SOCJOLOGIA EDUKACJI

• Perspektywy opisu społeczeństwa:

1. demograficzny – społeczeństwo to populacja, zbiór jednostek

2. grupowy – społeczeństwo to coś więcej niż zbiór jednostek

3. systemowy – społeczeństwo to pozycje, role, statusy

4. strukturalny – społeczeństwo to sieć relacji grup i jednostek

5. interakcjonistyczny – społeczeństwo to relacje międzyjednostkowe, działania jednostek

6. kulturalistyczny – społeczeństwo konstruują podzielane wartości

7. zdarzeniowy – społeczeństwo to zmienne pole zdarzeń społecznych, społeczeństwo „się dzieje”

• Rodzaje działań:

1. działania racjonalne

1. instrumentalne (środek-cel) np. transakcje ekonomiczne

2. autoteliczne

1. zachowania tradycyjne (wzory zachowań)

2. działania afektywne (ekspresja)

• Cechy stosunków społecznych:

1. wielość interakcji

2. trwałość

3. normatywna regulacja

4. pozycja i rola społeczna strony interakcji

• Definicje kultury:

1. opisowo-wyznaczająca (etnologiczne) – złożona całość zawierająca nawyki nabyte w ramach społeczności

2. historyczna – tradycja, przekaz kulturowy

3. normatywny – podporządkowanie się normom i wzorom

4. psychologiczny – uczenie się i kształtowanie, oddziaływania …

5. strukturalny – siec relacji, zależności

6. genetyczny – pochodzenie kultury

• 3 kategorie kultury

1. Wzorzec normatywny

• Normy kulturowe – dot. środków i metod

• Wartości kulturowe – dot. celów

• Imperatyw kulturowy: nakazy i zakazy

• Przyzwolenie: dopuszczane formy zachowań

• Preferencje: co wg grupy jest lepsze

• Zwyczaje – nawyki ułatwiające życie

• Reguły moralne – dot. relacji międzyludzkich, zachowań

• Prawo – określenie tego, co dozwolone i przewidzianych sankcji

1. Znaczenia i symbole

2. Kultura materialna

• Funkcje języka

1. Zapis doświadczeń

2. Komunikacja międzyludzka

3. Wytworzenie tożsamości

4. Formułowanie idei stanowiących podstawę funkcjonowania społecznego

• Wyrazy świadomości społecznej

1. Myślenie potoczne (zdroworozsądkowe)

2. Sfera sacrum (prawdy objawione, autorytety, dane niepodważalne, religia)

3. Ideologie jako legitymizacje interesów

4. Wiedza naukowa

5. Sztuka

• Patologia świadomości społecznej

1. Segregacja

2. Dyskryminacja

3. Eksterminacja

• Socjologia edukacji

1. System alokacji jednostek w strukturze społecznej, społeczne efekty socjalizacji

2. System transmisji kulturowej, socjalizacja, przekaz wartości

3. System emancypacji społecznej

4. Organizacja oświaty, status społeczny nauczycieli

5. Socjalizacja a wychowanie

• Modele badawcze socjalizacji

1. Podmiot np. cechy osobowości

2. Interakcje i relacje np. rodzic-dziecko

3. Instytucje np. zakłady pracy

4. Całe społeczeństwo np. struktura ekonomiczna

• 4 rodzaje systemów

1. Mikrosystem – wzorzec aktywności jednostki, jej relacji interpersonalnych

2. Mezosystem – relacje między różnymi siedliskami

3. Egzosystem – siedliska, w których jednostka nie uczestniczy, ale które na nią wpływają

4. Makrosystem – całość budowana przez ww.

• Funkcjonalizm

1. Holizm

2. Socjologizm metodyczny – analiza zachowań w odniesieniu do faktów społecznych

3. Ahistoryzm – uniwersalne reguły niezależne od warunków

4. Ład społeczny

5. Wyjaśnienia funkcjonalistyczne

• Ład społeczny wg funkcjonalistów

1. Zapewnienie odpowiednich stosunków jednostki z otoczeniem i pozyskiwanie nowych członków

2. Zróżnicowanie społeczne i przypisanie ról

3. Komunikacja i wymiana informacji

4. Wspólna orientacja poznawcza

5. Wspólne cele

6. Normatywna regulacja sposobów działania

7. Normatywna regulacja stanów emocjonalnych

8. Socjalizacja

9. Skuteczna kontrola dewiacji

• Kategorie norm

1. Niezależności – świadomość działań, odpowiedzialność za nie i gotowość poddania się sankcji

