Nauki współpracujące z pedagogiką
Co to jest pedagogika ?
Pedagogika – [gr. país ‘dziecko’, agōgós ‘przewodnik’, paidagōgikē świadoma działalność wychowawcza’], jest to nauka, której przedmiotem badań jest człowiek w różnych etapach życia i rozwoju (od narodzin do śmierci). Nauka ta zajmuje się także procesami edukacyjnymi, a więc wychowaniem i nauczaniem. Pedagogika należy do nauk empirycznych i społecznych, a jej swoistym przedmiotem jest człowiek, który zmienia się pod wpływem innych ludzi.1
Co to jest nauka ?
Nauka – w potocznym znaczeniu to ludzka wiedza dotycząca przyrody, człowieka, społeczeństwa, zjawisk i prawidłowości rozwoju rzeczywistości, sposobów badania oraz przekształcania tej rzeczywistości - ujęta w system odpowiednio uzasadnionych twierdzeń oraz hipotez.2
Zatem nauka jest usystematyzowaną wiedzą, która jest przedstawiona w formie różnych twierdzeń; jest to dziedzina społecznej aktywności człowieka, której celem jest obiektywne poznanie rzeczywistości. Nauka to proces społeczny, w którego wyniku powstają konstrukcje naukowe, a więc twierdzenia, teorie i prawa.
Pedagogika i podział nauk z nią współpracujących
Typologia Stefana Kunowskiego przedstawia gdzie można umieścić pedagogikę. Schemat przedstawia nauki pedagogiki oraz nauki współdziałające z pedagogiką. Jest to wizja szerokiego rozumienia pedagogiki jako nauki społecznej, pedagogiki, która zawsze pozostaje w powiązaniu z różnorodnymi naukami społecznymi. Stefan Kunowski wymienia tutaj:
1.Nowa Encyklopedia A-Z, Zielona Sowa Sp. z.o.o., Kraków 2004
2. Nowa Encyklopedia A-Z, Zielona Sowa Sp. z.o.o., Kraków 2004
I. Nauki pedagogiczne:
H – historia wychowania
K – kulturologia wychowania (chodzi o różne dziedziny kultury),
A – antropologia wychowania (nauka o istocie, naturze i egzystencji człowieka)
B – biologia wychowania (nauka o podstawach biologicznych wychowania)
S – socjologia wychowania (nauka o zjawiskach społecznych w wychowaniu)
P – psychologia wychowania (nauka o rozwoju psychicznym oraz funkcjonowaniu psychiki w procesie wychowania i nauczania)
F – filozofia wychowania ( chodzi tu o teorie rzeczywistości, bytu, filozofię człowieka i wartości)
T – teologia wychowania (ujmująca wychowanie w świetle objawienia i konieczna dla pedagogiki religijnej) 3
Nauki współpracujące z pedagogiką można przedstawić je za pomocą tabelki:
| NAUKI WSPÓŁPRACUJĄCE Z PEDAGOGIKĄ |
|---|
| NAUKI REALNE |
|
3. S.Kunowski ,,Podstawy współczesnej pedagogiki” Warszawa 2004
Podział nauk pedagogicznych
Wyróżnia się 3 grupy nauk pedagogicznych: → nauki historyczne → nauki deskryptywne (opisują - obserwacyjnie lub eksperymentalnie - zjawiska wychowawcze) → nauki prospektywne (na podstawie światopoglądowej sięgają w przyszłość, bywają więc zwane też naukami światopoglądowymi)
Każda z tych grup nauk pedagogicznych ma wypracowane odrębne badania: historyczne, empiryczne i filozoficzne, znajdujące zastosowanie w opracowaniu problemów stanowiących podstawę samodzielnej problematyki pedagogicznej.4
Przykłady nauk współpracujących z pedagogiką
Nauki biologiczne
Zajmują się podstawami życia organizmów żywych, a więc ich rozwojem, przekazywaniem życia i rozrodu, jak również aspektami uwarunkowań ich procesu wychowawczego (biologiczne podstawy uczenia się i zapamiętywania), higieną osobistą, szkolną i pracą.5 Wśród nauk biologicznych wyróżnia się nauki medyczne, głównie z zakresu defektologii, czyli dziedziny zajmującej się przywracaniem lub usprawnianiem osób przewlekle chorych lub chronicznie zagrożonych chorobą, oraz psychopatologii - czyli nauki zajmującej się psychicznymi zaburzeniami (chorobami psychicznymi, upośledzeniem dzieci, nadpobudliwością itp.).
