Diagnostyka pedagogiczna – wykład

24.02.

Temat: Istota diagnostyki pedagogicznej

1. Definicje

1. Diagnostyka pedagogiczna – teoria i praktyka diagnozowania działalności wychowawczej, jej środowiskowych uwarunkowań , przebiegu i skutków

2. Diagnoza – wg A. Kamińskiego (1979), który zmodyfikował definicję S. Ziemskiego pojęcie to oznacza: „ rozpoznanie badanego stanu rzeczy na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości przez przyporządkowanie stwierdzonych objawów do określonego ich typu oraz przez wyjaśnienie genetyczne tego stanu, określenie jego fazy obecnej i przewidywanego rozwoju”

Jest to diagnoza rozwinięta w jej skład wchodzą diagnozy cząstkowe.

1. Specyfika diagnozy pedagogicznej

1. Ma ona nie tylko cel poznawczy, ale też jest niezbędnym elementem skutecznego działania pedagogicznego, czynności diagnostyczne i ich wyniki mają stanowić racjonalne przesłanki dla podjęcia decyzji dotyczących praktycznego działania wychowawczego. Diagnoza pedagogiczna jest diagnozą decyzyjną, dlatego powinna być diagnozą pełną.

2. Diagnoza przeprowadzana na gruncie pedagogiki społecznej ma zawsze aspekt społeczny – diagnoza indywidualnych przypadków lub grup ujmowana jest zawsze w kontekście środowiskowym.

Oznacza to, że:

• Rozpoznanie obejmuje społeczne uwarunkowania sytuacji i losów jednostek lub grup występujące w najbliższym środowisku, zwłaszcza rodzinie, grupie koleżeńskiej, szkole, miejscu pracy, miejscu zamieszkania

• Przyczyn określonego stanu zachowań ludzkich lub stanu funkcjonowania grup społecznych, instytucji poszukuje się w ich wzajemnych powiązaniach oddziaływaniach, w relacjach człowieka i środowiska

• Diagnoza ma dostarczyć danych co do roli i udziału różnych czynników środowiska w rozwoju, opiece, wychowaniu pojedynczych ludzi (dzieci, młodzież, dorośli) lub grup;

Wpływ ten może być rozpoznawany jako bezpośredni (np. rodzice na dziecko) lub pośredni (obecnośćbiblioteki w miejscu zamieszkania, dostępność narkotyków itp.)

1. Charakterystyka etapów postępowania diagnostycznego – diagnoza pełna (na podstawie Podgórecki 1962, Ziemski 1973, Kawula 1980a, s. 46-48)

1. Opis stanów rzeczy

2. Ocena

3. Konkluzja oceniająca

4. Wyjaśnienie analizowanych stanów rzeczy

1. Diagnoza genetyczna

2. Diagnoza funkcjonalna

3. Diagnoza fazy

4. Diagnoza prognostyczna

1. Postulowanie i przyjęcie hipotezy o charakterze sprawczym

Ad.1 – Opis stanów rzeczy

To zestawienie, charakterystyka, omówienie danych empirycznych dotyczących obszaru, gdzie spodziewamy się potrzeby działań pedagogicznych (opiekuńczo – wychowawczych kompensacyjnych, profilaktycznych reformatorskich)

Dan te mogą dotyczyć różnych zjawisk, w zależności od tego kto i w jakim celu wykonuje badania diagnostyczne (opis zjawisk, używania substancji psychoaktywnych, opis niepowodzeń szkolnych, opis zmian, zaspokojenia potrzeb opiekuńczych w danej grupie wiekowej)

Na tym etapie szukamy odpowiedzi na pytanie:

Jak jest? W interesującym nas obszarze

Ad.2 – Ocena

Na tym etapie ustalamy kryteria, ze względu na które określamy analizowany stan jako prawidłowy, nieprawidłowy, częściowo prawidłowy. Bierzemy pod uwagę kryteria natury organizacyjnej (np. siec instytucji umożliwiających zaspokojeni potrzeb mieszkańców danego środowiska), kryteria odnoszące się do rozwoju psychofizycznego człowieka w różnych fazach jego życia.

