EKONOMIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

Temat: Wprowadzenie do teorii międzynarodowej integracji gospodarczej

1. Pojęcie- definicje integracji międzynarodowej i międzynarodowej integracji gospodarczej.

2. Przesłanki, obiektywne i subiektywne przyczyny z powodu których kraje są zainteresowane przystępowaniem do ugrupowań integracyjnych.

3. Modele integracji- czyli zasady tworzenia ugrupowań i podział władzy pomiędzy tworzoną wspólnotę i kraje członkowskie.

4. Stadia międzynarodowej integracji gospodarczej wyróżniane ze względu na poziom zaawansowania procesów integracyjnych.

5. Korzyści z międzynarodowej integracji gospodarczej.

1. Dlaczego kraje się integrują?

2. Zweryfikujmy odpowiedź biorąc za podstawę doświadczenia UE.

Integracja- tworzenie całości z odrębnych wcześniej elementów. Charakterystyczną cechą procesu integracyjnego jest wiązanie ze sobą tych elementów, które na tę całość mają się składać. Układ może polegać na ścisłym powiązaniu elementów wchodzących w skład tego układu. Wtedy współzależność jest duża.

Ad.1.

• Definicje integracji mogą być różne, ponieważ zależą od tego, co jest przedmiotem głównej uwagi autora (cel, zakres integracji, efekty, model integracji, tworzenie wspólnych instytucji i nowego porządku międzynarodowego).

• Definicje mogą być ogólne i szczegółowe

Przykład definicji ogólnej:

Integracja- odbywa się poprzez rozwijanie intensywnych i zróżnicowanych modeli interakcji pomiędzy poprzednio autonomicznymi jednostkami.

(W. Wallace)

Przykład definicji rozwiniętej:

Międzynarodowa integracja gospodarcza- oznacza powstanie jednolitego, wewnętrznie powiązanego układu gospodarczego, obejmującego co najmniej dwa kraje. Jest ona rezultatem rozwoju trwałych powiązań strukturalnych i wzajemnych dostosowań między istniejącymi na obszarze tych krajów przedsiębiorstwami, dziedzinami działalności gospodarczej i regionami gospodarczymi w taki sposób, aby tworzyły jeden wewnętrznie scalony system gospodarczy. Rozwija się kooperacja i specjalizacja, następuje pogłębianie międzygałęziowego i wewnątrzgałęziowego podziału pracy. W skutek takich procesów kraje stają w dużym stopniu wobec siebie komplementarne. Na obszarze integrujących się krajów rozwijają się rynki zbytu i zaopatrzenia.

(Z. Kamecki)

• Szersze postrzeganie procesów integracyjnych wyraża się w definicjach, którzy autorzy podkreślają, że integracja prowadzi do powstania międzynarodowego porządku i struktur instytucjonalnych oraz reguł podejmowania decyzji.

Międzynarodowa integracja gospodarcza- to proces prowadzący do wzrostu zakresu i stopnia powiązań pomiędzy gospodarkami narodowymi oraz podmiotami gospodarczymi w ramach grupy krajów, które podjęły współpracę formułując jej cele, zasady i środki realizacji, a także tworząc instytucję i określając ich funkcję oraz kompetencje decyzyjne.

(B. Mucha-Leszko)

Ad.2.

Kraje podejmują współpracę gdy mają wspólne cele.

• Przesłanki polityczne np. integracja polityczna (np. bezpieczeństwo).

• Przesłanki ekonomiczne (pojawiły się około XIX w.-> wzrosło znaczenie rynków zagranicznych dla krajów i ich podmiotów gospodarczych chcących się rozwijać swoją aktywność gospodarczą).

• Integracja gospodarcza (druga połowa XIX w. strefy wolnego handlu i unie celne) politycznie Europa była podzielona granicami celnymi- przeszkoda

• Przesłanki kulturowe- kraje tworzą wspólnotę, poszukiwania tego samego dorobku kulturowego.

• Przesłanki cywilizacyjne- Tworzenie szybszego, lepszego wykorzystania postępowania technologicznego

• Przesłanki polityczne i ekonomiczne nie mogę być od siebie oddzielane.

Przyczyny subiektywne:
1951r.- Traktat Paryski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Francuzi dążyli do jednoczenia Europy, ponieważ obawiali się Niemiec. Tylko integracja może poprawić pozycję Francji w Europie, a nie będzie koncentrować się na obronie. W przypadku Włoch dominujący czynnik ekonomiczny (wysokie bezrobocie, zła sytuacja po wojnie). Belgia i Luksemburg z powodów ekonomicznych z funkcjonowania unii celnej.

Ad.3.

Bierzemy pod uwagę koncepcje zgłaszane przez polityków i intelektualistów wg których Europa powinna się jednoczyć na określonych zasadach. I co do tych zasad były dwie rozbieżności. Podejście do jednoczenia się krajów, a następnie do zasad funkcjonowania tej wspólnoty różniło się przede wszystkim podziałem władzy między wspólnotę i kraje. Zwolennikiem konfederacji był generał Charles de Gaulle. Natomiast od okresu międzywojennego de Gaulle i część polityków europejskich akceptowała federację (Unię Federalną) w 1923 roku opublikowano książkę „Pan Europa”- koncepcja Stanów Zjednoczonych Europy w tej książce. Najbardziej ta koncepcja pasowała Francji. Politycy francuscy zaczęli propagować tą idee. Zaczęto tworzyć zwolenników Unii Federalnej w Europie. Konstytucjonalizm- budowanie wspólnoty na podstawie zapisów konstytucyjnych.

Można wymienić trzy:

1. Federalizm

2. Konfederalizm

3. Konstytucjonalizm

NAJWAŻNIEJSZE FEDERALIZM I KONFEDERAIZM

Nad procesami integracji równolegle zaczęli zastanawiać się politycy i ekonomiści. Teoria funkcjonalna następnie ewoluowała w kierunku neofunkcjonalnej.

Funkcjonalizm- rozwinął się w latach 40-tych i 50-tych. Zwolennicy funkcjonalizmu uważali, że kraje powinny rozwijać współpracę koncentrując się w tej współpracy na konkretnych zadaniach. Tak rozwijana współpraca będzie prowadzić do efektu spill-over (efekt rozprzestrzeniania się) zaawansowanie współpracy w jednej dziedzinie będzie potrzebować drugiej współpracy. Funkcjonaliści nie koncentrowali uwagi na tworzeniu instytucji ponad narodowych. Natomiast uważali, że takie instytucje będą potrzebne w momencie zaawansowania procesów integracyjnych i wtedy same kraje uznają proces współpracy. Przyjęcie określonego modelu to to, czy kraj podda się współpracy międzynarodowej, czy kraj będzie całkowicie suwerenny.

Czy można oczekiwać dużych efektów suwerennych krajów do osiągnięcia wspólnego celu?

Ad.4.

1. Strefa wolnego handlu

2. Unia celna

3. Wspólny rynek

4. Unia walutowa

5. Unia gospodarcza

6. Unia polityczna

Strefa wolnego handlu- tworzona jest na podstawie umowy zawartej pomiędzy autonomicznymi krajami. I te kraje uzgadniają zasady i harmonogram liberalizacji wymiany handlowej. A konkretnie zakres przedmiotowy liberalizacji, jej terminy i jej rozłożenie w czasie. Może w strefie wolnego handlu być podjęta liberalizacja wymiany tylko określonych grup towarowych. To wszystko zależy jak uzgodnią liberalizację kraje przystępujące do tego układu. Cechą strefy wolnego handlu jest niezależność w prowadzeniu polityki handlowej wobec tzw. krajów trzecich, czyli nie należących do tej strefy. Na świecie jest najwięcej stref wolnego handlu.

Unia celna- jest bardziej zaawansowanym stadium integracji handlowej, ponieważ wprowadza się jedną wspólną zewnętrzną taryfę celną co oznacza, że kraje przystępujące do Unii Celnej nie mogą już prowadzić w pełni samodzielnie zewnętrznej polityki handlowej wobec krajów, które do tej unii nie należą. Unie celne z jednej strony przyczyniają się do wzrostu obrotów handlowych, ale w ramach tej unii dzięki dwóm efektom: efektowi kreacji handlu i efektowi przesunięcia. Natomiast z drugiej strony spadają obroty (mogą spadać) z krajami nie należącymi do Unii Celnej ze względu na efekt przesunięcia handlu, gdyż brak ceł wewnątrz unii, sprawia iż towary krajów członkowskich stają się bardziej konkurencyjne wobec towarów spoza Unii celnej, które są obciążone cłami, ale w warunkach gdy taryfy celne są znaczące. Natomiast w warunkach niskich ceł nie ma to tak dużego znaczenia. Tworzenie unii celnych w warunkach względnie wysokich ceł powodowało zmiany w konkurencyjności kosztowej. Tworzenie unii celnych może eliminować z konkurencji podmioty gospodarcze, które produkują w warunkach wyższej efektywności przy niższych kosztach produkcji. Unie celne nie powodują spadku obrotów handlowych w skali światowej jeśli wzrost obrotów w ramach unii celnej jest wyższy niż spadek obrotów z krajami trzecimi wywołany utworzeniem tej unii.

Wspólny rynek- jest najbardziej zaawansowanym stadium integracji handlowej, ponieważ obejmuje swobodę przepływów towarów, usług i czynników produkcji, czyli kapitały czy osób. Tworzenie wspólnego rynku wiąże się ze znacznym ograniczeniem autonomii gospodarczej krajów członkowskich. Po pierwsze muszą zostać wprowadzone wspólne reguły konkurencji na tworzonym rynku. Co oznacza ograniczanie do eliminowania włącznie prawa konkurencji krajów członkowskich. Istnieje potrzeba dalej idącego ograniczenia autonomii krajów członkowskich w zakresie zewnętrznej polityki handlowej niż w Unii Celnej. W warunkach wspólnego rynku wprowadza się wspólną zewnętrzną politykę handlową, co oznacza ujednolicenie instrumentów i zasad stosowania tych instrumentów w polityce ochrony rynku (w polityce importowej) i ujednolicenie zasad wspierania eksportu. Ponadto umowy handlowe i negocjacje handlowe są podpisywane i prowadzone na poziomie ugrupowania i na poziomie ugrupowania prowadzone są negocjacje. Swoboda przepływu czynników produkcji, wymaga również harmonizowania przepisów dotyczących funkcjonowania rynków pracy i odnoszący się do systemu podatkowego co wiąże się z prowadzoną swobodą przepływu kapitału. A więc do pewnego stopnia wspólny rynek wymaga harmonizacji albo co najmniej koordynacji polityki gospodarczej.

Unia walutowa- mówiąc o unii walutowej należy rozróżnić jej dwie podstawowe formy: unię walutową niepełną i pełną unię walutową.

Przyjęło się niepełną unię walutową uważać wprowadzenie sztywnych kursów walutowych na obszarze kilku krajów i prowadzenie wspólnej polityki walutowej w warunkach istnienia walut narodowych, bądź nawet dodatkowo istnienia w pewnej formie wspólnej waluty np. waluty umownej nie funkcjonującej w obiegu.

Za pełną unię walutową, uważa się wprowadzenie na obszarze kilku krajów wspólnej waluty i zastąpienie ją walut narodowych, czyli wycofanie z obiegu walut narodowych. W takiej sytuacji warunkiem funkcjonowania wspólnego systemu walutowego jest utworzenie jednego banku centralnego, który prowadzi wspólną politykę pieniężną. Banki centralne krajów członkowskich są realizatorami celów polityki pieniężnej ustalanej przez bank centralny tej unii.

Unia gospodarcza- jest to najwyższa forma integracji gospodarczej obejmująca także unię walutową. W warunkach której są:

1. Jeden wspólny rynek.

2. Unia walutowa.

3. W wysokim stopniu scentralizowana polityka gospodarcza w tym polityka makroekonomiczna, czyli pieniężna i fiskalna, ale także polityka społeczna i polityka gospodarcza w najważniejszych dziedzinach (sektorach).