2. Dokonań – działanie na rzecz celów, dokonanie jako podstawa porównań między jednostkami

3. Uniwersalności – podleganie takim samym prawom co inni

4. Szczególności – wyjątki od reguły norm

• Krytyka funkcjonalizmu

1. Legitymizuje zastany system

2. Role przypisane ważniejsze od osiąganych

3. Motywy grupy ważniejsze niż indywidualne

• Liberalizm

1. System ekonomiczny niezależny od systemu politycznego

2. Indywidualizm i utylitaryzm

3. Wolne jednostki, czyli społeczeństwo nie jest organizmem

4. Samorzutny podział pracy ze względu na zróżnicowane dyspozycje i wolny wybór

5. Władza zewnętrzna ma charakter drugorzędny

• Liberalizm wg Locke’a

1. podmiotowość praw człowieka

2. wolność

1. wolność naturalna: wolność od władzy i narzucenia

2. wolność społeczna: postępowanie zgodne z wolą i rozumem

1. prawo własności

• Liberalizm Grimmesa

1. Wolność jednostek – instytucje urzeczywistniają wolnośc jednostek

2. Antyautorytaryzm – odrzucenie przemocy

3. Indywidualizm – poszerzanie spektrum wyboru

4. Humanitaryzm – otoczenie opieką słabych

5. Progresywny – poszukiwanie nowych sposobów realizacji celów

• Neoliberalizm

1. Legalizm egalitarny – wszyscy mają prawo do korzystania z zasobów, państwo sprawiedliwe i opiekuńcze

2. Legalizm libertariański – prawo do ochrony przed agresją, koncepcja państwa minimalnego, jedynie zapewnienie ochrony i bezpieczeństwa

• Krytyka liberalizmu

1. Wolność a sprawiedliwość społeczna, dobro indywidualne a wspólnotowe

2. Wolny rynek a dystrybucja dóbr

3. Konflikt wartości – wolność, równość…

• Cele MEN

1. Upowszechnianie znajomości języków obcych

2. Upowszechnianie znajomości obsługi komputera

3. Upowszechnianie edukacji na poziomie średnim

4. Upowszechnianie edukacji wyższej

5. Pełna i bezpłatna opieka nad dziećmi niepełnosprawnymi

6. Dostosowana do potrzeb współczesnego świata, elastyczna edukacja dorosłych

7. Zmiana systemu kształcenia nauczycieli

• Reforma szkolnictwa – min. Handke – założenia

1. Wyrównywania szans edukacyjnych

2. Poprawa jakości wychowania i kształcenia w systemie

1. System egzaminów zewnętrznych

2. Obowiązek tworzenia programów wychowawczych

3. Autonomia szkół

• Wady reformy Handkego

1. Nasilenie problemów wychowawczych

2. Niewielka oferta zajęć pozalekcyjnych

3. Selekcja wewnątrzszkolna

4. Pogorszenie kontaktu z rodzicami

5. Za mało czasu, okrojony program

• Zalety reformy Handkego

1. Lepsze wyposażenie szkół

2. Wyższe wykształcenie nauczycieli, większe wymagania

3. Nowe i ciekawe programy dydaktyczne

4. Wydłużenie kształcenia ogólnego (bez profilu)

5. Wyższy poziom wymagań i kształcenia

• Zewnętrzny system oceniania

1. Zalety:

1. Diagnoza osiągnięć i braków

2. Ocena jakości pracy szkoły

3. Obiektywna i faktyczna porównywalność zaświadczeń i świadectw

1. Wady

1. Wadliwe modele oceniania, klucze (szczególnie testy humanistyczne)

2. Przewaga znaczenia oceny zewnętrznej nad wewnętrzną

3. Trening rozwiązywania testów zamiast nauki

4. Stres

5. Ściąganie

• Nierówności społeczne – teorie

1. Funkcjonalna teoria stratyfikacji społecznej (Davis i Moore, 1945) (american dream)

1. Zróżnicowana doniosłość różnych ról i statusów w zależności od funkcji społecznej i konieczności istnienia danej roli dla zaspokojenia społecznych potrzeb

2. Zróżnicowanie ról w zakresie wymaganych do niej kompetencji, umiejętności, talentów

3. Trening, wykształcenie, wyrzeczenia

4. Budowanie motywacji do ponoszenia kosztów na rzecz podwyższenia statusu

5. Imperatyw funkcjonalny – ważniejsze z punktu widzenia funkcji role muszą pełnić osoby bardziej kompetentne, specjaliści

6. Nierówności społeczne są konieczne – dają motywację do wysiłku w celu uzyskania lepszej pozycji, co zapewnia społeczeństwu przetrwanie