Ważne jest, by kryteria miały swoje teoretyczne podstawy, tzn. by ich źródłem była wiedza naukowa.

Na tym etapie szukamy odpowiedzi na pytanie:

Jaki stan rzeczy można uznać za optymalny dla dziecka w tym wieku, dla takiej grupy społecznej, instytucji?

Ad.3 – Konkluzja oceniająca

To porównanie opisanego stanu rzeczy z przyjętymi ocenami- kryteriami stwierdzenie potrzeby lub braku potrzeby podjęcia działania zmierzającego do zmiany tego stanu rzeczy.

Na tym etapie szukamy odpowiedzi na pytanie:

Czy tak może być? Czy ten stan wymaga zmiany? Czy na przykład jest to bezpieczne dla dziecka czy gwarantuje mu prawidłowy rozwój?

Ad.4 –Wyjaśnienie analizowanych stanów rzeczy

Na ten etap składają się następujące diagnozy szczegółowe:

1. Diagnoza genetyczna

Jej celem jest ustalenie źródeł określonego zaburzenia, jego przyczyn pierwotnych i wtórnych oraz przyczyny dominującej.

Pełna diagnoza genetyczna zawiera łańcuch uwarunkowań przyczynowych danego zjawiska i wynikających z nich skutków wychowawczych.

Na tym etapie szukamy odpowiedzi na pytanie:

Jak to się mogło stać?

Konieczne jest zgromadzenie wiedzy z różnych źródeł (od dziecka, od rodziców, wychowawcy, nauczyciela itp.) oraz za pomocą różnych technik (wywiad, ankieta, badania socjometryczne, obserwacja, testy, analiza dokumentów).

Warunkiem koniecznym jest dobra znajomość diagnozowanego zjawiska, problemu – niezbędne jest studiowanie literatury opisującej uwarunkowanie zjawisk, które są przedmiotem naszego zainteresowania.

W trakcie tego etapu nawiązuje się zwykle bliższy kontakt z podmiotem ,którego diagnoza dotyczy oraz z różnymi osobami z jego otoczenia. Ogromnie ważne jest nawiązanie dobrego kontaktu niezbędnego nie tylko dla postawienia dobrej diagnozy ale także do wspólnego poszukania rozwiązań problemów.

1. Diagnoza funkcjonalna

Jej celem jest określenie znaczenia badanego zaburzenia dla innych sfer rozwoju czy aktywności wychowanka dla grupy, funkcjonowania w instytucji.

Na tym etapie szukamy odpowiedzi na pytanie:

Jakie znaczenie ma obserwowane zaburzenie dla funkcjonowania wychowanka w innych środowiskach, okolicznościach, zadaniach?

Jakie znaczenie ma badane zjawisko (na przykład używanie substancji psychoaktywnych) dla wypełniania funkcji instytucji (na przykład funkcji wychowawczych szkoły, funkcji dydaktycznych)?

Dla postawienia takiej diagnozy konieczne jest studiowanie literatury dotyczącej badanego zjawiska.

1. Diagnoza fazy

Polega na określeniu dynamiki analizowanego zjawiska, ocenie stopnia zaawansowania zmian, jakie zaszły w badanej rzeczywistości.

Na tym etapie szukamy odpowiedzi na pytanie:

Jak daleko zaszły zmiany w badanej rzeczywistości?

Na przykład: w jakiej fazie używania substancji psychoaktywnych znajdują się badani uczniowie?

Chodzi o to, by pewnych środków nie stosować zbyt wcześnie lub zbyt późno.

Konieczne jest studiowanie literatury i poszukiwanie wskaźników charakterystycznych dla poszczególnych faz rozwoju zaburzeń.

