GOSPODARKA RYNKOWA – forma, w której jednostki gospodarujące kierują się swoimi własnymi celami i starają się osiągać maksymalne korzyści, nie uciekając się do pomocy czy ochrony ze strony państwa. To co, jaki i dla kogo wytwarzać wynika z działania „niewidzialnej ręki rynku”, która sprawia, że gospodarcze działania jednostki służą celom społeczeństwa jako całości. Czynniki wytwórcze są własnością prywatną i podlegają mechanizmom rynkowym. Ceny dóbr i usług kształtują się na rynku i to rynek określa ilość tych produktów i odbiorcę. Podmioty gospodarcze mają swobodę działania. Państwo pełni rolę ograniczona do ochrony własności prywatnej i zapewnia bezpieczeństwo obywateli. Gospodarka rynkowa zawdzięcza swoją nazwę przede wszystkim temu, że podstawowym regulatorem i koordynatorem procesów gospodarczych jest w niej rynek, który jest samoczynnie działającym mechanizmem, wpływającym na zachowanie podmiotów gospodarczych, te zachowania przesądzają o alokacji zasobów gospodarczych. Własność prywatna skłania też do efektywnej konkurencji między przedsiębiorstwami, silne bodźce to – optymalizacja produkcji i racjonalne wykorzystanie czynników produkcji. Dążąc do jak największego zysku przedsiębiorcy starają się produkować więcej i lepiej niż ich konkurenci oraz możliwie najtaniej. Wymaga to poszukiwania najtańszych kombinacji czynników produkcji oraz wprowadzenie obniżających koszty innowacji technologicznych i organizacyjnych. System ten uzależniony jest bezpośrednio od woli konsumentów. Podstawowe podmioty gospodarcze – przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe działają w gospodarce rynkowej samodzielnie i kierują się zasadą samofinansowania, występują na rynku w roli sprzedawców jak i nabywców, dobrowolne umowy są zawierane między nimi przy użyciu pieniądza według cen kształtujących się na ogół swobodnie na rynku. Ceny dóbr konsumpcyjnych oraz ceny czynników produkcji ustala się zwykle na poziomie równoważącym popyt z podażą. Nierównowaga podażowa. Głównymi zaletami gospodarki rynkowej są:
tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych,
efektywny system motywacyjny,
duża innowacyjność gospodarki,
dyscyplina finansowa przedsiębiorstw, związana z konkurencją i zasadą samofinansowania działalności gospodarczej,
tendencja do samodzielnego ustalania się równowagi rynkowej,
duża elastyczność gospodarki,
dobre zaopatrzenie sklepów.
GOSPODARKA CENTRALNIE ZARZĄDZANA – inaczej planowana lub centralnie sterowana opierała się na założeniach planów kilkuletnich, które określały cele rozwoju państwa. Przeciwieństwo gospodarki rynkowej. W tym typie gospodarki to władze podejmowały decyzje gospodarcze. Ceny oraz liczba produktów nie były ustalane przez przedsiębiorców, ale przez władzę. Planiści ustalali również, jakie dobra i usługi należy wyprodukować, w jaki sposób należy to zrobić, oraz kto te dobra i usługi otrzyma, ustalając poziom płac oraz wprowadzając skomplikowany system rozdzielnictwa. Gospodarka centralnie sterowana opierała się na własności państwowej. Charakteryzowała się monocentrycznym ładem społecznym, nierynkową alokacją zasobów gospodarczych oraz występowanie niedoborów oraz ogromną ilością zakazów. System ten okazał się niewydolny i nie zaspokajał potrzeb społeczeństwa. Przerost przemysłu ciężkiego, usługi w szczątkowym zarysie. Państwo decydowało również o ilości drukowanych pieniędzy. Niskie koszty utrzymania. Nierównowaga popytowa.
MAKROEKONOMIA – zajmuje się procesami gospodarowania od strony gospodarki narodowej oraz skutkami tych procesów. Funkcje makroekonomii
Poznawcza – dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych, o prawidłowościach rządzących nimi, o przyczynach i skutkach
Aplikacyjna
GOSPODAROWANIE – przedsiębiorstwa – maksymalizacja zysków; konsument – największe zadowolenie.
PRZESZKODY :
KONSUMENT – dochody, ceny, podaż, czas, niepewność (ograniczone informacje), ryzyko.