7. Krytyka: nierówny start (nie wszystko zależy od wysiłku), pominięcie motywacji autotelicznej (tylko instrumentalna)

1. Teoria kumulacji przewag

1. Teoremat Mateusza – bogaci stają się bogatsi, biedni biedniejsi

2. Konwersja pozycji – wysoka pozycja na jednej skali w stratyfikacji ułatwia zdobycie wysokiej pozycji na innych skalach

3. Łatwość pomnażania majątku (najtrudniej zarobić pierwszy milion), łatwość pauperyzacji

4. Akumulacja przewag obejmuje kapitał osobisty, kulturowy, społeczny (kontakty społeczne)

1. Teoria reprodukcji kulturowej

1. Przemoc symboliczna (grupa dominująca narzuca system znaczeń grupie zdominowanej)

2. Nabyte (także w wyniku przemocy symbolicznej), zinterioryzowane wzorce spostrzegania i rozumienia

• Generowanie nierówności społecznych

1. Przynależność do określonej grupy może utrudniać lub uniemożliwiać dostęp do cenionych społecznie dóbr

2. Nierówności edukacyjne (różne szkoły, nauczyciele, dostęp do kształcenia na różnych poziomach, nierówny start)

• Nierówności edukacyjne i społeczne w Polsce

1. Osoby, które nie kontynuują nauki po maturze mieszkają głównie na wsi

2. 57% rodziców chce by ich dzieci otrzymały tytuł magistra

3. Spada prestiż wyższego wykształcenia na rzecz wykształcenia zawodowego

• Uwarunkowania sukcesu edukacyjnego

1. Wykształcenie matki

2. Liczba rodzeństwa (↑dzieci ↓ wyniki; optimum dla miasta 2+1, dla wsi 2+2)

3. Dostęp do środków, materiałów edukacyjnych

4. Liczba dorosłych w otoczeniu

5. Ilość książek w domowej bibliotece

• Cechy nowoczesności wg A. Comte

1. Miasto z koncentracją siły roboczej

2. Organizacja pracy – orientacja na zysk i efektywność

3. Antagonizm pracodawca – pracownik

4. ↑ nierówności społeczne

5. Ekonomia – indywidualna własność i wolny rynek

• Społeczeństwo tradycyjne a kapitalistyczne wg M. Webera

1. Własność: tradycyjne – dziedziczona; kapitalistyczne – indywidualna

2. Praca: tradycyjne – wzory, zwyczaje ; kapitalistyczne – modernizacje

3. Siła robocza: tradycyjne – zależność osobista; kapitalistyczne – wolni najemnicy

4. Rynek: tradycyjne – lokalny, mały; kapitalistyczne – przemysłowy, popyt

5. Prawo: tradycyjne – tworzone przez jednostkę; kapitalistyczne – uniwersalne

6. Motywacje: tradycyjne – zachować status quo; kapitalistyczne – zysk

• Społeczeństwo tradycyjne a nowoczesne wg Parsonsa

1. T: rozproszenie, luźny charakter – N: specjalizacja

2. T: przypisany status – N: znaczenie zasług

3. T: partykularyzm w rekrutacji do ról – N: uniwersalizm, wolny dostęp

4. T: kolektywizm, przynależność grupowa – N: indywidualizm

5. T: afektywność, swobodna ekspresja – N: neutralność, powściągliwość

• 5 cech społeczeństwa współczesnego

1. Indywidualizm i niezbywalne prawa

2. Dyferencjacja i różnorodność udziałów życiu społecznym

3. Racjonalność i apoteoza nauki oraz sekularyzacja życia społecznego

4. Ekonomizm i dominująca rola pracy i konsumpcji

5. Ekspansywność i ujednolicania wzorów dla wszystkich

• Syndrom osobowości nowoczesnej (Inkeles)

1. Otwartość na innowację

2. Gotowość do prezentacji własnych opinii

3. Prospektywna orientacja (orientacja na przyszłość)

4. Poczucie mocy, podejmowanie wyzwań

5. Antycypowanie i planowanie przyszłych działań

6. Zaufanie do porządku społecznego

7. Sprawiedliwość merytokratyczna (każdemu wg jego zasług)

8. Wysoko ceniona edukacja i samodoskonalenie

9. Szanowanie godności innych ludzi

• Globalizacja

1. Wspólna sieć komunikacji

2. Wspólna siec ekonomiczna

3. Organizacje globalne i międzynarodowe (coca-cola i ONZ)

4. Grupy społeczne takie same wszędzie (wspólnota statusów a nie narodów)

• Wady globalizacji

1. Homogenizacja kultury

2. Uniformizacja świata

3. Anomia

4. Wykorzenienie

5. Dehumanizacja

6. Eksploatacja natury

7. Pogłębiony podział na biednych i bogatych

8. Destrukcja – terroryzm, wojny, przemysł