1. Diagnoza prognostyczna

Na tym etapie zmierzamy do odkrycia przewidywalnego kierunku zmian badanej rzeczywistości i przewidywania skutków, które mogę się ujawnić w wyniku obecnego poziomu funkcjonowania jednostki, instytucji lub grupy .

Na tym etapie szukamy odpowiedzi na pytanie:

Co może stać się w przyszłości jeżeli teraz nie zostaną podjęte żadne działania zmierzające do zmiany obserwowanego stanu rzeczy?

Konieczne jest studiowanie literatury i poszukiwanie informacji o bardziej i mniej odległych następstwach różnego rodzaju zaburzeń czy dysfunkcji grup i instytucji.

PYTANIA SĄ BARDZO WAŻNE !

Ad. 5 – Postulowanie i przyjęcie hipotezy o charakterze sprawczym

Opracowanie projektu zmian, który musi zawierać:

• Opis takiego stanu rzeczy, który jest korzystniejszy od już istniejącego i pozwoli pełniej osiągać zamierzone cele, realizować zadania

• Opis działań, które mogą doprowadzić do osiągnięcia korzystniejszego stanu rzeczy

W ramach tego etapu formułuje się hipotezę lub wiele hipotez zakładających związek przyczynowy między projektem działań a pożądanym stanem.

Literatura:

• Teoretyczne podstawy – wiedza naukowa

• Realizm – uwzględnienie warunków działań i konsekwencji osób które je podejmują

• Projekt powinien uwzględniać zasoby jednostki i środowiska – koncentrując się na wprowadzeniu zmian często zapominamy o umacnianiu tego, co jest korzystne dla rozwoju i funkcjonowania jednostki, grupy, instytucji ( warto pamiętać o mocnych stronach)

Diagnoza negatywna	Diagnoza pozytywna
Koncentruje się na:
Deficytach Zaburzeniach rozwojowych Nieprawidłowościach	Zasobach jednostki i środowiska

1. Cele i obszary diagnozy

1. Cele diagnozy:

• Celem nadrzędnym każdej diagnozy pedagogicznej jest podjęcie racjonalnej decyzji o działaniu

• Funkcja sprawdzająca – ocenia następstwa już podjętych działań, może ona być czynnikiem warunkującym efektywność działań pedagogicznych

• Diagnoza sprawdzająca – pozwala ocenić skutki podjętych reform oświatowych, wdrażanie innowacji pedagogicznych, projekt zmian warunków życiowych pojedynczych wychowanków i grup (np. skutki prowadzenia warsztatów)

1. Obszary diagnozy

Dotyczy: jednostki, grupy, instytucji, społeczeństwa, środowiska wychowawczego lub jego elementów

Diagnoza ma zastosowanie:

• Bezpośrednio w procesie wychowania

• W poradnictwie pedagogicznym

• W działalności organizatorskiej (np. kierowanie zespołem pedagogicznym)

Podsumowanie:

• W diagnozie warto współpracować z innymi specjalistami

• Dobre przygotowanie do diagnozy:

• Merytoryczne – literatura, wiedza

• Metodologiczne – narzędzia badawcze

• Osobowościowe – umiejętności człowieka, dobry kontakt z innymi

10.03.2014

Temat: Zalecenia etyczne dotyczące postępowania diagnostycznego

1. primum non nocere – "przede wszystkim nie szkodzić"

Zalecenia etyczne tej dyrektywy :

• Respektowanie zasady by badania odbywały się jedynie w interesie badanych :

usprawiedliwieniem wglądu w tajemnice badanych jest jedynie chęć niesienia pomocy

• Przestrzeganie tajemnicy zawodowej :

Jednak nie wolno zachowywać dla siebie informacji o potencjalnym zagrożeniu dobra nieletniego.

W zależności od rodzaj zagrożenia, należy zawiadomić odpowiednie osoby – opiekunów osoby zażywającej narkotyki, organy ścigania w przypadku maltretowania dziecka.