PAŃSTWO – niepewność, ryzyko, uwarunkowania geograficzne (dobra naturalne), historyczne, gospodarka centralnie planowana.
POZIOM DOBROBYTU – produkt krajowy brutto (PKB), dochód realny (nasze pieniądze wyrażone w towarze), dochód nominalny (pieniądze), poziom inflacji, bezrobocie
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) – zdolność do wytwarzania dóbr w ciągu roku. Miara masowa dla określenia PKB wynosi 1 rok. Do PKB nie wchodzą – wszystkie czynności zakazane do wykonywania i czynności niezakazane do wykonywania, ale nie wykazywane dochody (szara strefa).
PRODUKT KOŃCOWY – taki, który w danej firmie został wyprodukowany i nie będzie w niej dalej przetwarzany. PRODUKT FINALNY (PF) – produkt, który nie będzie już przetwarzany w gospodarce w ciągu roku (wszystko to co nie będzie przetwarzane w gospodarce w danym roku). PKB to wartość produktów finalnych w gospodarce w ciągu roku (PKB = Σ PF – – suma produkcji finalnej wytworzonej w ciągu roku w gospodarce). PRODUKT GLOBALNY – suma tego co każde przedsiębiorstwo wytworzy. ZUŻYCIE POŚREDNIE – produkcja danej firmy (koszty surowców, półfabrykatów).
PARADOKS ZAPOBIEGLIWOŚCI – zwiększenie oszczędności (zwłaszcza trzymane w domu) powoduje sarnację popytu, powoduje to zmniejszenie PKB. Oszczędności przekształcają się w inwestycje w systemie bankowym.
EFEKT KULI ŚNIEGOWEJ – rosną odsetki od odsetek, obsługa długu coraz trudniejsza – kolejne pożyczki. Odsetki od kolejnych pożyczek coraz wyższe.
ROLOWANIE OBLIGACJI – polega na odkupieniu starych obligacji, pod warunkiem zakupu nowych.
DŁUG PUBLICZNY – Σ deficytu przez kolejne lata + odsetki i pożyczki (koszty obsługi zadłużenia)
EFEKT WYPIERANIA lub WYPYCHANIA – PŃ część oszczędności zabrało na swoje potrzeby. PŃ w gospodarce zmniejsza aktywność gospodarczą sektora prywatnego.
EKWIWALENTNOŚĆ RICARDIAŃSKA (DAWID RICARDO) – w takiej samej mierze w jakiej PŃ zwiększa swoją aktywność gospodarczą maleje aktywność gospodarcza sektora prywatnego (inwestycje gospodarcze maleją o wielkość deficytu). Ekwiwalentność – równoważność, tożsamość.
PLANOWANY POPYT GLOBALNY (AD)
Popyt składa się z popytu konsumpcyjnego (GD) i inwestycyjnego (F). Planowany popyt globalny równy jest Σ dochodu konsumpcyjnego (C) i dochodu inwestycyjnego (I).
AD = C + I
DOCHÓD KONSUMPCYJNY równy jest konsumpcji autonomicznej (Ca) i zależności konsumpcji (f(Y)). Konsumpcja autonomiczna w przypadku zerowego dochodu kojarzy się ze spadkiem oszczędności, są to wydatki jakie ponosimy na zakup środków niezbędnych do życia. Funkcja konsumpcji – jej nachylenie musi być mniejsze niż 1.
C = Ca + f(Y)
WSPÓŁCZYNNIK MARGINALNEJ SKŁONNOŚCI DO KONSUMPCJI – mówi jaką część dodatkowego dochodu przeznaczą konsumenci na wzrost konsumpcji. Nie może być większy niż 1. Uzupełnia go marginalna skłonność do oszczędzania.
f(Y) / MPC x Y
WSPÓŁCZYNNIK MARGINALNEJ SKŁONNOŚCI DO OSZCZĘDZANIA – mówi nam ile dodatkowej oszczędności powstanie z każdej dodatkowej złotówki dochodu.
MPS = ΔS / ΔY
MPC + MPS = 1
C = Ca + MPC x Y
AD = Ca + MPC x Y + I
WZROST GOSPODARCZY (g) – polega na tym, że PKB z roku na rok jest coraz większe. Wzrost gospod. Będziemy mierzyć za pomocą PKB (Y). Im większy wzrost tym silniej dana gospodarka rośnie.
