Chromatografia

Materiały: szklanka lub zlewka, 2 cm szerokości i 20 cm długości pasek papierowego ręcznika, czarne pisaki, 50 ml octu 10%

Przebieg doświadczenia:

• do szklanki wlewamy ocet

• 1,5 cm od końca paska rysujemy poziomą kreskę pisakiem

• na szklankę kładziemy pisak i przewieszamy przez niego pasek ręcznika tak, aby koniec z zaznaczeniem znajdował się ok. 0,5 cm nad powierzchnią octu

• czekamy ok. 30 minut

Omówienie doświadczenia:

Po pewnym czasie na pasku zaobserwujemy różnokolorowe plamki. Tusz zawarty w pisaku zrobiony jest z mieszaniny różnokolorowych barwników. Doświadczenie to pokazuje podział chromatograficzny mieszaniny barwników i ukazuje nam poszczególne barwy, z których został zrobiony czarny pisak.

Czas trwania doświadczenia: ok. 5 minut + 30 minut oczekiwania

Świecąca butelka

Materiały: butelka napoju MOUNTAIN DEW, soda oczyszczona, woda utleniona Przebieg doświadczenia: odlewamy napój z butelki i zostawiamy w niej 1l zawartości, dodajemy szczyptę sody oczyszczonej, wlewamy 3 zakrętki wody utlenionej, zakręcamy butelkę i intensywnie nią wstrząsamy. Butelka zaczyna świecić.

Papierek lakmusowy w różnych środowiskach

Potrzebne: sok z czerwonej kapusty (drobno posiekaną kapustę czerwoną zalewamy wrzątkiem), cytryna, ocet, soda oczyszczona, proszek do pieczenia, proszek do prania, papierek lakmusowy

Przebieg: Badanie - kwas czy zasada? Przygotowujemy sok z kapusty czerwonej. Rozlewamy go do kilku szklanek (w szklance nie musi być go dużo). Do każdej ze szklanek dodajemy inne substancje: sok z cytryny, ocet, wodę z kranu, sodę oczyszczoną, proszek do pieczenia, proszek do prania. Jeśli mamy czas możemy zbadać jabłko, ogórka itp. Można dodać również różnych detergentów: płyn do naczyń, płyn do WC, płyn do mycia okien, itp. Można także pokazać, że cola lub pepsi są kwasem i również zmieniają kolor soku. Wszystko to można zbadać przy pomocy papierka lakmusowego, do kupienia w sklepach chemicznych.

Chemiczna roślinka

Materiały: 100 ml szkła wodnego, 100 ml wody, pół łyżeczki chlorku wapnia lub siarczanu miedzi, siarczanu manganu, chlorku żelazawego, azotanu kobaltu, siarczanu glinu, zlewka o poj. 250 ml lub słoik

Przebieg doświadczenia: do zlewki nalewamy szkło wodne i dopełniamy wodą, wsypujemy do roztworu kilka kryształków chlorku wapnia lub innej substancji z wymienionych wyżej.

Omówienie doświadczenia: kiedy wsypiemy kryształki do roztworu szkła wodnego i wody zacznie on „kiełkować” i wypuszczać w górę „gałązki”. „Roślinka” będzie „rosnąć” na naszych oczach. W reakcji tej obserwujemy zjawisko siły osmotycznej. Kiedy chlorek wapnia wrzucimy do roztworu szkła wodnego okrywa się półprzepuszczalną błonką, tworząc krzemian wapnia. W celu wyrównania stężeń woda wdziera się przez błonkę do wewnątrz. Gdy zbierze się odpowiednia ilość wody błonka pęka i porcja roztworu wylewa się. Reaguje zaraz ze szkłem wodnym i znów tworzy błonkę. Reakcja zachodzi tak długo, aż cały chlorek wapnia przereaguje ze szkłem wodnym.