Nie należy tego robić bez wiedzy nieletniego, trzeba go uprzedzić, że nie możemy nabytej wiedzy zachować jedynie dla siebie. Nakłada to dodatkowy obowiązek sprawdzenia nabytych podejrzeń.

• Odpowiedni dobór technik i organizacja badań

- stosowanie rzetelnych, jak najmniej inwazyjnych technik, odpowiednio dobranych do osoby badanej, planowanego zakresu diagnozy do kompetencji osoby prowadzącej badanie,

• zachowanie umiaru w zbieraniu danych. Nie wywoływanie stanów stresowych i zmęczenia badanych przez zbieranie nadmiaru danych i informacji niepotrzebnych

• nie żądanie informacji w sytuacjach, w których badany ma poczucie zagrożenia, czuje niepokój z powodu niewiedzy lub niezrozumienia celu i sensu badań

• Prawidłowość i ostrożność w wyciąganiu wniosków, formułowaniu opinii na podstawie zgromadzonych danych : nie uleganie sugestiom ocen z przeszłości w ocenach stanu bieżącego.

• Nie udostępnianie danych w formie umożliwiającej identyfikację osób badanych

• informacje, które zebrał badacz nie mogą być używane przeciwko badanym : osoba uczestnicząca w badaniach nawet całkowicie dobrowolnie nie może nigdy być na ich skutek poszkodowana

1. Szanować prawa i wartość każdego człowieka

Norma ta oznacza także poszanowanie godności osoby ludzkiej, intymności jednostki, rodziny, podmiotowe a nie przedmiotowe traktowanie osoby badanej.

Zalecenia etyczne tej dyrektywy:

1. respektować zasadę dobrowolność i udziału w badaniach :

• badani powinni podejmować decyzję o udziale w badaniach w oparciu o możliwie pełną informację o celu badania, jego zakresie, stosowanych technikach i możliwych konsekwencjach

• na badanie dziecka musi się zgodzić nie tylko dziecko, ale konieczne jest uzyskanie zgody rodziców lub opiekunów prawnych – ich zgoda powinna być świadoma, tzn. Muszą wiedzieć czego ta zgoda dotyczy

• badani powinni mieć w każdej chwili realną możliwość wycofania się z badania

• nacisk psychologiczny ogranicza możliwość skorzystania ze swojego prawa do odmowy

• "zróbcie to dla mnie, to moja praca magisterska muszę ją zrobić"

• używanie argumentów społecznych np. Informowanie ile grup zostało przebadanych, nikt się nie wycofał, wszyscy byli zadowoleni

• zwalnianie z trudnych lekcji i w tym czasie prowadzenie badań

1. respektować prawo do dostępu do informacji zwrotnych o wyniku diagnozy :

zawsze i w każdej sytuacji należy o badaniu udzielać informacji na temat wyników. Dotyczy to w równym stopniu badan indywidualnych i zbiorowych.

W przypadku badań indywidualnych ważne jest wstępne ustalenie z badanym kto i jakie informacje otrzyma

Informacja udzielana po badaniach diagnostycznych :

• musi być sformułowana w języku zrozumiałym i pozbawionym, o ile to możliwe, terminów fachowych,

• nie powinna zawierać konkretnych liczb,

• powinna zawierać coś, co będzie stanowiło dla osoby badanej oparcie

1. Po badaniach zbiorowych należy pojechać do wszystkich szkół, w których prowadzone były badania i poinformować ich uczestników do jakich wniosków doszliśmy.

Można tu też przesłać raport z prośbą o upowszechnienie.

Podsumowanie :

Z uwagi na to, że diagnoza decyzyjna jest podstawą podejmowania decyzji dotyczących innych ludzi diagnosta ponosi odpowiedzialność moralną.

