PYTANIA NA EGZAMIN Z MAKROEKONOMII II

1.

Porównaj podstawowe kategorie produktu społecznego.

Zaliczamy tutaj:

•

Produkt krajowy brutto (PKB)- to miara wielkości produkcji wytworzonych przez
czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego,
kto jest ich właścicielem. Jest on najpopularniejszym modelem liczenia dochodu w
kraju

•

Produkt krajowy netto (PKN)- to PKB pomniejszone o amortyzacje,

•

Produkt narodowy brutto (PNB)- jest miarą całkowitych dochodów osiąganych przez
obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki
produkcji. PNB=PKB skorygowanemu o dochody netto z tytułu własności za granicą

•

Produkt narodowy netto (PNN)- produkt narodowy pomniejszony o wartość
amortyzacji

•

Dochód narodowy (DN)- produkt narodowy netto wyrażony w cenach czynników
wytwórczych, pomniejszony o wartość podatków pośrednich

•

Dochód osobisty (DO)- dochód narodowy pomniejszony o składki na ubezpieczenie
społeczne i nierozdzielone zyski przedsiębiorstw, a powiększony o płatności
transferowe

•

Dochód rozporządzalny (DR) –dochód osobisty pomniejszony o podatki dochodowe

2.

Omów okrężny obieg dochodów w gospodarce narodowej.

Obieg okrężny jest to model gospodarki pokazujący w sposób uproszony – odbywający się
na rynkach przepływ strumieni produktów i czynników wytwórczych między podmiotami
gospodarującymi, w zamian za płatności dokonywane za nie.

Gospodarka jako całość składa się z wielu milionów podmiotów gospodarczych.

Indywidualne decyzje tych podmiotów wyznaczają najważniejsze łączne wielkości
makroekonomiczne gospodarki.

Ruch okrężny to model pokazujący, jak dochodzi do ustalenia się w gospodarce:

całkowitych wydatków, całkowitych dochodów oraz ogólnej wielkości produkcji dóbr i usług.

•

Gospodarstwa domowe oferują przedsiębiorstwom podaż usług czynników produkcji,
przedsiębiorstwa zaś wykorzystują te czynniki do produkcji dóbr i usług.

•

Tym usługom odpowiadają pewne płatności.

1)

Gospodarstwa domowe otrzymują dochody z tytułu świadczonych usług (płace,
czynsze, zyski), wypłacane przez przedsiębiorstwa za dostarczone i wykorzystane
czynniki wytwórcze.

2)

Następnie gospodarstwa domowe wydają swoje dochody na zakup od
przedsiębiorstw dóbr i usług, dając tym samym przedsiębiorstwom pieniądze
potrzebne do zapłacenia za usługi czynników wytwórczych wykorzystane w
produkcji.

Krąg wewnętrzny symbolizuje transfery zasobów rzeczowych pomiędzy dwiema grupami

podmiotów, natomiast krąg zewnętrzny odzwierciedla odpowiadające im przepływy

pieniężne. W rzeczywistości gospodarstwa domowe nie wydają całości swoich dochodów na

konsumpcję.

Nadwyżkę dochodów nad konsumpcją, w postaci oszczędności, odprowadzają np. do

banków (są to dopływy z ruchu okrężnego).

Banki z kolei wolne środki finansowe udostępniają przedsiębiorstwom na finansowanie

inwestycji (są to dopływy do obiegu).

3.

Wskaż zależności między rozwarstwieniem dochodów a PKB.

Niedostatki dochodu narodowego jako miernika dobrobytu wynikają z tego, że nie

zawiera on informacji o rzeczywistych proporcjach podziału dochodów w danej społeczności.
Wysoki poziom dochodu narodowego na jednego mieszkańca może towarzyszyć sytuacji, w
której olbrzymia część dochodów przypada nielicznej mniejszości, a potrzeby większości
obywateli są niedostatecznie zaspakajane. Nawet jeśli w danym społeczeństwie rzadko
spotyka się przypadki skrajnej nędzy, to nierównomierność w podziale dochodów sprawią, że
w subiektywnym odczuciu konsumentów ich potrzeby nie są zaspakajane w wystarczającym
stopniu.

Krzywa Kuznetsa – ukazuje zależność pomiędzy wzrostem przeciętnego dochodu per

capita oraz rozwarstwieniem dochodu/zanieczyszczeniem środowiska. Ma kształt
dzwonowaty (podobny do krzywej Laffera). Istotą tej krzywej jest ukazanie faktu, że
rozwarstwienie dochodu PKB per capita rośnie do pewnego momentu. Osiągając wartość
krytyczną przeciętnego dochodu zaczyna spadać. Podobnie jest z zanieczyszczeniem
ś

rodowiska – rozwój i wzrost dochodów początkowo powodują nasilenie się zjawiska

zanieczyszczenia, aby po osiągnieciu wartości krytycznej spadać.

4.

Omów mechanizm mnożnika inwestycyjnego według szkoły keynesowskiej.

Mnożnik keynesowski (wydatkowy) jest to stosunek zmiany produkcji do powodującej

ją zmiany w wydatkach autonomicznych. Zmiana wydatków autonomicznych zmienia
poziom konsumpcji więc powoduje dodatkową zmianę dochodu i tym samym dodatkową
zmianę poziomu produkcji. Wiąże się z nim zjawisko paradoksu zapobiegliwości który
postuluje, że zmiana wydatków autonomicznych na konsumpcję powoduje identyczną zmianę
poziomu oszczędności autonomicznych, nie zmienia jednak poziomu oszczędności w punkcie

równowagi. Jest tak gdyż zmianie ulega poziom dochodu zapewniającego równowagę, co
pozwala spełnić założenie o równości poziomu oszczędności i planowanych inwestycji w
punkcie równowagi.

5.

Przedstaw teorię konsumpcji w długim okresie.

Założenia dla konsumpcji:

•

Decyzje podejmuje się w oparciu o bieżące dochody, oczekiwane dochody i posiadany
majątek

•

Gospodarstwa domowe mogą się zadłużać lub pożyczać część swojego dochodu i tym
samym kształtować swoje wydatki konsumpcyjne w długim okresie biorąc pod uwagę
międzyokresowe ograniczenie budżetowe.

Friedman – teoria dochodu permanentnego

Wydatki konsumenta zależą od dochodu permanentnego, czyli przeciętnego poziomu

dochodu uzyskiwanego w trakcie całego życia- konsument potrafi przewidzieć, ile będzie
zarabiał w przyszłości. Stara się tak wydawać swoje dochody, aby utrzymać poziom bieżącej
konsumpcji na podobnym poziomie. W okresach, gdy jego dochód bieżący jest niższy od
permanentnego, konsument zadłuża się a gdy wyższy, konsument oszczędza.
Modigliani – teoria cyklu życia

Konsument dąży do utrzymania konsumpcji na stałym poziomie. Jeżeli zakłada, że

jego dochód z biegiem czasu będzie się powiększał, to będzie on zaciągał pożyczki, kiedy jest
młodszy, a spłacał, kiedy będzie starszy.
Wpływ stopy procentowej

Wzrost stopy procentowej zmniejsza majątek gospodarstw domowych i tym samym w

sposób negatywny wpływa na konsumpcję. Wyższa stopa procentowa powoduje również, że
dzisiejsza konsumpcja kosztuje więcej niż konsumpcja przyszła.

6.

Wyjaśnij od czego zależą inwestycje w długim okresie.

Założenia dla inwestycji:

•

Wahania w poziomie inwestycji są również w pewnym stopniu wynikiem oczekiwań
dotyczących przyszłości. Optymalizując podejmowane decyzje przedsiębiorstwo dąży
do zrównania korzyści marginalnych i kosztów marginalnych.

•

Wzrost realnej stopy procentowej obniża optymalny zasób kapitału, a co za tym idzie
optymalny poziom inwestycji.

•

Każdy oczekiwany wzrost realnego PKB pociąga za sobą konieczność zwiększenia
zasobu kapitału. W okresie wzrostu gospodarczego przedsiębiorstwa przewidują
dalszą poprawę sytuacji i decydują się na dodatkowe inwestycje, aby sprostać
przyszłemu. Wzrost produkcji uprzedniego, znacznie szybszego (przyspieszonego)
wzrostu inwestycji, zaś spadek produkcji będący następstwem obniżenia popytu,
powoduje przyspieszony.

•

Inwestycje zależą od: stopy procentowej i od oczekiwanych zmian w poziomie
dochodu

7.

Równowaga na rynku pracy i na rynku towarów według szkoły klasycznej.

Równowaga na rynku pracy

Rynek pracy opiera się na teorii mikroekonomicznej. Krótkookresowa funkcja produkcji

(malejące przychody marginalne dla nakładu zmiennego). Wielkość produkcji w gospodarce
zdeterminowana jest wielkością zatrudnienia w przedsiębiorstwach. Funkcja popytu na pracę

jest malejącą funkcją płacy realnej ze względu na malejącą produkcyjność krańcową pracy.
Popyt na pracę w całej gospodarce stanowi agregację popytu wszystkich przedsiębiorstw,
więc popyt na pracę jest funkcją…

Celem gospodarstw domowych jest maksymalizacja użyteczności przy ograniczeniu

budżetowym. Użyteczność przynosi praca i czas wolny.
Równowaga na rynku towarów

Produkcja (podaż) jest zależna od zatrudnienia (założenie pełnego zatrudnienia) jest

sztywna i utrzymuje się na poziomie produkcji potencjalnej. Podaż sama wytwarza dla siebie
odpowiedni popyt globalny. Wartość produkcji jest równa wartości dochodów, które są
bezpośrednio lub pośrednio wydawane na nabycie wytworzonego produktu. Ewentualna
nierównowaga jest korygowana przez mechanizm elastycznych cen i płac.