4. Ujednolicenie zasady funkcjonowania podmiotów gospodarczych (prowadzenia działalności gospodarczej).

5. Unia gospodarcza stanowi ważny etap, ważne stadium w osiągnięciu unii politycznej. Trudno sobie wyobrazić unię gospodarczą, gdy władza gospodarcza jest już przede wszystkim w tej unii. Funkcjonowanie państw członkowskich i dużą ich autonomię polityczną, gdy istnieją już w ramach unii gospodarczej wspólny budżet i polityka fiskalna.

Unia polityczna- tworzenie państwa związkowego. Ale zakres władzy na poziomie unii politycznej może być różny. O tym decyduje umowa, układ, bądź konstytucja, która zostanie zaakceptowana, ratyfikowana przez kraje członkowskie. Do tej pory w tej sprawie w Unii Europejskiej nie osiągnięto kompromisu.

Ad.5.

Będą one analizowane jako korzyści:

1. Będące efektem swobody przepływu towarów i usług.

2. Swobody przepływu kapitału.

3. Swobody przepływu siły roboczej oraz jako łączny efekt wszystkich rodzajów korzyści dających możliwość umocnienia pozycji gospodarczej ugrupowania w skali globalnej

Korzyści wspólnego rynku:

1. Korzyści swobody przepływu towarów i usług, otwartość rynków:

1. Wzrost konkurencji- spadek kosztów jednostkowych, wzrost jakości i nowoczesności wyrobów i usług, powstają korzystniejsze warunki do rozwoju postępu technologicznego.

2. Rozszerzenie rynku- korzyści skali produkcji i spadek jednostkowych kosztów produkcji, pogłębianie się specjalizacji w produkcji i usługach.

3. Wzrost wzajemnych obrotów handlowych- stymulowanie wzrostu gospodarczego, rozwój regionalnych rynków zaopatrzenia i zbytu, wzrost pozycji rynku towarów i usług w skali globalnej.

1. Korzyści wynikające ze swobody przepływu czynników produkcji:

1. Bardziej efektywna alokacja czynników produkcji.

2. Swoboda przepływu kapitału i technologii daje większe możliwości rozwoju krajom słabszym gospodarczo, rośnie znaczenie zewnętrznego zasilania finansowego.

3. Napływ ZIB (Zagranicznych inwestycji bezpośrednich) przyczynia się do efektu spill-over w dziedzinie technologii.

4. Korzyści swobody przepływu siły roboczej:

• Lepsze dostosowanie zasobów do potrzeb w dziedzinie zatrudnienia, racjonalizacja wykorzystania zasobów pracy w regionie.

• Ważna jest pełna elastyczność rynków pracy.

Przykład

• Najważniejszym czynnikiem wzrostu przepływów siły roboczej w UE, w krótkim okresie są różnice w poziomie płac i dochodów pomiędzy krajami UE-15 i UE-12.

• W średnim i długim okresie przepływy będą uzależnione przede wszystkim od:

1. Popytu na siłę roboczą i sytuacji na krajowych rynkach pracy.

2. Tempa procesu konwergencji i zmniejszania się różnic płac i dochodów w ramach UE.

3. Sytuacji gospodarczej w poszczególnych krajach UE-12 i oceny perspektyw ich rozwoju.

4. Napływ ZIB

5. Rozwoju handlu

6. Starzenia się społeczeństw w poszczególnych krajach i ogólnie w UE.

Ekonomiczne skutki migracji

1. Napływ siły roboczej może zahamować wzrost płac w warunkach rosnącego popytu na siłę roboczą.

2. Transfer know-how i wzrost produktywności pracy.

3. Utrata zasobów ludzkich w krajach odpływu siły roboczej.

4. W pierwszej kolejności pojawia się pro wzrostowe skutki przepływu siły roboczej.

5. Wypełnienie luki na rynku pracy.

Korzyści ekonomiczne migracji po rozszerzeniu UE w 2004 roku

1. Pro wzrostowe dla krajów napływu siły roboczej.

2. Pro wzrostowe dla całego ugrupowania.

3. Finansowe i zawodowe dla samych imigrantów.

4. Korzyści dla krajów pochodzenia imigrantów:

• Transfery finansowe.

• Transfery technologii, napływ know-how wraz z powrotem części emigrantów do własnych krajów.

Efekty akumulacyjne wspólnego rynku

1. Wzrost gospodarczy i wzrost dochodów wynikający z bardziej efektywnego wykorzystania zasobów kapitału i pracy oraz wzrostu wzajemnych obrotów handlowych.

2. Wzrost siły gospodarczej i konkurencyjnej regionu w gospodarce światowej.

3. Uczestnictwo w procesach integracyjnych krajów słabszych gospodarczo, które rozwijają się szybciej i zmniejszają swoją lukę gospodarczą w stosunku do przeciętnego poziomu całego ugrupowania.

Wzrost siły gospodarczej i konkurencyjnej UE w skali globalnej.

Wspólny rynek uważany jest dźwignię (sposób) za pomocą której można osiągnąć korzyści z globalizacji w rezultacie działania trzy podstawowe mechanizmy:

1. Wzrost konkurencyjności na wspólnym rynku zmusza podmioty gospodarcze do większej efektywności.

2. Zwiększa się atrakcyjność rynku UE dla inwestorów z całego świata.

3. Istnieją przesłanki, aby rynek UE wyznaczał reguły funkcjonowania rynku światowego i standardy dotyczące prawa pracy , produktów, zdrowej żywności, ochrony środowiska, nadzoru na rynku usług finansowych.

Korzyści unii walutowej i skutki przyjęcia wspólnej waluty.

1. Zdecydowane ograniczenie ryzyka kursowego

2. Eliminacja kosztów transakcyjnych Nie ponosi się kosztów z wymianą walut. Koszty transakcyjne obejmują także transakcje zabezpieczające.

3. Integracja rynku finansowego-łatwiejszy dostęp do kredytów Ujednolicona stopa procentowa, wyższa konkurencja.

4. Większa przejrzystość cen Jeżeli ceny są wyrażone w tej samej walucie- porównywanie bezpośrednie.

5. Większy napływ kapitału Większe zaufanie do krajów znajdujących się w unii walutowej, łatwość związana z przenoszeniem kapitału (nie trzeba zmieniać waluty na walutę obiegową).

6. Wzrost wzajemnych obrotów handlowych Łatwość, w przypadku strefy euro częściowo się sprawdziło z krajów starej 15-stki wzrosły obroty z krajami Europy Środkowo-Wschodniej (przygotowały się do wejścia UE).

7. Niższa inflacja- większa stabilność makroekonomiczna Kryterium nominalne nie może przekraczać 2 pkt. procentowych średniej krajów o najniższej inflacji.

8. Przyśpieszenie procesu konwergencji Kraje słabszo gospodarczo po przystąpieniu do unii walutowej poprawiają swoje PKB. Sprawdziło się to na początku strefy euro.

9. Większa dyscyplina budżetowa kryzys „wywrócić się” zasadą, kraje nie trzymały się tej zasady (euro nie zawsze potwierdza reguły i zasady).

10. Zagrożenia (kredyt boom i wzrost inflacji, wzrost płac i kosztów pracy oraz spadek konkurencyjności) Łatwiejszy dostęp do kredytów powoduje masowe zaciągnięcie kredytów, powoduje duży wzrost gospodarczy, powoduje przegrzanie gospodarcze, rosną koszty. Prowadzi to do obniżenia konkurencji kosztowej w tych krajach, w których występował boom kredytowy. Następuje spadek PKB. Konwergencja nie postępuje, zwiększa się luka gospodarcza. W krajach konkurencyjnych rosną nadwyżki (w strefie euro są Niemcy od 2001 roku). Pogorszyły Hiszpania, Portugalia i częściowo Irlandia.

11. Brak instrumentu polityki makroekonomicznej jaki stanowiła polityka pieniężna, którą w warunkach unii walutowej prowadzi bank centralny tej unii Zwiększa się podaż pieniądza. Trzeba dostosować umiejętnie instrumenty polityki fiskalnej i polityki pieniężnej. Politykę fiskalną prowadzą kraje w UE. Nie ma już waluty narodowej. Nie ma nominalnego kursu walutowego. Rośnie deficyt budżetowy to kurs spada. Dla przedsiębiorców mogą eksportować po bardziej atrakcyjnych cenach. Jeżeli jest duży popyt na walutę krajową kurs waluty krajowej rośnie. Złe to jest dla naszych eksporterów. Rynek jest regulatorem. Konkurencyjność mierzy się jednostkowymi kosztami produkcji. Gospodarka musi być konkurencyjna. W Polsce tempo wzrostu wydajności teraz jest dobra.

Temat: Ideowo-koncepcyjne podstawy integracji europejskiej i etapy rozwoju integracji.

1. Pan Europa- jako pierwowzór koncepcji federalnej i jej realizatorzy.

2. Francuski plan integracji sektorowej- J. Monnet i deklaracja Schumana.

3. Raport Spaaka- plan integracji rynków krajów członkowskich (1956).

4. Raport Delorsa- koncepcja i wprowadzenie Unii Gospodarczej i Walutowej 1989r.- wyższe stadium integracji Europejskiej.

Ad.1.

1. Federalistyczna koncepcja zjednoczenia Europy i jej realizacja w okresie międzywojennym

Richard Coudenhove-Kalergi (1894-1972)- twórca koncepcji Pan Europy, założyciel Unii Panaeuropejskiej. Autor jednej z najbardziej oryginalnych i najważniejszych książek politycznych XX wieku.

Aristide Briand (1962-1932)- francuski polityk pojednania i kompromisu. Zwolennik Pan Europy, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1926), aurot memorandum do 27 państw Ligii Narodów (maj 1930)- propozycji utworzenia federacji europejskiej.

Znaczenie koncepcji i planów zjednoczenia Europy rozwijanych w latach 20 i 30. (WAŻNE)

1. Podstawą doktrynalno- koncepcyjną procesów integracyjnych była wówczas Pan Europa Richard Coudenhove-Kalergi. Ważny wpływ na kształtowanie świadomości polityków i społeczeństw europejskich miała jego działalność w ruchu panaeuropejskim, którego agendy funkcjonowały w wielu krajach.

2. Angażowanie się polityków sprawujących wysokie funkcje w rządach swoich krajów.

3. Wyjątkowa aktywność polityków francuskich, a w szczególności A. Brianda i E. Heriota, którzy widzieli możliwość zabezpieczenia interesów swojego kraju poprzez współprace z Niemcami.

4. Zgłoszenie projektu utworzenia Unii Federalnej przez A. Brianda do Ligii Narodów

5. Koncepcja A. Brianda, w swojej części poświęconej instytucjom Unii Federalnej charakteryzowała się zdecydowanym poszanowaniem suwerenności państw bez instytucji ponadnarodowych, a raczej ustanowienie formalnych ram współpracy międzyrządowej.

6. Stawianie jako celu zjednoczenia Europy, poprawy jej bezpieczeństwa w świecie i regionie oraz odbudowy pozycji gospodarczej co miało szczególne znaczenie w sytuacji, gdy rosła przewaga Stanów Zjednoczonych i zagrożenie bezpieczeństwa ze strony ZSRR i komunizmu.

1. Federalistyczna koncepcja zjednoczenia Europy i jej realizacja w okresie od wybuchu II WŚ do utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (1951).

• Altiero Spinelli (1907-1986).

• Przemówienie Winstona Churchilla 19 września 1946 roku w Zurychu.

• Kongres Federalistów w Hadze 7-10 maj 1948 r.

- rozłam federalistów:

• Federaliści radykalni- zwolennicy budowania w Europie struktur ponadnarodowych i utworzenie Stanów Zjednoczonych Europy- przywódca A. Spinelli (Unia Europejska Federalistów)

• Federaliści umiarkowani- zwani unionistami modelu międzyrządowego- przywódca Churchill.

Rezolucja ekonomiczno-społeczna kongresu w Hadze:

• Pełna unia celna „+” (jest teraz)

• Swoboda przepływu kapitału „+”

• Koordynacja polityki budżetowej i kredytowej „+”

• Unia walutowa

• Koordynacja prawa w dziedzinie polityki społecznej „+”

• Stworzenie warunków do swobody przepływu siły roboczej i pełnego zatrudnienia (swoboda z pewnymi ograniczeniami) „-”

Instrument koordynacji polityki budżetowej- pakt stabilizacji i wzrostu w UW nie ma dowolności.