ΔY / Y x 100% = g
HARROD – DOMAR
Gr – rzeczywista stopa wzrostu gospodarki
Gr = ΔY / Y
Gw – gwarantowana stopa wzrostu określona przez
MPS/ b
Gr = Gw
Jest to stopa wzrostu majątku trwałego (kapitału).
Jeżeli w takim samym tempie rośnie kapitał i PKB,
tzn że nadal wykorzystujemy wszystkie czynniki.
Oprócz Gw uwzględnili stopę przyrostu
naturalnego Gn.
Zrównoważony Gn = Gr = Gw – znaczy że z okresu na
okres wykorzystywane są wszystkie czynniki.
Gn = Gr – wzrost gospodarczy jest = naturalnemu przyrostowi
Gn = Gr < Gw – PKB rośnie wolniej niż przyrasta majątek trwały
(kapitał jest nie wykorzystany, zmniejszeniu ulegają inwestycje,
grozi to stagnacją)
Gn > Gr = Gw – maszyny wykorzystane, za dużo ludzi –
bezrobocie wywołane brakiem wystarczającej ilości kapitału.
Siła robocza rośnie szybciej niż PKB.
Gn > Gr < Gw – nie są wykorzystani ludzie i maszyny – popyt w
gospodarce zbyt mały aby wykorzystać wszystkie czynniki
produkcji.
WSZYSTKIE MODELE MIAŁY NA CELU OPISANIE
CZYNNIKÓW, OD KTÓRYCH ZALEŻY WZROST GOSPODARCZY.
W GOSPODARCE WZROST GOSPODARCZY JEST RÓŻNY –
SILNIEJSZY, SŁABSZY, UJEMNY.
MODELE WZROSTU
- JEDNOCZYNNIKOWY – przyjęto, że g zależy od 1 czynnika.
CZYNNIKIEM JEST SIŁA ROBOCZA
Y = W x L W-wydajność pracy,
L – liczba zatrudnionych osób
ΔY = ΔW x L + W x ΔL + ΔW x ΔL
ΔY = ΔW x L + W x ΔL / Y = W x L
ΔY ΔW ΔL
------ = ------- + --------
Y W L
ΔY / Y zależy od tempa zmian wydajności pracy oraz od tempa wzrostu zatrudnienia. Na podstawie tego modelu możemy mówić o
- WZROŚCIE INTENSYWNYM – źródłem PKB jest poprawa jakości wykorzystania czynnika produkcji (zmiana wydajności). Lepszy dla gospodarki.
- WZROŚCIE EKSTENSYWNYM – zwiększenie ilości wykorzystywanego czynnika produkcji (zmiana zatrudnienia).
b) CZYNNIKIEM JEST KAPITAŁ RZECZOWY (MASZYNY, URZĄDZENIA, BUDOWLE ITP.) – tempo wzrostu zależy od wzrostu ilości wykorzystywanego kapitału i tempa wzrostu efektywności jego wykorzystania.
Y = E x K E – efektywność wykorzystania kapitału
K – ilość kapitału rzeczowego
ΔY = ΔE x K + E x ΔK + ΔE x ΔK
ΔY = ΔE x K + E x ΔK / Y = E x K
ΔY ΔE ΔK
------ = ------- + -------
Y E K
ΔE / E – wzrost intensywny
ΔK /K – wzrost ekstensywny
- DWUCZYNNIKOWY
PIERWSZA WERSJA MODELU SOLOWA
Y = A x K L
A – współczynnik postępu technicznego
- współczynnik elastyczności produkcji (PKB) względem kapitału – informuje o ile % zmieni się PKB jeżeli ilość kapitału (K) zmieni się o 1%
- współczynnik elastyczności produkcji (PKB) względem pracy (L) – informuje o ile % zmieni się PKB jeżeli praca zmieni się o 1%
W krajach rozwiniętych = 0,8 ; = 0,2
W Polsce = 0,4, = 0,6
W Polsce PKB w większym stopniu zależy od czynnika pracy.
Zakłada się, iż + = 1
Y = A x K x L
ΔY ΔA ΔK ΔL
------ = -------- + x ----- + x ------
Y A K L
Wzrost zależy od zmiany technologii, tempa zmian ilości kapitału I od tempa zmian zatrudnienia oraz od elastyczności.