8.

Założenia szkoły keynesowskiej i ich implikacje dla rynku pracy i rynku
towarów.

Założenia:

•

Dochód zależy od zatrudnienia

•

Konsumpcja zależy od dochodu zgodnie z krańcową skłonnością do konsumpcji

•

Wielkość zatrudnienia zależy od spodziewanego popytu globalnego, a ten od popytu
konsumpcyjnego i inwestycyjnego

•

Zatrudnienie w stanie równowagi zależy od wielkości produkcji, krańcowej
skłonności do konsumpcji i rozmiarów inwestycji

•

Wraz ze wzrostem zatrudnienia rośnie konsumpcja, ale w tempie wolniejszym niż
dochód, więc im wyższy poziom zatrudnienia, tym większa rozpiętość pomiędzy
produkcją a przewidywaną konsumpcją

Rynek towarowy

Podaż jest elastyczna – przy tej samej cenie producenci są skłonni dostarczyć więcej

dóbr, jeżeli będzie popyt i po osiągnięciu poziomu produkcji potencjalnej, wzrost popytu
powoduje tylko wzrost cen. Popyt globalny jest zależny od popytu konsumpcyjnego i
inwestycyjnego. Inwestycje są czynnikiem podlegającym częstym fluktuacjom.
Rynek pracy

Bezrobocie przymusowe- efekt poziomu produkcji odbiegającego od produktu

potencjalnego. Płace nominalne najczęściej sztywne. Efekt Keynesa w warunkach
elastycznych płac (recesja powoduje spadek płac, spadek cen i stóp procentowych a to
prowadzi do wzrostu popytu). Pułapka płynności - generalnie rzecz ujmując tak dzieje się w
warunkach płac nominalnych sztywnych , ale Keynes uważa, że nawet jakby płace były
elastyczne to sytuacja niekoniecznie musi ulec poprawie, ponieważ zjawisko recesji prowadzi
do spadku płac, cen, stóp procentowych , co z kolei powinno prowadzić do wzrostu popytu,
ale może pojawić się pułapka płynności, czyli sytuacja, w której stopy procentowe spadną -
stopy procentowe powinny spadać aż nie osiągną poziomu zerowego i wówczas pojawia się
nieskończenie wysoki popyt na pieniądz, który będzie ciągnął stopy procentowe ponownie w
górę.

9.

Rola państwa w gospodarce według założeń szkoły neoklasycznej.

Kładziono duży nacisk na przeciwdziałanie i usuwanie interwencji instytucji publicznych

w działanie rynku, a także likwidację jej negatywnych konsekwencji. Na podstawie historii
jednak uważano, że dobrobyt społeczny jest związany i uzależniony od wielkości, stabilności
i struktury podziału dywidendy narodowej. Jako że głównym założeniem szkoły

neoklasycznej jest założenie doskonałej konkurencji, umiarkowana interwencja państwa jest
niezbędna w tych przypadkach, kiedy zawodzi wolna konkurencja.

Dodatkowo, model równowagi ogólnej Walrasa również zakłada funkcjonowanie

gospodarki składającej się z dwóch sektorów – przedsiębiorstw i gospodarstw domowych nie
uwzględniając roli państwa ani handlu zagranicznego, przy niezmiennej technice produkcji
oraz pełnym zatrudnieniu.

10.

Omów tabelę przepływów międzygałęziowych jako model tworzenia i podziału
dochodów w gospodarce narodowej.

Każda gospodarka narodowa składa się z wielu różnych gałęzi powiązanych ze sobą. Stąd

produkty jednych zużywane są jako nakłady u innych, które bez nich w ogóle nie mogłyby
prowadzić działalności produkcyjnej. Istnienie przepływów produktów między gałęziami
tworzy zapotrzebowanie na analizę nakładów i wyników w skali poszczególnych gałęzi, jak
też całej gospodarki. Model pozwala na ustalenie ilościowych związków między różnymi
gałęziami produkcji prowadzących do ogólnej równowagi gospodarczej. Przepływy
międzygałęziowe poprzez analizę związków typu dostawca - odbiorca konkretyzują ideę
funkcjonowania mechanizmu gospodarczego, jego zewnętrzne powiązania i zależności.

Założenie wyjściowe: gospodarka składa się z wielu powiązanych ze sobą gałęzi,

pomiędzy którymi wzajemnie przepływają produkty. Podczas gdy dla jednych gałęzi dany
produkty będzie efektem, dla innych będzie nakładem. Rozróżniamy przepływy rzeczowe
(stosowane w gospodarce centralnie zarządzanej) oraz przepływy pieniężne (używane w
gospodarce rynkowej).

I

przepływy

produkcji

pośredniej

II

popyt

końcowy

i restytucyjny

III

dochody

tworzone w

poszczególnych

gałęziach

IV

podział

wytworzonych

dochodów

Nakłady w kolumnach (popyt)
Efekty w wierszach

I

przepływy między gałęziami w pośrednich stadiach produkcji zaspokajające popyt pośredni

II

popyt końcowy i restytucyjny (konsumenci indywidualni, zbiorowi, inwestorzy, eksport) -

co i ile poszczególne gałęzie w gospodarce sprzedają konsumentom finalnym produkty
finalne np. państwu, inwestorom, gospodarstwom domowym, zagranicy

III

dochody tworzone w poszczególnych gałęziach- jest to ćwiartka dochodowo-kosztowa –

pokazuje ile i jakie dochody wytwarzane są w poszczególnych gałęziach produkcyjnych

IV

podział wytworzonych dochodów - jak wytworzone w III ćwiartce dochody dzielone są

między konsumentów finalnych z ćwiartki II

11.

Omów czynniki wzrostu gospodarczego i zależności pomiędzy nimi.

Czynniki wzrostu gospodarczego:

•

Kapitał K

•

Praca L

•

Ziemia Z

•

Technologia

Wyróżniamy jednoczynnikowy model wzrostu, przy którym występuje tylko jeden

czynnik wzrostu produktu- zatrudnienie (kapitał). Wydajność pracy (efektywność kapitału)
jest jedynie właściwością tego czynnika, jest miarą jego gospodarczej efektywności.
Dwuczynnikowy model wzrostu zakłada, że wzrost produkcji może odbywać się dzięki
wzrostowi zatrudnienia bądź kapitału, albo obu tych czynników jednocześnie.

Zależności pomiędzy czynnikami wzrostu
- techniczne uzbrojenie pracy =K/L ilość kapitału przypadającego na jednego

zatrudnionego

- wydajność pracy = Y/L wielkość produkcji przypadająca na jednego zatrudnionego
- kapitałochłonność =K/Y’ ; ilość kapitału niezbędna do wytworzenia określonej ilości

produkcji

- produktywność kapitału Y/K’ ; wielkość produkcji przypadająca na jednostkę kapitału

12.

Rola inwestycji w modelu wzrostu gospodarczego M. Kaleckiego.

Model Kaleckiego analizuje w dynamice podażowe aspekty wpływu czynników

inwestycyjnych i pozainwestycyjnych na poziom i tempo wzrostu dochodu narodowego.

Przy takiej samej stopie inwestycji możemy uzyskać różne tempo wzrostu gospodarczego.

Wzrost podażowy to taki, gdy mamy zagwarantowaną podaż, bazuje się na zasobach
(założenie dostępności do czynników). Jest to funkcja liniowa y=ax+b. Różne tempo wzrostu
wynika z produktywności inwestycji, czyli od trafności podjętych decyzji. Jest to model
jednoczynnikowy, bazujący na stopie inwestycji. Model ten zakłada, że tempo wzrostu jest
wprost proporcjonalne do stopy inwestycji a odwrotnie proporcjonalne do kapitałochłonności
(czyli odwrotności produktywności). Przy takim samym poziomie inwestycji stopa wzrostu
będzie wyższa, gdy kapitałochłonność inwestycji będzie najniższa (tzn. gdy produktywność
inwestycji będzie najwyższa). Niższe nachylenie to niższa produktywność.

13.

Popytowa i podażowa strona nakładów inwestycyjnych w modelu Domara.

Uwzględnia zarówno podażowy jak i popytowy aspekt nakładów inwestycyjnych.

Popytowy aspekt związany jest z wydatkowaniem na inwestycje, które tworzą rynek zbytu na
dobra inwestycyjne. Przyrost dochodu musi się równać przyrostowi zdolności produkcyjnych,
bo w przeciwnym razie pojawią się niewykorzystane zdolności produkcyjne i bezrobocie.

14.

Zależności pomiędzy stopami wzrostu w modelu Harroda.