Pełne zatrudnienie- tylko 4-5 % bezrobocia, nie większe prawie wszyscy pracują, w gosp. rynkowej nie ma pełnego dofinansowania miejsc pracy (Szwecja kiedyś), w Unii celem jest wspieranie zatrudnienia.

Wizja federalistyczna z końca lat 40 polegało na tym, aby stworzyć UE i UG.

1. Francuski plan integracji sektorowej- J. Monnet i Deklaracja Schumana, utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (18 kwiecień 1951). Traktat Paryski podpisany na 50 lat. Stworzenie jednolitego rynku węgla i wyrobów stalowych. Zintegrowanie aby nie dochodziło do wojny. Po wojnie deficyt surowców. Rynek wspólny tylko w wybranych dziedzinach. Do wspólnoty przystąpiło 6 krajów, zaczęła funkcjonować w 1952 roku.

Nieudane próby integracji

Czy utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali wyczerpywało ambicję zwolenników integracji europejskiej na początku lat 50-tych?

Nie, to był tylko pierwszy krok w kierunku wprowadzenia większego dzieła. A przewodziła temu Francja, która w 1952 roku przedstawiła drugi plan. Plan utworzenia wspólnej europejskiej armii. Te 6 krajów podpisało drugi Traktat Paryski o utworzeniu europejskiej wspólnoty obronnej. Ten traktat został przedstawiony krajom do ratyfikacji.

Dlaczego Francja wykazywała tak dużą aktywność i chciała zjednoczenia armii krajowych w jedną armię?

Dlatego, bo obawiała się remilitaryzacji Niemiec czym były zainteresowane USA w sytuacji napięcia politycznego na świecie i wybuchu wojny koreańskiej w 1950 roku. Utworzenie EWO miało być tylko etapem do powstania Europejskiej Wspólnoty Politycznej, która miała być Unią Federalną do tego dążyli wszyscy europejscy federaliści, a zwłaszcza francuscy i włoscy. Ale warunkiem utworzenia EWP była ratyfikacja traktatu o Europejskiej Wspólnocie Obronnej.

W 1953 roku była przedstawiona konstytucja przyszłej EWP. Można powiedzieć, że prace nad przyszłą Unią Federalną w Europie były już zaawansowane. Ale pojawiła się przeszkoda we wprowadzeniu tego projektu w życie. Sytuacja polityczna Francji zmieniła się (politycy proeuropejscy tracili pozycję, a zwiększał się wpływ na politykę Francji generała de Gaulle'a i jego zwolenników co pokazywały wybory do parlamentu francuskiego). Wydarzeniem, które zmieniło kierunek integracji europejskiej było odrzucenie traktatu o EWO przez parlament francuski 30 września 1954 roku.

Jaka była reakcja członków Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali i środowisk politycznych na wydarzenie w Parlamencie Francuskim?

Wynik głosowania w parlamencie francuskim nie był niespodzianką. Spodziewano się, że traktat zostanie odrzucony, ponieważ zwolennicy de Gaulle'a stanowili większość. Francja długo zwlekała z przełożeniem traktatu o EWO o ratyfikacji. Natomiast samo wydarzenia w zgromadzeniu narodowym przyczyniło się do aktywizacji członków wspólnego zgromadzenia EWWIS instytucji tej wspólnoty i zwrócili się oni do rządów swoich krajów, aby podjęły one przygotowania do rozwoju integracji gospodarczej. Pod względem koncepcyjnym kraje członkowskie EWWIS były już przygotowane do ewentualnego wprowadzenia planu budowy wspólnego rynku w całej gospodarce. Taką koncepcję przygotowała Holandia. Działania zostały podjęte dość szybko. W 1955 roku odbyła się konferencja w Messynie z udziałem ministrów spraw zagranicznych krajów EWWIS. Powołano na nim komitet ekspertów na której czele stanął polityk belgijski P. H. Spaak. Ten komitet został utworzony po to, aby zbadać możliwość utworzenia wspólnoty energii atomowej (chodziło o pokojowe, gospodarcze wykorzystanie tego rodzaju energii). Francja rozwijała energetykę nuklearną i była zainteresowana utworzeniem wspólnego rynku energii atomowej. W kwietniu 1956 roku został opublikowany raport Spaaka, w którym eksperci opowiedzieli się za możliwością wprowadzenia wspólnego rynku i utworzenia wspólnoty energii atomowej.

Główne założenia raportu Spaaka:

1. Utworzenie unii celnej

• Eliminacja ceł na wspólnym rynku.

• Ustanowienie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej.

• Negocjowanie poziomu taryf celnych z krajami trzecimi.

1. Kontrola importu.

2. Wspólnotowe regulacje dotyczące rynku usług.

3. Utworzenie wspólnego rynku produktów rolnych.

4. Reguły konkurencji- określenie okresów przejściowych i wyjątków w sprawie udzielania pomocy państwowej na wspólnym rynku.

5. Harmonizacja prawa krajów członkowskich.

6. Polityka transportowa, zwłaszcza sprawa poziomu taryf.

7. Równowaga bilansu płatniczego.

8. Utworzenie funduszu inwestycyjnego.

9. Swoboda przepływu siły roboczej.

10. Swoboda przepływu kapitału

Odbyła się konferencja- kraje wypowiedziały się w sprawie raportu- przyjęcie oznaczało rozpoczęcie negocjacji.

1. Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.

2. Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.

Nowa wspólnota EWG stała się centrum procesów integracyjnych w Europie. O charakterze regionalnym, nowe kraje do wspólnego rynku.

Stosując jako kryterium stopień zaawansowania procesów integracyjnych można wyróżnić w procesie integracji europejskiej następujące etapy:

1. (1950-1956) utworzenie EWWIS, pierwszej sektorowej wspólnoty europejskiej i nieudane próby utworzenia europejskiej wspólnoty obronnej i europejskiej wspólnoty politycznej.

2. (1957-1984) utworzenie EWG, budowa wspólnego rynku i rozszerzanie procesów integracyjnych.

3. (1985-1992) dynamizacja procesów integracyjnych- realizacja Jednolitego Rynku Europejskiego oraz planu Unii Gospodarczej i Walutowej

4. (1992-2002) traktat z Maastricht, wprowadzenie UGIW.

5. (2003-…) najtrudniejsze rozszerzeni UE i próby przyśpieszenia integracji politycznej- podpisanie i wejście w życie Traktatu Lizbońskiego.

Pierwszy etap rozwoju integracji (1950-1956)

• Utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali- integracja sektorowa, liberalizacja handlu produktami przemysłu węglowego i przemysłu hutnictwa żelaza

• J. Monnet dążył do tego, aby EWWIS funkcjonowała jako instytucja ponadnarodowa.

• Instytucje EWWIS podstawą systemu instytucjonalnego Wspólnot Europejskich i UE.

Główne instytucje EWWIS

• Wysoka władza- instytucja zarządzająco- wykonawcza, ale J. Monnet dążył do tego aby była to instytucja decyzyjna.

• Rada Ministrów- powstała jako organ międzyrządowy, powstała aby kontrolować wysoką władzę.

• Wspólne zgromadzenie- powstało z przedstawicieli parlamentów, reprezentująca wyborców krajów członkowskich, instytucja opiniotwórcza.

• Trybunał Sprawiedliwości- orzekający w sprawach, będący z wykroczeniami traktatu.

Drugi etap rozwoju integracji (1957-1984)

1. Główne postanowienia Traktatu Rzymskiego o EWG

2. Integracja rynkowa- wprowadzenie wspólnego rynku.

3. Integracja walutowa- wąż walutowy i utworzenie Europejskiego Systemu Walutowego.

4. Rozwój wspólnotowej polityki społeczno-ekonomicznej.

Jakie były główne postanowienia Traktatu Rzymskiego o EWG?

1. Postanowienia odnoszące się do budowy i funkcjonowania wspólnego rynku- swobodny przepływ towarów, utworzenie unii celnej, eliminacja ograniczeń ilościowych, swobodny przepływ osób, usług, kapitału (część 2 tytuł 1 i 3) oraz część 4 odnosząca się do handlu z krajami i terytoriami zamorskimi, które pozostawały w specjalnych układach z krajami członkowskimi.

2. Postanowienie odnoszące się do wprowadzenia wspólnej polityki w wybranych dziedzinach gospodarki- wspólna polityka rolna, wspólna polityka transportowa i handlowa (zewnętrzna), a także zasygnalizowane wspólne zasady polityki konkurencji potrzebę rozwoju polityki społecznej.

3. Postanowienia dotyczące instytucji

UWAGA !!! W Traktacie Rzymskim o EWG nie znalazły się postanowienia przewidujące rozwój integracji walutowej, ponieważ na tym etapie funkcjonował system z Bretton Woods, a dolar jako waluta światowa zapewniał stabilność rozliczeń międzynarodowych. Kraje członkowskie nie były gotowe, by rozwijać wspólną politykę walutową. Niskie ryzyko walutowe, stabilny międzynarodowy rynek walutowy zapewniał stabilne rozliczenia w handlu wspólnotowym.

Realizacja postanowień Traktatu Rzymskiego o EWG w latach 1957-1984.

1. Przyjęto, że lata 1958 do 1970 stanowić będą tzw. Okres przejściowy w funkcjonowaniu EWG i w tym okresie miała być wprowadzona Unia Celna jako najważniejsze zadanie w procesie integracji europejskiej, a także miał być utworzony wspólny rynek produktów rolnych. Zasady zostały wypracowane jeszcze przed podpisaniem Traktatu Rzymskiego o EWG. Unia celna została utworzona przed terminem, ponieważ cła ostatecznie zostały zniesione już 1 lipca 1968 roku. W rezultacie trzy etapowej redukcji stawek celnych państwa członkowskie chętnie akceptowały redukcję ceł, ponieważ przynosiła ona wymierną korzyść w postaci rosnących obrotów handlowych, co z kolei przyczyniało się do wyższego tempa wzrostu PKB. Należy jednak podkreślić, że od drugiej połowy lat 50-tych do końca lat 60-tych w Europie utrzymywał się wysoki i stabilny wzrost gospodarczy co sprzyjało stabilności handlowej.

Wysoki popyt na towary powodował, że kraje akceptowały szybką liberalizację handlu. Równocześnie w EWG ta liberalizacja dotyczyła tylko ceł. Nie znoszono barier pozataryfowych. Sytuacja zmieniła się pod tym względem od początku lat 70-tych, ponieważ po pierwsze upadł system z Bretton Woods i rozpoczął się kryzys walutowy polegający na dużej destabilizacji na rynkach walutowych w rezultacie czego wzrosło ryzyko kursowe, a zmieniające się kursy walutowe powodowały duże zmiany konkurencyjności cenowej w eksporcie. To był czynnik, który zagrażał dalszemu rozwojowi wzajemnej wymiany handlowej w EWG.

Po drugie kryzys energetyczny i gospodarczy (1974-1975) i spadający popyt spowodowały, że kraje członkowskie EWG zaczęły się koncentrować w swojej polityce handlowej na ochronie swoich rynków przed nadmiernym importem. Starały się by przede wszystkim rynki zbytu służyły własnym producentom. Ze względu na istnienie unii celnej nie można już było posługiwać się barierami celnymi. W związku z tym kraje EWG zaczęły wprowadzać bariery pozataryfowe, czyli różnego typu standardy i przepisy ochronne, aby utrudnić napływ towarów z innych krajów. Ponadto zaczęły zwiększać subsydiowanie eksportu zwłaszcza wyrobów przemysłu ciężkiego. Co wyznaczało zasadę wspólnego rynku, czyli wolną konkurencję.

Po trzecie trudności w rozwoju wymiany handlowej rosły wskutek narastania deficytów handlowych zwłaszcza w tych krajach, które importowały najwięcej drogiej ropy naftowej z krajów Arabskich. Aby hamować roczne deficyty handlowe hamowano import innych towarów. Seria kryzysów w latach 70-tych i przedłużająca się dekoniunktura gospodarcza spowodowały, że w procesie wprowadzania wspólnego rynku, a konkretnie swobody przepływu towarów nie osiągnięto postępu od początku lat 70-tych do połowy lat 80. Mimo, że swoboda przepływu towarów, to było największe osiągnięcie integracji rynkowej w latach 60-tych. To w latach 70-tych pojawiły się w tej dziedzinie tendencje regresyjne. A więc nie tylko nie było postępu, ale zaczęto wprowadzać nowe bariery pozataryfowe.