Przykładowe pytania egzaminacyjne :

1. Jakich zaleceń etycznych trzeba przestrzegać by dyrektywa nakazująca "przede wszystkim nie szkodzić" była respektowana?

2. Jakie postępowanie jest zalecane w przypadku pozyskania informacji o potencjalnym zagrożeniu dobra nieletniego?

3. W czym sie wyraża poszanowanie praw i wartości każdego człowieka uczestniczącego w badaniach?

• Jakie warunki trzeba spełniać aby respektowana była zasada dobrowolności udziału w badaniach?

10.03.14

temat2

1. Obserwacja i jej rodzaje

Obserwacja to szeroka i różnorodna klasa procedur diagnostycznych polegających na przyglądaniu się zachowaniu diagnozowanej osoby lub grupy i rejestrowaniu wybranych aspektów tego zachowania.

Podział ze względu na :

1. sposób zbierania informacji :

- bezpośrednia

- pośrednia – wykorzystanie obserwacji osób dobrze znających badanych

1. warunki pojawiania się zachowań:

- obserwacja w warunkach naturalnych

- obserwacja w warunkach laboratoryjnych

1. ze względu na organizację przebiegu obserwacji:

- obserwacja ustrukturalizowana (np. Ocena zachowania na skalach)

- obserwacja nieustrukturalizowana

1. Zasady konstruowania schematu scheduły obserwacyjnej :

• Definiowanie zmiennej (np. Cechy i zachowania, które chcemy badać),

• Dobór wskaźników – obserwowalnych zachowań zgodnych z definicją zimennej

• Ustalenie sposobu ich rejestracji – obserwacja ciągła (fotograficzna) lub obserwacja próbek czas (jak często- co 2,5 min i jak długo za każdym razem będzie obserwowane dane dziecko (np, 40 razy przez 40 sekund w odstępach 5cio minutowych) zwykle z nastawieniem na obserwację zachowań z góry określonych

2. Komunikowanie sie

komunikacja interpresonalna- komunikowanie sie pomiędzy partnerami, przekazywanie sobie informacji, podejmowana w określonym kontekście: werbalne, niewerbalne. W celu uzyskania lepszego poziomu współdziałania i koordynowania ludzkiej aktywności.

WSKAŹNIKI KOMUNIKOWANIA SIĘ:

• rozmowa o sposobie wykonania zadania,

• patrzy w stronę osoby mówiącej,

• potakuje w stronę osoby mówiącej,

• przekonuje inne osoby do pomysłu kolegi/ koleżanki,

• przekonuje inne osoby do swojego pomysłu,

• wyraża własne opinie w odpowiedzi na merytoryczne wypowiedzi drugiej osoby.

2. Pomaganie i przyjmowanie pomocy

Pomoc- to zachowanie prospołeczne celem jest polepszenie sytuacji innej osoby, bądź grupy, ułatwia osiagnięcie celu.

WSKAŹNIKI ZMIENNEJ POMAGANIA:

-proponuje koleżance pomoc

-dzieli się przyborami

-chwali koleżanke i kolegę

• Obserwacja bezpośrednia- przykłady sytuacji aranżowanych w warunkach naturalnych

• Obserwacja pośrednia-pytami osoby czy badają dane zadanie (odbywa się przez arkusze obserwacyjne).

05.05.2014

Temat: Diagnoza środowiska wychowawczego rodziny.

Poznanie rodziny w perspektywie pedagogicznej jest przede wszystkim rozpoznaniem jakości środowiska wychowawczego, które rodzina tworzy. Środowisko może mieć wpływ stymulujący lub hamujący na rozwój dziecka.

Zasady poznania rodziny jako środowiska naturalnego:

1. Zasada diagnozy pozytywnej rodziny (jej plusy, silny potencjał, zawsze szukamy tego co stanowi mocny punkt rodziny).

• Zasoby rodzinne mogą być wykorzystane w działaniach naprawczych,

• Te zasoby warto też odkryć w środowisku lokalnym.