Zmiana technologii jest zewnętrzna.
EGZOGENICZNY MODEL WZROSTU – w którym
postęp technologiczny nie zależy od decyzji pojedynczych podmiotów gospodarczych i jest wynikiem pochodzącym z zewnątrz (z otoczenia firmy)
ENDOGENICZNY MODEL WZROSTU – powstał później, postęp techniczny traktuje się jako wynik decyzji pojedynczych podmiotów gospodarczych, świadomej działalności badawczo – rozwojowych (Paul Romer i Robert Lucas)
ROBERT SOLOW – najpopularniejszy model wzrostu (egzogeniczny) opracował go w 2 wersjach.
ΔA / A – w ekonomii reszta Solowa
Przyjmuje się, że reszta solowa jest miarą ogólnej produktywności czynników wytwórczych (Total factor productivity TFP)
Y / L = A x (K/L) <1
Wydajność pracy przypadająca na 1 pracownika zależy od technicznego uzbrojenia pracy (K/L), które określa ile kapitału (maszyn, urządzeń, budynków itp.) prypada na 1 zatrudnionego pracownika.
Y/L
K / L
Zależność Y/L zależy od technicznego uzbrojenia pracy. Stałe przyrosty technicznego uzbrojenia pracy przynoszą coraz mniejsze przyrosty PKB
POSTĘP TECHNICZNY EGZOGENICZNY – związany jest ze zmianami i usprawnieniami organizacyjnymi i nie wymaga ponoszenia nakładów pieniężnych.
Y/L
K/L
POSTĘP TECHNICZNY ENDOGENICZNY – jest skutkiem dodatkowych nakładów inwestycyjnych ponoszonych w gospodarce.
- ENDOGENICZNY UCIELEŚNIONY W KAPITALE- wiąże się z postępem technicznym indukowanym
Y/L
- ENDOGENICZNY UCIELEŚNIONY W PRACY – związany jest ze wzrostem kapitału ludzkiego (wiedza i umiejętności zatrudnionych pracowników) i wymaga ponoszenia dodatkowych nakładów inwestycyjnych (dokształcenie pracowników) ↑ - oznacza, iż ludzie nabrali wprawy w obsłudze nowych maszyn itp.
- ENDOGENICZNY INDUKOWANY – wiąże się z endogenicznym ucieleśnionym w kapitale
RODZAJE BEZROBOCIA:
1. PRZYCZYNY:
- FRYKCYJNE (DOBROWOLNE) – związane ze zmianą miejsca pracy (poszukując lepszej pracy zwalnia się z 1 miejsca pracy, aby szukać czegoś lepszego)
- SEZONOWE (DOBROWOLNE) – związane ze zmianą pór roku, np. ogrodnictwo, budownictwo.
- KONIUNKTULARNE (DOBROWOLNE) – związane ze stanem koniunktury w gospodarce (zależy od poziomu PKB), w okresach kryzysu i recesji rośnie, w okresie rozkwitu maleje.
- STRUKTURALNE (DOBROWOLNE) – związane jest z niedopasowaniem struktury podaży pracy do struktury popytu na prace (bezrobotnych 100 górników, a poszukiwanych 100 krawcowych). Kwalifikacje nie odpowiadają zapotrzebowaniu na prace. Wysokie w Polsce na początku reform strukturowych.
- TECHNOLOGICZNE (PRZYMUSOWE / DOBROWOLNE) – związana z postępem technologicznym, występuje gdy praca maszyn zastępuje prace ludzi.
- KLASYCZNE (DOBROWOLNE) – związane z działalnością związków zawodowych i ustalaniem przez państwo płacy minimalnej.
2. WG SPOSOBU PRZEJAWIANIA SIĘ:
- JAWNE – to ci, którzy szukają pracy, zgłosili się do urzędów, odpowiadają na oferty – to które widać
- UKRYTE – polega na przeroście zatrudnienia – nic nie robią, ale etat mają (czasami też szara strefa)
3. WG REALNOŚCI
- RZECZYWISTE – ludzie, którzy są bezrobotni i aktywnie poszukują prace, chcą pracować.