Gw - gwarantowana stopa wzrostu (wyraża wzrost dochodu narodowego przy pełnym
wykorzystaniu istniejących możliwości produkcyjnych. Nie musi oznaczać jednak pełnego
zatrudnienia)
Gn - naturalna stopa wzrostu (jest miarą potencjalnych możliwości wzrostu danej gospodarki
narodowej, określonych przez naturalne czynniki związane z przyrostem naturalnym ludności
oraz możliwym postępem)
Gf - faktyczna stopa wzrostu

Trzy przypadki:

1) Gw = Gf = Gn

- stan równowagi dynamicznej

- pełne wykorzystanie zdolności
produkcyjnych i pełne

2) Gw > Gf < Gn

- mechanizm depresyjny

- skoro Gw > Gf to k > k

w

, gdyż

zaczynają gromadzić się nie

3) Gw < Gf <Gn

- ścieżka wzrostu przy pełnym
wykorzystaniu zdolności
produkcyjnych leży poniżej

zatrudnienie

- społeczeństwo tyle oszczędza,
a inwestorzy tyle inwestują ile
jest niezbędne do wytworzenia
agregatowego popytu
zapewniającego zrównoważony
wzrost, ale jest to wzrost
niepewny, gdyż inwestycje
podlegają wahaniom

sprzedane zapasy, spada dochód,
spadają inwestycje, itd. (ani
kapitał, ani praca nie są w pełni
wykorzystane)

ś

cieżki wzrostu wyznaczonej

przez potencjalne rezerwy siły
roboczej oraz postęp techniczny

- k

w

> k - następuje zjawisko

zmniejszenia zapasów, co
pobudza wyższe wydatki
inwestycyjne

- tej fazie towarzyszyć będzie
inflacyjny wzrost cen, bo popyt
będzie rósł szybciej niż podaż

15.

Ś

cieżka wzrostu zrównoważonego w modelu Solowa.

Model Solowa implikuje, że gospodarka zmierza w kierunku ścieżki wzrostu

zrównoważonego, czyli ilość kapitału na inwestycje na jednostkę jest stała.

W pewnym punkcie gospodarka znajduje się na ścieżce zrównoważonego wzrostu. Na

ś

cieżce zrównoważonego wzrostu wszystkie zmienne makroekonomiczne rosną według

stałych (niekoniecznie takich samych) stóp wzrostu. Tempo wzrostu zatrudnienia i wiedzy
jest z założenia stałe. Natomiast stopa wzrostu zasobu kapitału (definiowanej jako przyrost
zasobu kapitału w czasie do zasobu kapitału w okresie poprzednim) oraz produkcji na ścieżce
zrównoważonego wzrostu jest równa sumie stopy wzrostu zatrudnienia i stopy postępu
technicznego. Tempo wzrostu wydajności pracy oraz technicznego uzbrojenia pracy na
ś

cieżce zrównoważonego wzrostu jest równe stopie postępu technicznego. Czyli wzrost

gospodarczy w długim okresie jest zależny od stopy postępu technicznego. Tylko poprzez
zmianę stopy postępu technicznego możliwe jest przejście gospodarki na wyższą ścieżkę
zrównoważonego wzrostu.

Reasumując, z modelu Solowa wynika, iż gospodarka będzie się rozwijała w sposób

stabilny. Z każdego punktu będzie samoczynnie zmierzać w kierunku długookresowej
równowagi. W krótkim okresie wzrost produkcji zależy od postępu technicznego lub
akumulacji kapitału, natomiast w długookresowej równowadze wzrost produkcji jest
determinowany jedynie przez postęp techniczny. Rząd może wpływać na wzrost poprzez
inwestycje w badania i rozwój, pobudzanie inwestycji oraz zwiększanie bodźców do
podejmowania zatrudnienia.

16.

Porównaj współczesne modelu wzrostu z założeniami modelu Solowa.

Model Solowa założenia:

•

model neoklasyczny,

•

model długookresowy,

•

ceny doskonale elastyczne,

•

występuje dodatnia elastyczność substytucji między kapitałem a pracą; gospodarka
znajduje się w stanie pełnego zatrudnienia oraz oszczędności równają się
inwestycjom,

•

postęp techniczny zasilający pracę(pracownicy nabywają nowych umiejętności, ich
produktywność rośnie=>powiększa się podaż pracy efektywnej, stałe efekty skali),

•

w długim okresie gospodarka stopniowo zmierza w kierunku ścieżki wzrostu,

•

poziom dochodu na osobę na ścieżce wzrostu zrównoważonego zależy od stopy
oszczędności i tempa wzrostu liczby ludności,

•

tempo wzrostu dochodu na ścieżce wzrostu zrównoważonego zależy od stopy
przyrostu wiedzy i postępu technicznego,

•

na ścieżce wzrostu zrównoważonego zasób kapitału i produkcja globalna rosną w tym
samym tempie , wiec stosunek K/Y pozostaje stały,

•

na ścieżce wzrostu zrównoważonego produkt marginalny kapitału jest stały a produkt
marginalny pracy rośnie zgodnie z tempem przyrostu wiedzy.

Modele modyfikujące model Solowa:

•

Model Ramseya-Cassa-Koopmansa

•

Model Mankiwa-Romera-Weila

Modele wzrostu endogenicznego:

•

model AK

Model Ramseya-Cassa-Koopmansa

Stopy wzrostu siły roboczej i wiedzy są stałe i egzogeniczne. Stopa oszczędności nie

jest egzogeniczna i nie musi być stała – zmiana w stosunku do modelu Solowa. Kapitał zależy
od wzajemnego oddziaływania na siebie gospodarstw domowych i przedsiębiorstw
kierujących się zasadą maksymalizacji zysku. Przedsiębiorstwa najmują pracowników i
kapitał na konkurencyjnych rynkach czynników produkcji i sprzedają produkty na
konkurencyjnych rynkach zbytu. Gospodarstwa domowe maksymalizują użyteczność
dożywotnią dzieląc dochód pomiędzy konsumpcję i oszczędności. Stopa oszczędności jest
wyznaczana przez zachowania gospodarstw domowych maksymalizujących długookresową
użyteczność. Gospodarka po wejściu na ścieżkę zrównoważonego rozwoju zachowuje się tak
jak w modelu Solowa. Ponieważ kapitał, produkcja i konsumpcja na jednostkę pracy
efektywnej są stałe, to stopa oszczędności również jest stała.
Model Mankiwa-Romera-Weila

Oprócz kapitału rzeczowego, zmianom ulega również zasób kapitału ludzkiego. Siła

robocza i zasób wiedzy zmieniają się według stałych egzogenicznych stóp. Gospodarka
zmierza do ścieżki zrównoważonego rozwoju na której k i h są stałe. Długookresowa stopa
wzrostu produktu na pracownika jest wyznaczana przez egzogeniczną stopę postępu
technicznego.
Model AK

Zasób siły roboczej rośnie w stałym tempie. Wzrost stopy oszczędności podnosi nie

tylko wielkość produktu, ale również stopę wzrostu. Prawo malejącego produktu
marginalnego nie zawsze działa, stopy postępu technicznego i oszczędności są endogeniczne,
stały wzrost produktu na pracownika . “learning by doing” ( uczenie się przez praktykę)- (
efekt zewnętrzny, rozprzestrzenianie się wiedzy, wzrost produktywności wszystkich
przedsiębiorstw). Zmiana technologii zachęca do inwestycji (akumulacji kapitału) przyczynia
się to do wzrostu wydajności pracy. Postęp techniczny jest wynikiem świadomego działania
innowatorów, wyższy produkt na pracownika jest sposobem ich wynagrodzenia. Innowacja
nie jest dobrem konkurencyjnym ,raz poniesione nakłady na innowacje, umożliwiają jej
wykorzystanie (bez dodatkowych kosztów), stopa wzrostu gospodarczego jest zależna od
poziomu inwestycji w gospodarce, występują rosnące przychody względem skali produkcji.

17.

Dokonaj ogólnej charakterystyki cyklu koniunkturalnego w gospodarce
rynkowej.

W każdym kraju o gospodarce rynkowej, wielkości agregatowe takie jak: dochód

narodowy, produkcja, zatrudnienie, inwestycje – nie rosną równomiernie, lecz ich tempo

wzrostu charakteryzuje się okresowymi zmianami. Te okresowe zmiany poziomu aktywności
gospodarczej nazywamy cyklem koniunkturalnym.

Ogólnie rzecz biorąc – cykl koniunkturalny to cykliczne zmiany długookresowego

tempa wzrostu gospodarczego, charakterystyczne dla gospodarek rynkowych, którym w
praktyce nie daje się zapobiec.
Celem polityki makroekonomicznej we współczesnych gospodarkach jest jednak
ograniczenie skali tych wahań (czyli spowodowanie, aby w okresach przyspieszenia wzrost
PKB nie był nadmiernie wysoki, a w okresie spowolnienia dynamika PKB nie ulegała
zbytniemu obniżeniu).

Łączny, najbardziej typowy cykl
koniunkturalny w gospodarce trwa
zazwyczaj kilka lat. Na cykl ten
składają się 4 fazy. Wyróżniamy
wahania przypadkowe, sezonowe i
koniunkturalne.