1. Jak można ocenić wprowadzenie swobody przepływów usług, kapitału i osób (1958-1984)?

1. W 1968 roku w zasadzie przyjęte zostało rozporządzenie zapewniające swobodę przemieszczania się na obszarze wspólnoty pracowników i ich rodzin. Można przyjąć, że swoboda przepływu osób stała się faktem pod koniec lat 70-tych. Nie było to trudne w osiągnięciu, ponieważ nie było problemów z nadwyżką podaży siły roboczej w tamtym okresie. Mało tego rynek pracy zasilali także imigranci z Europy Południowej. Wysoki wzrost gospodarczy zapewniał wysoki popyt na pracę. Nie było problemów z bezrobociem. Ale wraz z dekoniunkturą lat 70-tych sytuacja na rynku pracy zaczęła się systematycznie pogarszać i bezrobocie rosło w latach 70-tych i 80-tych. W związku z tym formalnie umożliwiano krajom członkowskim podejmowanie działań zabezpieczających przed nadmiernym napływem siły roboczej z zewnątrz.

1. Jeśli chodzi o swobodę przepływu kapitału to podstawy tej swobody stworzono formalnie na początku lat 60-tych (dyrektywy 1960-1962) i wprowadzono tzw. Liberalizację bezwarunkową, która obejmowała: przepływ kapitału w formie ZIB, przepływ środków finansowych z tytułu zawierania transakcji handlowych z zaciąganiem kredytów włącznie(???) oraz przepływ środków finansowych w związku z zawieraniem transakcji papierami wartościowymi oficjalnie notowanymi na giełdach. Inne przepływy kapitału wymagały zezwoleń.

2. Nie było natomiast liberalizacji przepływu usług. Rynek usług jest specyficzny, bardziej lokalny niż międzynarodowy zwłaszcza na etapie usługi pośrednictwa finansowego nie były jeszcze rozwinięte.

3. Integracja w sferze polityki gospodarczo-społecznej

1. Wspólna polityka rolna została oficjalnie wprowadzona w 1962 roku.

2. Wspólna polityka handlowa oficjalnie wprowadzona w 1970 roku.

3. Wspólna polityka transportowa nie została wprowadzona ale przyjęto projekt takiej wspólnej polityki pod koniec lat 60-tych.

4. Rozszerzenie zakresu wspólnotowej polityki nastąpiło w latach 70-tych, gdy wprowadzono Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i politykę regionalną oraz politykę strukturalną w przemyśle, a także programy ochrony środowiska naturalnego. W latach 70-tych także zaczęła rozwijać się wspólna polityka walutowa.

Integracja walutowa

1. W Traktacie Rzymskim o EWG nie poświęcono bezpośrednio integracji walutowej żadnych postanowień, czyli oznaczało to, że nie przewidywano na tamtym etapie unii walutowej, jak również nie przewidywano bardziej zaawansowanej współpracy walutowej. Nie przewidywano dlatego, że waluty krajów Europy Zachodniej były zewnętrznie niewymienialne. Kraje przejawiały duże zainteresowanie stabilnością swoich walut, ponieważ były to waluty słabe. Natomiast system z Bretton Woods i dolar jako waluta światowa zapewniały stabilność rozliczeń w transakcjach transnarodowych.

2. Nie mniej jednak realia gospodarcze przyczyniły się do jak gdyby uzupełnienia Traktatu Rzymskiego, ponieważ pod koniec lat 60-tych rozpoczęły się pierwsze dyskusje o EWG na temat integracji walutowej.

1. Te pierwsze dyskusje rozpoczęły się dlatego, że dolar słabł, czyli jego siła nabywcza spadała i system z Bretton Woods upadał, a najważniejsze kraje czyli USA, Francja, Wielka Brytania , Niemcy i Japonia nie potrafiły osiągnąć kompromisu w sprawie takich zmian w międzynarodowym systemie walutowym, które pozwoliłyby ten system ustabilizować.

2. W takiej sytuacji Francja uznała, że są sprzyjające warunki do rozmów na temat takiej współpracy walutowej, która pozwoliłaby stworzyć porządek walutowy w Europie Zachodniej (EWG), który byłby rozwiązaniem zbliżonym do Bretton Woods tyle, że w wymiarze regionalnym. A więc parę lat później posługiwano się nawet Europejskiego Bretton Woods.

Dlaczego Francja była tak zainteresowana wprowadzeniem waluty europejskiej, czyli dążeniem do Unii walutowej już w 1969 roku?

Przede wszystkim dlatego, że rosła pozycja marki RFN. Marka skutecznie konkurowała z dolarem w transakcjach międzynarodowych, czyli coraz częściej była walutą transakcyjną w handlu, walutą inwestycyjną, ponieważ była zdecydowanie stabilniejsza niż dolar. Frank francuski był walutą słabą i Francja, uważała, że w warunkach EWG lepiej jest dla interesów narodowych Francji i by Bank Centralny Francji nie musiał uznawać dyktatur Banku Centralnego RFN w sprawach polityki pieniężnej to lepiej będzie zarządzać z Niemcami i innymi krajami wspólną walutą. Francja chciała zapobiec w ten sposób rosnącej dominacji Niemiec.

1. Kiedy rozpoczęły się pierwsze rozmowy o współpracy walutowej EWG i planach Unii walutowej?

1-2 grudnia 1969 r. Haga

Było to spotkanie na najwyższym szczeblu przywódców krajów członkowskich. Takie spotkania do 1969 roku odbywały się sporadycznie i nazywano je konferencjami szefów państw i rządów. W 1969 roku ocena okresu przejściowego w funkcjonowaniu EWG. Gdy EWG rozpoczęła działalność okres 19XX to okres przejściowy dla niego wypracowano zadanie, utworzenie unii celnej. Unia celna- 1 lipca 1968 roku.

Jak przebiegała dyskusja w Hadze w sprawie integracji walutowej i jakie były jej następstwa?

Francuzi przedstawili propozycję przyśpieszenia integracji walutowej i podjęcia prac nad przygotowaniem planu unii gospodarczej i walutowej. Niemcy nie akceptowały propozycji francuskiej. Po pierwsze dla Niemiec, dyskusja o wspólnej walucie w sytuacji gdy marka umacniała się jako waluta międzynarodowa, a dolar słabł była po prostu niekorzystna. Po drugie Niemcy oficjalnie przedstawiły argument merytoryczny uzasadniając, że wprowadzenie wspólnej waluty na niskim stadium integracji gospodarczej może tylko utrudnić dalsze funkcjonowanie EWG. Była to zaledwie unia celna. A więc nie było nawet wspólnego rynku, a centralizacja polityki gospodarczej nastąpiła tylko w przypadku rolnictwa. W innych dziedzinach gospodarczych kraje prowadziły politykę prawie autonomiczną. Dlatego Niemcy zaproponowały, aby ta dyskusja nad przyszłością Unii walutowej skoncentrowała się wokół sprawy wzmocnienia podstaw gospodarczych przyszłej unii walutowej i integracji w dziedzinie polityki gospodarczej.

Czy były jakieś uzgodnienia ustanowione w Hadze?

Po pierwsze Francuzi odnieśli sukces, integracja walutowa została wpisana do planów integracji europejskiej na najbliższe lata. Po drugie Francuzi uzgodnili, że powołana zostanie komisja ekspercka i ta komisja przygotuje plan, projekt w jaki sposób i w jakim czasie można stworzyć w EWG Unię gospodarczą i walutową. W marcu 1970 roku powołana komisja na czele której stanął Piere Werner.

Plan Wernera !!!!!

• Unia gospodarcza i walutowa jest celem dekady (lat 70.) pod warunkiem podtrzymania przez przywódców krajów członkowskich deklaracji złożonej w czasie konferencji w Hadze (1-2 grudnia 1969 r.) oraz utrzymania woli politycznej realizacji tego celu. Ta unia może zapewnić wzrost i stabilność wspólnoty, ale także może być filarem światowej równowagi walutowej.

• Wprowadzenie unii gospodarczej i walutowej wiąże się z zasadniczymi zmianami w funkcjonowaniu Wspólnoty, konieczny jest transfer uprawnień z poziomu narodowego na poziom wspólnotowy. Wzrost uprawnień instytucji Wspólnoty stworzy potrzebę rozwoju współpracy politycznej, co oznacza, że unia gospodarcza i walutowa otwiera drogę do unii politycznej.

• Unia walutowa (wewnętrznie) oznacza pełną i nieodwracalną wymienialność walut, eliminację marż wahań kursów walutowych, nieodwołalne usztywnienie relacji kursowych i całkowitą liberalizację przepływu kapitału.

• Na etapie finalnym niezbędne są dwa organy na szczeblu Wspólnoty:

1. Centrum decyzyjne polityki ekonomicznej kontrolowany przez Parlament Europejski

2. System banków centralnych

Instytucje te powinny posiadać odpowiednie uprawnienia i współpracować ze sobą na rzecz realizacji tych samych celów

• Postęp w tworzeniu unii gospodarczej i walutowej jest ściśle związany z wprowadzeniem instrumentów polityki na szczeblu Wspólnoty, a w szczególności z ujednoliceniem polityki pieniężnej i harmonizacją polityki ekonomicznej, która ostatecznie też powinna zostać ujednolicona.

• Na tym etapie przygotowanie szczegółowego planu (harmonogramu) wprowadzenia unii gospodarczej i walutowej wydaje się niewykonalne, ale konkretne propozycje zostały przygotowane dla etapu pierwszego z podkreśleniem, że w jego końcowej fazie powinny być opracowane szczegółowe założenia do realizacji w kolejnych latach. Etap I miał rozpocząć się 1 stycznia 1971 r. i trwać trzy lata. Eksperci pod kierunkiem P. Wernera wskazali na potrzebę elastycznego podejścia w formułowaniu zadań do realizacji po zakończeniu etapu pierwszego, uwzględnienia doświadczeń i wiedzy zdobytej w czasie tworzenia podstaw unii gosp. I walutowej.

Plan Wernera, a realia integracji walutowej w latach 1970-1980?

Termin wprowadzenia UGIW na podstawie planu Wernera nie został oczywiście dotrzymany. Ale formalnie pierwszy etap realizacji UGIW rozpoczął się zgodnie z planem, czyli można powiedzieć, że pewne rozwiązania w praktyce jakie zostały zastosowane były wzorowane na tym planie. Natomiast eskalacja kryzysu energetycznego, gospodarczego i pogłębienie się niestabilności walutowej na świecie przeszkodziły w prowadzeniu polityki pieniężnej i ekonomicznej w EWG (w krajach członkowskich), która umożliwiałaby osiąganie kolejnych etapów UGIW. Podstawowy problem polegał na tym, że kraje członkowskie skoncentrowały się na polityce wewnętrznej i stymulowaniu popytu w warunkach przedłużającej się dekoniunktury lat 70-tych.

Praktyczne rozwiązania stanowiące początek integracji walutowej w EWG.

W roku 1972 wprowadzono instrument stabilizacji kursów walutowych nazwany wężem walutowym w tunelu. To rozwiązanie dało początek dalszej współpracy walutowej i ponieważ było niedoskonałe to przyczyniło się także do prac nad przygotowaniem lepszego projektu współpracy walutowej.

Istota węża walutowego.

To usztywnienie kursów walutowych, czyli relacji ilościowych pomiędzy walutami EWG.

Dlaczego wprowadzono taki instrument stabilizacji jaki był wąż walutowy? 18 grudnia 1971 roku na spotkaniu w Waszyngtonie przyjęte zostały nowe zasady w międzynarodowym systemie walutowym.

Ocena funkcjonowania węża walutowego wprowadzonego w 1972 roku.