- POZORNE (UDAWANE BEZROBOCIE)
- zawodowi bezrobotni – ciągle na zasiłku, zarejestrowani w urzędzie, ale nie chcą pracować – ok. 0,5 mln w Polsce
- zarejestrowani bezrobotni – pracują na czarno
4. WG CZASU TRWANIA
- OKRESOWE – zostali bezrobotni – szukali pracę i znaleźli
- CHRONICZNE – bezrobocie przedłużające się ponad rok. Niebezpieczne – obniża naszą wartość na rynku pracy – traci się chęci do szukania pracy. Dzieci tych ludzi często są bezrobotnymi chronicznymi.
BEZROBOCIE NATURALNE – dot. głównie kobiet, które są utrzymywane przez współmałżonków (bardziej opłaca się zostać w domu). Nie są zainteresowani podjęciem pracy za ukształtowaną na rynku stawkę płac. Jeśli stawka płac będzie rosła to będzie malało.
W
L – siła robocza
W - płace
L
Równowaga przy tej płacy tylko bezrobocie naturalne (3-5%).
W – płaca wymuszona przez związki.
ZASÓB PRACY (Z ) = aktywni zawodowo + bezrobocie
Liczba ludzi w wieku produkcyjnym (15-65 lat) zdolna do wykonywania pracy
AKTYWNI ZAWODOWO = pracujący + bezrobotni
WSPÓŁCZYNNIK AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ = aktywni zawodowo / zasób pracy
Pozwala on określić jaki jest odsetek bezrobotnych w bezrobociu naturalnym.
WSPÓŁCZYNNIK ZATRUDNIENIA = współczynnik pracujących / aktywnych zawodowo
STOPA BEZROBOCIA = liczbie bezrobotnych / aktywnych zawodowo
Opisuje stan rynku aktywnych zawodowo w gospodarce.
SKUTKI BEZROBOCIA
- MIKROEKONOMICZNE – trudności ze znalezieniem pracy (im dłużej jest ktoś bezrobotny tym szybciej jego doświadczenie zawodowe się dezaktualizuje); postępujący proces destrukcji (izolacja społeczna, niskie dochody, spadek kondycji intelektualnej)
- MAKROEKONOMICZNE – straty produkcji w wyniku niepełnego wykorzystania siły roboczej, obciążenie budżetowe z tyt. Finansowania zasiłków dla bezrobotnych, straty we wpływach podatkowych (które byłyby większe gdyby bezrobotni pracowali i płacili podatki).
SPOSOBY ZWALCZANIA BEZROBOCIA
- POLITYKA PASYWNA – zasiłki dla bezrobotnych (dają podstawe do pokrycia najpotrzebniejszych potrzeb, uznawane są za automatyczne stabilizatory koniunktury), wcześniejsze emerytury,
- POLITYKA AKTYWNA – oddziaływanie na globalny popyt, Polit. Zatrudnienia, publiczne programy zatrudnienia, subsydiowanie płac, szkolenia zawodowe.
PODAŻ PRACY – szukający pracy
POPYT PRACY – pracodawcy zgłaszają popyt na zatrudnienie.
W
D - popyt na prace
Z - zasób pracy
D S - podaż pracy
L
PRAWO OKUNA – spadek bezrobocia o 1% wymaga wzrostu PKB o 2,5-3%
PIENIĄDZ – każde dobro, które pełni w gospodarce 5 funkcji – miernik wartości, pośrednik w wymianie, środek płatniczy (regulujemy zobowiązania pieniędzmi), środek tezauryzacji (gromadzenie bogactwa, skarbu), pieniądz światowy.
POPYT NA PIENIĄDZ :
- TRANSAKCYJNY – potrzebujemy gotówki żeby regulować zobowiązania,
- PRZEZORNOŚCIOWY – na wszelki wypadek,
- SPEKULACYJNY – związany jest z transakcjami na giełdzie.