1. Zasada uwzględniania kontekstu społecznego rodziny.

• Rodzina kształtuje swoje środowisko wychowawcze pod wpływem układu społeczno-kulturowego, w którym jest osadzona,

• System rodziny zawsze w jakiś sposób jest związany z innymi systemami zewnętrznymi. W diagnozie należy te związki uwzględnić . Można je identyfikować w oparciu o typy.

1. Zasada relatywności wpływu warunków środowiska rodzinnego.

• Występowanie w rodzinach podobnych lub tych samych warunków i cech nie oznacza identyczności wpływów wychowawczych tych rodzin, gdyż te uwarunkowane są: kontekstem ustępowania danej cechy, jej związkami z innymi elementami oraz cechami samej jednostki.

1. Zasada uwzględniania dynamizmu rodziny.

• Rodzina zmienia się w czasie , przechodzi przez kolejne etapy, w których formowane są różne typy zachowań i relacji. Na poszczególnych etapach pomija się różne sytuacje, wzorce. Rodzina musi identyfikować swoje wychowanie opiekuńcze- wychowanie. Jeśli się nie rozwija to jest dysfunkcja. Jest tworem dynamicznym. W diagnozie należy uwzględnić fazę rozwoju rodziny oraz należy uwzględnić specyficzne, chwilowe sytuacje w życiu rodziny.

Etapy fazy rozwoju rodziny :

1. Faza para małżeńska bez dzieci.

2. Faza para z małym dzieckiem.

3. Faza para z dzieckiem w okresie przedszkolnym.

4. Faza rodzina z dzieckiem okresie szkolnym.

5. Faza rodzina z nastolatkami .

6. Faza rodzina z dziećmi opuszczającymi dom.

7. Faza „Puste gniazdo” – rodzice w wieku średnim, przejście na emeryturę.

8. Faza starzenia się rodziców.

5. Zasada autodiagnozy rodziny i jej członków.

• Działania podejmowane przez diagnostę mają sprzyjać doprowadzeniu do samopoznania przez rodzinę swoich mocnych i słabych stron.

Strategie diagnozowania rodziny :

Diagnoza wybiórcza (fragmentaryczna)	Diagnoza całościowa (globalna)
Uwzględnia wybrane i najistotniejsze warunki rodzinne	Przedstawia ogólną charakterystykę środków wychowawczych rodziny
Są one rozpoznawane szczegółowo, dokładnie	Uwzględnia wiele różnych cech i warunków rodziny oraz związki między nimi
Przedmiot zainteresowań: oddziaływania, postawy wychowawcze rodziców, atmosfera wychowawcza więzi rodzinnej, wsparcie.	NARZĘDZIA : *czynniki ekonomiczno- społeczne, *czynniki kulturalne, * czynniki psychospołeczne
NARZĘDZIA : kwestionariuszowa skala M. Plopy, analiza sytuacji wychowawczych w rodzinie

Prawidłowy rozwój dziecka zależy od wielu czynników:

• Akceptacji dziecka takim, jakim ono jest,

• Przeżywania przez rodziców uczuć do dziecka,

• Poznawanie praw dziecka.

Postawy wyróżnione przez M. Ziemską:

• Postawa górowania nad dzieckiem,

• Postawa bezradności wobec dziecka i jego wychowania,

• Nadmierna koncentracja uczuciowa na dziecku,

• Nadmierny dystans w kontakcie z dzieckiem.

Wywiad-technika gromadzenia danych przez bezpośredni kontakt z osobami badanymi, które mogą udzielić informacji na temat interesujących badacza zagadnień. Dobra atmosfera, dobry kontakt jeśli ta osoba, którą pytamy widzi sens w tej rozmowie.

Funkcje wywiadu :

• Komunikacyjna- polega na zgodności tego, co usłyszał badacz, z tym co badany chciał rzeczywiście powiedzieć.

• Ekspresyjna- zakłada szczerość wypowiedzi.