Wybuch wulkanu

Potrzebne: ocet, barwnik czerwony, soda oczyszczona, mała buteleczka, płaskie naczynie, ziemia/piasek

Przebieg doświadczenia: dolej barwnika (farbki) czerwonego do octu (żeby lawa była czerwona). Napełnij pół buteleczki sodą oczyszczoną. Postaw buteleczkę na środku płaskiego naczynia. Wokół buteleczki uformuj z piasku i żwiru stożek na kształt wulkanu.

Szybko wlej nieco czerwonego octu do butelki z sodą i patrz na wybuch wulkanu.

Grające warzywa

Materiały: blaszki o wymiarze 1cm x 2cm, wykonane z miedzi i cynku, przewody z izolowanego kabla zakończone „żabkami”, owoce i warzywa, np. cytryny, jabłka, ziemniaki, ogórki kiszone, pozytywka z grającej kartki okolicznościowej, kitel ochronny

Przebieg doświadczenia: dwie blaszki – cynkową i miedzianą wbijamy w owoc lub warzywo – powstaje „bateria”, do blaszek z jednej strony podłączamy „żabkami” przewody, z drugiej strony przewody łączymy z pozytywką, która powinna zacząć grać. Możemy połączyć kilka baterii szeregowo, zwiększając tym samym zdolności grające owoców lub warzyw.

Omówienie doświadczenia: doświadczenie przedstawia przykład działania ogniwa galwanicznego. Składa się ono z dwóch elektrod cynkowej-anody i miedzianej –katody. Elektrody zanurzone są w elektrolicie. Naszym elektrolitem jest roztwór różnych kwasów znajdujących się w każdym owocu lub warzywie. Prąd elektryczny powstaje w wyniku reakcji elektrochemicznych.

Czas trwania doświadczenia- około 20 minut.

zykładowe doświadczenia

Przykłady dla uczniów w wieku lat 5-11 ( przypadki: albo… albo)

Doświadczenie

Pytanie

Odpowiedź

Upuszczanie piłek

Z tej samej wysokości upuść swobodnie piłeczki od golfa i ping-ponga.

Czy piłki upadną na podłogę równocześnie, czy nie?

Tak

Piłki upadną na podłogę równocześnie. Opór powietrza przy niewielkich szybkościach można zaniedbać.

Pływająca pomarańcza

Pomarańcza pływa na powierzchni wody. Obierz ja ze skóry i umieść w naczyniu z wodą.

Czy pomarańcza zatonie?

Tak

Skórka pomarańczy działa jak koło ratunkowe, zwiększa siłę wyporu; pomaga w unoszeniu się pomarańczy na wodzie.

Topiący się lód

Jedną kostkę lodu połóż na metalowej patelni a drugą na plastikowej płytce, np. desce do krojenia.

Czy lód umieszczony na plastikowej płytce stopi się pierwszy?

Nie

Lód na metalowej patelni (metal – dobry przewodnik ciepła) łatwiej pobiera ciepło od patelni potrzebne do stopnienia lodu.

Przykłady dla uczniów w wieku 11+ (proponowanych jest kilka rozwiązań)

Doświadczenie

Pytanie

Odpowiedź

Winogrona/rodzynki w lemoniadzie

Wrzuć kilka winogron/rodzynek do szklanki z lemoniadą lub inny napój gazowany.

Co się stanie z rodzynkami?

A. Będą unosić się na wodzie.

B. Utoną.

C. Rozpuszczą się.

D. Coś innego.

D.

Na początku winogrona/rodzynki utoną. Następnie pęcherzyki gazu uniosą je do góry. Na powierzchni lemoniady pęcherzyki gazu uniosą się w powietrze i winogrono znowu utonie. Proces ten powtarza się kilka razy.

Piłki do kosza i tenisa

Upuszczone oddzielnie obie piłki odbijają się od podłogi.

Jeżeli położysz piłkę od tenisa na górze piłki od kosza i upuścisz taki zestaw, to, jak wysoko odbije się piłka od tenisa?

A. Odbije się tak samo wysoko, jak poprzednio.

B. Odbije się wyżej niż poprzednio.

C. Prawie w ogóle się nie odbije.

D. Coś innego.

B.

