ANTROPOLOGIA FILMU.

XIX wiek to okres wzmożonego zainteresowania człowieka otoczeniem, innymi ludźmi, światem. Dowodem na to są liczne wynalazki (telegrafy, telefon, kolej - ludzie zaczęli podróżować).

W XIX wieku zmieniało się społeczeństwo. Rozpoczęła się ekspansja, podróże. Ludność przemieszczała się ze wsi do miast. Pojawiły się grupy i klasy społeczne.

Wtedy także swoją działalność rozpoczęli bracia Lumiere.

Film zaliczał się do wyjątkowego wynalazku XIX wieku. Pozwolił „zbliżyć się do świata” - pokazując miejsca do których potencjalny widz nigdy nie mógłby sam pojechać, materiał który można było powtarzać i oglądać wielokrotnie raz za razem.

Początkowo kręcono sceny dokumentalne (takie jak np. koronacja cara), widoki i naturę (wodospady, jeziora, zjawiska przyrodnicze...itd).

FILM	ANTROPOLOGIA
Zainteresowanie tym co tu i teraz (pierwsze filmy Lumiere - rodzina, dzieci, TU).	Zainteresowanie tym co DALEKIE (odmiennymi kulturami)
DYSTANS - umiarkowany Jako forma zdystansowania się, aby zrozumieć sens kultury - spojrzenie z kultury z dystansu aby ją opisać i określić (Kultywowanie własnej kultury przez Amerykanów... WESTERN)	Odmienność cywilizacyjna wiązała się z negatywną oceną. „inne jest gorsze”.
Formuła do dyskusji społecznych - jest zawsze odbiciem swojego czasu i miejsca. Lustro (podejście do ówczesnych wartości, relacji, mody - np. Casablanca, jako film propagandowy - przystąpienia do II wojny światowej)
Wytwory kultury EUROPEJSKIEJ
Kino stawia człowieka w różnych syt. antropologicznych. Możliwość obserwowania ludzi w innych sytuacjach, kulturach, światach. Świata można się w ten sposób łatwiej nauczyć.
AUDIOWIZUALNOŚĆ

GATUNEK FILMOWY - W KONTEKŚCIE SPOŁECZNYM

(Rick Altman „Gatunki filmowe”)

Teoria gatunków literackich - film jako sztuka przyliteracka.

1. Opowiadanie, opowieść stanowiła o sile literatury. Kino „nauczyło się” opowiadać bardzo szybko. Był to moment, kiedy powstał montaż. Pierwszy zmontowany film to „napad na ekspres” w 1903r. (a przecież 1895r. to początek filmu, kiedy nastąpiła premiera w kawiarni). Wtedy rozpoczął się również początek myślenia obrazami - fotografią. Snucie opowieści.

2. Źródła opowieści - były do siebie bardzo zbliżone w porównaniu do literatury.

3. Nomenklatura , nazewnictwo. Metafora, symbol, epitet, interpunkcja filmowa (czyli cięcia montażowe).

4. Nazwy gatunkowe - także były bliskie literaturze : dramat, romans...

Gatunek filmowy stał sie formą komunikacji. Film jest sposobem porozumienia się ze społeczeństwem.

GATUNEK to...

Strategia (pewien wzór, ukierunkowanie)

Struktura (tworzy ramy na których opierają się filmy)

Etykieta (nazwa kategorii kluczowej, przyjęcie strategii promocyjnej)

Umowa (określona perspektywa, którą od publiczności wymaga każdy gatunek)

Określenie gatunku wskazuje na ukierunkowanie wypowiedzi. Gatunki można badać aprioryczne („czysty gatunek”) lub aposterycznie („elastyczność, zmienność gatunkowa”).

Gatunek jako zwyczaj - gat. Jest utrwalonym społecznie sposobem postępowania artystycznego. Coś o czym wszyscy wiemy. Swojego rodzaju niepisany kodeks kina.

Gatunek jako wzorzec - element stylu, pewien uogólniony model sumujący wszystkie istotne właściwości strukturalno-historyczne.