Nauki psychologiczne
Wśród nauk psychologicznych wyróżnia się następujące dziedziny współpracujące z pedagogiką: *psychologia rozwojowa; a w jej zakresie: (rozwój psychiczny dzieci, młodzieży, dorosłych *psychologia ogólna (funkcjonowanie psychiki człowieka) *psychologia wychowawcza (procesy uczenia się i zachowania dzieci i młodzieży)6
4. S.Kunowski ,,Podstawy współczesnej pedagogiki” Warszawa 2004 5. J. Allman ,,Biologiczne podstawy zachowania” Warszawa 2000 6. Cz. Czaporów ,,Spór o pojęcie fustracji” Kwartalnik Pedagog” 1999
Nauki socjologiczne
Główną nauką jest socjologia wychowania. Zajmuje się ona badaniem zależności, jakie występują między wychowaniem i jego efektami oraz środowiskiem społecznym, w którym procesy te się odbywają. Na środowisko społeczne człowieka składają się zwyczaje, stosunki międzyludzkie oraz instytucje społeczne.7 Głównym zadaniem wychowania jest zaadaptowanie dziecka do życia w społeczeństwie, oraz przygotowanie go do pełnienia odpowiednich ról społecznych. Do nauk współpracujących z pedagogiką zaliczyć można również socjologię przemysłu, miast i wsi oraz socjologię kultury ( przede wszystkim kultury masowej).
Nauki wychowawcze
Nauki te zajmują się badaniem psychicznych uwarunkowań i skutków oddziaływań wychowawczych.
Nauki polityczne
Odgrywają znaczącą rolę w pedagogice zajmujące się kwestiami państwa, prawa, ideologii społecznej, oraz wyznaczaniem podstaw wychowania obywatelskiego
Nauki ekonomiczne
Przedmiotem zainteresowań ekonomiki kształcenia jest rola oświaty oraz demografia (stan liczbowy ludności, przyrost naturalny, migracje, struktura wieku, płci, struktura zawodowa, narodowościowa i wyznaniowa). Demografia pozwala lepiej zrozumieć sytuację kolejnych pokoleń.
Nauki historyczne
Zajmują się badaniem genezy i rozwoju wszelkich zagadnień, wychowania, od najdawniejszych refleksji z nim związanych aż do teorii współczesnych.8 Nauki te w pedagogice stanowią dwie główne dziedziny: historia szkolnictwa i wychowania oraz historia myśli i doktryn pedagogicznych. Historia szkolnictwa zajmuje się popularyzacją książek, rozwojem czytelnictwa i prasy, kulturą masową.
7. S.Kunowski ,,Podstawy współczesnej pedagogiki” Warszawa 2004 8. S.Kunowski ,,Podstawy współczesnej pedagogiki” Warszawa 2004
Przedmiotem historii wychowania jest badanie instytucji powołanych do wychowywania dzieci i młodzieży, programy kształcenia, środki i metody postępowania pedagogicznego, jak również sam zawód nauczyciela i wychowawcy. Natomiast historia myśli i doktryn pedagogicznych, to nauka zajmująca się rozwojem refleksji nad problemami wychowania w postaci idei i reform, przy uwzględnieniu polityczno - społecznego aspektu.
Nauki filozoficzne
Filozoficzną stroną pedagogiki zajmują się następujące nauki:
antropologia wychowawcza → przedmiotem jej zainteresowań jest teoria człowieka
estetyka → bada i analizuje wartości estetyczne (zawarte zarówno w dziełach sztuki jak i w naturze) oraz sposób ich oddziaływania na odbiorcę i wpływ na uzdolnienia człowieka
etyka → podstawa moralnego wychowania
ontologia → pytanie o sposoby istnienia edukacji
epistemologia → natura poznawania świata
Bibliografia:
Nowa Encyklopedia A-Z, Wydawnictwo Zielona Sowa Sp.z.o.o., Kraków 2004
S. Kunowski „Podstawy współczesnej pedagogiki”
B. Suchodolski ,,Nauki filozoficzne współpracujce z pedagogiką” Warszawa 2001
S. Kot ,,Zarys dziejów wychowania jako funkcji społecznej” Warszawa 2000
J. Allman ,,Biologiczne podstawy zachowania” Warszawa 2000
Cz. Czaporów ,,Spór o pojęcie fustracji” Kwartalnik Pedagog” 1999
Z. Tunska ,,O kąt dla żaka” Warszawa 2000
Z. Bauman ,, Wizje ludzkie świata” Warszawa 2006
B. Nawroczyński ,,Polska myśl pedagogiczna” Lwów 2000
S. Wołoszyn ,, Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie” Warszawa 2001
Birut Katarzyna
Biszczanik Aleksandra