Kryzys:

•

Zaczyna się zwykle obniżeniem aktywności na giełdach i spadkiem kursów

•

Ograniczenie poziomu inwestowania

•

Zahamowanie wzrostu cen, a nawet ich spadek

Depresja:

•

Dalsze ograniczanie wydatków inwestycyjnych

•

Rosnące trudności w sprzedaży, wzrastające bezrobocie, malejące zyski, trudności w
uzyskaniu kredytów, bankructwo wielu firm

•

Część ludności zaczyna sięgać po oszczędności

•

Załamanie inwestycji napotyka na swój dolny próg związany z koniecznością
utrzymania poziomu restytucji majątku trwałego

•

Silniejsi przedsiębiorcy dokonują renowacji majątku.

Ożywienie:

•

Wzrost sumy wydatków inwestycyjnych

•

Wzrost produktu społecznego, zatrudnienia, dochodów, wydatków konsumpcyjnych

•

Globalny popyt ma tendencję do szybszego wzrostu niż globalna podaż

•

Ożywienie rynków kapitałowych

Rozkwit:

•

Nakłady inwestycyjne osiągają swój najwyższy poziom

•

Stopniowy wzrost kosztów produkcji ponieważ w warunkach rozkwitu wykorzystane
są istniejące zdolności produkcyjne

•

Wzrost skłonności do oszczędzania

18.

Porównaj właściwości cyklu klasycznego i zdeformowanego. Wskaż na różnice.

Cykl współczesny w krajach wysoko rozwiniętych można określić jako cykl

trend

zdeformowany i spłaszczony (w porównaniu z cyklem klasycznym). Cechą charakterystyczną
współczesnego cyklu jest skrócenie i spłycenie recesji tzn. fazy spadku produkcji oraz
relatywne wydłużenie okresu ekspansji. Faza depresji, to znaczy stagnacji produkcji na
niskim poziomie w okresie kryzysu występuje rzadko. Z kolei między poprawą koniunktury:
ożywieniem i rozkwitem trudno przeprowadzić linie graniczne.

Dlatego często w cyklu współczesnym wyróżnia się tylko dwie fazy cyklu: - ekspansję -

zwyżkową fazę, - recesję - zniżkową fazę. Cykl współczesny uległ znacznemu skróceniu.
Trwa przeciętnie 3-4 lata w czasie których, gospodarka przechodzi kolejno przez fazy
ekspansji i recesji. Występuje zmniejszona amplituda wahań wokół linii trendu. Cykl o
zmniejszonej amplitudzie wahań określa się jako cykl spłaszczony. Rząd prowadząc politykę
gospodarczą dąży do tego, aby przedłużyć fazę ekspansji oraz skracać i spłycać fazę recesji.
Współcześnie w krajach wysoko rozwiniętych recesja często nie oznacza tradycyjnie (tak jak
w cyklu klasycznym) ujemnego tempa wzrostu PKB, (czyli spadku PKB) a przejawia się
jedynie zmniejszeniem tempa wzrostu. Dlatego też wahania produkcji w cyklu współczesnym
są znacznie płytsze niż w cyklu klasycznym a cechą charakterystyczną cyklu współczesnego
jest zmniejszona amplituda wahań.

19.

Omów teorię cyklu koniunkturalnego M. Kaleckiego.

Przy badaniu mechanizmu wahań cyklicznych w wydatkach inwestycyjnych Kalecki

abstrahuje od zjawiska trendu wzrostu. Przyjmuje on założenie, że ogólna suma wydatków
inwestycyjnych w okresie całego cyklu pokrywa się z ogólną sumą zużycia istniejącego
zasobu kapitału. W rezultacie zasób kapitału nie wykazuje w dłuższym okresie tendencji
rosnącej. Nie oznacza to jednak, że równość ta jest spełniona w poszczególnych fazach cyklu
koniunkturalnego. Jednakowe jest jedynie zużycie kapitału U we wszystkich fazach cyklu, ale
zmienna jest w stosunku do tego zużycia wielkość inwestycji brutto Ib. Stąd właśnie biorą się
wahania w faktycznym zasobie kapitału w poszczególnych latach.

Teoria wahań cyklicznych zbudowana została na sprzeczności między wysokością

nakładów inwestycyjnych a zmianami w zasobie kapitału. Wydatki inwestycyjne tworzą
najpierw popyt i wpływają na wielkość zysków. Według twierdzenia Kaleckiego "kapitaliści
tyle zarabiają, ile sami wydają na inwestycje i własną konsumpcję". Ich wydatki, tworząc
rynek zbytu, napędzają zyski innym kapitalistom produkującym dobra inwestycyjne i
luksusowe dobra konsumpcyjne. Równocześnie wydatki inwestycyjne przyczyniają się do
zwiększenia zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej. Jeśli przyrost wydatków
inwestycyjnych dIt wpływa dodatnio na dalsze decyzje inwestycyjne, to przyrost zasobu
kapitału dFt wpływa ujemnie na decyzje inwestycyjne przedsiębiorców. Dlatego przed ta
wielkością postawiony jest znak minus. Środki własne przedsiębiorstw St nie przesądzają
automatycznie o inwestycjach. Ta wielkość informuje jednak, że inwestować mogą tylko ci,
którzy dysponują jakimś zasobem środków własnych, i ci, którzy mają szanse uzyskania
kredytu inwestycyjnego w bankach komercyjnych. W praktyce największą szansę uzyskania
kredytu maja ci, którzy już posiadają najwięcej. Stopień wykorzystania własnych środków
finansowych, jak również środków pożyczonych zależy od tego, czy gospodarka znajduje się
w fazie wznoszącej, czy też spadającej.

20.

Omów typy inflacji ze względu na różne kryteria.

Podział ze względu na:

Tempo

•

Pełzająca (kilkuprocentowa)

•

Krocząca (kilkunastoprocentowa)

•

Galopująca (dwucyfrowa, powyżej 20%)

•

Hiperinflacja (nawet 1 mln %)

Ruch cen

•

Jawna (otwarta, cenowa) – nominalne zmiany

•

Ukryta (tłumiona) – w warunkach administracyjnego regulowania
cen (rośnie popyt, ceny powinny rosnąć, ale nie rosną)

Czas

•

Sekularna (chroniczna)

•

Okresowa, sezonowa – najczęściej dotyczy grup produktów

Możliwość

oddziaływania

•

Kontrolowana- nie zaskakuje podmiotów gospodarczych, polityka
gospodarcza kontroluje, można się przygotować

•

Ż

ywiołowa (galopująca, hiperinflacja)

Ź

ródło

pochodzenia

•

Wewnętrzna- powstająca np. w wyniku źle prowadzonej polityki
pieniężnej lub fiskalnej

•

Importowana- przenosi się z zagranicy z importowanymi
produktami lub czynnikami produkcji

21.

Przedstaw współczesne teorie inflacji.

•

Popytowa teoria inflacji- wywołana przez nadwyżkę popytu nad podażą na rynku

dóbr, powstanie tzw. luki inflacyjnej. W teorii tej podkreśla się ponadto, że wzrost
zagregowanego popytu w warunkach niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych
powoduje mnożnikowy wzrost dochodu narodowego. Jeśli jednak wzrost popytu na towary
wystąpi w sytuacji pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych, to realny dochód
narodowy nie może wzrosnąć i musi to doprowadzić do wzrostu cen. Stwierdzenie to jest
podstawą popytowej teorii inflacji, przy czym inflacji upatruje się właśnie w ustaleniu
zagregowanego popytu na towary na poziomie przewyższającym możliwości jego
zaspokojenia. Teoretycznym rozwinięciem tego twierdzenia jest koncepcja luki inflacyjnej
Keynesa.

•

Kosztowa teoria inflacji (podażowa)- wywołana wzrostem cen czynników

produkcji (wzrost szeroko rozumianych kosztów wytworzenia). Według teorii kosztowej
przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji niezależny od zagregowanego popytu
na towary. Gdy wzrastają koszty produkcji przedsiębiorstwa przerzucają ten wzrost na ceny
wyrobów gotowych obciążając w ten sposób nabywców. W zależności od przyczyn wzrostu
kosztów produkcji wyróżniamy następujące typy inflacji kosztowej :

a)

inflacja płacowa – w sytuacji gdy następuje wzrost płac niezależnie od popytu na
pracę,

b)

inflację wywołaną przez zyski – w sytuacji gdy przedsiębiorstwa wykorzystują
swoją monopolistyczną pozycję, aby podnieść ceny niezależnie od popytu na ich
towary,

c)

inflację wywołaną przez ceny dóbr importowanych – gdy ceny te rosną
niezależnie od poziomu zagregowanego popytu,

d)

inflację wywołaną przez podatki – gdy wzrost podatków przerzucany jest na
ceny.

Inflacja inercyjna- wynikająca z oczekiwań inflacyjnych.

