System bankowy i pieniądz Pieniądz - pewien powszechnie akceptowany towar, który jest środkiem wymiany (dokonywanie płatności lub wywiązywanie się ze zobowiązań). Barter (wymiana bezpieniężna) - jedne dobra wymieniane są na inne. Funkcje pieniądza: Środek wymiany. Jednostka rozrachunkowa. Środek tezauryzacji. Miernik odroczonych płatności. Rodzaje pieniądza: Towarowy (np. złoto). Symboliczny - prawny środek płatniczy. Bezgotówkowy (żyrowy, wkładowy, ang. IOU). Depozyt (wkład) - suma przechowywana. Rezerwy - suma pozwalająca dokonać natychmiastowych wypłat wkładów na żądanie . Stopa rezerw - stosunek rezerw do wkładów (im większa stopa rezerw tym mniejsze ryzyko, ale i mniejszy zysk). Panika finansowa - samospełniająca się prognoza w związku z utratą zaufania. Podaż pieniądza - całkowita wartość zasobów pieniądza w obiegu, pełniącego rolę środka wymiany. Banki komercyjne - pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność - udzielanie kredytów i przyjmowanie depozytów (w tym wkłady, w których ciężar mogą być wystawiane czeki). System clearingowy - ogół porozumień na mocy których wzajemne zobowiązania i należności banków rozlicza się przez zastawienie wszystkich transakcji dokonanych w danym okresie i dokonanie spłaty tylko zobowiązań netto powstałych w rozliczeniach między bankowych. Płynność - szybkość i pewność z jaką daną pozycje aktywów może być zamieniona na pieniądz w dowolnym momencie. Najwyższą płynność ma zatem sam pieniądz (gotówka). Baza monetarna (zasób pieniądza wielkiej mocy) - łączna ilość pieniądz (bilonu i banknotów) w bankach i obiegu pozabankowym. Mnożnik kreacji pieniądza - mówi o zmianie zasobu pieniądza (podaży) wywołanej przez wzrost bazy monetarnej o jednostkę. Jest tym wyższy  wraz z podażą im niższa jest stopa rezerw banków. Podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza x baza monetarna Szeroka baza monetarna (M0) - gotówka w bankach i rezerwy banku centralnego = gotówka w obiegu pozabankowym + hurtowe wkłady na żądanie = M1 M1+ wkłady terminowe i certyfikaty depozytowe sektora prywatnego = M3 M3 + wkłady i udziały sektora prywatnego w towarzystwach budowlanych - gotówka, wkłady i certyfikaty depozytowe banków w posiadaniu towarzystw budowlanych = M4. Gotówka w obiegu + detaliczne wkłady na żądanie + wkłady detaliczne i udziały w towarzystwach budowlanych = M2. Gotówka w obiegu - wkłady w bankach (detaliczne i hurtowe) - wkłady i udziały w towarzystwach budowlanych = Podaż pieniądza Quasi-pieniądz - aktywa, które są łatwo zbywalne i są środkiem przechowywania wartości. gdzie R – rezerwy, cb – stopa rezerw, C – gotówka w obiegu, cp – gotówka do wkładów, D –wkłady, H – baza monetarna - zwiększenie się skali kreacji przez system clearingowy (R – stopa rezerw, M – wkład) (M + (1-R)M = wkłady) (gotówka + kredyty  = pasywa (wkłady)) Stopa rezerw obowiązkowych – minimalna stopa rezerw banku komercyjnego na mocy decyzji banku centralnego. Stopa dyskontowa – stopa procentowa pożyczek udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym. Operacje otwartego rynku – operacje banku centralnego zmieniające wielkość bazy monetarnej (kupno / sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku). Ostatnia instancje kredytowa – instytucja zdolna udzielić pożyczek bankom i innym instytucjom finansowym w sytuacjach gdy panika zagraża całemu systemowi finansowemu (Bank Centralny). Potrzeby kredytowe sektora publicznego (PPSP) = deficyt sektora publicznego = deficyt budżetu centralnego + deficyt budżetów terenowych + deficyt gałęzi znacjonalizowanych. Motywy trzymania pieniądza: Transakcyjny (środek transakcji - brak synchronizacji w czasie wpływów i wydatków) Niepewności (trzymanie pieniędzy na nieprzewidziane wypadki) Portfelowy (niższy zysk, ale bezpieczeństwo!) Planowane zasoby pieniądza: MC – krańcowy koszt trzymanie pieniędzy w gotówce (suma odsetek); zależy od stopy procentowej. MB – krańcowa korzyść z trzymanie pieniędzy w gotówce; zależy od realnych zasobów pieniądza (zależność ujemna) i od dochodu realnego (w ujęciu nominalnym zależy od poziomu cen). Równowaga na rynku pieniądza występuje wówczas, gdy wielkość zapotrzebowania na realne zasoby pieniądza jest równa wielkości zaoferowanej (popyt realny = podaży realnej; podaż realna = M/P (M – podaż nominalna pieniądza, P – poziom cen). LL – popyt na pieniądz (zależy od dochodu, zależność dodatnia) Lo – realna podaż pieniądza – regulowana przez Bank Centralny LD – realny zasób pieniądza, BD – realny zasób obligacji, Bo – podaż obligacji, Lo – podaż pieniądza, W - wielkość majątku - nadwyżka popytu na pieniądz (prawa strona) musi być zrównoważona przez nadwyżkę podaży obligacji (lewa strona) – aby ludzie nie utrzymywali większego majątku od tego który sami posiadają. Prawo Goodharta mówi o tym, że próba uregulowania przez Bank Centralny bądź opodatkowania jednego kanału działalności bankowej powoduje przeniesienie interesów do innego kanały, który nie podlega regulacji lub nie jest opodatkowany . Bank centralny może: ustalić wielkość podaży pieniądza i zaakceptować stopę procentową w warunkach równowagi wynikającą z równania popytu na pieniądz. ustalić wysokość stopy procentowej i zaakceptować wielkość podaży pieniądza w warunkach równowagi wynikającą z równania popytu na pieniądz. Efekt majątkowy (bogactwa) polega na przesunięciu funkcji konsumpcji w górę (w dół) pod wpływem wzrostu (spadku) zasobów majątkowych gospodarstw domowych i zwiększenia (spadku) wydatków na każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych. Efekt majątkowy i koszty kredytów konsumpcyjnych mają wpływ na autonomiczny popyt. Teorie popytu konsumpcyjnego: dochodu permanentnego = dochód w długim czasie, i tylko w przypadku jego zmiany zmienia się konsumpcja – krótkotrwałe zmiany dochodu nie zmieniają konsumpcji. cyklu życia – dochód zmienia się w cyklu życia (w młodości niski rośnie do emerytury, spada i utrzymuje się na stałym poziomie), konsumpcja zależy od dochodu w długim okresie czasu. Mechanizm transmisyjny – wzrost podaży pieniądza i obniżenie stopy procentowej pobudza popyt globalny. Ricardiańska równowaga: większy deficyt państwa zostanie zrekompensowany przez wzrost oszczędności sektora prywatnego (bo wydatki nie zmienią się, a obniżenie podatków zwiększy dochód rozporządzalny). Wypieranie: polega na ograniczeniu wielkości popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego pod wpływem wzrostu wydatków państwa, które powodują wzrost AD i R. Zwiększenie G prowadzi do zmiany z AD do AD’, wyższy Y’ prowadzi do wzrostu LL, co powoduje wzrost R, a to obniża C – AD’ spada do AD’’ (wzrost G wypiera C poprzez wzrost R).