwa za istniejące. Uznanie może być:

- de iure – uznanie prawne, szczególna deklaracja o uznaniu państwa

- de facto – następuje przez jakąś czynność faktyczną np. zawarcie umowy, stemplowanie wizy w paszport.

Możemy mieć do czynienia z uznaniem przedwczesnym (państwo jest uznane mimo, że nie do końca wykształciły się elementy państwowości), lub z uznaniem spóźnionym (następuje dużo później po powstaniu państwa np. uznanie Izraelu przez państwa arabskie co nastąpiło dopiero 20 lat po powstaniu). np. Tajwan, Sahara Zachodnia, Turecka Republika Cypru Północnego.

Mimo, że uznanie nie ma charakteru konstytutywnego to pozwala na istnienie państwa na płaszczyźnie międzynarodowej. W przypadku państwa nieuznanego, inne państwa nie honorują dokumentów wydawanych przez te państwa np. paszporty lub certyfikaty jakości żywności. Wyjątkiem od nieuznawania dokumentów jest obowiązek uznawania aktów stanu cywilnego (orzeczenie MTS).

29.11.2011

Niezależnie od tego czy mamy do czynienia z państwem uznanym, to uznanie ma charakter obiektywny.

Prawa podstawowe (przysługujące każdemu państwu):

• prawo do samostanowienia państw (prawo do samostanowienia narodów – jest nieco wcześniejsze, zanim powstało państwo)- samostanowienie można rozumieć dwojako: prawo do istnienia na własnych zasadach, prawo poszanowania integralności terytorialnej, nie można go najechać, ma prawo samo decydować w jaki sposób i gdzie będzie swoje stosunki międzynarodowe kształtować. Drugim aspektem samostanowienia jest samostanowienie wewnętrzne, samo sobie wybiera ustrój, kształt, jakie prawo będzie obowiązywało, czy chce mieć karę śmierci i wiele innych zasad i problemów.

• prawo do sprawowania jurysdykcji

• prawo do zaciągania zobowiązań międzynarodowych - zawierania traktatów

• prawo legacji – uczestniczenia w stosunkach dyplomatycznych

• prawo do tworzenia organizacji międzynarodowych

• prawo do ochrony swojej suwerenności

• prawo do samoobrony.

Prawa nabyte (w drodze umów międzynarodowych):

Prawo międzynarodowe w chwili obecnej dopuszcza utworzenie państwa tylko w drodze sukcesji. Sukcesja państw zajmuje się wszelkiego rodzaju zmianami terytorialnymi. Jest to zastąpienie jednego państwa przez inne w zakresie odpowiedzialności za międzynarodowe stosunki danego terytorium. Należy dokonań rozróżnienia między sukcesją państw, a kontynuacją.

Modele sukcesji państw:

1. powstaje nowe państwo sukcesor i zanika państwo poprzednik,

• zjednoczenie państw np. państwa zjednoczone w latach ’60.

• inkorporacja czyli wchłonięcie jednego państwa przez drugie np. zjednoczenie Niemiec.

• rozpad państw np. rozpad Czechosłowacji, Jugosławii

1. powstaje nowe państwo sukcesor, a państwo poprzednik nadal istnieje – secesja, czyli oddzielenie się części terytorium i powstanie na tym obszarze nowego państwa np. rozpad ZSRR, oddzielenie się Erytrei od Etiopii, utworzenie Sudanu Płd., Czarnogóra od Serbii.

Dekolonizacja, czyli usamodzielnienie się kolonii, pierwsza fala to wiek XIX w państwach Ameryki Płd., a druga fala to lata ’50, ’60.

1. Cesja terytorium państw – nie zanika państwo stare i nie powstaje nowe państwo, ale dochodzi o zmiany terytorium państwa. Cesja może być odpłatna lub nieodpłatna (wymiana lub darowizna), w każdym przypadku zmienia się przynależność terytorialna np. sprzedaż Alaski.

Komisja międzynarodowa: wydała dwie konwencje

66str skryptu

W przypadku sukcesji państw nie zachodzą zmiany graniczne. Dzieli się tylko terytorium państwa poprzednika. Zasada uti posidetis – jak posiadaliście; wszelkie zmiany terytorialne zachodzą w granicach dotychczasowych.

Podstawową zasadą jest kontynuacja ipso iure czyli kontynuacja traktatów poprzednika. W ciągu dwóch lat od sukcesji państwo takie może wypowiedzieć traktat. W przypadku dekolonizacji nie przyjmujemy tej zasady. Wtedy mamy zasadę tabula rasa, czyli państwo zaczyna wszystko od początku, od początku tworzone są więzy traktatowe.

W przypadku cesji terytorium stosuje się zasadę przesuwalności granic. Wychodzą traktaty poprzednika, wchodzą traktaty następcy.

Jeśli chodzi o własność państwową to założeniem jest że własność ruchoma i nieruchoma przechodzi na następców. Regulacje następują za pomocą umów, przejmuje się terytorialne więzi sztuki i archiwów państwowych (księgi wieczyste są związane z terytorium). Długi państwowe dziedziczy się proporcjonalnie.

Obywatelstwo zmienia się razem ze zwierzchnictwem państwowym i ta zmiana następuje automatycznie. Nie są konieczne żadne świadczenia. Od XIX w. jest też zasadą prawo opcji, a więc możliwość wyboru obywatelstwa bez konieczności przenoszenia się lub wyzbywania majątku, bądź pozostania przy starym. Pierwsze przykłady prawa opcji znajdujemy w aktach Polskich. Wyboru obywatelstwa można dokonać zbiorowo (plebiscyt).

Prawo międzynarodowe jest przeciwne bezpaństwowości, stąd ta automatyczna zmiana obywatelstwa. Kiedy państwo zanika nie możemy zostać przy obywatelstwie poprzednika.

Zasada poszanowania praw nabytych – sukcesor ma obowiązek poszanowania tych praw. To nie oznacza, że państwo nie może przeprowadzić nacjonalizacji, ale taka nacjonalizacja musi odbyć się za odpowiednim odszkodowaniem.

Gdy powstaje nowe państwo to samo decyduje o tym czy chce należeć do organizacji międzynarodowej.

Tylko użycie siły będzie decydowało o wątpliwości powstanie tego nowego państwa.