PODAŻ PIENIĄDZA – ilość pieniądza w obiegu. Obejmuje gotówkę, wkłady a’vista i niektóre papiery wartościowe
AGREGAT PIENIĘŻNY – publikuje NPB, rodzaje:
- MO – podstawowy agregat pieniężny, baza monetarna pieniądz wielkiej mocy, rezerwy gotówkowe (RG) banków komercji w banku centralnym, GOT – gotówka w obiegu pozabankowym
MO = RG + GOT
Płynność – bieżące regulowanie zobowiązań
– M1 – drugi agregat pieniężny
M1 = GOT + D (depozyty, wkłady na żądanie)
– M2 = M1 + wkłady terminowe w zł
– M3 = M2 + pozostałe wkłady terminowe + wkłady terminowe państwa i przedsiębiorstw państwowych + wkłady terminowe w walutach obcych (nie wszyscy ten element uwzględniają)
NIBY PIENIĄDZ – wkłady budowlane, wkłady terminowe związane z budownictwem, weksle – poza bankiem
PIENIĄDZ SENSULARGO (L) w bardzo szerokim rozumieniu L → M3 + akcje, obligacje, papiery wartościowe.
EMINENTEM ZŁOTYCH JEST NBP.
BANK CENTRALNY – dba o jakość pieniądza, steruje polityką pieniężną, jest bankiem państwa (budżetu), kontroluje inflację.
BANKI KOMERCYJNE – kreują pieniądz, mogą podwyższać stopę rezerw gotówkowych
REZERWY GOTÓWKOWE – część wkładów
REZERWY OBOWIĄZKOWE – bank centralny wyznacza jaki % przechowywanych w banku depozytów musi stanowić gotówka
STOPA REZERW MINIMALNYCH (OBOWIĄZKOWYCH) rg = RG / D D – depozyt, RG – rezerwy gotówk.
MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA
Kp = M1 / MO
ZDOLNOŚĆ KREACJI KREDYTOWYCH
- stopa rezerw obowiązkowych
- składniki utrzymywania gotówki (Got)
- w jakiej proporcji podzielę pieniądze, które mam)
Got = GOT / D
MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA
Kp = M1 / MO = Got + 1 / rg + got
KREACJA KREDYTÓW – wpływa na podaż pieniądza, bank centralny kontroluje ile tego pieniądza jest w gospodarce.
PODAŻ PIENIĄDZA – jest niezależna od stopy procentowej i jest ustalana przez bank centralny
Rynek pieniądza SM
%
DM
Me M
M – ilość pieniądza
% - cena pieniądza, stopa %
SM – krzywa podaży
Im wyższa stopa procentowa, tym mniejsze zapotrzebowanie na pieniądz.
Sterowanie stopą procentową przez bank centralny.
Aby zmniejszyć podaż pieniądza BC może wpływać na stopę procentową:
- może zwiększyć stopę rezerw obowiązkowych
- operacja otwartego rynku – bank kupuje lub sprzedaje obligacje państwowe, musi sprzedawać bony skarbowe.
Aby zwiększyć podaż pieniądza musi skupować papiery wartościowe.
POPYT NA PIENIĄDZ WG KEYNSA
%
DM
M
MT – motyw transakcyjny
MS – motyw spekulacyjny
PM – pułapka płynności (stopa % się nie zmienia)
Stopa % się zmienia ilość pieniądza jest stała
POLITYKA PIENIĘŻNA BC znajdzie się w tzw pułapce płynności jeżeli zmiany podaży pieniądza w gospodarce nie będą wpływać na zmianę stopy procentowej. Sytuacja taka występuje wtedy gdy krzywa popytu na pieniądz jest pozioma, a w gospodarce poziom stóp procentowych jest bardzo niski. Tak mało pieniędzy, że nie wystarcza na to aby zrealizować PKB
M x V = P x Y ilościowa teoria pieniądza (- nadmiar pieniądza zamieni się w inflację, - niedobór pieniądza zmieni się na deflację)
M – ilość pieniądza w obiegu
Y – PKB
V – szybkość obiegu pieniądza
P – ceny średnie
V – 1 / Got = D / GOT jak szybko pieniądz w gospodarce krąży
M = P x Y / V ilość pieniądza w gospodarce
CYKL KONIUNTULARNY – powtarzające się regularnie wahania poziomu aktywności gospodarczej. Możemy mierzyć poziomem PKB.
CLEMENS JUNGLAR – zauważył regularnie powtarzające się wahania (wzrost i spadek). Stwierdził, że powtarzają się co 6-8 lat. Opisał morfologie cyklu, podzielił go na fazy – kryzys, - depresja, - ożywienie, - rozkwit. Punkty zwrotne górny i dolny. Cykl koniunkturalny trwa od 1 punktu górnego do kolejnego punktu górnego. Każdy kolejny kryzys powodował mniejszy spadek PKB. Cykl opisany przez Junglara zwany jest klasycznym.