•

Monetarystyczna teoria inflacji- wywołana nadwyżką podaży pieniądza w

obiegu. Najważniejszym jej narzędziem stabilizacji gospodarczej jest polityka monetarna. W
dłuższym okresie podstawowym czynnikiem wpływającym na zmianę popytu na pieniądz są
istniejące w społeczeństwie zwyczaje płatnicze. Ze względu na to, że zwyczaje te zmieniają
się stosunkowo wolno monetaryści przyjmują, że popyt na pieniądz jest dość stabilny.
Podaż pieniądza ma charakter egzogeniczny w stosunku do gospodarki i znajduje się pod
kontrolą banku centralnego. Zakładając egzogeniczny charakter podaży pieniądza i stabilność

popytu na pieniądz, monetaryści wysuwają tezę o istotnym znaczeniu zmian podaży pieniądza
w kształtowaniu zmian nominalnego dochodu narodowego. Oznacza to, że w długim okresie
zmiany podaży pieniądza powodują jedynie zmiany cen. Natomiast w krótkim okresie
dopuszczają wpływ podaży pieniądza na wielkość realnego dochodu narodowego. Tempo
wzrostu cen zdeterminowane jest tempem wzrostu podaży pieniądza. Ponieważ podaż
pieniądza znajduje się pod kontrolą banku centralnego, przyczynę inflacji upatruje się w
błędnej polityce pieniężnej banku centralnego.

22.

Krzywa Philipsa i jego teoria inflacji.

Krzywa Phillipsa obrazuje ujemną wymienność między bezrobociem a inflacją,

dostarczając serii możliwych rozwiązań, spośród których rząd może dokonać wyboru. Phillips
zbadał zależność między zmianami płac i cen a zmianami bezrobocia w Wielkiej Brytanii na
przestrzeni 100 lat.

Im wyższe oczekiwania inflacyjne, tym wyżej w układzie współrzędnych jest

umiejscowiona dana krótkookresowa krzywa Phillipsa. Krzywa długookresowa jest pionowa,
a jej położenie określa tzw. naturalna stopa bezrobocia. W krótkich okresach możliwe są
odchylenia rzeczywistej stopy bezrobocia od stopy naturalnej. Dokonuje się wtedy ruch po
krótkookresowych krzywych Phillipsa, np. ekspansywna polityka pieniężna prowadzi do
zmniejszenia bezrobocia i zwiększenia inflacji, a restrykcyjna polityka pieniężna do
zwiększenia bezrobocia i zmniejszenia inflacji. W długim okresie zmiany podaży pieniądza
powodują zmianę oczekiwań inflacyjnych i przejście na kolejną krzywą Phillipsa. Bezrobocie
powraca do poziomu naturalnego, a trwałej zmianie ulega inflacja. Oznacza to, że odwrotna
zależność między inflacją a bezrobociem, opisana przez Phillipsa, występuje w krótkich
okresach, nie występuje natomiast w długim okresie.

23.

Neomonetarystyczna interpretacja krzywej Philipsa.

Przedstawicielem neomonetarystów jest Milton Friedman, który w latach sześćdziesiątych

zaczął konstruować swoją teorię inflacji. Krzywa B „poprawia” krzywą Phillipsa, gdyż:

•

brano tam pod uwagę wartości nominalne, podczas gdy ludzie reagują na realne
zmiany w poziomach cen lub płac,

•

nie uwzględniono oczekiwań inflacyjnych – przewidywań stopy inflacji (i na tej
podstawie dokonuje się alokacji pieniędzy).

Friedman wyprowadził długookresową zależność uwzględniając wartości realne oraz

oczekiwania inflacyjne. Stwierdził on, że w gospodarce istnieje naturalny poziom bezrobocia,
którego zmiany dokonywane przez państwo są z góry skazane na niepowodzenie. Na
bezrobocie naturalne składa się:

•

bezrobocie frykcyjne – osoby o ułomnościach fizycznych lub psychicznych (nie
mogące pracować zawodowo) oraz osoby chwilowo bez pracy ze względu na zmianę
zawodu, itp.

•

bezrobocie strukturalne – osoby bez pracy w wyniku zmian w strukturze gospodarki –
zwolnieni z powodu spadku popytu na dobra określonego rodzaju, zmieniają
kwalifikacje, itp.

Neomonetaryści twierdzą, że zmiany ilości pieniądza (np. poprzez płace), decydują o

zmianach nominalnego dochodu i cen, ale nie mają wpływu na zmiany realnych wielkości
makroekonomicznych jak produkcja i zatrudnienie. Krzywa Philipsa w długim okresie czasu
w swej początkowej postaci nie sprawdza się, ponieważ poprzez zwiększanie dochodów, będą
wzrastały ceny, będzie rosła inflacja, ale bezrobocie będzie stałe. Ponieważ dla każdego kraju
jak twierdzi B. Friedman istnieje naturalna stopa bezrobocia ludzi, którzy nie podejmą pracy
zarobkowej z różnych przyczyn. Ułomność rozumowania Philipsa polega na założeniu, że
liczą się płace nominalne, a nie realne oraz na zignorowaniu mechanizmu oczekiwań
inflacyjnych ze strony pracodawców i przedsiębiorców. Współcześni monetaryści sądzą, że
jakiekolwiek próby stymulowania popytu za pośrednictwem powiększania ilości pieniądza w
obiegu wywołuje jedynie wzrost inflacji, podczas gdy bezrobocie nadal będzie wahać się
wokół swej stopy naturalnej.

24.

Przyczyny bezrobocia w Polsce w okresie transformacji.

W okresach najwyższego bezrobocia politykę rynku cechowała swoista pasywność. Była

ona związana z faktem, że przytłaczająca część środków na wydatki związane z rynkiem
pracy przeznaczana była na finansowanie pasywnych form polityki rynku pracy, a głównie
zasiłków dla bezrobotnych.
Przyczyny:

●

Szybko zmieniająca się pod wpływem przemian własnościowych

wprowadzania zasad gospodarki rynkowej struktura gospodarki oraz przekształcenia
wynikające z dążenia gosp. rynkowej do nadążania za postępem technicznym i
technologicznym

●

Restrukturyzacją przedsiębiorstw (w tym górnictwa węgla kamiennego,

przemysłu stalowego i transportu publicznego). W następstwie przemian strukturalnych
niektóre działy gospodarki i branże przemysłu straciły na znaczeniu, zmniejszając produkcję,
a w ślad za tym zatrudnienie. (Podobnie było w przypadku zatrudnionych w państwowych
gospodarstwach rolnych. (PGR-y obecnie już zupełnie nie istnieją)

●

Wygaśnięcie zobowiązań zawartych w traktatach prywatyzacyjnych,

dotyczących utrzymania zatrudnienia w firmach, które sprywatyzowano w połowie lat
dziewięćdziesiątych.

●

Skupienie się władz państwa na nie konstruowaniu mechanizmów

aktywizujących bezrobotnych i ożywiających rynek pracy, lecz na rozbudowie systemów
społecznego wsparcia dla bezrobotnych (uprawnienia do korzystania ze świadczeń dla
bezrobotnych, którzy zarejestrowani byli w biurze pracy, prawo to nie było ograniczone
czasowo)

●

Perspektywa otrzymywania zasiłku w wysokości najniższego wynagrodzenia

zniechęcała do podjęcia pracy (demotywacja bezrobotnych do poszukiwania zatrudnienia,
wywołało to straty społeczne nie do nadrobienia)

●

Proces decentralizacji uprawnień realizowany był często w sposób dość

ż

ywiołowy i nieuwzględniający konieczności zapewnienia JST odpowiednich środków

finansowych. Utrudniało to pozyskanie inwestorów oraz utworzenie nowych miejsc pacy, jak
także zachowanie dotychczasowych.

●

Kryzysem na rynkach rosyjskich, który zamknął część rynków zbytu dla

krajowych producentów

25.

Wyjaśnij zjawisko bezrobocia ukrytego.

Bezrobocie ukryte – marginalny produkt pracy równy jest 0,np.: w gospodarce centralnie

zarządzanej (maksymalny czynnik pracy) lub rolnictwo (przerost zatrudnienia, praca
nieefektywna). Jest to bezrobocie, które nie jest wykazywane w oficjalnej ewidencji
statystycznej.

Bezrobocie ukryte jest też nazywane agrarnym, gdyż często występuje w rolnictwie.

Bezrobocie ukryte występuje też w postaci wcześniejszych emerytur spowodowanych
brakiem możliwości zatrudnienia osób w wieku przedemerytalnym. Bezrobocie ukryte
oznacza też sytuację, w której osoba pozostaje bez jakiegokolwiek zatrudnienia, jest gotowa
do podjęcia pracy, ale nie szuka jej gdyż na podstawie wcześniejszych doświadczeń jest
przekonana, że jej nie znajdzie.

Do bezrobocia ukrytego można też zaliczyć zjawisko braku odpowiedniej pracy dla osób

wykształconych, które mają nieraz jedynie wybór pomiędzy byciem bezrobotnym lub
wykonywanie pracy nieodpowiedniej do poziomu wykształcenia i specjalności. Przykładem
na to jest bardzo duża liczba osób z wyższym wykształceniem wykonujących pracę fizyczną
lub prostą biurową.

Występuje również, gdy zwiększanie liczby pracowników nie powoduje zwiększenia

produkcji. Wówczas krańcowa produkcyjność pracy (zmiana produkcji w firmie związana ze
zmianą zatrudnienia o jednostkę) jest równa zero.

26.

Omów typy i przyczyny bezrobocia według różnych szkół ekonomicznych.