EUROPA	AMERYKA
(„kino artystyczne”, wielką sztukę, kino autorskie oparte na literaturze)^1	przemysł, biznes i konwencjonalizm.
Kino autorskie : Kino wysokich lotów, odległe od stereotypowych gatunków.	Kino gatunków : Kino rzemieślnicze - nie wymagające kreatywności tylko znajomości tematu. ^2
	W kinie Amerykańskim okres klasyczny przypada na lata 40. I 50.

Wg. Altmana kino to rytułał, posiadający siedem cech :

1. Dualizm (opozycję kultury i kontrkultury. Kino gangsterskie)

2. Powtarzalność (te same konfrontacje zdarzeń, postacie..)

3. Kumulatywność (gromadzenie powtarzających się motywów, obrazów)

4. Przewidywalność (opowieść rozwija się wedle pewnego wzoru)

5. Nostalgiczność (gra pomiędzy tradycją a współczesnością. Pamięć o historii. )

6. Symboliczność (znaczeniowe nacechowanie rekwizytów, zachowań i miejsc akcji)

7. Funkcjonalność (kompensacja ukrytych, zakazanych pragnień).

Po co chodzić do kina, oglądając te same schematy i wątki? Z tego samego powodu dlaczego starożytni Grecy chodzili do teatru --> KATHARSIS. Emocje.

Przykład gatunku : WESTERN .

- rozwijał się w latach 1914 - 1970.

- pierwszy western to "Dyliżans" (1939) - najważniejszy.

- dla Amerykanów stanowi ich własną, mitologiczną tradycję.

- galeria postaci (kowboj, romantyczny jeździec, barman...)

- zwycięstwo dobra nad złem!

- obecnie western przechodzi reaktywację : Django Tarrantina.

- problem westernu :

Zderzenie cywilizacji z naturą. Kowboje biorą się najczęściej znikąd. Utożsamiają dobro, są po stronie sprawiedliwości. Z reguły jest tak, że przyjeżdża znikąd i po dokonaniu sprawiedliwości odjeżdża. Nie należą do społeczeństwa, cywilizacji. Kowboj jest wolny.

ANTROPOLOGIA FILMU. CIĄG DALSZY.

Już w 1839 roku rozwinęła i szybko rozpowszechniła się fotografia. Powstawały liczne zakłady fotograficzne, stały się popularne albumy i zdjęcia. Początkowo powstał dagerotyp (zdjęcia techniką długiego naświetlania, z bardzo wyrazistymi konturami i odmianami szarości) ale szybki rozwój pociągnął za sobą marzenia o rejestracji człowieka w ruchu. Zaczęły się eksperymenty zarówno Pruszyńskiego jak i Edisona, ale to właśnie bracia Lumiere zdążyli opatentować swój wynalazek pierwsi. Premiera ich pierwszego filmu odbyła się w Grand Cafe, w grudniu 1895 roku. Wieść o rejestratorze ruchu momentalnie rozlała się po całej Francji (wiemy o tym chociażby z kronik Prusa opisujących tamte lata). Do końca lat 20. XX wieku film rozwijał się w zawrotnym tempie. Pod koniec lat 20. Film stał się elementem sztuki.

Rzeczywistość jaką rysował kinematograf była przerysowana – poprzez przyspieszony ruch, teatralność, nienaturalność, widowiskowość, dystans spowodowany kolorami i filtrem, gestykulacja… wszystko to powodowało, że rzeczywistość po drugiej stronie ekranu była bardzo odległa naszej rzeczywistości.

Dobrą metaforą czym był wówczas film jest „Człowiek z kamerą” (1929r.) Wietrowa. To nagranie „dnia z życia miasta”. Był to film bez scenariusza, aktorów czy dekoracji. Kamera podglądała zwykły dzień w mieście - od świtu do zmierzchu. Ów codzienność była najczęściej filmowana na samym początku. Ten eksperyment – bo było to coś na kształt eksperymentu właśnie, miał na celu stworzenie uniwersalnego języka filmu – poza literaturą i teatrem (uniwersalnego, czyli takiego którego nie trzeba znać, żeby zrozumieć – wystarczy patrzeć). Być może film się ciągle rozwija i udoskonala, natomiast my – widzowie nauczyliśmy się spostrzegać i odczytywać, roumieć film i to jest stałe, niezmienne. Nasze postrzeganie ciągu zdarzeń, czasu akcji…

Dzisiaj film obecny jest w każdej sferze życia człowieka. Kształtuje nasz mechanizm spostrzegania i myślenia. Myślimy poprzez obrazy.