Wąż walutowy okazał się instrumentem mało skutecznym w stabilizacji kursów walutowych, ponieważ niektóre kraje jak Francja, Włochy miały tak słabe waluty, że nie były wstanie dokonywać interwencji na rynku walutowym: zmniejszać odchyleń kursów od ustalonej marży wahań. W związku z tym te waluty wypadały okresowo z węża walutowego, ale niektóre waluty krajów członkowskich stabilizowały się i funkcjonowały w wężu. Były to waluty tych krajów, które handlowo były mocno związane z Niemcami i stworzyły tzw. blok Niemiecki (guldeng holenderski, korona duńska, frank belgijski i frank luksemburski).

Dlaczego krajom EWG tak zależało na stabilności walut na początku lat 70-tych? I dlaczego zawęziły wahania kursów walutowych w stosunku do ustaleń waszyngtońskich?

Wzajemny handel i transfery finansowe w ramach wspólnej polityki rolnej wymagały stabilizacji kursów. Ryzyko walutowe nie sprzyjało wymianie, a transfery w ramach wspólnej polityki rolnej zmieniały swoją wartość w wyniku różnic kursowych.

1. W jaki sposób destabilizacja na światowym rynku walutowym wpływała na rozwój integracji walutowej w EWG?

Im większa była destabilizacja, tym większe były potrzeby prowadzenia wspólnej polityki w EWG i dlatego nieskuteczny wąż walutowy nie sprawdził się jako instrument stabilizacji. Zaczęto myśleć nad utworzeniem regionalnej strefy stabilności walutowej, czyli niejako odizolowaniu się EWG od niestabilnego światowego rynku walutowego. Rozmowy francusko-niemieckie doprowadziły do wypracowania nowego rozwiązania, czyli przygotowania Europejskiego Systemu Walutowego, który został wprowadzony 13 marca 1979 roku.

Europejski system walutowy obejmował następujące elementy:

1. Mechanizm stabilizacji kursów narodowych, walut krajów członkowskich wobec siebie z marżą wahań kursów rynkowych w stosunku do oficjalnych +/- 2,25 %, natomiast dla Włoch +/- 6 %. Rozszerzona dla Włoch, dlatego bo w tym kraju była wysoka inflacja.

2. Wprowadzono europejską jednostkę walutową ECU jako walutę umowną, której wartość została określona na podstawie koszyka walutowego utworzonego z walut krajów członkowskich. Udział walut w koszyku zależał od ich potencjału gospodarczego i udziału w wymianie handlowej. Stąd marka RFN miała udział powyżej 30 % w momencie tworzenia koszyka.

3. Wspólna polityka walutowa polegająca na zmianie kursów walutowych tylko na zasadzie jednomyślności krajów członkowskich. Prowadzono wspólną politykę zmian kursów walutowych (obowiązywała zasada jednomyślności przy rewaluacji i dewaluacji kursów) w celu uniknięcia stosowania kursów walutowych jako instrumentu polityki handlowej i osiągania w ten sposób większych korzyści w handlu (polityka tzw. dostosowań kursowych).

4. System interwencyjno-kredytowy banków centralnych w celu wspomagania krajów słabszych/

Czy europejski system walutowy można porównywać z systemem z Bretton Woods?

Podobieństwa: system kursów stałych, marża taka sama tylko rozszerzona dla Włoch, wspólna polityka kursów walutowych, system interwencyjno-walutowy.

Ocena zaawansowania integracji walutowej do połowy lat 80-tych.

Mimo tego, że Traktat Rzymski ustanawiający EWG nie przewidywał integracji walutowej to w głównym stopniu upadek międzynarodowego systemu walutowego z Bretton Woods. Destabilizacja walutowa na świecie i wysoka inflacja w krajach EWG przyczyniły się do wprowadzenia pierwszego instrumentu stabilizacji kursów walutowych, a jego nieskuteczności i upłynnienie kursów walutowych w 1973 roku stanowiły dalsze utrudnienia, przeszkody w osiągnięciu stabilności walutowej EWG i dlatego zdecydowano się na bardzo radykalne rozwiązanie (na poważne zacieśnienie sytuacji walutowej pod koniec lat 70-tych). Europejski system walutowy początkowo funkcjonował jak wąż walutowy, czyli kraje nie bardzo chciały się poddać rygorom ESW zwłaszcza Francja, która nie była zdecydowana na prowadzenie twardej polityki pieniężnej. Ale po 1983 roku i po wielu wcześniejszych dostosowaniach kursów walutowych ESW osiągnął stabilność.

Integracja w dziedzinie gosp.- społecznej w latach 1957-1984.

Integracja w polityce, czyli przenoszenie uprawnień do wspólnoty przebiegała w sposób zróżnicowany w zależności od dziedzin. Scentralizowana została w pełni polityka rolna wprowadzona w 1962 roku. Natomiast nie wprowadzono wspólnej polityki transportowej, choć przewidywał to traktat. A zewnętrzną wspólną politykę handlową wprowadzono w 1970 roku. W latach 60-tych rozpoczęło się także wprowadzanie wspólnych zasad, reguł w polityce konkurencji na wspólnym rynku. Rozszerzanie zakresu wspólnotowej polityki nastąpiło w latach 70-tych. Aczkolwiek bardziej odpowiednim określeniem jest tworzenie podstaw wspólnej polityki w innych dziedzinach a mianowicie: polityki strukturalnej w przemyśle, polityki ochrony środowiska (czego też nie było w traktacie), polityki regionalnej (utworzenie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) i wspieranie rozwoju regionów najsłabiej rozwiniętych. Niemniej należy stwierdzić, że centralizacja polityki gospodarczo-społecznej następowała znacznie wolniej niż integracja rynkowa i walutowa. Natomiast powinna być w tych obszarach harmonia, ponieważ rozwój polityki wspólnotowej powinien towarzyszyć osiąganiu wyższych etapów integracji rynków i integracji walutowych XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX przyczyniają się do większego ujednolicenia systemów gospodarczych krajów członkowskich a zwłaszcza integracja rynkowa, gdyż coraz ściślejsze powiązania rynków krajowych powodują, że powstaje jeden mechanizm rynkowy, jeden regulator procesów gospodarczych.

Ocena ogólna lat 1957-1984.

1. Niezliberalizowano w pełni rynków krajów członkowskich. Nie osiągnięto założeń określonych w Traktacie Rzymskim o EWG. Cztery swobody nie istniały zwłaszcza w obszarze przepływu usług, siły roboczej i częściowo kapitału. Największym osiągnięciem była unia celna. Poważną przeszkodą i spuścizną lat 70-tych były bariery pozataryfowe. I można powiedzieć, że pod tym względem tworzenia wspólnego rynku ocena osiągnięć w okresie 1957-1984 wypada negatywnie.

2. Integracja walutowa duży postęp dzięki utworzeniu ESW. Opanowanie inflacji, ustabilizowanie walut krajów członkowskich, ale równocześnie pojawił się jeden problem dominacji marki niemieckiej i Banku Centralnego Niemiec- zjawisko to określane asymetrią ESW.

3. Przebieg procesów integracyjnych w ESW w latach 1957-1984 ogólnie można ocenić jako niezadawalający i dlatego na początku kat 80-tych odbywały się w różnych środowiskach debaty na tym także w instytucjach wspólnotowych, w których podkreślano potrzebę przyśpieszania procesów integracyjnych ale głównie integracji rynków krajów członkowskich, bo to zostało uznane za priorytet w funkcjonowaniu EWG.

III. 1985-1992

1. Osiągnięcia w dziedzinie integracji rynkowej.

W procesie integracji rynkowej te lata były najważniejsze, ponieważ wprowadzany był projekt jednolity rynek europejski 1991, projekt ten także nazywany projektem bez granic. Zdecydowano się, na realizację projektów, który dałby możliwość pełnej liberalizacji rynków w krajach członkowskich.

Ten projekt nazywał się jednolity rynek europejski. Przedstawiony został w Białej Księdze opublikowanej w 1985 roku i przygotowanej w Komisji Wspólnot Europejskiej pod kierunkiem Kochfielda. W Białej Księdze przedstawiono 300 propozycji aktów prawnych, aby przyśpieszyć stworzenie podstaw prawnych liberalizacji rynków. Akceptacja projektu zawartego w Białej Księdze oznaczało, że kraje członkowskie miały obowiązek wprowadzania dyrektyw w życie zgodnie z przyjętym terminem. Dyrektywa- tylko przyjęty cel prawny, a cały obowiązek zmiany prawa krajowego w taki sposób aby było zgodne z dyrektywą spoczywa na państwach członkowskich. Czyli instrumentem prawnym Jednolitego rynku europejskiego 1992 były dyrektywy. Kraje członkowskie akceptując na Radzie ministrów zobowiązywały się równocześnie do wprowadzania dyrektyw w życie. Dzięki temu musiały się trzymać harmonogramu czasowego. We wcześniejszych latach nie stosowano takiego systemu. Liberalizacja rynku przeprowadzona była na podstawie pojedynczych aktów prawnych.

Projekt JRE był dokumentem kompleksowym, zbiorem wszystkich aktów prawnych. Realizacja JRE rozpoczęła się od 1986 roku. Równocześnie należy podkreślić, że wprowadzenie wtórnych instrumentów prawnych (dyrektywy) wymagało uzupełnienia Traktatu o EWG. Wtórne akty są tworzone na podstawie prawa pierwotnego (m.in. traktaty). I dzięki właśnie temu zrealizowano ostatecznie ważne zadanie, z którym EWG borykała się od wielu lat. A tym zadaniem było przygotowanie nowego źródła prawa pierwotnego. Nowym źródłem prawa pierwotnego podpisana w 1986 roku stał się Jednolity Akt Europejski. Wszedł w życie 1 lipca 1987 r. Projekt JRE oficjalnie został uznany jako zrealizowany wraz z końcem roku 1992 i w związku z tym od 1 stycznia 1993 przestrzeń europejska stała się przestrzenią wolną w przepływie kapitału, handlu, usług z pewnymi ograniczeniami w przypadku przepływu osób i usług. Projekt JRE miał duże znaczenie z punktu widzenia komercjalizacji usług publicznych. Takich jak zaopatrzenie w energię, usługi telekomunikacyjne. W wielu krajach te usługi były na zasadach publicznych lub komercyjnych.

W latach 1985-1992 osiągnięto zakładany cel w procesie integracji rynkowej i przyśpieszenie integracji rynkowej miało istotny wpływ na przyśpieszenie w innych obszarach gospodarki. Po pierwsze osiągnięcie pełnej swobody kapitału dało uzasadnioną podstawę do postawienia pytania o możliwość wprowadzenia unii walutowej i dlatego od 1987 roku rozwijała się dyskusja na ile realne mogą być plany osiągnięcia unii walutowej. Po drugie istniały również sprzyjające okoliczności wykorzystania projektu JRE jako argumentu uzasadniającego celowość wprowadzania wspólnej waluty. J. Delors jako przewodniczący komisji wspólnot europejskich w latach 1985-94 wykorzystał swoje możliwości do maksimum i przeszedł do historii jako realizator marzeń Francji o wspólnej walucie. Po trzecie osiągnięcie wysokiego stopnia zintegrowania rynków krajów członkowskich przyczyniło się również do przyśpieszenia integracji polityki gospodarczo-społecznej.

1. Ocena procesów integracji walutowej 1985-1992.

1. Stabilizacja Europejskiego Systemu Walutowego

1. Lata 1987-1983 etap formowania się systemu

2. Lata 1983-1987 stabilizacja systemu

3. Lata 1988-1992 nowy ESW

4. Lata 1992-1993 kryzys walutowy

5. Po roku 1993 wprowadzenie Unii Gospodarczej i Walutowej.

UWAGA !!!

To jest podział z punktu widzenia funkcjonowania ESW tzn. zasad funkcjonowania ESW w niektórych latach, efektywności funkcjonowania ESW, słabości ESW w niektórych latach, czyli kryzys 1992-1993 i ewolucji ESW w kierunku umacniania podstaw Unii Gospodarczej i Walutowej.

1. Lata 1987-1983

Etap formowania się systemu ESW to przede wszystkim: liczne dostosowania kursowe, czyli dewaluacja walut słabszych oraz trudności z akceptacją przez niektóre kraje restrykcyjnej polityki pieniężnej prowadzonej przez Bank Centralny RFN.