Typy bezrobocia:

•

Bezrobocie związane z niedopasowaniem struktury podaży do popytu (naturalne) –
równowagi:

o

Krótkookresowe, frykcyjne- związane z mobilnością czynnika pracy, np. gdy
przeprowadzamy się do nowego miasta i szukamy nowej pracy. Wielkość
bezrobocia frykcyjnego zależy nie tylko od tempa i skuteczności dopasowania
do siebie ludzi i miejsc pracy, lecz także od liczby zwolnień i liczby miejsc
pracy, oczekujących na obsadzenie. Bezrobocie frykcyjne jest tym większe, im
wyższa jest stopa zwolnień i im niższa jest stopa podjęć pracy.

o

Strukturalne- zmieniająca się struktura gospodarcza, jedne działy się kurczą a
inne rozwijają i niektórym ciężko znaleźć pracę. jest spowodowane
niewłaściwym poziomem płac, które nie mogą osiągnąć wysokości
odpowiadającej rynkowej równowadze. Wynika to z wielu przyczyn. Zwykle
na popyt i podaż wpływają różne instytucje i regulacje. W przeciwieństwie
jednak do bezrobocia frykcyjnego ma ono charakter trwały.

•

Bezrobocie związane z nadwyżką podaży nad popytem (nienaturalne) –
nierównowagi:

o

Przymusowe (wg. Keynesistów)- wywołane nadwyżką podaży pracy nad
popytem na pracę. Pojawia się kiedy ludzie chcą i są w stanie pracować przy
danej płacy, ale nie są w stanie znaleźć zatrudnienia.

o

Dobrowolne (wg. Neoklasyków) – dobrowolne wybranie przez ludzi
bezrobocia. Niepodejmowanie pracy. Nie tylko ludzie bogaci nie podejmują
pracy, Również osoby mające dochód z innych źródeł (np. dochody od
współmałżonków, dochody od państwa) uznają niekiedy, że płaca netto, na
którą mogą liczyć, nie jest wystarczającą rekompensatą za utracony czas
wolny i utracone możliwości działania poza rynkiem, w tym prace domowe
lub wychowywanie dzieci.

27.

Omów funkcje polityki fiskalnej i główne instrumenty stosowane w ramach
poszczególnych funkcji.

3 podstawowe funkcje polityki fiskalnej:

•

funkcja stabilizacyjna - rząd prowadzi politykę antycykliczną, posługując się

instrumentami fiskalnymi w celu zmniejszenia amplitudy wahań koniunkturalnych. Do tego
celu używane są instrumenty makroekonomiczne, takie jak: dochody budżetu państwa,
wydatki budżetu państwa, deficyt i nadwyżki budżetowe oraz dług publiczny.

•

funkcja redystrybucyjna - państwo dokonuje wtórnego podziału dochodu

narodowego między obywateli przy pomocy instrumentów fiskalnych. Celem państwowej
dystrybucji dochodów ludności jest zmniejszenie dysproporcji w poziomie życia i
zapewnienie minimum egzystencji każdemu obywatelowi. Rząd wyrażający preferencje
większości społeczeństwa, przy pomocy progresywnych podatków i płatności transferowych,
koryguje rynkową alokację dochodów.

•

funkcja alokacyjna - rząd prowadzi politykę strukturalną, dokonując redystrybucji

dochodu narodowego między branżami gospodarki i regionami kraju. Celem tych działań jest
kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki, a więc stymulowanie rozwoju określonych
branż i regionów. Instrumentem tej polityki strukturalnej są podatki nakładane na rentowne
branże i bogate regiony i transfery przekazywane nierentownym branżom i biednym
regionom.

28.

Omów krzywą Laffer'a.

Laffer zakłada, że wartość przychodów budżetowych przy stawce opodatkowania

dochodów równej 0 jest zerowa. Zgodnie z teorią, kolejne wzrosty stawek opodatkowania
powodują coraz mniejsze przyrosty przychodów podatkowych, aż do momentu, w którym
dalszy wzrost stawki będzie skutkował obniżeniem całkowitej wartości przychodów z tytułu
podatków. Gdy stawka opodatkowania dochodów osiągnie 100%, przychody znów będą
zerowe. Punkt na krzywej Laffera odpowiadający stawce maksymalizującej przychody
podatkowe nazywany jest punktem nasycenia.

Laffer w swojej koncepcji oparł
się

na

następujących

założeniach:

•

Przy

stawce

opodatkowania

równej 0 podatnicy nie płacą
ż

adnych

podatków,

zatem budżet

państwa nie

odnotowuje

ż

adnych

przychodów z podatków.

•

Wzrost stawki opodatkowania wyzwala dwa przeciwstawne efekty: zwiększenie
udziału budżetu państwa w dochodach podmiotów

gospodarczych oraz zmniejszenie deklarowanego do opodatkowania dochodu podmiotów
gospodarczych.
Ten drugi efekt podniesienia stawki opodatkowania Laffer wyjaśnia poprzez:

•

zmniejszenie motywacji do podejmowania pracy i działalności gospodarczej

•

zwiększenie

skłonności

podmiotów

gospodarczych

do ukrywania

swoich

dochodów i wchodzenia w szarą strefę

•

zwiększenie skłonności, zwłaszcza dużych przedsiębiorstw, do delokalizacji
działalności gospodarczej, przeniesienia całości lub znacznej części czynników
produkcji za granicę, na przykład do tzw. rajów podatkowych.

Przy poziomie opodatkowania dochodów 100% ustają wszelkie bodźce do pracy i

prowadzenia działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu. Nie mając motywacji do
pracy i prowadzenia działalności gospodarczej, podmioty zaprzestają działalności i żadne
dochody nie są wytwarzane (albo wytwarzane są w szarej strefie). W ten sposób przestaje
istnieć przedmiot opodatkowania i przychody z tego tytułu mają wartość zerową.

29.

Równowaga na rynku dóbr i rynku pieniądza w modelu IS-LM.

Model ISLM to model opisujący równowagę w gospodarce na rynku dóbr i na rynku

pieniądza. Graficznie, krzywe IS i LM konstruuje i analizuje się w układzie współrzędnych
wyznaczonych przez dochód i stopę procentową.

Krzywa IS to zbiór punktów, obrazujących różne kombinacje wytwarzanego w

gospodarce dochodu i stopy procentowej, przy których rynek dóbr znajduje się w stanie
równowagi. Punkty leżące poza krzywą IS oznaczają stany nierównowagi rynku dóbr
gospodarki.

Krzywa LM to zbiór punktów, obrazujących różne kombinacje wytwarzanego w

gospodarce dochodu i stopy procentowej, przy których rynek pieniądza znajduje się w stanie
równowagi. Punkty leżące poza krzywą LM oznaczają stany nierównowagi rynku pieniądza.

Punkt przecięcia się krzywych IS i LM wyznacza taki poziom dochodu i stopy

procentowej, przy których osiągana jest jednocześnie równowaga na rynku dóbr
(zagregowany popyt równa się zagregowanej podaży) oraz na rynku pieniądza (popyt na
pieniądz równa się podaży pieniądza).

30.

Przyczyny i skutki efektu wypierania (crowding out) w modelu IS-LM.

Efekt wypierania powodowany jest ekspansywną polityką fiskalną państwa. Polityka ta

prowadzi do wzrostu dochodu oraz stopy procentowej oraz efektu wypierania, polega on na
zmniejszeniu w strukturze dochodu udziału popytu sektora prywatnego (przez wzrost stopy
procentowej), a zwiększeniu udziału sektora publicznego.
Model obrazujący zachowania gospodarki podczas wypierania:

Wyższe wydatki państwa powodują wzrost produkcji i dochodu.

Wyższy dochód wywołuje wzrost zamierzonych realnych zasobów pieniądza

Wyższy popyt na pieniądz w ujęciu realnym przy niezmienionej jego podaży prowadzi
do podwyżki stopy procentowej

Wyższa stopa

procentowa powoduje

wypieranie

popytu

konsumpcyjnego

i

inwestycyjnego oraz stłumienie efektów ekspansji fiskalnej

Na wykresie IS-LM powoduje on zwiększenie produkcji, tym samym przesuwa krzywą IS

w górę/ w prawo a to powoduje przesunięcie krzywej L w górę/ w prawo.

31.

Luka recesyjna i inflacyjna w polityce gospodarczej - instrumenty i kierunki
działania

Luka recesyjna pojawia się wtedy, gdy równowaga miedzy zagregowanym popytem i

podażą występuje na poziomie niższym niż wynikającym z wielkości produktu narodowego
przy pełnym zatrudnieniu. Miarą luki recesyjnej jest wielkość o jaką zagregowany popyt jest
mniejszy od wielkości popytu równoważącego wielkość produktu narodowego przy pełnym
zatrudnieniu. Przy jej wystąpieniu ważne jest, by rząd zwiększył zakupy dóbr i usług o
wielkość wyznaczoną luką recesyjną, co powinno pociągnąć za sobą wzrost dochodu
narodowego.