KULTURA CELEBRYTÓW

„Znani z tego, że są znani” (W. Godzic).

Jeszcze w XIX wieku, przed najwcześniejszymi początkami kina – możemy mówić o celebrytach. Byli do dandysi. Ultra eleganccy, specyficzny styl bycia (każda sytuacja jako scena i tło wokół postaci dandysa), zamożni. Ponieważ w XIX wiek to czas silnego rozwoju prasy, właśnie prasa interesowała się i opisywała postacie dandysów. Przykładem dziewiętnastowiecznego dandysa jest Lord Byron.

W momencie powstawania i początkowego rozkwitu kina (początek XX wieku), aktorstwo było dla filmu zupełnie nieistotne i nieznaczące (z perspektywy celebryckiej, oczywiście).

W roku 1907 zorientowano się, że aktorzy w pewien sposób są bardzo ważni i bliscy widzom (którzy przecież w trakcie projekcji filmu się z nimi identyfikują i przeżywają ich historię). Pojawiła się świadomość roli aktora, rozpoznawalność występujących postaci, indywidualizacja obecności na scenie i poza ni.

W tym właśnie momencie z nieprawdopodobną prędkością celebryci zaczynali zdobywać sławę, ale równie szybko ją tracili (to zresztą cecha charakterystyczna gwiazd – także współczesnych).

W roku 1918 aktorzy mieli nadawane osobowości, które miały bardzo duże znaczenie dla widza. Pierwszą gwiazdą ówczesnego kina była Marry Pickford. Jej osobowością była „skrzywdzona dziewczyna” i właśnie Pickford jako pierwsza zażądała określonej gaży za film w którym zgodziła się zagrać.

Lata 20. To „dojrzałe” podejście do gwiazd filmowych. Wtedy pojawiły się takie postacie jak Rudolf Valentino wzbudzający euforię i ekstremalne emocje kobiet. Zdawał sobie doskonale sprawę z tego, że to nie w nim kochały się na zabój kobiety, lecz w roli którą odgrywał.

Wówczas film szybko stał się narzędziem oddziaływania społecznego. Wpływał na zachowania, postawy i wzorce widza.

Współczesna kultura celebrycka rozwinęła się pod koniec XX wieku (lata 90.) wraz z internetem i nowymi technologiami (kamera, aparat). Wtedy także nastąpiło swoiste „rozchwianie granic” pomiędzy profesjonalizmem a amatorstwem – każdy mógł zamieścić swoje nagranie w internecie i zdobyć tym samym podziw i sławę.

Gwiazdy błyskawicznie zaczynają zdobywać sławę, ale równie szybko ją tracą.

W tym miejscu pojawia się pytanie – dlaczego? Dlaczego miejsce dawnych znanych i podziwianych aktorów tak szybko zastępują nowi?

Odpowiedzią na to pytanie jest potrzeba konsumenta – we współczesnej także kulturze konsumpcji, konsument to postać która ciągle potrzebuje czegoś nowego. A celebryci traktowani byli jako produkty, które musiały zostać wymieniane na następne.

Celebryta a gwiazda

Termin „gwiazda” to metafora pewnego rodzaju niedostępności, dalekości. Coś co jest od nas oddalone i co możemy z odległości podziwiać. Gwiazdą był ktoś, kto nie kojarzył się z codziennością. „Gwiazdy” istniały szczególnie w latach 40.

Celebryta w przeciwieństwie do gwiazdy to ktoś spośród nas. Ktoś „znany z tego, że jest znany”. Celebryci są kreowani tak, aby być podobnym do każdego z nas, tak aby można się było z nim utożsamić. Często wywodzą się z konkursów telewizyjnych (typu talent&show).

Obecnie sława jest najsilniejszym motorem do działania. Wśród dorosłych chęć bycia popularnym osiąga 40% populacji. Dla młodzieży około 17 r.ż procent ten jest dużo większy.

Celebryci funkcjonują w każdej dziedzinie naszego życia. A stworzenie szansy, że każdy może „przeżyć medialną przygodę” sprawia, że tłumy przychodzą na wszelakie castingi i przesłuchania telewizyjne.