Jeżeli odbijesz piłeczkę przy pomocy rakiety, to piłeczka poleci dalej, jeżeli poruszasz rakietę w kierunku piłki. Podobnie, piłka do kosza po odbiciu porusza się w kierunku piłki od tenisa, zatem piłka od tenisa odbija się wyżej.

Świeca paląca się z obu stron

Przekłuj igłą świecę w połowie, ułóż na podpórkach i doprowadź do równowagi (jak huśtawka). Świeca powinna mieć odsłonięte knoty z obu stron.

Zapal oba końce świecy. Co nastąpi?

A. Koniec świecy, który znalazł się pierwszy na górze, zostanie na górze.

B. Koniec świecy będący na dole, podniesie się do góry.

C. Dolny koniec podnosi się, opada itd.

D. Coś innego.

C.

Gdy dolny koniec się spala, topi się więcej stearyny (wosku) I odpada od świecy. Dolny koniec unosi się. To samo dzieje się z końcem, który teraz znalazł się na dole. Proces powtarza się. Świeca kiwa się, jak dzieci na huśtawce.

Spadająca świeca

Umieść płaską świecę (stabilna podstawa, np. świeca do podgrzewania potraw) w szklanym słoiku.

Upuść swobodnie naczynie a następnie złap je. Co się stanie z płomieniem świecy?

A. Zniknie.

B. Wydłuży się.

C. Pozostanie taki sam.

D. Coś innego.

A.

Płomień wymaga konwekcji; gorące gazy unoszą się do góry, robiąc miejsce na nową porcję tlenu potrzebnego do palenia. W spadku swobodnym (nieważkość) konwekcja nie zachodzi.

Przykłady dla starszych uczniów

Doświadczenie

Pytanie

Odpowiedź

Cieknąca butelka

Zrób mała dziurkę w dnie butelki. Napełnij butelkę wodą; woda wylatuje przez dziurkę w dnie butelki.

Co się stanie z wypływającą wodą, gdy butelka jest podrzucona do góry i zacznie spadać swobodnie?

A. Nic się nie zmieni.

B. Strumień wody staje się dłuższy, gdy butelka podnosi się do góry i krótszy, gdy butelka spada na dół.

C. Strumień wody przestanie wylatywać w czasie spadania butelki.

D. Coś innego.

C.

W czasie swobodnego spadku woda znajduje się w stanie nieważkości. Przyspieszenie wody w butelce wynosi 10m/s2, niezależnie czy porusza się do dołu czy do góry).

Zaćmienie Marsa

Wpatruj się w centrum czerwonego kółka/dysku umieszczonego na białym tle (możesz wykorzystać do tego prezentację Power Point).

Co się stanie, jeżeli czerwone kółko zostanie usunięte lub zmniejszy znacznie swoje rozmiary?

A. Zobaczysz to samo czerwone kolko, tylko mniejsze.

B. Czerwony dysk uzyska żółtą obwódkę.

C. Czerwone kółko uzyska zieloną obwódkę.

D. Czerwony dysk uzyska cyjanową obwódkę.

D.

Sensory w oku odpowiedzialne za kolor czerwony “męczą się” długim wpatrywaniem. Zatem aktywne pozostają tylko sensory niebieskie I zielone dające razem wrażenie kolory cyjanowego.

Puszka z fasolą

Przywiąż cienki sznurek do metalowej puszki z fasolą (puszka np. 450g). pozostawiając swobodne końce nad i pod puszką. Zawieś puszkę przy pomocy jednego końca sznurka np. na haku, ramie drzwi itp.

Pociągnij gwałtownie za zwisający, swobodny koniec sznurka?

A. Powyżej puszki z fasolą.

B. Poniżej puszki z fasolą.

C. Nic nie można powiedzieć.

B.

Bezwładność fasoli w puszcze opiera się zmianie swojego stanu (spoczynek) powodując zerwanie sznurka poniżej puszki.

Jeżeli ciągnąć by za sznurek powoli, to urwie się on nad puszką, ponieważ ciężar puszki i siła bezwładności razem obciążają tę część sznurka.