SYSTEMY EKONOMICZNE PAŃSTW UE 9.03.2010
SYSTEM RYNKOWY
Występuje on w praktyce w różnych wariantach. Systemów rynkowych jest wiele. Każdy kraj, który funkcjonuje w systemie rynkowym różni się pod względem tego systemu od innych państw. Funkcjonuje w krajach wysoko rozwiniętych, średnio, słabo rozwiniętych.
System rynkowy to system gospodarczy oparty na gospodarce rynkowej – jedna z form społecznej działalności gospodarczej, działalność gospodarcza zawsze ma charakter społeczny, nawet gdy dotyczy prywatnych indywidualnych przedsiębiorców. Każda produkcja nastawiona jest na produkowanie różnych wyrobów zaspokajających ludzkie potrzeby.
Działalność społeczna – służy zaspokojeniu społecznych potrzeb. Koordynacja działalności indywidualnych podmiotów odbywa się na rynku lub za jego pośrednictwem. Podmiotów prowadzących działalność społeczną jest bardzo dużo. Na rynku musi być wielu nabywców i sprzedawców
Monopol – zaprzeczenie gospodarki rynkowej. Jest niebezpieczne – istnieją instytucje antymonopolowe, ścigające ludzi stosujących monopol
Rynek reguluje stosunki między producentami a konsumentami
Najważniejszym elementem gospodarki rynkowej jest rynek. Rynek funkcjonuje w warunkach prywatnej własności gospodarki, ale prywatni właściciele nie są w stanie bezpośrednio wpłynąć na rynek.
POJĘCIA RYNKU
Rynek to całokształt transakcji kupna sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają. Nie jest to jedna transakcja ale całokształt transakcji.
Rynek to zorganizowana forma kupna i sprzedaży wytworzonych produktów i usług oraz czynników produkcji
Rynek to proces w warunkach którego kupujący i sprzedający określają co mają zamiar kupować i sprzedawać i na jakich warunkach. Najważniejszym warunkiem jest cena – zależy ona od obu stron od kupujących i sprzedających, których jest wielu
Rynek to proces gospodarczy prowadzący do tego, że decyzje gospodarstw domowych, czyli konsumentów, decyzje przedsiębiorstw, czyli producentów oraz decyzje pracowników zostają wzajemnie skoordynowane dzięki odpowiednim dostosowaniom cen
Pracownicy na rynku sprzedają swoją pracę. Na rynku następuje koordynacja decyzji
RODZAJE RYNKU
Według zasięgu geograficznego
Lokalny – w skali naszego najbliższego otoczenia
Krajowy – w skali całego kraju, na całym jego obszarze
Międzynarodowy – w skali grupy państw, np. w skali UE
Światowy – na całym świecie, całokształt kupna – transakcji
Według przedmiotu obrotu
Rynek artykułów przemysłowych
Rynek artykułów rolniczych
Rynek mieszkań
Rynek usług oświatowych
Rynek szkolnictwa
Według stosunku popytu i podaży
Rynek sprzedawcy – jeżeli jest więcej chętnych, a mniejsza jest podaż to wtedy sprzedawca może zadecydować co będzie dalej
Rynek nabywcy - gdy jest podaż większa od popytu. Istnieje nadwyżka podaży nad popytem. Współcześnie tak jest. Nabywca zwraca uwag me na ceny
Rynek działa poprzez wzajemne dostosowywanie się do siebie 3 zmiennych
Popytu – czyli potencjalnych nabywców, którzy ewentualnie kupiliby, mogą a nie muszą. Chodzi o popyt efektywny – o tych nabywców, którzy posiadają odpowiednią siłę nabywczą. Popyt potencjalny – ludzie oglądający wystawy sklepowe, ale nie kupujący, bo nie mają pieniędzy
Podaży – czyli dostawy różnych towarów i usług na rynek
Ceny – ostatecznie wpływa na dostosowanie podaży i popytu. Jeżeli cena będzie niższa to popyt wzrośnie i po pewnym czasie wzrośnie również podaż. Jeżeli cena wzrośnie to popyt spadnie, nabywcy natychmiast przestaną kupować to na co ich nie stać. Nawet niewielkie zmiany cen mogą spowodować duże zmiany w popycie. Cena powoduje, że popyt mniej więcej jest równy podaży
System rynkowy charakteryzuje się ciągłą równowagę rynkową. Nigdy nie ma znaczniejszej nierównowagi. Dlatego w tym systemie jest zaletą, że zawsze wszystkiego jest pod dostatkiem, bo nikt tego nie rozdziela i zawsze starczy dla wszystkich. Rynek reguluje się sam – cena się waha oddziałowując na dostawców i odbiorców, że to zawsze prowadzi do równowagi. Rynek jest niezastąpionym regulatorem działalności gospodarczej.