Przyszłość kultury celebryckiej?

ROZWÓJ :

- internet (youtube, fb) – ilość wejść = celebryckość.

- rozlanie na inne dziedziny : nauka, polityka (reklama partii, spłycenie wizerunków), moda, różne grupy zawodowe (dziennikarze…)

- Jeszcze krótsze życie celebrytów? Spłycenie? NIBYZDARZENIA – zorganizowane przez media, podkreślające uwagę PR. Żadne zdarzenie, nie mające nic wspólnego ani znaczącego dla życia codziennego (np. wyjście Kaczyńśkiego do sklepu, zabieg PRowy, reklama).

Nibyzdarzenie jest inscenizowane – obecność mediów jest jego warunkiem. Wszystkie obchody 20, 30-lecia….

KONCEPCJE AKTORSTWA I AKTORSTWO JAKO ZJAWISKO SPOŁECZNE

• W XIX wieku aktor był komediantem. Teatr nie brał udziału w dyskusjach aktualnych. Kobiety nie mogły występować na scenie.

• Już w XX wieku aktor stał się posłańcem ważnych idei.

• Dwa okresy :

- I reforma (Do II wojny światowej)

- Ii reforma (po II wojnie światowej)

• Awangarda lat 50.

- Zmiana struktur społecznych

- poszukiwanie nowych wartości

- przekroczenie barier widowiska teatralnego

- zmiana budowy dramatu (Lonesco, Beckett). Wulgarność, dosłowność, przypadek.

• Najważniejsze koncepcje sztuki aktora :

1. Zredukowanie aktora do roli przedmiotu (E. Craig)

2. Aktor jako mechanizm biologiczny (W. Meyerhold) – biomechanika. Aktorstwo jako ruch, gesty. Emocje nie mają tu miejsca.

3. Aktor jako tło wielkich inscenizacji.

4. Aktor jako osoba (Stanisławski, Osterwa). Gra powinna zawierać myśl, wrażenie, uczucie, zachowania. Odszukiwania doświadczeń w sobie i łączenie ich.

Ostatni (4.) sposób przeniósł się na stałe do filmu i odniósł sukces. Zwłaszcza w Ameryce (gwiazdy takie jak Marlin Monroe). Na tą metodę wpłynęła psychoanaliza. Wzbudzanie w sobie uczuć, emocji które nadają woli indywidualistyczny rys. Postacie wynikające z osobowości aktora.

Nastąpiła zmiana w filmie i zmiana w widzu : nie patrzymy na widowisko, tylko na prawdziwe emocje.

• Dystans pomiędzy przedmiotem a podmiotem.

Holubek : oddalenie roli i twórcy. Nie wolno oddawać się roli. Stopień odległości pomiędzy sobą i rolą świadczy o doskonałości aktorskiej.

AKTORSTWO INTELEKTUALNE. „Ludzie zbyt inteligentni nigdy nie będą aktorami – za dużo myślą”.

• Aktor współcześnie.

- ten, który nie odtwarza – tylko tworzy.

- to jak postać jest na pisana jest tylko puntem wyjścia.

ANTROPOLOGICZNE ZNACZENIE AKTORSTWA :

• Film jako wpływ na całe grupy ludzi ze względu na postacie w nim grające.

• Wykorzystywanie aspektu osobowościowego przez twórców (już od 1907r.)

• Aktorzy jako nosiciele idei i autorzy silnego wpływu.

Po tym kto był popularny można zaobserwować całe społeczeństwo. Jakie wartości wyznawało, mogę…

Zmiana i ruch w kwestiach kobiecości, feminizmu. Ucieleśnienie idei uznawanych społecznie.

Cechy aktorów = cechy specyficzne społeczeństwa.

Dzisiaj nie ma jednej gwiazdy porywającej tłumy (jest całe mnóstwo za to celebrytów).

KINO I POLITYKA

Był pewien okres w którym kino przeszło z tematyki rozrywki i przyjemności do rozważań, powagi oraz propagandy.

POLSKA :

• Lata 20. Film jako „wspomaganie” budowania nowej tożsamości narodowej.

