U dziecka z uszkodzonym słuchem dostrzega się wiele odchyleń 
w rozwoju psychofizycznym, szczególnie w rozwoju myślenia i mowy. Wiele informacji ze świata zewnętrznego w ogóle nie dociera do dziecka z wadą słuchu, co stwarza nieprawidłowe warunki rozwoju psychicznego.
Ze względu na brak możliwości odróżniania dźwięków mowy we wczesnym dzieciństwie, u dzieci głuchych powstają zaburzenia rozwoju mowy  i komunikacji językowej, na skutek czego u dziecka powstają charakterystyczne cechy rozwoju spostrzegania, myślenia i całej działalności poznawczej. Ubytek słuchu to bariera przeszkadzająca w dotarciu informacji dźwiękowych  z zewnątrz, która uniemożliwia dokładne poznanie zjawisk. Za pomocą słuchu możemy, bowiem rozpoznać nie tylko sam przedmiot ( na podstawie charakterystycznego dlań dźwięku), ale kierunek i odległość, w jakiej się on znajduje. Za pomocą słuchu możemy rozpoznać wady przedmiotu, czy wielkość poruszającego się przedmiotu. Zatem za pomocą słuchu możemy ocenić przedmioty, procesy, zjawiska i kompleksy zjawisk. 
Sam wzrok, dotyk czy węch nie wystarczy do pełnego poznania rzeczywistości. Dźwięki powiadamiają o istnieniu niewidocznych przedmiotów lub zachodzących procesów, ostrzegają przed niebezpieczeństwem.

Wielu uczonych badało jak przebiega rozwój dziecka głuchego. W jakim stopniu odbiega od normy. Badania wykazały, że szybkość spostrzegania zależy w dużym stopniu od zasobu doświadczeń. Dzieci głuche, których zasób doświadczeń jest ograniczony, spostrzegają wolniej i mniej dokładnie niż ich słyszący rówieśnicy. Mają one trudności w procesie analizy i syntezy wzrokowej, chociaż prawa rozwoju spostrzegania wzrokowego są takie same dla dzieci słyszących, jak i dla głuchych. Jednak częściowe zaburzenia spostrzeżeń słuchowych lub ich brak, a także opóźniony rozwój mowy powodują specyficzne możliwości spostrzegania wzrokowego głuchych.
Dziecko nie znając nazwy przedmiotu spostrzega go fragmentarycznie, nie uwzględniając wielu jego cech. W większości przypadków dzieci niesłyszące gorzej, więc odróżniają cechy istotne od wtórnych i gorzej ujmują związki zachodzące między poszczególnymi zjawiskami, gdyż ich ujęcie wiąże się z nazwami, a więc z mową. Włączenie mowy do procesu spostrzegania pozwala na uogólnianie zjawisk z pominięciem cech nieistotnych.
Dziecko słyszące manipuluje przedmiotami, słyszy ich nazwy i określa właściwości. Dzięki temu spostrzeganie staje się pełniejsze, pozwala syntezować, analizować, wyodrębniać charakterystyczne elementy, grupować według pewnych cech.
Dzieci głuche mają ograniczony dopływ informacji słownych, opierają się na geście i na konkrecie. Prawidłowy rozwój funkcji spostrzegania jest ściśle uzależniony od stopnia opanowania mowy ustnej i myślenia abstrakcyjno – logicznego, od pełni wiadomości dziecka o spostrzeganym przedmiocie.
Badania dowodzą, że niesłyszący osiągają wyższe wyniki w takich funkcjach pamięci, jak zdolność obserwacji, organizacji, reprodukcji schematów ruchu, ponieważ głuchota od wczesnego okresu życia sprawia, iż organizm musi się przystosować w specyficzny sposób do utrzymania adekwatnego kontaktu z otoczeniem. W zakresie pamięci przestrzennej dziecko niesłyszące osiąga podobne wyniki jak słyszące, 
ponieważ potrafi równie dobrze obserwować, lokalizować, przechowywać w pamięci i reprodukować pozycję przedmiotu.
Myślenie natomiast uzależnione od spostrzeżeń jest tylko kojarzeniem wyobrażeń i sprowadza się tylko do myślenia konkretno – obrazowego. Myślenie na wyższym poziomie jest możliwe tylko poprzez tworzenie pojęć, co jest zawsze związane z symbolem – słowem. Głuchota i brak mowy ogranicza proces myślenia pojęciowo – logicznego, uniemożliwia gromadzenie coraz większego zasobu wyobrażeń i systematyzowanie ich oraz utrudnia abstrahowanie i ujmowanie cech istotnych. Nauczanie mowy dzieci głuchych jest warunkiem umożliwiającym logiczne i abstrakcyjne myślenie.
W rozwoju dzieci niesłyszących ważne jest sprawne działanie pozostałych im zmysłów, aby mogły odbierać bodźce wzrokowe, węchowe i dotykowe. Od tych zmysłów zależy adekwatność wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń na podstawie, których dziecko myśli, wydaje sądy, przyjmuje wartości i zasady postępowania. Ćwiczenia wszystkich zmysłów pozwalają dziecku głuchemu udoskonalić je tak, aby w pewnym sensie mogły one zastąpić uszkodzony analizator.