Dlaczego na początku lat 80-tych stabilizacja ESW była trudna ze względu na to, że był kolejny kryzys gospodarczy w latach 1980-1982. Przede wszystkim było mniej dostosowań kursowych. Wprowadzono koordynację polityki pieniężnej.

1. Lata 1983-1987

Na czym ta stabilizacja polegała?

• Było mniej dostosowań kursowych- wprowadzono koordynację polityki pieniężnej szczególnie w realizacji celu anty inflacyjnego.

• ESW funkcjonował jako sfera marki- inne waluty systemu dostosowywały się do standardu określonego przez RFN i Bundesbank, a marka nie była dewaluowana w żadnym dostosowaniu kursowym.

1. Lata 1988-1992

Porozumienie Bazylejsko-Nyborgskie z 12 września 1987 roku najczęściej uważane jest za początek kolejnego (trzeciego) etapu funkcjonowania ESW. Było ono zawarte na spotkaniu ministrów finansów i gubernatorów Banków centralnych krajów członkowskich EWG. Porozumienie to wprowadzało następujące zmiany:

• Rozszerzenie zakresu finansowania interwencji na rynku walutowym przez Europejski Fundusz Współpracy Walutowej.

• Wykorzystywanie ECU (Europejskiej Jednostki Walutowej) do spłaty długów.

• Ograniczanie zmian kursów centralnych (dostosowań kursowych).

• Koordynację polityki stóp procentowych.

Czy były w latach 1985-1992 jakieś inne osiągnięcia w integracji walutowej w EWG oprócz stabilizacji ESW? (nie uwzględniamy w tym momencie destabilizacji walut ESW jaka miała miejsce w latach 1992-93).

Realizacja projektu Jednolity Rynek Europejski zasadniczo wpłynęła na ożywienie dyskusji na temat możliwości wprowadzenia Unii gospodarczej i walutowej i w rezultacie ten projekt JRE spowodował rozpoczęcie prac nad planem UGIW.

Dlaczego JRE przyśpieszył realizację UGIW?

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Organizatorska działalność J. Delorsa na rzecz szybkiego zrealizowania planu wprowadzenia UGIW.

1. J. Delors już w roku 1986 zadbał o to, by w postanowieniach Jednolitego Aktu Europejskiego ukazał się zapis, że wprowadzenie UGIW jest perspektywicznym celem integracji europejskiej.

2. W roku 1988 z inicjatywy Delorsa jako przewodniczącego Komisji Wspólnot Europejskich przy poparciu kanclerza Cooka został utworzony Komitet ds. przygotowania raportu oceniającego możliwości wprowadzenia Unii Gosp. i Walutowej. Na czele komitetu stanął sam J. Delors. Natomiast w składzie komitetu znajdowali się prezesi Banków Centralnych i eksperci.

3. Początkowo prace komitetów nie wróżyły sukcesu choćby dlatego, że prezesi nie akceptowali J. Delorsa jako przewodniczącego. Uważali go za osobę niekompetentną w sprawie UGIW.

4. Należy także podkreślić, że prezes Bundesbanku nie podzielał stanowiska kanclerza Kohl w sprawie wprowadzenia wspólnej waluty. A zatem można zwrócić uwagę, że prezes BC RFN kierował się przesłankami ekonomicznymi. Natomiast kanclerz Kohl kierował się przesłankami politycznymi.

5. Ostatecznie przesłanki polityczne okazały się silniejsze i po publikacji w kwietniu 1989 roku raportu Delorsa w sprawie UGIW rozpoczęły się przygotowania do realizacji tego planu.

Plan Delorsa

Z punktu widzenia treści tego raportu warto podkreślić, że obejmował on trzy rozdziały. W pierwszym była ocena wcześniejszych osiągnięć, czyli ocena planów UGIW i ocena integracji walutowej. W drugim rozdziale przedstawiono istotę UGIW podkreślając, że ma ona obejmować z jednej strony Unię walutową i z drugiej strony Unię gospodarczą, ale te dwie unie mają stanowić integralną całość i mają być wprowadzane w życie równolegle. W trzecim rozdziale natomiast znalazł się sposób wprowadzenia w życie UGIW. W raporcie Delorsa przewidziano trzy etapy realizacji UGIW.

Przebieg wydarzeń po publikacji raportu Delorsa:

1. Działania Wielkiej Brytanii na rzecz zachowania procesu wprowadzania UGIW i zgłaszanie propozycji tzw. waluty paralelnej (równoległej).

2. Konstruktywne przygotowania do kolejnej konferencji międzyrządowej w celu uzyskania akceptacji planu Delorsa i akceptacji nowego traktatu tworzącego postawy prawne do wprowadzenia UGIW.

3. Po publikacji raportu Delorsa brano pod uwagę rozszerzenie postanowień nowego traktatu w taki sposób, aby stworzyć podstawy prawne do wprowadzenia unii politycznej ale ostatecznie odstąpiono od tego celu.

4. Akceptacja UGIW i negocjacje nad nowym traktatem doprowadziły do podpisania Traktatu z Maastricht 7 lutego 1992 roku. W Maastricht podpisano traktat o ustanowieniu Unii Europejskiej i traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej, czyli traktat modyfikując wcześniejszy traktat o EWG we Wspólnotę Europejską. Sprawy gospodarcze objęte zostały traktatem o Wspólnocie Europejskiej, czyli także wprowadzenie UGIW.

5. Data wprowadzenia UGIW przyjęta została wcześniej; jeszcze przed podpisaniem Traktatu z Maastricht ze względu na to, że rok 1990 był datą formalnego ustanowienia swobody przepływu kapitału. I w związku z tym ten rok zapoczątkował formalnie etap UGIW.

Etapy wprowadzania UGIW:

1. 1990-1993

2. 1994-1998

3. 1999-2002

Etapy te były realizowane w praktyce.

1. Integracja w dziedzinie polityki gosp.- społecznej.

Projekt JRE (1992) wpłynął także na przyśpieszenie integracji w sferze polityki tzn. spowodował zwiększenie rangi, znaczenie wspólnotowej polityki w niektórych dziedzinach gospodarki, ale również przyczynił się do zapoczątkowania polityki w takich dziedzinach, w których taka polityka na poziomie wspólnoty nie była realizowana. Wzrost stopnia zintegrowania rynków krajów członkowskich. Powstanie jednego rynku obejmującego wszystkie kraje spowodowało potrzebę dostosowania polityki gospodarczej do jednego mechanizmu rynkowego jaki powstał z realizacją JRE. Do połowy lat 80-tych większe znaczenie w regulacji procesów gospodarczych na obszarze wspólnoty miały rynki krajowe i dlatego polityka gospodarcza była w dużym stopniu autonomiczna, czyli dominowała polityka prowadzona przez kraje członkowskie. Utworzenie jednego rynku i prowadzenie w dalszym ciągu polityki ekonomicznej przez kraje członkowskie powodowałoby obniżenie efektów jednolitego rynku. Obniżyłoby sprawność wspólnotowego mechanizmu rynkowego. Należało dążyć do centralizacji polityki gospodarczej i społecznej.

W jakich dziedzinach wzrosło znaczenie polityki na poziomie ugrupowania?

1. Wzmocnienie polityki konkurencji na poziomie ugrupowania. Przede wszystkim rozwinięte zostało wspólnotowe prawo konkurencji i wzmocniona została rola komisji jako instytucji kontrolującej struktury rynku.

2. Wzrosło znaczenie zewnętrznej polityki handlowej. Aczkolwiek i tak kraje członkowskie są w stanie chronić swoje interesy handlowe poprzez konsultacje z Komisją Europejską, poprzez monitorowanie negocjacji handlowych prowadzonych przez komisję i wprowadzenie uwag ale przede wszystkim w sprawie zewnętrznej polityki handlowej podejmowane są przez radę ministrów UE a jest to organ międzyrządowy. Reprezentanci rządów uczestniczą w procesie decyzyjnym.

3. Nową dziedziną z punktu widzenia celów realizowanej polityki stała się polityka spójności. Mocno preferowana przez J. Delorsa jako przewodniczącego komisji. Polityka spójności społecznej i gospodarczej ma na celu zmniejszanie różnic pomiędzy krajami członkowskimi oraz regionalnymi wyróżniających się poziomem PKP per capita, poziomem bezrobocia i generalnie poziomem stopy życiowej ludności. Wcześniej wprowadzona była polityka regionalna dzięki utworzeniu Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ale środki jakie były przeznaczone na wspomaganie regionów słabszych do połowy lat 80-tych były skromna. W związku z tym nie miała ona wyższego znaczenia w osiąganiu spójności społeczno- ekonomicznej.

Polityka regionalna była kontynuowana jako instrument polityki spójności, jako działania na rzecz osiągnięcia spójności gospodarczej i społecznej we wspólnocie, w tym celu przeprowadzona została reforma funduszy pomocowych. W tamtym okresie funkcjonowały 3 fundusze: Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Fundusz do spraw rozwoju rolnictwa EFGIOR-> ten fundusz obejmował 2 sekcje: do spraw gwarancji gromadziła środki służące dopłatom dla rolników do cen gwarantowanych, druga była przeznaczona na finansowanie zmian w rolnictwie (produktywności). W latach 60-tych był podział 95% sekcja gwarancji. W wyniku reformy z 1988 roku przyjęto ujednolicone zasadny korzystania z tych trzech funduszy. Po to ta reforma została podjęta, aby udzielać pomocy finansowej na podstawie określonych celów i projekty mające w swojej treści realizację celów mogły uzyskiwać pomoc finansową jednocześnie z trzech tych źródeł. Od 1989 roku funkcjonuje nazwa Fundusze Strukturalne, środki z funduszy są przeznaczane na projekty mające na celu przyśpieszenie zmian struktury gosp. z preferencją dla regionów słabszych. Oprócz tego J. Delors dążył do zwiększenia środków budżetowych na fundusze strukturalne i utworzony został także Fundusz Spójności- początek lat 90. Fundusz Spójności został utworzony po to by wspierać finansowo rozwój infrastruktury w krajach które wtedy uznane były za potrzebujące pomocy aby mogły przygotować się do spełnienia warunków UG i WE. Były to Hiszpania, Portugalia, Grecja, Irlandia. Lepsze połączenie z centrum Europy. Korzystają kraje Europy Środkowo-Wschodniej.

XXXXXXXXXXXxxx dużą wagę do polityki spójności?

Dlatego, że projekt JRE powodował zastanie konkurencji na wspólnym rynku w ostrej konkurencji rynkowej przegrywają regiony słabsze jako mniej efektywne, zachodziła obawa że regiony słabsze ulegną pogorszeniu. Stąd dążenie Delorsa do nadania polityce spójności ważnej roli aby za jej pomocą łagodzić dysproporcje regionów, wspierać zmiany strukturalne w gospodarce wspólnotowej. Drugi czynnik to planowane wprowadzenie UGIW. Tworzenie UGIW to tworzenie wspólnego obszaru walutowego, przechodzenie do znacznie wyższego stadium integracji natomiast osiąganie wyższych stadiów integracji europejskiej wymaga spełnienia warunków przez kraje członkowskie.

Jakie warunki trzeba spełnić by móc funkcjonować na jednolitym rynku Unii Europejskiej?

Należy być konkurencyjnym, mieć przewagę konkurencyjną.

Co jest podstawą przewagi konkurencyjnej?

• Niższe jednostkowe koszty produkcji

• Nowoczesne technologie, produkty innowacyjne

• Dobre jakościowo.

Konkurencyjność cenowa w warunkach braku jednej waluty:

• Zmiana kursów walutowych na ceny.

• Polityka manipulowania kursami walut służy kształtowaniu przewagi konkurencyjnej np. Portugalia sztuczne zwiększenie przewagi konkurencyjnej na rynkach zagranicznych za pomocą dewaluacji escudo.

Jakie były problemy Hiszpanii i Portugalii, które od 1 stycznia 1986 roku przystąpiły do wspólnot europejskich?

Kraje te otrzymały dużą pomoc ze środków wspólnotowych wspierającą ich konkurencyjność podmiotów gospodarczych. Przeznaczona była na działalność badawczo-rozwojową, tworzenie centrów doradztwa biznesowego które świadczyły usługi pom. przeds. Osiągnąć wyższą efektywność gospodarczą. Problemy tych dwóch krajów było to, że ich podmioty gospodarcze to były w większości małe jednostki.