• Informacyjna- zakłada wartość poznawczą informacji (badany posiada prawdziwą wiedzę z danego zakresu).

Pytania pełnią funkcję:

• Informacyjną- służą zdobywaniu informacji na dany temat.

• Motywacyjną- treść i forma pytań służą podtrzymaniu rozmowy.

Pytania :

• Muszą być sformułowane jasno, zrozumiale, konkretnie,

• Ich słownictwo musi być dostosowane do słownictwa respondentów,

• Nie mogą wprowadzać osoby badanej w zakłopotanie,

• Nie mogą mieć formy lub treści zagrażającej,

• Muszą być potrzebne w dany miejscu, nie mogą wprowadzać nowego tematu w sposób nieoczekiwany,

• Nie powinny budzić stereotypowych skojarzeń.

Mogą mieć formę:

• Pytania otwarte,

• Pytania zamknięte,

• Pytania „wprost” – w sposób bezpośredni skierowane na poszukiwaną informację.

• Pytania „nie wprost” – może być pomocne, gdy pytania zadane „wprost” są zagrażające, szokujące, wstydliwe i sugerujące.

Wskaźniki dotyczące badanych pytań opracowane przez E. Jackowską:

1. Najpierw pytamy o sprawy natury ogólnej.

2. Pytając o sprawy trudne przedstawiamy dwa punkty widzenia, dwie odpowiedzi, z których każda jest możliwa do przyjęcia.

3. Pytając o sprawy trudne stwierdzamy, że zdarzają się one w wielu rodzinach.

4. Zakłada się, że w zachowaniu rodziców i dzieci istnieją pewne niepożądane formy zachowania i zamiast pytać, czy one występują, pytamy w jakiej postaci występują.

Sposób prowadzenia rozmowy :

• Rozmowa wstępna- przedstawienie siebie, cel rozmowy, budowanie atmosfery poufności i życzliwości, obniżanie napięcia, zapewnienie dyskrecji, motywowanie do szczerych odpowiedzi.

• Część zasadnicza - zadanie pytań o zasadniczej treści związanej z problemem.

• Zakończenie – podsumowanie, rozładowanie emocji, podziękowanie, badanie respondenta.

Osoba prowadząca wywiad:

• Powinna zachowywać niedyrektywną postawę, uważnie słuchać, dawać do poznania, że rozumie punkt widzenia respondenta, ale w żaden sposób nie wpływać na treść odpowiedzi.

• Nie powinna informować o swoich oczekiwaniach .

• Nie powinna krytykować wypowiedzi, które są niejasne i wymijające, lecz jedynie prosić uzupełnienie.

12.05.2014r.

Wykład 4

Dla celów diagnostycznych często niezbędne jest uzyskanie informacji dotyczącej życia osobistego badanego, jego potrzeb, trudności. Są to informacje intymne skrywane często nawet przed najbliższymi, dlatego do ich uzyskania konieczne jest stworzenie takich warunków, w których badany będzie mógł i chciał się otworzyć.

Pomocne w prowadzeniu rozmowy jest AKTYWNE SŁUCHANIE, techniki :

• Skupienie,

• Parafraza,

• Podążanie,

• Odzwierciedlenie.

SKUPIANIE :

• Wysyłanie sygnałów świadczących, że nasza uwaga skierowana jest ku rozmówcy,

• Uwaga skupiona na badanym (rozmówcy),

• Bezsłowne utrzymywanie kontaktu wzrokowego, gesty- pochylanie ciała,

• Słowne sygnały typu : hm, aha, no tak, ach.

PARAFRAZOWANIE (przetwarzanie własnymi słowami treści, wypowiedzi rozmówcy) :

• Używanie zwrotów -> …O ile dobrze Cię zrozumiałam…, …a wiec sądzisz, że…,

• Zadawanie pytań ukazujących to jak rozumiemy otrzymany komunikat.