Lukę recesyjną można likwidować wykorzystując efekty mnożnikowe. Przy

omawianiu likwidacji luki recesyjnej, efektów mnożnikowych i stabilizacyjnej funkcji
polityki fiskalnej szczególną rolę odgrywają inwestycje autonomiczne. Pojawienie się luki
recesyjnej oznacza, że państwo powinno prowadzić politykę aktywizacji życia gospodarczego

Luka inflacyjna - nadwyżka zagregowanego popytu nad zagregowaną podażą przy

pełnym wykorzystaniu czynników produkcji (produkcja potencjalna = produkcja faktyczna).
Ponieważ produkcja nie może się zwiększyć, aby zaspokoić popyt, równowagę przywraca się
przez wzrost przeciętnego poziomu cen (inflację). Luka inflacyjna stanowi wskazówkę dla
celowości polityki restrykcyjnej. Chcąc zlikwidować lukę inflacyjną państwo powinno
zmniejszyć swoje wydatki i możliwie najwięcej zwiększyć swoje przychody.

32.

Jakie zależności występują między popytem na pieniądz (transakcyjnym i
spekulacyjnym), dochodem narodowym oraz stopą procentową?

Dochodowa teoria pieniądza - teoria, której głównym przedmiotem zainteresowań

są dochody pieniężne, przy czym badania dotyczą źródeł ich powstawania (czynników
określających wielkość dochodu) oraz kierunków i sposobu wydatkowania, a także relacji
między wielkością popytu, a dochodem narodowym.

Dochodowa

teoria pieniądza powstała

na

gruncie

krytyki ilościowej

teorii

pieniądza jako udoskonalona jej odmiana. Dochodowa teoria pieniądza przyjmuje ilość
pieniądza za zmienną zależną, określoną przez strumień wydatków. Dochodowa teoria
pieniądza występuje w 2 wersjach: subiektywnej i obiektywnej.

Dominującą wersją jest wersja obiektywna, badająca obiektywne czynniki

wyznaczające dochody pieniężne na tle podstawowych zależności ekonomicznych w procesie
produkcji. W kształtowaniu dochodów upatruje się czynnik określający ceny. Wykazując
niekompletność

ilościowej

teorii

pieniądza

wskazywano

na

konieczność

uwzględnienia kredytu przy omawianiu związku między ilością pieniądza, a cenami. Przez
rozpatrywanie zjawisk pieniężnych na tle zjawisk rozwoju włączono teorię pieniądza do
teorii polityki gospodarczej, rozszerzono tradycyjne podejście do zagadnień pieniężnych.

Fragmenty dochodowej teorii pieniądza były także rozwijane przez J. M. Keynesa,

który sformułował tezę, że popyt na pieniądz jest nie tylko funkcją dochodu narodowego;
ilość pieniądza w obiegu oraz zmiany ogólnego poziomu cen wiąże Keynes z wielkością
produkcji, poziomem dochodów i ich podziałem na konsumpcję i inwestycje. Wpływ zmian
ilości pieniądza na poziom cen zależy zatem od wielu czynników kształtujących proces
produkcji. Całość zasobów pieniężnych w społeczeństwie Keynes podzielił na 2 części:

- obieg pieniądza czynny, którego rozmiary kształtują się pod wpływem motywu

transakcyjnego

- obieg pieniądza nieczynny, którego zasoby utrzymywane są pod wpływem motywu

spekulacji

Popyt na pieniądz czynny zależy od ogólnej aktywności gospodarczej wyrażającej się

w poziomie dochodów, popyt na pieniądz nieczynny jest malejącą funkcją stopy procentowej.
Powiększenie ilości pieniądza powiększa dochody i działa w 2 kierunkach:

- zwiększa zapotrzebowanie na obieg czynny (wzrost dochodów powoduje wzrost

popytu i produkcji)

- obniżenie stopy procentowej (zainteresowanie inwestycjami)

Wpływ zmian ilości pieniądza na poziom cen może być, wg Keynesa, tylko pośredni -
poprzez wpływ na płace nominalne i ogólne wielkości zatrudnienia, które z kolei zależą od
skłonności do inwestowania (skłonność od inwestowania kształtuje się pod wpływem stopy
procentowej).

33.

W jaki sposób polityka pieniężna może oddziaływać na dochód narodowy i
łagodzić wahania koniunkturalne?

Do wyjaśnienia tego zjawiska można użyć modelu IS-LM. Wykorzystanie modelu IS-LM

do pokazania wpływu polityki pieniężnej państwa na kształtowania się dochodu narodowego i
stopy procentowej. Ekspansywna polityka pieniężna prowadzi do wzrostu dochodu
narodowego i obniżki stopy procentowej.

Co dzieje się w gospodarce, jeżeli zwiększa się podaż pieniądza? Natychmiast po takiej

operacji podaż pieniądza przewyższa popyt. To z kolei powoduje obniżenie stopy
procentowej i wzrost popytu na pieniądz. Niższa stopa procentowa stymuluje inwestycje i
eksport netto, a to zwiększa PKB dzięki efektowi mnożnikowemu. Czyli, PKB zwiększa się, a
stopa procentowa spada.
Czynniki wpływające na zmianę położenia krzywej IS:

- obniżka / wzrost stopy podatkowej przesuwa krzywą IS w prawo / w lewo;
- obniżka / wzrost podatków autonomicznych T0 przesuwa IS w prawo / w lewo;
-

wzrost

/

spadek

relacji

C/S

przesuwa

IS

w

prawo

/

w

lewo;

- wzrost / spadek wydatków konsumpcyjnych autonomicznych C0 przesuwa IS w prawo /
w lewo;
Wahania koniunkturalne w głównej mierze wywołane są wahaniami działalności

inwestycyjnej przedsiębiorstw. Państwo może podejmować pewne działania na rzecz
złagodzenia wahań koniunkturalnych i łagodzenia ich skutków, działania takie noszą nazwę
interwencjonizmu państwowego.

Interwencjonizm państwowy – polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg

procesów gospodarczych, przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego.
Zwolennicy interwencjonizmu wskazują na trzy główne jego cele:

•

ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za niezbędny, a nawet korzystny
dla gospodarki,

•

pobudzenie popytu globalnego, którego niedostateczny poziom uznaje się za jedną z
przyczyn wahań koniunkturalnych,

•

podniesienie tempa wzrostu gospodarczego.

Do głównych narzędzi pozwalających realizować politykę interwencjonizmu należą:

1.

podejmowanie przez państwo przedsięwzięć inwestycyjnych pozwalających
zwiększyć zatrudnienie bez wzrostu podaży dóbr i usług (np. roboty publiczne);

2.

dotacje do nierentownych przedsiębiorstw lub ich nacjonalizacja;

3.

protekcjonizm w zakresie handlu zagranicznego;

4.

polityka pieniężna;

5.

polityka fiskalna;

6.

polityka finansowa.

Np. Przyjmując, że wahania działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw powodują wahania
koniunktury, odpowiednie zwiększanie bądź zmniejszanie stopy procentowej odpowiednio

będzie stymulowało możliwości inwestycyjne przedsiębiorstw co pozwoli na złagodzenie
wahań.

34.

Przedstaw miary podaży pieniądza i opisz proces jego kreacji

Podaż pieniądza określa zasoby pieniężne znajdujące się w posiadaniu społeczeństwa

danego kraju i w określonym czasie. Zasoby te, jako sumę wszystkich identyfikowanych
form/rodzajów pieniądza, dzieli się zwykle, biorąc pod uwagę takie kryteria jak płynność oraz
dochodowość, na 4 zasadnicze zbiory: M0, M1, M2, M3.
M0- baza monetarna to inaczej zasób pieniądza wielkiej mocy – to łączna ilość banknotów i
bilonu znajdującego się w obiegu poza bankowym i będący w posiadaniu systemu bankowego
M1- całość zasobów pieniężnych posiadanych przez ludność, rachunków płatnych na żądanie
w BC, czeków podróżniczych
M2- M1 oraz rachunki terminowe oraz certyfikaty depozytowe jak również rachunki rynku
pieniężnego i inne aktywa o wysokiej płynności
M3- M2 oraz duże salda rachunków terminowych i inne względnie mniej ważne składniki

Proces kreacji pieniądza

Kreacja pieniądza przez banki komercyjne - jest to proces polegający na wprowadzaniu

do obiegu przez banki komercyjne dodatkowych ilości pieniądza. Ma charakter
bezgotówkowy a dokonywana jest na drodze operacji kredytowych. W celu zapewnienia
bezpieczeństwa depozytariuszy i niedopuszczenia do inflacji bank centralny reguluje
rozmiary kreacji pieniądza kredytowego poprzez ustalanie stopy rezerw obowiązkowych i
stóp oprocentowania kredytów udzielanych bankom komercyjnym.

Rezerwa obowiązkowa - ilość depozytu z którego bank nie może udzielić kredytu.

Wprowadzona jest w celu poddania kontroli procesu kreacji pieniądza; odprowadzana przez
bank komercyjny do banku centralnego.

35.

Formy, funkcje i cechy pieniądza we współczesnych gospodarkach rozwiniętych.

Przez pojęcie pieniądza zwykło się uważać wszystko, co jest powszechnie akceptowane

jako środek regulowania zobowiązań. Spełnia trzy podstawowe funkcje:

•

Miernika wartości – funkcja wyobrażeniowa, można skorzystać nawet jak się nie
ma pieniądza. Np. patrzymy na chleb i wiemy (lub widzimy) że kosztuje on
powiedzmy 3zł.