• Lata 30. Rozrywka. Komedia muzyczna (lekka, rozrywkowa fabuła z piosenkami np. „miłość ci wszystko wybaczy”) i melodramat to najbardziej popularne gatunki w tym okresie. Najbardziej popularny film lat 30. to „Znahor”.

Ów lekkość i wesołość została zaburzona przez II wojnę światową. Rozrywka stała się „niepoprawna politycznie - tylko świnie siedzą w kinie”. Wtedy także została zniszczona „tkanka” polskiego kina rozrywkowego. Polscy aktorzy wyjechali z kraju lub zostali aresztowani.

Pierwszym gatunkiem powojennym była właśnie komedia muzyczna (np. „zakazane piosenki”). Wraz ze zmianą nastrojów i nowo rodzącej się idei (socjalistycznej).

Kino weszło na tory POLITYCZNE. Czas Stalina.

„Kroniki filmowe” :

- nowa, rodząca się polska rzeczywistość

- wzorce i antywzorce

- krótkie filmy puszczane przed seansem filmowym

- negatywne strony świata imperialistycznego („oto Ameryka”) wrogie skojarzenia Ameryki, okrutna

zdziczała kultura.

Chruszczow – następca Stalina bardzo skrytykował system rządzenia. Chaos, rozluźnienie.

1957 – 60r. Szkoła Polska (A. Jackiewicz).

Podczas Chruszczowego rozluźnienia pojawiła się Szkoła Polska – gdzie film został ujęty jako poważna debata społeczna. Do filmu zostali zaangażowani ludzie, którzy dotychczas potępiali film – pisarze, myśliciele i inni.

Do głosu doszło nowe, powojenne pokolenie (np. A. Wajda). Podjęto zakazane tematy (II wojna i rola Polski wobec historii). Bezpośrednie nawiązanie do okresu romantycznego (co zresztą pchnęło Polaków do udziału w powstaniu Warszawskim)³.

Od czasu Szkoły Polskiej filmy na temat II wojny światowej i tego czasu wzbudzają dyskusje i kontrowersje.

Lata. 60. Gomułka i ścisła kontrola filmu.

PSYCHOANALITYCZNE SPOJRZENIE NA FILM

Założenia :

- nie zajmujemy się widzem, tylko konstruktami.

- PODMIOT – jest niespójny (podzielony, rozdarty, pozbawiony samoświadomości).

Wg. Lacana podział na podmiot wyobrażony, symboliczny i realny.

„Su ture” (fr. „zszywanie”)

• Sztuka tworzy dyskurs, który z góry określa role przedmioty, predetermiując w ten sposób swoje odczytanie.

• Teskt obrazu nie ogranicza się do treści widzialnej. To tylko wycinek rzeczywistości.

• Sposób uczestnictwa w oglądaniu jest zindywidualizowany.

• „Wzajemne oglądanie” – widz widzi obraz, fotografię, film, a jednocześnie widzi siebie samego.

Aparat i dyspozytyw (?)

Mechanizm projekcji i identyfikacji – wzajemna relacja 2 stanów (bycia widzem i zaangażowania, identyfikacji). Zakłócenie tego mechanizmu jest powodowane niewystąpieniem któregoś z tych dwóch elementów.

Kino daje rzeczywistość symulowaną - na podobieństwo snu. Sen w psychoanalizie miał bardzo ważne znaczenie.

*Identyfikacja - ekran filmowy jest z jednej strony obiektywny, a z drugiej zachowuje zasadę lustra.

* Uwięzienie w ciemnej sali kinowej. (w latach 60. Film, sesja kinowa została porównana do

hipnozy: obserwacja widzów wychodzących z kina - eksperyment.)

*Pożądanie - nieświadoma tęsknota do zaspokojenia potrzeby utraty i braku -> rola narzucona

widzowi kinowemu.

KINO I KULTURA POPULARNA

Analiza kultury popularnej z różnych perspektyw (feminizm, strukturalizm, ekonomia polityczna...itd).

Kultura popularna - to zbiór ogólne dostępnych wytworów (przeciwieństwo to kultura elitarna) .

