IRYGACJA KANAŁÓW KORZENIOWYCH
Głównym zadaniem leczenia kanałowego jest umożliwienie funkcjonalnego zachowania zębów pozbawionych miazgi, tak aby pozostawały w jamie ustnej bez objawów oraz bez szkody dla zdrowia pacjenta. Aby leczenie to było skuteczne, należy zachować wielką staranność na każdym jego etapie. Należy pamiętać, że do uzyskania najlepszych wyników leczenia, jest również konieczna trwała i szczelna odbudowa tkanek twardych zęba. Postępujący wciąż proces dynamicznego rozwoju technologicznego pozwala na wciąż lepsze zrozumienie problemów i ograniczeń związanych z opracowaniem i wypełnieniem systemu endodontycznego System kanałów korzeniowych ma niezwykle złożoną i nieregularną budowę w stopniu uniemożliwiającym ich optymalne oczyszczenie tylko drogą opracowania mechanicznego. Istotą problemu w endodoncji jest eliminacja resztek organicznych i patogenów z przestrzeni endodontycznej oraz jej szczelne zamknięcie. Opracowanie mechaniczne, nawet przy zastosowaniu najbardziej zaawansowanych narzędzi rotacyjnych i (lub) oscylacyjnych, nie jest w pełni skuteczne. Z badań wynika, iż około 20¬ 30% powierzchni ścian kanałów pozostaje nieoczyszczone. Należy zatem intensywnie płukać kanały zarówno w trakcie ich opracowywania mechanicznego, jak i po nim, aby usunąć i rozpuścić zanieczyszczenia powstałe podczas leczenia. Stosowanie środków płuczących o zbyt małej objętości, nieodpowiednim stężeniu i przez zbyt krótki czas nie jest wystarczające . Powinno się zapewnić ciągły ruch płynów, aby powierzchnia była przemywana świeżym roztworem o optymalnym stężeniu. Urządzenia ultradźwiękowe wytwarzają zmienne fale akustyczne w środowisku wodnym (zjawisko kawitacji), które powodują zwiększenie właściwości litycznych i chelatujących zastosowanych roztworów.
Warstwa mazista składa się z części organicznej (resztki miazgi, drobnoustroje) oraz nieorganicznej (startej zębiny). Pokrywa ściany kanałów i zamyka kanaliki zębinowe czopami o długości około 40 µm . Patogeny endodontyczne znajdują się nie tylko w obrębie zainfekowanej tkanki w świetle kanału, ale również w kanalikach zębinowych. Bakterie penetrują kanaliki na głębokość około 0,6 mm . Istotą dezynfekcji kanalików zębinowych jest opracowanie chemiczne, dlatego usunięcie warstwy mazistej jest konieczne, by antyseptyki mogły wniknąć w głąb kanalików zębinowych . Pozostawienie warstwy mazistej może mieć również wpływ na szczelność wypełnienia, gdyż na skutek dehydratacji zmienia ona swoją objętość, prowadząc do powstania mikroprzestrzeni między materiałem wypełniającym a ścianą kanału. Może to stanowić potencjalny punkt wyjścia do reinfekcji lub przyczynę przetrwałej infekcji kanałów korzeniowych. Do usuwania warstwy mazistej stosuje się podchloryn sodu (rozpuszczenie składowej organicznej) oraz preparaty chelatujące (rozpuszczenie składowej nieorganicznej). Najczęściej stosowanymi chelatorami są kwas cytrynowy oraz EDTA i jego pochodne (REDTA, HEDTA).
Po środkach chelatujących należy stosować podchloryn sodu, aby rozpuścić obnażony kolagen i umożliwić dezynfekcję w kanalikach zębinowych. Podchloryn i chelatory wzajemnie się dezaktywują, należy więc to uwzględnić, stosując odpowiednio większą objętość płynów przy naprzemiennym płukaniu.
Podstawowym płynem antyseptycznym stosowanym w endodoncji jest podchloryn sodu. Główną jego cechą jest zdolność rozpuszczania struktur białkowych. Stosuje się go w celu eliminacji drobnoustrojów oraz rozpuszczenia resztek organicznych i miazgi ze ścian i zachyłków systemu kanałów korzeniowych. Roztwory o stężeniu poniżej 5% są skuteczne do odkażania, ale w przypadku bakterii w postaci planktonicznej. Z najnowszych badań wynika, iż w przypadku infekcji endodontycznej, mamy do czynienia z koloniami wielogatunkowymi, które tworzą biofilm . Bakterie skupione w formie biofilmu wykazują znacznie większą odporność na preparaty antyseptyczne.
Dalej - chlorheksydyna jest jedynym antyseptykiem, który jest obojętny dla tkanek okołowierzchołkowych, skutecznie eliminuje planktoniczne bakterie tlenowe i beztlenowe, m.in.: Enterococcus faecalis, Staphylococcus aureus, Porphyromonas gingivalis, Porphyromonas endodontalis, Prevotella gingivalis, Prevotella intermedia oraz grzyby Candida albicans. Antyseptyk ten nie ma właściwości chelatujących i litycznych, nie usuwa więc warstwy mazistej i biofilmu.
W sytuacjach standardowych chlorheksydynę powinno się stosować po usunięciu warstwy mazistej i po płukaniu podchlorynem sodu (rozkład biofilmu). Rezydualna aktywność chlorheksydyny w kanalikach zębinowych sięga nawet 12 tygodni . Stosując chlorheksydynę, należy mieć na uwadze jej reaktywność z podchlorynem sodu i kwasem cytrynowym. W wyniku jej reakcji z podchlorynem tworzy się toksyczny i silnie przebarwiający zębinę brunatnordzawy precypitat, natomiast z kwasem cytrynowym tworzy mlecznobiały mętny rozwór i osad.