Na rynku panuje konkurencja. Każdy chce osiągnąć sukces. Każdy stara się podejmować optymalne decyzje gospodarcze. Większość decyzji to są decyzje racjonalne, przemyślane.
Efektywność działalności gospodarczej systemie rynkowym jest bardzo wysoka. Rynek jest najbardziej efektywnym czynnikiem działalności. Rynek stwarza silne bodźce w kierunku podejmowana racjonalnych decyzji.
Rynek jest tym systemem gospodarczym, który zapewnia najwyższą z możliwych efektywność ekonomiczną.
Konkurencja – niektórzy zwyciężają a inni upadają
Rynek jest mechanizmem działającym bezwzględnie. Jest to pewna wada, ale rynek musi być bezwzględny bo musi być efektywny. Wysoka efektywność powoduje bezwzględność w sensie społecznym, która jest elementem krytyki.
Bezrobocie jest cechą konieczną rynku.
Niedoskonałość systemu rynkowego
Tendencja do powstawania dużych nie zawsze akceptowanych różnić w majątku, dochodach, poziomie, stylu życia
Istnienie dób publicznych – są dystrybuowane poza rynkiem, dostęp do nich nie jest według ceny, się efektywne ekonomicznie
Ma naturalną cechę do deformacji polegającą na odchodzeniu od konkurencyjnych dóbr. Rynek staje się instrumentem wykorzystywanym w celu osiągnięcia wysokich korzyści
Obok regulacji rynkowej występuje regulacja państwowa. W różnych państwach zakres regulacji państwowej jest różny. Różnice dotyczą też UE.
Porównanie UE z USA:
Zakres rynku jest mniejszy UE niż w USA
Zakres regulacji państwowej w UE jest większy niż w USA
Efektywność ekonomiczna jest niższa w UE niż w USA (ale nie daje bezpieczeństwa socjalnego)
PKB na jednego zatrudnionego w USA jest blisko o 50% wyższa niż w UE
W UE przeważa model socjalny z dużym udziałem państwa i instytucji unijnych
Niższy poziom techniczny jest w UE niż w USA
ROZWÓJ SYSTEMU RYNKOWEGO
Narodził się w wyniku upadku feudalizmu. W wyniku dojścia do głosu przedsiębiorców / kapitalistów, którzy funkcjonowali w inny sposób niż feudałowie. Feudałowie byli nastawieni na konsumpcję, pozycja była ze względu na pozycję społeczną, ze względu na posiadany majątek. U przedsiębiorców decydował poziom wykształcenia, chęć do pracy. Kapitalista stara się o to by zwiększać majątek, nawet kosztem swojej osobistej konsumpcji. Kapitalizm szybko pokonał feudalizm, ze względu na swoje cechy, bo tu chodziło o zysk, to on jest najważniejszy oraz konkurencja, która jest silnym motywem do efektywności. Rozwój systemy rynkowego można podzielić na 3 etapy
Kapitalizm wolnokonkurencyjny – panował do przełomu XIX / XX w państwach wysokorozwiniętych
Kapitalizm monopolistyczny – charakteryzował się wolną konkurencją. Jest obecny do dziś