A jakie warunki muszą spełniać kraje, które decydują się na utworzenie obszaru wspólnej waluty pod względem gospodarczym, cechy, aby jedna waluta podniosła , korzyści gosp. Jaka jest ostateczna korzyść z wprowadzenia wspólnej waluty (makroekonomicznej)?

Warunki:

• Poziom PKB per capita

• Poziom wydajności pracy (PKB na jednego zatrudnionego)

• Poziom inflacji

• Zbliżony poziom bezrobocia

• Wysoki poziom powiązań handlowych i inwestycyjnych

• Zbliżony poziom technologiczny

• Niski poziom zadłużenia publicznego

• Wysoki poziom synchronizacji cykli koniunkturalnych krajów członkowskich (1. Gdy większość krajów jest na tym samym poziomie) kraje te są silnie zintegrowane gospodarczo ( Niemcy, Francja, Holandia, Belgia, Luksemburg i Austria; Szwecja- nie zsynchronizowana).

J. Delors nadaje duże znaczenie polityce spójności miał na uwadze przyśpieszenie procesów konwergencji gospodarczej, tych krajów które przejawiały zainteresowanie członkowstwem ale były dalekie od spełnienia kryteriów optymalnego obszaru walutowego. Czyli: Hiszpania, Portugalia, Grecja, Irlandia.

J. Delors dążył także do wprowadzenia europejskiej wspólnoty tzn. uważał, że we wspólnocie europejskiej która dąży do UGIW do Europy bez granic rynkowych powinna być prowadzona wspólna polityka społeczna były prowadzone na poziomie ugrupowania.

Osiągnięte zostało: ujednolicenie podstaw prawnych natomiast realizacja należy do państw członkowskich.

1985-92 to okres najbardziej dynamicznego rozwoju integracji europejskiej i przyśpieszenie integracji poprzez JRE 1992 oraz przyśpieszenie integracji walutowej co było możliwe także w rezultacie stworzenia jednakowego rynku unii, bo wspólny rynek to ważna podstawa unii walutowej i gospodarczej. Wprowadzenie UGIW było możliwe dzięki doświadczeniom i efektom europejskiego systemu walutowego. Stopień integracji walutowej w ramach ESW ułatwił osiągnięcie wyższego stadium integracji walutowej, jakim jest unia gospodarcza i walutowa.

Czy JRE przyniósł podobne efekty w obszarze integracji europejskiej czyli w sferze polityki gospodarczo-społecznej?

Częściowo tak, w dalszym ciągu to dziedzina w której autonomia krajów jest wysoka.

1993-2002

1. –IR

2. –IW.

3. – IP – integracja w dziedzinie polityki gospodarczo-społecznej

Lata 1992-93 były zaprogramowane w zasadzie z działań z lat 80-tych wynikało, że kolejny etap będzie poświęcony wprowadzaniu UGIW. Podstawy prawne stworzył Traktat z Maastricht z 7 lutego 1992 r.

Charakterystykę Traktatu z Maastricht należy zastosować dwa ujęcia tej charakterystyki. Po pierwsze z punktu widzenia cech prawnych tego traktatu i po drugie z punktu widzenia tego traktatu ( tzn. jaki był zakres przedmiotowy traktatu, na ile rozszerzał on zakres integracji europejskiej).

Ad.1

Były to dwa traktaty Pierwszy traktat stanowiący UE nadający nową nazwę ugrupowania, nie tworzący nowej organizacji. Drugi traktat był o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej, czyli zmodyfikowany zmieniający Traktat Rzymski o Wspólnocie gospodarczej.

Filar I

Integracja gospodarcza. Wcześniejsze źródła prawa org. EWWIS, EWEA, EWG, WE. Objął on cały obszar integracji gospodarczej i plany rozwoju integracji określone w Traktacie z Maastricht.

Filar II

Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa- były plany, że Traktat z Maastricht będzie stanowić podstawę prawną o utworzeniu wspólnej armii (początek lat 50-tych, gdy podpisany był traktat o europejskiej wspólnocie obronnej z inicjatywy Francji, został odrzucony w 1954 r.)

Natomiast wspólna polityka zagraniczna, była ona już zróżnicowana w EWG w latach 70- tych kraje uznały, że umocnienie ich pozycji na arenie międzynarodowej zależy od tego czy będą zajmować wspólne stanowisko wobec wydarzeń. Było to istotne, ponieważ wspólna Europa mówiąca jednym głosem stanowiła by większą siłę wobec głównych graczy na arenie miedzy narodowej ZSRR czy Stanów Zjednoczonych. W Traktacie z Maastricht stworzono podstawy prawne formy inicjatyw między podejmowana na poziomie UE. Miały na celu stabilizację sytuacji politycznej UE pod tym względem aktywność wykazuje równocześnie pojawia się ten sam problem mianowicie nie zawsze wszystkie kraje są zgodne, ujawniają się różnice wobec konfliktów zbrojnych. Przyczyny różnic tkwią w sferze gosp. Jeśli kraj objęty działaniami wojennymi niektóre kraje są gospodarczo zagrożone to ich stosunek do rozreagowania konfliktu uzależniona jest od zachowania określonych korzyści gosp. należy to brać jako przeszkody w rzeczywistym prowadzeniu wspólnej polityki zagranicznej. Podsumowując można powiedzieć, że polityka zagraniczna nie osiągnięto niż dopracowanie wspólnych stanowisk wobec wydarzeń międzynarodowych.

Filar III

Wspólna polityka wewnętrzna i wymiaru sprawiedliwości do lat 90 obszar nie objęty integracją europejską. Kraje nie różniły się przepisami prawnymi. Różne kraje, różne przestępstwa. Pełna swoboda przepływu osób powoduje, że zróżnicowanie przepisów w prawie karnym może prowadzić do problemów w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości. A przede wszystkim problemów, skutków prawnych wynikających z tej swobody. Drugi istotny problem jaki sprawiała aby unifikować przepisy prawa karnego i wprowadzić wspólną politykę. Zjawiska globalne jak: terroryzm, handel narkotykami, handel ludźmi, handel organami ludzkimi. Przede wszystkim ograniczanie przepisów i przepływ informacji oraz wspólne działania organów. Nowa podstawa prawa pierwotnego.

1993-2003 szczególny etap wyodręb. na zasadzie koncentracji Unii gospodarczej i walutowej.

1. Integracja rynkowa

1. Oficjalnie 1 stycznia 1993 przyjęto, że zaczął funkcjonować jednolity rynek europejski. Czyli , że projekt JRE 1992 został zrealizowany.

Czy wszystkie dyrektywy zostały wprowadzone w życie, które również były uznane za działania warunkujące wprowadzenie tego projektu?

W praktyce nie wszystkie kraje wprowadziły w życie wszystkie dyrektywy. Największe opóźnienia miały kraje południowe. Niemniej nie były to opóźnienia na tyle ważne, które przekreśliłyby możliwość przyjęcia stanowiska, że stworzone zostały podstawy prawne jednolitego rynku. Dlatego uznano, że mogą być te dyrektywy być wprowadzane z pewnym opóźnieniem.

2. Czy wszystkie 4 swobody zostały w pełni osiągnięte?

Naturalnie najwyższe opóźnienia miały największe występowanie w swerze swobody przepływu usług, dlatego już po 1992 roku priorytetami celu w integracji w rynku krajów członkowskich było przygotowanie podstaw prawnych i przeprowadzenie komercjalizacji usług publicznych, które miały duże znaczenie w krajach europejskich, państwo dofinansowywały te usługi. Chodzi o: zaopatrzenia w energię, wodę, usługi oczyszczania miast, usługi pocztowe i telekomunikacyjne. Urynkowienie usług lata 90.

3. Czy wprowadzenie Jednolitego rynku europejskiego podniosło korzyści gospodarcze krajów członkowskich?

Trudno byłoby to ocenić na podstawie kilku pierwszych lat funkcjonowania tego rynku. Podkreślano również, że recesja w latach 1990-93 także utrudniała taką ocenę, pierwsze kompleksowe oceny korzyści uzyskanych pojawiły się po upływie10 lat. Przeprowadzone zostały badania na poziomie przedsiębiorstw (wzrost sprzedaży). Część przedsiębiorców podkreślała lepsze wyniki ekonomiczne czyli wzrost zysków. Część przedsiębiorców nie zauważała żadnych zmian. I dla części przedsiębiorców była to zmiana na niekorzyść. Z wyniku ankiet wynikało, że wzrosła konkurencja. Ankieta z 2002 roku. Ostatnie badania z 2010 roku przeprowadzone przez Komisję Europejską. Komisja Europejska oszacowała, że PKB Unii od 1987 roku był wyższy z tytułu wprowadzenia JRE od 4,7 % do ponad 5 %. Największe korzyści to są korzyści skoki, które mają zasadniczy wpływ na jednostkowe koszty korzyści. Druga zasada to efektywniejsza alokacja czynników produkcji.

4. Jak projekt JRE wpłynął na obniżenie pomocy dla przedsiębiorstw świadczonej przez państwa członkowskie?

Otóż świadczenie pomocy w różnych formach, czy poprzez subsydiowanie czy po przez ulgi podatkowe, czy poprzez dopłaty do kredytów polegające na finansowaniu odsetek to są zawsze działania powodujące zróżnicowanie szans uczestników rynku. Dlatego pełne wyeliminowanie pomocy to podstawowy warunek utrzymania zasady wolnej konkurencji. Na początku lat 90-tych pomoc państwowa dla przedsiębiorstw bardziej wzrosła a to dlatego, że państwa starały się wzmocnić swoje przedsiębiorstwa i lepiej je przygotować do rosnącej konkurencji na jednolitym rynku.

B. Integracja walutowa

• Ataki spekulacyjne na funta szterlinga, lira włoskiego, peseta hiszpańska i escudo portugalskie w 1992 roku oraz franka francuskiego w 1993 roku.

• Poważna destabilizacja ESW, rozszerzenie marży wahań kursów rynkowych wobec centralnych do +/- 15 % w sierpniu 1993 roku.

• Traktat z Maastricht ledwo co przeszedł we Francji. Wszedł w życie 1 listopada 1993 roku.

Przyczyny kryzysu w ESW w latach 1992-93. WAŻNE!!!

1. Brak dostosowań kursowych od stycznia 1987 roku mimo zróżnicowanej stopy inflacji.

2. Podniesienie stóp procentowych przez RFN w celu przeciwdziałania zjawiskom inflacyjnym po zjednoczeniu.

3. Recesja gospodarcza 1992-93, która spowodowała konflikt interesów w ESW- RFN była zainteresowana zwalczaniem inflacji, a pozostałe kraje, a szczególnie Wielka Brytania i Francja preferowały politykę ekspansywną w celu pobudzenia koniunktury.

4. Liberalizacja przepływu kapitału i wzrost spekulacji walutowych przekraczających możliwości obrony walut funkcjonujących w mechanizmie kursowym ESW.

5. ESW charakteryzowała zasada tzw. nieosiągalnej trójcy: stałe kursy walutowe, niezależność polityki pieniężnej i pełna swoboda przepływu kapitału.

Cele pierwszego etapu realizacji UGIW lata 1990-93.

1. Zakończenie budowy jednolitego rynku. JR traktowany był jako konieczny warunek, podstawa wprowadzenia UGIW.

2. Ujednolicenie polityki pieniężnej krajów członkowskich, czyli wyższy poziom koordynacji tej polityki oraz koordynacja polityki gospodarczej.

II etap 1994-98

Posiedzenie rady Europejskiej- Madryt 95. Zasadnicze ustalenia w sprawie UGIW , a więc przyjęcie terminu przejścia do III etapu UGIW nie później niż 1 stycznia 1999 roku. Przyjęcie zielonej księgi, czyli zielonego kalendarza UGIW i zgoda co do nazwy wspólnej waluty. Wspólna waluta zostanie wprowadzona. Podstawowym celem 1994-98 było spełnienie kryteriów konwergencji określonym szczegółowo zamieszczonym Traktacie z Maastricht.

Znaczenie ESW jako ważnego etapu w procesie dochodzenia do Unii gospodarczej i walutowej.