•

Ś

rodka wymiany i środka płatniczego- trzeba mieć pieniądz aby skorzystać z tej

funkcji, gdy płacimy za jakieś dobro i ktoś jest nam w stanie wydać rzecz w
zamian za to że damy mu kilka świstków papieru lub kupkę monet;

•

Ś

rodka przechowywania wartości (tezauryzacji) - trzeba mieć pieniądz aby

skorzystać z tej funkcji,

Obecnie w krajach w gospodarce rynkowej pieniądz występuje w formach:

•

Gotówkowej (bilety BC – banknoty; bilon metalowy)

•

Bezgotówkowej (pieniądz skryptularny) – depozyty na rachunkach w BC i innych
bankach, zapisy bankowe

Cechy:

Pieniądz musi być: podzielny, trwały, przenośny, tani, trudny do podrobienia. np. złoto

nie jest tanie bo nie ma go dużo; wymiana barterowa- brak podzielności (nie urwie się nogi
krowie w zamian za małego kurczaka); zboże nie może być pieniądzem bo jest mało trwałe
(więdnie).

36.

Wpływ banku centralnego na podaż pieniądza.

Bank centralny kontroluje ilość pieniądza w obiegu (podaż pieniądza) poprzez: emisje

pieniądza gotówkowego, operacje otwartego rynku, ustalanie stopy rezerw obowiązkowych
oraz ustalanie stopy procentowej. Narzędzia wpływu na podaż pieniądza:

a) rezerwy obowiązkowe - stopa rezerw obowiązkowych określa jaką część każdego

depozytu banki komercyjne muszą przeznaczyć na rezerwę obowiązkową. Jeżeli stosuje się
rezerwę obowiązkową, to banki komercyjne mogą utrzymywać większe od minimalnych
rezerwy gotówkowe, ale nie mogą utrzymywać ich mniejszych. Jeżeli ich zasób gotówki
spadnie poniżej wymaganego poziomu, to muszą one pożyczyć pieniądze, aby przywrócić
wymaganą stopę rezerwy obowiązkowej. Podwyższenie stopy rezerwy powoduje
zmniejszenie podaży pieniądza.

b) operacje otwartego rynku - polegają na sprzedaży lub zakupie papierów

wartościowych. Jest to bezpośredni instrument przez który bank centralny wpływa na podaż
pieniądza. Sprzedając papiery wartościowe bank centralny zmniejsza ilość pieniądza w
obiegu, natomiast skupując papiery wartościowe zwiększa ilość pieniądza w obiegu.

c) Stopa redyskontowa to stopa procentowa pobierana przez bank centralny od pożyczek

udzielanych bankom komercyjnym pod zastaw poprzednio przez nie zdyskontowanych
weksli lub innych papierów wartościowych. Jej wysokość wpływa na wielkość pożyczek
zaciąganych przez banki komercyjne w banku centralnym. Wzrost stopy redyskontowej
podnosi koszt kredytu i ogranicza działalność kredytową banków komercyjnych oraz obniża
podaż pieniądza w gospodarce. Obniżenie stopy redyskontowej zwiększa podaż pieniądza w
gospodarce.

37.

Rola wskaźnika rezerwy obowiązkowej, stopy depozytowej, lombardowej i
redyskontowej w kształtowaniu podaży pieniądza przez bank centralny.

Bank centralny odpowiada za podaż pieniądza, choć nie może dokładnie kształtować jej

zmian. Ma za to bezpośredni wpływ na dwa czynniki: wielkość bazy monetarnej oraz stopę
rezerw obowiązkowych banków komercyjnych.

Rezerwa obowiązkowa (3,5%)- wyrażona w złotych minimalna wartość rezerw

gotówkowych, jaką banki komercyjne powinny utrzymywać na rachunkach NBP wobec
ś

rodków pieniężnych zdeponowanych w banku. Podwyższenie stopy rezerwy obowiązkowej

powoduje zmniejszenie możliwości udzielania kredytów przez banki komercyjne, wpływa
więc na ograniczenie podaży pieniądza.

Stopy procentowe NBP - podstawowe narzędzie banku centralnego w kształtowaniu

polityki pieniężnej. Stopy te są przede wszystkim punktem odniesienia dla stóp
procentowych kształtujących się na rynku pożyczek między bankami, a te z kolei są
punktem odniesienia dla oprocentowania kredytów udzielanych przez banki osobom
fizycznym i przedsiębiorstwom. Poprzez zmiany stóp procentowych bank centralny wpływa
na to, jak wiele kredytów udzielają banki komercyjne. Jeśli bank centralny podnosi swoje
stopy procentowe, rośnie także oprocentowanie kredytów na rynku i spada (lub wolniej
wzrasta) podaż pieniądza.

Stopa depozytowa –(1,00%) wyznacza poziom oprocentowania jednodniowych

depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym.

Stopa lombardowa –(4,00%) wyznacza po jakiej cenie (oprocentowaniu) bank

centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych.

Stopa

lombardowa

określa

maksymalne

oprocentowanie

pieniędzy

na

rynku

międzybankowym.

Stopa redyskontowa (redyskonto weksli) - (2,75%) wyznacza cenę (oprocentowanie)

po jakiej bank centralny udziela pożyczek bankom komercyjnym odkupując od nich weksle.

38.

Operacje otwartego rynku w działalności banku centralnego.

Operacje otwartego rynku - jedno z narzędzi banku centralnego służących kontrolowaniu

podaży pieniądza. Polega na sprzedaży lub zakupie papierów wartościowych, przeważnie
państwowych, na otwartym rynku. Jest to najczęściej stosowane, elastyczne oraz skuteczne
narzędzie polityki pieniężnej.

Operacje otwartego rynku prowadzone są z bankami komercyjnymi z inicjatywy banku

centralnego. Polegają one na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych, dewiz oraz
bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek przez bank centralny. Ich sprzedawanie
i kupowanie umożliwia bankowi centralnemu wpływać na:

●

płynność i zdolności emisyjne banków komercyjnych;

●

wysokość stóp procentowych;

●

efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego.

Operacje otwartego rynku są skutecznym instrumentem wykorzystywanym do

regulowania podaży pieniądza. Charakteryzują się one elastycznością oraz łagodnym i
płynnym oddziaływaniem na gospodarkę. Nie można ich jednak wykorzystywać do
realizowania dwóch podstawowych celów polityki pieniężnej jednocześnie: do utrzymywania
rynkowych stóp procentowych na ustabilizowanym poziomie i do dostosowania podaży
pieniądza do potrzeb gospodarczych kraju. Realizacja jednego z nich odbywa się kosztem
niemożności zrealizowania drugiego.

OOR absorbujące: są przeprowadzane w celu absorbcji płynności z rynku, czyli jest to
sprzedawanie papierów wartościowych: duża podaż pieniądza, Bank Centralny chce obniżyć
inflację-> musi zmniejszyć kreację pieniądza, sprzedaje papiery wartościowe inni płacą mu
pieniądzem za papierki)->zmniejsza się ilość pieniądza w obiegu->mniejsza kreacja
pieniądza, gdyż pieniądza jest mało więc jest drogi.

OOR zasilające: analogicznie: Bank Centralny chce pobudzić gospodarkę, chce kupić papiery
wartościowe (zapłacić kasą za świstki papieru) wpuszcza więcej pieniądza na rynek, pieniądz
staje się automatycznie tańczy, bo jest go więcej na rynku, banki szybko to podłapują i
zaczynają kreować pieniądz, udzielają tanich kredytów etc.

OOR krótkoterminowe: 1-14 dni

OOR długoterminowe pow. 14 dni

39.

Mechanizm stałego i płynnego kursu walutowego.

Kurs walutowy jest stosunkiem, w jakim dokonuje się wymiany określonej ilości danej

waluty na jednostkę innej waluty. Do jego funkcji zaliczamy: cenotwórcza i informacyjna.

Systemy kursu walutowego:

•

Kursu płynnego (aprecjacja, deprecjacja – zmienne zewnętrzne) – poziom kursu i
jego wahania zależą od gry popytu i podaży. Wzrost eksportu zmniejsza podaż, a
wzrost importu zwiększa popyt.

•

Kursu sztywnego (rewaluacja, dewaluacja – decyzje administracyjne) – o
wysokości kursu decydują władze monetarne danego kraju. Ustalają tzw.
„parytety” i w razie zmiany kursu dokonują transakcji sprzedaży i kupna waluty na

rynku. Sprzedaż rezerw walutowych zmniejsza podaż a wzrost importu zwiększa
popyt.

40.

Teoria parytetu siły nabywczej a oczekiwania wobec zmian kursu walutowego.

Jeżeli kurs rynkowy jest niższy od parytetu siły nabywczej, wtedy waluta jest

niedowartościowana i należy oczekiwać jej aprecjacji. Jeżeli kurs rynkowy jest wyższy, to
waluta jest przewartościowana.

Przeliczanie PNB według parytetu siły nabywczej – pozwala realnie ocenić dochody w

danym kraju. Przeliczanie dochodu według dolara zaniża go w krajach rozwijających się,
gdzie jest wiele towarów.