PODĄZANIE: (nie przeszkadzanie i nie rozpraszanie rozmówcy ):

• Delikatne zachęcanie mówiącego, stosowanie „otwieraczy” tj. Czy chciałbyś coś więcej na ten temat powiedzieć?

tj. interesujące …. Mów dalej,

• Zadawanie rzeczowych pytań wymagających dłuższych wypowiedzi niż tylko TAK lub NIE.

ODZWIERCIEDLANIE: (określanie uczuć kryjących się za wypowiedzią rozmówcy):

• Mówienie jakie naszym zdaniem są odczucia rozmówcy,

• Zadawanie pytań dotyczących uczuć rozmówcy i jego potrzeb, z których te uczucia wynikają.

Sygnałem przeżywania trudności może być OPÓR osoby badanej – świadome lub nieświadome unikanie pewnego obrazu treściowego, które może wynikać z uświadomionego lub nieświadomego poczucia zagrożenia.

Przejawy oporu E. Wysocka (2008):

1. Długie milczenie,

2. Zmiana tematu rozmowy,

3. Intelektualizacja,

4. Zmniejszona głośność i konkretność wypowiedzi,

5. Objawy somatyczne : pocenie się, drżenie rąk itp.

Techniki radzenia sobie z oporem:

1. Milczenie-można dać mu szanse na zastanowienie się, jest to wyrazem szacunku dla przeżywanych dla niego trudności, a jednocześnie informuje, że to od niego zależy kontynuowanie rozmowy.

2. Zmiana lub przeformułowanie pytania- jeśli wydaje się ono niezrozumiałe lub zbyt zagrażające.

3. Informacje o dostrzeżonych trudnościach,

4. Prośba o konkretyzacje wypowiedzi- zachęcenie do konkretnych odpowiedzi jeśli badany mówi ogólnie,

5. Rozmowa na temat „tu i teraz ”- kiedy badany ucieka z tematu.

Źródłem oporu może być:

• Lęk,

• Wstyd,

• Poczucie winy,

• Postawa badacza –stawianie przez niego barier komunikacyjnych takich jak :

• Osądzanie respondenta- narzucanie innym naszych wartości, porównywanie rozwiązań innych ludzi, badany jest osądzany po wyglądzie, tonie głosu, np.

*Krytykuje (t o nie jest zbyt wyczerpująca wypowiedź),

*Obraża (Jest Pani nieodpowiedzialna),

*Orzeka (Nie interesuje Pani z ki dziecko się spotyka),

• Decydowanie za niego-bariera komunikacyjna, nawet gdy podbudowanie jest troską i chęcią niesienia mu pomocy, decydując za niego uzależnia się go niejako od siebie i pozbawia się go samodzielnego podejmowania decyzji, np.

*rozkazuje- (Musi Pani być bardziej stanowcza),

*grozi- (jeśli nie zaangażujesz się w naukę to będziesz powtarzać klasę),

*moralizuje – (Ja na Pani miejscu…)

*nadmiernie wypytuje.

• Uciekanie od cudzych problemów-Badacz nie jest skłonny zajmować się lękami, obawami, troskami respondenta,

Jak się zachowuje badacz uciekając od cudzych problemów:

*doradza- (Najlepiej byłoby, gdyby Pani od razu się z nim pogodziła),

*zmienia temat- (Porozmawiajmy o czymś przyjemnym),

*logicznie argumentuje- (Z badań wynika, że…),

*pociesza- (Niech Pani się nie martwi, wszystko będzie dobrze).

Trafność diagnozy wymaga rejestracji wypowiedzi respondenta, a także poza werbalnego zachowania badanego.

Formy rejestracji :

• Zapis magnetofonowy,

• Sporządzanie notatek w trakcie lub chwil po wywiadzie.

Po zakończeniu badania należy uporządkować, zinterpretować – WAŻNA ROLA WIEDZY TEORETYCZNEJ !