Y Y
t t
KITCHIN – cykle koniunkturalne na podstawia zmian zapasów , które trwały ok. 3,5 roku – nazwane cyklami Kitchina
KONDRATIEW – cykle Kondratiewa, inaczej nazywane cyklami długimi (ok. 50-60 lat.) Wg niego przyczyną powstania cyklu były radykalne technologie (np. maszyna parowa), które zupełnie zmieniały przyczyny produkcji.
J.A. SCHUMPETER – zaproponował, iż w długich cyklach Kondratiewa można wyróżnić cykle Junglara, a w nich cykle Kitchina. (1 Kondratiew – 6 Junglarów, 1 Junglar – 2 Kitchina). Twierdził, że cykle te się nakładają. Teoria cyklu – wyjaśniał go pojawieniem się innowacji. W zależności od jej rangi może powstać cykl Kondratiewa, Junglara lub Kitchina.
K. WICKSELL – ekonomista, upatrywał przyczyn cyklu w zjawisku pieniądza.
S. JEVONS – przyczyną kryzysu są plamy na słońcu.
WSPÓŁCZEŚNI EKONOMIŚCI (RBC – SZKOŁA REALNEGO CYKLU KONIUNTULARNEGO) – twierdzą, że przyczyną cyklu jest postęp techniczny, który wywołuje różne szoki podażowe lub popytowe i gospodarka musi się przystosować. Okres przygotowawczy to okres kryzysu.
J.M. KEYNES – twierdził że przyczyną cyklu jest spadek popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego. Jest prekursorem tezy, że państwo powinno w gospodarce pełnić aktywną rolę – był autorem tezy iż ingerencja państwa w gospodarce ma swoje uzasadnienie, której celem było podwyższenie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego. Spadek popytu to spadek podaży. Państwo musi inwestować w takie dziedziny, w których zwiększy działalność sektora prywatnego i nie spowoduje wzrostu podaży towarów (szkolnictwo, administracja, budownictwo). Keynes twierdził, że w sytuacji kiedy rozpoczyna się kryzys państwo powinno wydawać więcej niż potrzebuje (powinno tworzyć deficyt). Państwo powinno stymulować popyt.
INTERWENCJONIZM PAŃSTWOWY – państwo aktywnie działa w gospodarce, wpływając na poprawę koniunktury.
PAUL SAMUELSON – MODEL MNOŻNIKA AKCELERATORA
Y = C + I C -konsumpcja
C = MPC x I I - inwestycja
Y - PKB
A – inwestycje autonomiczne
I - inwestycja w okresie wcześniejszym
I = I + I
I - inwestycje autonomiczne – inwest. Które nie zależą od stanu koniunktury
INWESTYCJE ODTWORZENIOWE – mają na celu zastąpienie zużytego sprzętu nowym.
I = A
I = b (C - C )
WSPÓŁCZYNNIK AKCELERACJI SAMUELSONA
B = I / ΔC I = b x ΔC ΔC = C - C
R HICKS – rozbudował model Samuelsona, połączył go ze współczynnikiem akceleracji b. Twierdził, że inwestycje autonomiczne I w czasie rosną.
TREND WZROSTOWY – Hicks stwierdził, że trend wokół, którego oscylują wahania to I / 1 - MPC. Stwierdził, że tak jak gospodarka oscyluje, istnieje górna i dolna granica wahań, i tych granic gospodarka nie przekroczy. Sufit – zależy od ilości zasobów, którymi dana gospodarka dysponuje. Poziom podłogi – zależy od wyposażenia kapitałowego
Określił bardziej ogólnie od Samuelsona, jeżeli
1/b > MPC – wahania tłumione, coraz słabsze
1/b < MPC < 4b / (1 + b) - wahania wybuchowe (wzrosty i spadki w gospodarce coraz silniejsze)
ZALETY – połączono prawidłowość zachowań konsumentów (przez uwzględnienie MPC) oraz zachowań producentów (przez uwzględnienie b – współczynnika akceleracji).
WADY – nie uwzględnia zjawisk pieniędzy.