1. Istnieje zgodność poglądów, że ESW przyczynił się do osiągania stabilności walutowej.

2. Powszechnie określaną cechą systemu była jego asymetria będąca skutkiem dominacji RFN. Francja dążyła do przewagi RFN poprzez umocnienie ECU, gdyż wówczas ESW nie był utożsamiany ze sferą marki. Starania Francji spotkały się jednak z opozycją ze strony Banku Centralnego RFN, wspieranego przez Bank Centralny Holandii.

3. Wprowadzenie swobody przepływu kapitału w warunkach stałych kursów walutowych i niezależności polityki pieniężnej krajów członkowskich wspólnoty podważyło bezpieczeństwo ESW, rozważając słabsze waluty na ataki spekulacyjne. W rezultacie marża wahań kursów rynkowych w stosunku do centralnych została rozszerzona w 1993 roku do +/- 15% : nie zmieniono jej do czasu zastąpienia ECU przez euro.

4. Dalsze funkcjonowanie ESW po wprowadzeniu swobody przepływu kapitału było możliwe tylko pod warunkiem centralizacji polityki pieniężnej i przyjęcia wspólnej waluty, ponieważ doświadczenia mechanizmu kursowego ESW dostarczały dowodów jakie ryzyko wynika z braku jednolitej polityki w systemie walutowym.

5. Alternatywnym rozwiązaniem wobec UGIW mogło być wpłynięcie kursów walutowych co podważyłoby podstawy budowanego od połowy XX wieku wspólnego rynku oraz polityki makroekonomicznej i sektorowej.

6. Przywódcy krajów wspólnot europejskich uznali, że poziom konwergencji gospodarczej jako warunek korzyści z unii walutowej daje podstawy na realizację UGIW wg planu Delorsa.

7. Teorie optymalnych obszarów walutowych zawierają jednak ostrzeżenia, że jeśli unia walutowa zostanie wprowadzona na obszarze krajów o niskiej spójności gospodarczej, to może dojść do destabilizacji makroekonomicznej np. pogłębiania się różnic konkurencyjności krajów członkowskich w tempie wzrostu PKB, w poziomie inflacji w równowadze wewnętrznej i zewnętrznej (budżetowej i na rachunku obrotów bieżących z zagranicą)

Na podstawie tych przepisów sformułowano pięć ekonomicznych kryteriów konwergencji:

1. Kryterium stabilności cen: kraj kandydujący do UGIW nie może przekroczyć średniego wskaźnika inflacji, o więcej niż 1,5 punktu procentowego, zaś średni wskaźnik inflacji obliczany jest na podstawie stopy inflacji trzech państw członkowskich, które uzyskały najlepsze efekty pod względem stabilności cen.

2. Kryterium stóp procentowych i długookresowa stopa procentowa kraju kandydującego do UGIW nie może przewyższać średniej długookresowej stopy procentowej trzech krajów o najniższej stopie inflacji o więcej niż 2 punkty procentowe. Stopy procentowe powinny być określone na podstawie oprocentowania długoterminowych obligacji rządowych.

3. Kryterium deficytu budżetowego: deficyt budżetowy kraju kandydującego do UGIW nie powinien przekraczać 3 % PKB.

4. Kryterium długu publicznego: dług publiczny kraju kandydującego do UGIW (wewnętrzny i zewnętrzny) nie powinien przekraczać 60 %.

5. Kryterium stabilności kursu walutowego: kraj kandydujący do UGIW powinien spełniać warunki funkcjonowania w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego, w tym warunek stabilności waluty co najmniej od dwóch lat.

Uwaga!!!

Spełnienie kryteriów nominalnych konwergencji (traktatowych) to wg teoretyków Unii walutowej nie wystarczający warunek utworzenia wspólnego obszaru walutowego, czyli unii walutowej. Teoretycy podstawowe znaczenie przypisują realnym kryterium konwergencji. Realne kryterium konwergencji charakteryzuję spójność gospodarczą krajów tworzących unię walutową co ma zasadnicze znaczenie w przypadku reakcji krajów na wstrząsy gospodarcze. Jeżeli kraje reagują w sposób zbliżony tzn., że szoki, wstrząsy są właściwie absorbowane, mówimy o symetryczności szoków. Szoki asymetryczne występują wówczas jeżeli oddziałują one w sposób zróżnicowany na poszczególne gospodarki. Gospodarki nie reagują na te wstrząsy jednakowo. W trakcie II etapu UGIW utworzono także Europejski Instytut Walutowy. Jego zadaniem było ocenienie przygotowania krajów członkowskich Unii albo przyjęcia wspólnej waluty, czyli przedstawienie opinii które kraje mogą przystąpić do III etapu UGIW pod względem organizacyjno-technicznym, czyli utworzenia banku centralnego oraz przygotowania zasad prowadzenia polityki pieniężnej na obszarze wspólnej waluty.

Rekomendowany przez Komisję Europejską skład członkowski UGIW na postawie wyników z roku 1997 był następujący: Komisja uznała, że 11 krajów spełniło kryteria. Nie spełniły kryteriów: Grecja i Szwecja wg tych zastosowanych kryteriów nominalnych z tym, że Szwecja nie spełniała tylko wymogu prawnego, nie spełniła wymogu bankowego, kryteria ekonomiczne spełniała. Grecja jako jedyny kraj nie została zakwalifikowana do III etapu UGIW i przyznano jej tzw. okres przejściowy w celu przygotowania się i dostosowania gospodarki do Unii walutowej. Szczególna sytuacja charakteryzuje Wielką Brytanię i Danie które nie przystąpiły do III etapu UGIW na podstawie klauzuli Opt Aut, co oznacza że formalnie nie mają obowiązku przyjęcia wspólnej waluty. Zapewniły to sobie w trakcie negocjacji nad traktatem podpisanym później w Maastricht. Inicjatorką była Wielka Brytania, która nie godziła się ze wszystkimi postanowieniami traktatowymi, ale przede wszystkim dotyczyło to wspólnej waluty i polityki społecznej. Wielka Brytania podpisała etap ale uzyskała klauzulę Opt Aut. Odstępstwo od reguły. Jeżeli nie ma pełnej zdolności. To zastosowanie takich klauzul ułatwia dalszy rozwój procesów integracyjnych. Niemniej ten incydent spowodował, że aby tego uniknąć w przyszłości wszystkie kraje przystępujące do Unii po 1992 roku zostały zobowiązane do przystąpienia także do UGIW i te zobowiązania są w takich traktatach akcesyjnych. To dotyczy Szwecji, która jest członkiem Unii Europejskiej od 1 stycznia 1995 roku i to dotyczy wszystkich innych krajów które przystąpiły po 2000 roku.

Jak to jest, że się zobowiązały a nie są? Kraje z derogacją (odroczenie terminu) i jak na razie same mają zdecydować o tym jaki termin będzie dla nich najdogodniejszy.

Ostatni etap 1999-2002

• Rozpoczął się 1 stycznia 1999 roku i obejmował: okres przejściowy, który trwał od 1 stycznia 1999 roku do 31 grudnia 2001 oraz okres zaplanowany na pierwszą połowę 2002 roku.

• Do 31 grudnia 2001 roku euro występowało tylko w obrocie bezgotówkowym i funkcjonowało równolegle z walutami narodowymi. Emisja wspólnej waluty euro miała miejsce dopiero po zakończeniu okresu przejściowego i przewidywano, że wycofanie walut narodowych potrwa pół roku, czyli do 1 lipca 2002 roku. W praktyce nastąpiło to w ciągu 2 miesięcy.

C. Integracja w dziedzinie polityki gospodarczo-społecznej w okresie 1993-2002.

Unia Europejska po 2002 roku, czyli po wprowadzeniu euro do obiegu osiągnęła przełomowy etap i nawet w tym celu podjęte zostały pewne działania. Bo utworzony został konwent w celu przygotowania kontynuacji przyszłej Unii politycznej. Traktat konstytucyjny przygotowany w 2004 roku, rozpoczęła się formalna procedura ratyfikacji tego traktatu. W 2005 roku został on odrzucony przez Francję i Holandię. W dalszym ciągu nie da się wprowadzić unii politycznej, nie da się wprowadzić kolejnego etapu w procesie integracji, etapu ważnego o tyle, że funkcjonowanie unii walutowej przy braku unii politycznej obniża jej efektywność unii walutowej. Rosną koszty takiej unii dla krajów członkowskich a zwłaszcza dla krajów słabszych. W traktacie lizbońskim, też nie udało się przeprowadzić takich postanowień, które wskazywałyby na utworzenie unii politycznej w przyszłości. W związku z tym mówi się obecnie o wprowadzeniu zmian tego traktatu.

Unia Europejska od 2003 roku okazało się, że nie jest zdolna do unii politycznej, natomiast jest zdolna do dalszego rozszerzania terytorialnego. Decyzja przyjęcia dużo słabszych gospodarczo krajów była decyzją odważną, lecz konieczną 1 maj 2004- 10 krajów; 1 stycznia 2007- Bułgaria i Rumunia. Do wybuchu kryzysu w 2008 roku nowe kraje członkowskie Unii wyróżniały się wysoką dynamikę gospodarczą i zmniejszały lukę gosp. w stosunku do krajów lepiej rozwiniętych oraz luką technologiczną, dzięki ZIB. Wraz z wybuchem kryzysu kapitał zagraniczny zaczął odpływać do krajów macierzystych wraz z nim transfer transfer zysków osiągnięty w konkretnych krajach. Im wyższy był ZIB przed kryzysem, tym większy był spadek PKB w warunkach kryzysu, duży spadek PKB- Rumunia, Estonia, Bułgaria. Te kraje korzystały z kredytów zagranicznych, to także w okresie kryzysu nie było już możliwe, w związku z tym możliwości wzrostu gospodarczego zostały ograniczone.

PODSUMOWANIE

1. Definicje międzynarodowej integracji gospodarczej, przesłanki, modele, stadia (od stadiów najniższych do najwyższych), korzyści międzynarodowej integracji gospodarczej.

2. Rozwój integracji europejskiej od koncepcji do konkretnych inicjatyw integracyjnych. Koncepcja Stanów Zjednoczonych Europy.

Dlaczego w okresie międzywojennym nie udało się utworzyć unii federalnej, ale czy to oznaczało, że książka Pan Europa i cała działalność organizatorska i utworzenie ruchu pan europejskiego miało znaczenie?

Powstała silna grupa federalistów prawie we wszystkich krajach europejskich. Ci federaliści dążyli do tego, aby Europę zjednoczyć (koncepcja Pan Europa). Należy uwzględnić federalistów francuskich, pozwalała na zbliżenie z Niemcami. Federaliści starali się stworzyć unię polityczną w Europie i trwali w tym przekonaniu do początku lat 50-tych (1954), czyli do czasu odrzucenia przez zgromadzenie narodowe Francji traktatu o Europejskiej Wspólnocie Obronnej co przekreślało szansę na utworzenie Europejskiej Wspólnoty.

Czy porażka federalistów, czyli nieudane próby utworzenia unii politycznej oznaczały także przekreślenia możliwości jednoczenia Europy?

Nie, ponieważ w tej klęsce odnaleziono nową szansę na integrację. Nowe szanse tkwiły w sferze gospodarczej. Sukcesem zwolenników integracji europejskiej w połowie lat 50-tych było zdecydowane i konstruktywne przystąpienie do budowania wspólnego rynku na podstawie raportu Spaaka.

1. Etapy rozwoju procesów integracyjnych w Europie, czyli budowanie systemu gospodarczego ugrupowania.

1. Cztery swobody wspólnego rynku, osiągnięcia i porażki w procesie ich realizacji. W procesie wprowadzenia tych swobód. Etapy budowania rynków Unii Europejskiej.

Etapy integracji walutowej (od węża walutowego-> ESW -> unia gospodarcza i walutowa).

• Unia celna i wspólny rynek jako stadia międzynarodowej integracji gospodarczej. Opisz i porównaj na przykładzie rozwoju integracji europejskiej.

• Czy proces integracji europejskiej odbywał się zgodnie ze stadiami międzynarodowej integracji gospodarczej?

• Dlaczego w miarę osiągania wyższych etapów integracji gospodarczej powinna następować centralizacja polityki gospodarczej?