TEORIA KULTURY MASOWEJ	SEMIOTYKA I SEMIOLOGIA
...czyli dwa skrajne spojrzenia na kulturę popularną
Znaczenie społeczne : kulturę popularną można utożsamić z kulturą masową. - konwencjonalizacja kultury - nowe społeczeństwo. Lata 20. , 30. - rozwój kultury masowej (chociaż mówi się o śladach w wieku XVI i XVII, albo nawet cesarstwo rzymskie, kiedy ludność domagała się chleba i igrzysk).	Semiotyka uważa, że .... Całość ludzkich wytworów daje się zrozumieć jako UKŁAD STRUKTUR -> zrozumiałość, logiczne połączenie.
3 obszary rozwoju kultury popularnej : 1. Co (lub kto) określa kulturę popularną (czyim jest wytworem, czy została narzucona^4). 2. Wpływ komercjalizacji i industrializacji kultury popularnej. 3. ideologiczna rola kultury popularnej - czy kultura popularna indoktrynuje ludzi?	Np. bajka - poszukujemy struktury : 1. bohater napotyka trudności 2. bohater opuszcza dom rodzinny 3. napotyka siły nadprzyrodzone.... 10. wszystko kończy się dobrze. --> mimo zmieniającej się treści, struktura jest niezmienna. W ten sam sposób strukturaliści tłumaczyli zachowania społeczne... itd.
Lata 20. I 30. - treści kultury popularnej nasycone są ideologią faszystowską.	Ciekawe badania STRUKTURY FILMU (struktura w historiach Bonda -> schemat walki z przeciwnikiem politycznym).
Film - jako wytwór przemysłu. Sztuka czy rzemiosło?	"Rzeczywistość nie jest rozumiana inaczej niż przez system znaczeń" Bart.
Główne twierdzenie teorii społeczeństwa masowego odnosi się do negatywnej konsekwencji i procesu industrializacji i urbanizacji. --> upadek religii, destrukcja tradycji, alienacja człowieka atomizowany układ społeczny. Ludzie tworzą grupy, ale nie tworzą wspólnoty.	Kulturę popularną należy traktować jako to, co ujawnia to w co wierzą i czym się interesują ludzie. "Mitologie" - kino A. Hepburm, G. Garbo.
Kultura masowa jest kulturą popularną tworzoną przez technikę przemysłową i sprzedawana dla zysku masowej publiczności konsumentów. = krytyka kultury popularnej (atomy). - struktury społeczne - moralność itd. - to co odchodzi w niepamięć.

KINO AUTORSKIE

XIX/ XX w. podział : Artysta to ktoś niedoceniony, niezrozumiały przez pariasów. Jest ubogi, nędzny.

FILM : początek kina - pojęcie autora nie funkcjonowało.

Astrick (?) - za pomocą kamery "można pisać".

Literatura była dziedziną bardzo nobilitującą. Do tego stopnia, że w Polsce zasłużonemu autorowi kupowano dom (np. M. Konopnicka) --> teraz porównanie filmu do literatury zmieniło perspektywę patrzenia na film (on też może być poważny!) --> zainteresowanie pisarzy filmem.

NOWA FALA - nurt w kinie francuskim. Koniec lat 50 to narodziny kina autorskiego.

Nowa fala została zapoczątkowana manifestem (napisanym przez krytyka filmowego). Wyrosła z przekonania, że filmem powinni się zajmować ludzie pióra.

1. dopuszczenie do filmu pisarza

2. film jako autorski efekt reżysera.

-> s p o r y (KTO był właściwie autorem? Reżyser? Scenarzysta? Producent?)

Tadeusz Konwicki (w Polsce).

---

1. Konwicki - pierwszy autor kina autorskiego (Polska).↩

2. D. Lynch - autor filmowy, który wyrósł na gruncie kina gatunków.↩

3. „Kanał” – pierwszy polski film o powstaniu warszawskim. Wzbudził bunt i kontrowersje. Film pokazał klęskę powstania. Polacy jako ludzie „po wielokroć przegrani”, także politycznie. „Bohaterowie tragedii” – oglądamy zmarłe duchy. (Wajda najczęściej właśnie przedstawia duchy – ROMANTYCZNOŚĆ). Autorem opowiadania na bazie której powstał film jest Jerzy Stawiński, opowiadał swoją własną historię. Taka katastroficzna wizja postania byłą bardzo na rękę władzom komunistycznym.↩

4. Feministki uważały, że kultura popularna jest wytworem patriarchatu.↩